1
Sahne
Bilgisi I
Hazrlayan: Bar Yldrm
2
NDEKLER
Szlk ......................................................................................................................... 4
Sahne Bilgisi Dersi ..................................................................................................... 5
Gereler .................................................................................................................. 5
izimle ilgili baz kavramlar ..................................................................................... 5
1. Dnemde ncelenecek Oyunlar ........................................................................... 5
Reji Defteri .................................................................................................................. 6
ereve Sahne ........................................................................................................... 6
Plan izerken Kullanlacak ekil Kalplar .................................................................. 7
Oyun Okurken ............................................................................................................ 8
VAH BATI ................................................................................................................ 9
Austin ve Leenin Karlatrlmas .......................................................................... 9
Oyunda Kartlklar............................................................................................... 9
Kabil-Habil ilikisi balamnda Austin-Lee .......................................................... 10
Ba Kii ................................................................................................................. 11
Oyundaki eitli Blmlerin Yorumu ..................................................................... 11
Annenin duyarszl........................................................................................... 11
Babann protezi brakma olay ........................................................................... 11
Replik: Kra imin zerinde erimeden (Lee, Saule) ...................................... 11
Leenin Sinopsisini Anlat ................................................................................ 11
Her ey birbirine benziyor temas .................................................................... 11
Vahi Bat (zmleme Tablosu) ............................................................................. 12
TASARIMIN LKELER ............................................................................................. 13
1. Denge ................................................................................................................ 13
2. Vurgu ................................................................................................................. 13
AYRINTI ZMLER ................................................................................................. 14
Kesit ...................................................................................................................... 14
TASARIMIN LKELER (Devam) ............................................................................... 16
3. Ritm ................................................................................................................... 16
4. Orant ................................................................................................................ 16
5. Uyuum ............................................................................................................. 16
MARTI (Anton ehov) .............................................................................................. 16
1. PERDE .............................................................................................................. 16
2 Yl Sonra............................................................................................................. 17
Kiiler .................................................................................................................... 17
likiler Dzeni ....................................................................................................... 18
Mekan ve Zaman ................................................................................................... 20
Motifler, Semboller ................................................................................................ 20
Gl ..................................................................................................................... 20
Mart ................................................................................................................... 20
3
Ayrnt izimleri (Devam) .......................................................................................... 21
zometrik Perspektif ............................................................................................... 21
TARHLERNE GRE DERSLER
30 Eyll 2003 .............................................................................................................. 5
7 Ekim 2003 ................................................................................................................ 6
Dier Haftalar ............................................................................................................. 7
28 Ekim 2003 .............................................................................................................. 8
4 Kasm 2003 ........................................................................................................... 13
11 Kasm 2003 ......................................................................................................... 15
2 Aralk 2003 ............................................................................................................ 16
16 Aralk 2003 .......................................................................................................... 18
EKLLER
ekil 1 - ereve Sahne ............................................................................................. 6
ekil 2: Kesit izimi rnei ...................................................................................... 14
ekil 3 Drt Basamakl Merdiven Kesit izimi .......................................................... 15
DEVLER
dev 1: Haftaya yaplacak olanlar .............................................................................. 6
dev 2: Konular Anlatacaklar .................................................................................. 13
dev 3: Haftaya ........................................................................................................ 14
ZMLEMELER
zmleme Tablosu 1: Vahi Bat ........................................................................... 12
TABLOLAR
Tablo 1 - Mart'daki Eksen Karakterlerin Karlatrlmas ........................................ 18
Tablo 2 - Mart'daki kiilerin eitli zellikleri ile karlatrlmalar ............................ 18
Tablo 3 - kili ak ilikileri ve ncler ..................................................................... 18
Tablo 4 - Aileler ve dardan gelenler ...................................................................... 19
Tablo 5 - Aile genleri ............................................................................................. 19
Tablo 6 - Ak genleri ............................................................................................. 19
TARTIMALAR
Tartma 1 - Treplev empresyonist mi? .................................................................... 18
4
Szlk
SZCK ANLAMI
zometrik Perspektif 3 boyutlu izimdir.
Kesit: Yandan grntr.
Kutu dekor Daha ok gereki tiyatroyla ortaya km, gerek mekan yaratmak iin kullanlan kapal mekan dekoru. Ev olursa Ev olursa, 3 duvar kapal, 1i ak ev duvar.
Perspektif Kardan grntr.
Plan Sahnenin ya da dekorun, stten, kubak grndr. Ykseklik esi grlmez.
Portal ereve
Sofito Seyircinin grmedii, sahnenin st tavan (klar, spotlar, perdeler ve dekor vb.nin baland yer)
Kesit Ykseklii de gsteren bir ayrnt izim yntemidir.
Reji Defteri Bir oyunun sahneleme srecinin ilk gnnden son temsile kadar btn aamalarnn ayrntlaryla kat zerine aktarld defterdir.
5
30 Eyll 2003
Tanma fasl yapld.
Sahne Bilgisi Dersi
Sahne Bilgisi, 4 yl boyunca okunan mecburi bir ders.
lk 3 snfta 2er saat, son snfta ise 4er saat grlyor. 1 ve 2. Snflarda rejinin masa ba ksm grlrken, 3. snfta yava yava pratie geilecek, 4. Snf ise tamamen sahnede geecek.
Bu yl grlecek 1. Snfta daha ok iin teknik ksm ele alnacak. Dekor, kostm, makyaj, k vb, oyunculuk dndaki ynler zerinde durulacak.
Mekan ve Zaman yaratma: Dekor ve mekan yaratma ele alnacak. Yazarlar nasl mekan yaratmlar, anlatmak istediklerini dekor yoluyla nasl anlatmlar, zaman nasl kullanlm, oyunun demek istedikleri zaman yoluyla nasl anlatlm; oyunlar incelenerek bunlara baklacak.
Dersin amac sahneyi tantmak, ynetmenlie hazrlamak ve her renciyi bir ynetmen olabilecek ekilde eitmek. Oyunun seiminden sahnelemenin son aamasna kadar bir ynetmenin yapmas gerekenler renilecek.
izimler yaplacak, lekli izim renilerek sahne plan, dekor plan yaplacak.
Gereler
- Kalem
- Harita metot defteri ya da dosya iinde kareli kat
- Cetvel
- Pergel
izimle ilgili baz kavramlar
- Plan: Sahnenin ya da dekorun, stten, kubak grndr. Ykseklik esi grlmez.
- Kesit: Yandan grntr.
- zometrik Perspektif: 3 boyutlu izimdir.
- Perspektif: Kardan grntr.
1. Dnemde ncelenecek Oyunlar
- A Snfn Laneti, Vahi Bat, Gml ocuk (Sam Shepard)
- Mart (ehov, ev: Ataol Behramolu, Adam yaynlar)
- ehovun dier oyunlar: Vine Bahesi, Kzkarde, Vanya Day, Ay vd.)
6
Reji Defteri
Bir oyunun sahneleme srecinin ilk gnnden son temsile kadar btn aamalarnn ayrntlaryla kat zerine aktarld defterdir.
Sahnede kullanlan her ey tutulur: dekor, kostm, mizansenler, duygu deiimleri, giri klar, kostm, kostmde kullanlan kumalardan paralar, aksesuar listeleri, mzik kullanldysa onun notalar, gazete yazlar, yorum yazlar, ynetmenin ve yazarn biyografileri vb. Belge nitelii tayan her ey, gerekirse kasetler ve CDler bile bu deftere girer.
Bir sonraki ders
- Vahi Bat oyunu okunmaya balanm olacak.
- Malzemeler gelecek
dev 1: Haftaya yaplacak olanlar
7 Ekim 2003
ereve Sahne
ekil 1 - ereve Sahne
- Portal : ereve
- Sofito : Seyircinin grmedii, sahnenin st tavan (klar, spotlar, perdeler ve dekor vb.nin baland yer)
- Kutu dekor: Daha ok gereki tiyatroyla ortaya km, gerek mekan yaratmak iin kullanlan kapal mekan dekoru. Ev olursa Ev olursa, 3 duvar kapal, 1i ak ev duvar.
Portal (ereve)
7.5 m
2.5 m
5 m
7.5 m
1 m
7
Dier Haftalar
Plan izerken Kullanlacak ekil Kalplar
Koltuk
Duvarlar
(Sahne plan izilirken
duvarlar byle izilir) Kanepe
Abajur
Kaplar
TV
Buzdolab
Ocak
Mtemilat
Evye
Klozet
Kvet
Duvara asl bir ey
(ereve vb.)
Lavabo
eitli masalar
Pencere
Masa vb. zerindeki aksesuarlar
Sandalyeler
Kedeki eyalar
Yatak
8
al
Sahne zerinde ykselti
Aa
Tekerlekli ykselti
Perde
Rampa (eimli bir ykselti)
Merdiven (rnekte 5 basamakl)
Kalorifer
dev olarak yaadmz mekann plann izdik. (bkz. Ders Defteri, s. 5)
Byk Snfn plann izdik (daha sonra tamamladk) (bkz. Ders Defteri, s. 7)
28 Ekim 2003
Oyun Okurken
- Metnin melodisini grmek: Bu oyunu soldan saa, yani batan sona okumak, yky ve ilikileri kavramaktr.
- Menin altn okumak (armonisini grmek): Bu, metni ok iyi anlamay salamak iindir ve yukardan aa okumadr. Bu okuma esnasnda unlara baklr:
o Zaman
o Mekan
o Kiiler
o Olaylar
- Btn iyi yazarlar [melodik ve armonik] yapy ok iyi kurarlar.
9
VAH BATI
Austin ve Leenin Karlatrlmas
(Daha ilk sahneden rendiklerimiz)
AUSTIN LEE
Oturma blmesi Mutfak
Yapay im zerinde Baka bir zeminde
Oturuyor Ayakta
Kahve iiyor Bira iiyor
Mum yla aydnlanyor Ay yla aydnlanyor
Evi, arabas, kars, ii (Amerikan rahat yaam simgeleri) var
Bunlardan hibiri yok
ehirde yayor lde yayor
Davetli misafir Davetsiz misafir
Be yl sonra annenin evinde karlayorlar.
KENT L
Anne Baba
Austin Lee
- Daha oyun banda bu kartlklar gryoruz.
- Oyun sonunda Austin ve Lee birbirlerine deil, (ldeki) babalarna dnyorlar?
[Neden? Austinin Leeye dnmediine dair bir kant yok. Hemen hemen Lee gibi oluyor. Sadece ekmek kzartma makinesi almas, hrszlaamad anlamna m gelir? Hrszlayor, vahileiyor. Leede ise pek bir deiiklik yok.]
Oyunda Kartlklar
Oyun kartlklar zerine kurulu. te bazlar
o l X Kent
o Prodksiyon X Sinema
o Yaanm yk X Masa banda kan yk
o akal X Kpek (gibi akal)
10
Kabil-Habil ilikisi balamnda Austin-Lee
Austin-Lee ilikisi Kabil-Habil ilikisine benziyor(mu). Kabilin, lden gelen Habili ldrmesi mitosu
HABL KABL
Koyun oban, lden geliyor. ifti, yerleik hayat var.
Tanrya koyun sunuyor Tanrya buday sunuyor1
(Hangi sunu yanarsa, onun dilei kabul olacak)
Koyun yanyor (dilei kabul oluyor) Buday yanmyor (dilei kabul olmuyor)
Kan topraa karyor, toprak verimsizleiyor.
Bir hayvann ene kemiiyle Habilin ban eziyor.
Cezalandrlyor ve le srlyor. blis tarafndan kandrlnca atee tapmaya balyor. Yine cezalandrlyor ve lanet Kabilin tm soyuna yaylyor. Btn gnahlarn ve iddetin sebebi, Kabilden gelen lanet olarak dnlyor.
Karlatrma (Tanr=dilek kabul eden: Saul)
Shepard [Levent Sunere gre] sylenceyi tersine evirmi
Lee Austin
Dilei kabul gryor Dilei kabul grmyor
ldrlyor ldryor
Kan topraa akt iin bereket olmuyor, yani senaryo asla gereklemeyecek.
lden gelmi kii (efsanedeki le gitmek lden gelmek haline geliyor)
Karlatrma (Bar) Aada grlecei zere efsanede tam bir ters evirmeden bahsedilemez.
Lee Austin
lden gelen Yerleik olan
Dilei kabul gryor Dilei kabul grmyor
ldrlyor ldryor
Kan topraa akt iin bereket olmuyor, yani senaryo asla gereklemeyecek.
le gitmek istiyor.. le gitmeyi ok istiyor
Grdmz gibi paralelliin bozulduu tek nokta, le gitmek meselesi. Simgesel olarak Leenin ldrldn kabul edersek zaten le gidemez. le gitmeyi kafasna koyan da Austindir. Ben tam bir paralellik gryorum.
1 Burada iftilik ve Tarm tanrs arasndaki ezeli rekabeti gryoruz. rnein Dumuzi-Enkidu mitosu:
Dumuzi oban, Enkidu iftidir . kisi de bolluk-bereket tanrs annay ister. Bunun iin atrlar. Belli trenlerden sonra anna, Enkiduyu semi gibi grnr. Fakat daha sonraki tabletlerde annann kars olarak Dumuzi grnr. (Seimin Enkidu olmas, yerleik hayatn (iftilik) kabul grmesiyle paraleldir.)
11
Ba Kii
Ba kii Austindir. Anlatlan onun hikayesidir.
Shepardda genel olarak olduu gibi, Austini nce yaln haliyle gryoruz. Sonra tepeye karyor ve oradan aa atlyor.
Oyundaki eitli Blmlerin Yorumu
Annenin duyarszl
Alaskann souuna ne kadar duyarszsa ocuklarna da o kadar duyarsz.
Picassonun ldn bile bilmiyor. Dnyadan habersiz.
Babann protezi brakma olay
Yapay olan eyi kabul etmiyor, nk doaya ait.
[Acaba?
Bence tipik bir Amerikan toplumu hikayesi. Buradan bir takm semboller kartmaya almak olduka zorlama olur. Babann yksnden anlamamz gereken ey o doaya ait temas deildir ki? Bir aile reisinin ykm, yok oluu, sefaletidir. Dier aile bireylerinin de geleceinin bu olduunu dnebiliriz. Byle baknca, di protezinin bir sarholuk annda braklmas, olsa olsa, ne denli abalarsa abalasnlar, bu ruh hali ve sistem iinde kurtulamazlar temasn verebilir.]
Replik: Kra imin zerinde erimeden (Lee, Saule)
3. Sahne, s. 131
Sabahn erken saatleri Leeye aittir. len oynasalar Saul kazanrd.
[Bu tamamen simgesel bir karsama. Hayli de pheli. Oyunda bu ynde bir antrma da yok. Bunun golfle bir ilgisi olabilir. Bir baka olaslk da Leenin bir ekliyle bu oyunu oynamak istemesi olabilir. Geri sabahlar Leeye yabanc deil, byle ok u bir iliki de kurulabilir ama bana zorlama geliyor.]
Leenin Sinopsisini Anlat
4. Sahne, s. 143
Her biri korkann yalnzca kendisi olduunu sanyor.
Bu aslnda Lee ile Austin arasndaki ilikiyi de anlatyor. Oyunda takip eden Austin, edilen Lee. Austin tekinin nereye srklendiini bilmiyor, Leenin ise nereye gittiinden haberi yok.
Her ey birbirine benziyor temas
Bir yerde Gezdiim sokaklar birbirinin ayn deniyor. Lee, bir kadn ararken 10 tane Melanie Fergusonla karlayor. Herkes ayn, her yer ayn temas ileniyor.
12
Vahi Bat (zmleme Tablosu)
zmleme Tablosu 1: Vahi Bat
Vahi Bat 1. SAHNE 2. SAHNE 3. SAHNE 4. SAHNE 5. SAHNE 6. SAHNE 7. SAHNE 8. SAHNE 9. SAHNE
ZAMAN Gece Sabah le sonras Gece Sabah le Sonras Gece Gece ile gndz
aras (ok erken) len
MEKAN
ok dzenli oda, iekler, daktilolu masa.
Ik: Masada mum ve ay
Ayn mekan. Ayn mekan. Alkov. Sahne
sonunda Lee TV ile gelir.
TV lavabo tezgahnn stnde. iyorlar.
Ik: Alkovda mum , mutfakta sogun k.
Leenin yannda k bir deri antada golf takm
lk mekanla ayn. Lee daktilo banda. Austin sarho, mutfakta, yerde.
Lee, golf sopasyla daktiloyu paralyor. Senaryonun
sayfalarnn yakld bir kap alkovda, ortada.
alnan ekmek kzartma makineleri
sralanm. Demede bo bira kutular, viski ieleri. Ev bitkileri kuruyup lm.
Sahne darmadan; ieler, ekmek kzartclar, paralanm daktilo, kopartlm telefon. lde bir hurda yn etkisi. Austin, gmlei dank ter iinde kalemle bir eyler yazmaya alyor. Lee gmleini karm, terli. Yerdeki eyleri tekmeliyor.
KLER Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee,
Saul
Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee, Saul Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee, Anne
OLAYLAR
Kardeler hakknda serim. Lee, Austinden, hrszlk iin arabasn ister, Austin vermez.
Austin para teklif eder, Lee fkelenir.
Austin, Saulle yapaca grme iin Leenin 6ya kadar darda olmasn ister. Lee karlk olarak arabann anahtarlarn ister ve alr.
Saul
kmadan Austin gelir. Saulle bir golf ma ayarlamay baarr. Bu arada film hikayesini de anlatr ve Saul, Austinin bu yky yazmasn ister. Lee anahtarlar ister, alamaz.
Austin, Leenin film yksn yazar. Austin, anahtarlarn ister alamaz.
Anahtarlarn istedii iin film yksn yazdn syleyince Lee anahtarlar verir. Yazma ii devam eder. Birbirini ldren kardelerden bahsedilir (nseme). Bu kez Austin Leeyi senaryo konusunda tevik eder. Lee, anahtarlar geri ister ve alr
Leenin Saul golf oyununda kafalad ve Austinin yksnn iptal olup Leeninkinin ekileceini reniriz. Austin
sinirlenir, belki le kamak iin anahtarlarn ister. Alamaz.
Austin, Saulle film hakknda tartr. Austin, senaryo yazmay kabul etmez. Babalarnn durumu gndeme gelir, Lee, parann bir ksmn babasna verecek ve sadece mutfak
masrafna harcanmasn salayacaktr. Austin ve Lee yeni bir le yemei ayarlarlar.
Lee senaryo
yazmaya alyordur. Ekmek kzartcs alma zerine Lee ile Austin bahse tutuurlar. Lee konsantre olamad iin sarho Austini atmakla tehdit eder. Babann kt durumu ayrntlaryla anlatlr.
Austin bir kadn arar, bulamaz. Austin, le gelmek ister.
Karlk olarak senaryoyu yazmay kabul eder.
Austin, senaryoyu
yazarken anne gelir. Picassoyu grmeye gitmeyi teklif eder. Lee senaryodan vazgeip le gitmek ister. Austin, telefon kablosuyla Leenin boazn skarak arabalarn anahtarn almaya alr. Anne de kzp gitmek ister. Sonunda alr. ld sanlrken Lee kalkp Austinin karsna dikilir.
13
4 Kasm 2003
A Snfn Laneti ve Gml ocuk iin grev paylam yapld. Bu oyunlar her daldan birer renci tarafndan anlatlacak:
Benim grubum: Bar, Eren, zlem.
Yazarlk Kuram Oyunculuk
A Snfn Laneti Bar Eren zlem
Gml ocuk Yldz Blent Nazl
dev 2: Konular Anlatacaklar
TASARIMIN LKELER
1. Denge
- Sahnenin tam ortasndan getii varsaylan izginin sanda ve solunda grntsel arln eit olarak dalmasdr.
- Grntsel arlk, hacimle, renklerle, izgi eitliliiyle vb. salanabilir.
- Ik ve oyuncu dnlmeden denge salanmaz.
- Dengenin simetrik olmas art deildir fakat bir denge olmaldr.
- Bu dengeler, rn. Ekspresyonist bir oyunda, bilinli olarak bozulabilir. Bu, oyunun slubuna baldr.
rnein:
Sa duvara bir kap koyduysak sol tarafa da bir eyler (ille bir kap deil; 2 pencere, 1 kitaplk vs.) koymalyz.
2. Vurgu
- Her tasarmda mutlaka bir nesne vurgulanmaldr.
- Ardndan 2, 3, 4nc derece vurgulanan nesnelere sra gelir.
- Her eyi vurgulamak hibir eyi vurgulamamak demektir.
- Sahnenin en vurgulu yeri ortasdr.
- ALTIN KURAL: Sahnede kullanlmayacak hibir eye yer yoktur. her eyi koyduktan sonra kartacak ey aramak gerekir.
- Natralistler en kk ayrntya dek gstermek isterler. Yani sahnede tam gereklik isterler. Realistlerin amac ise gerek hissi uyandrmaktr. [Sanat, yaam bazen yaamdan daha gereki anlatr. Bu durumda, sahnede yaratlan tam gerek, gerek hissi vermeyebilir.]
rnein:
Vahi Batda en vurgulu nesne masadr. yk bir senaryo zerine kuruludur. Ba kii Austini var eden ey de senaryo/daktilodur. Yeil yapay im, etrafn yeillik olmas, ortada bembeyaz ve oda masas olmayan bir masann bulunmas, ilk aydnlanan yer olmas, buray en vurgulu yer yapar.
14
BR HATA: Vahi Batda lavabonun sahne arka ortasnda olmas hataldr. nk Lee, bir sahnede, bulak ykarken Austinle konuur. Arkas seyirciye dnkken bunu yapmas epey zor olur.
Vahi Batda uygar Austin sahnenin son yannda iken, ilkel Lee sa tarafta.
Sol taraf yeillik olmasna ramen, imar edilmi bir yeillik bu. Bir uygarlk belirtisidir.
Sa taraf ise grece uygar aletler (buzdolab vs.) barndrmasna ramen, en temel ihtiyalarn tesine gememesi itibariyle ilkeldir.
AYRINTI ZMLER
Kesit
Ykseklii de gsteren bir ayrnt izim yntemidir.
nce plan izilir, sonra kesit alnr.
Nesneyi bir yerden kestiimizi varsayarz. Bu kestiimiz yere paralel bir yardmc izgi izeriz. Ykseklii belirterek izeriz.
Aada bir rnek gsteriliyor. Ders Defteri, s. 12de baka rnekler var.
ekil 2: Kesit izimi rnei
Bir sonraki ders
- Vahi Bat zmleme tablosu yaplacak
- Vahi Bat dekor plan izilecek (ereve sahne, kutu dekor, lek: 1/50)
- Mart (ehov) okunacak
- Kesit almalar yaplacak
dev 3: Haftaya
Kitap
C
A
A B
C
B
D D
15
11 Kasm 2003
Kesit izimleri devam etti.
ekil 3 Drt Basamakl Merdiven Kesit izimi
1 2 3 4
D
A
A B
C C
D
B
16
2 Aralk 2003
TASARIMIN LKELER (Devam)
3. Ritm
Belli bir noktadan baktktan sonra gzn kayarak ortada bulumasdr.
yle olmaldr ki izgiler bir birini izlemelidir. rnein pencerenin yuvarlakl bir koltuun yuvarlaklyla devam etmelidir.
4. Orant
Kullanlan objelerin hepsinin birbiriyle ve sahneyle zel bir durum olmad srece orantl olmas gerekir.
rnein orta byklkteki bir sahneye 4 m. Geniliinde bir masa koymamaldr. Yaplrsa bu bir yorumdur ve abart bilinli bir nedene dayanmaldr.
5. Uyuum
Mekann her anlamyla uyumlu olmasdr.
rnein bir ehov oyununda gnmze ait bir masa koymak doru olmaz. Renklerin de uyumlu olmas gerekir. Uyum, yoruma bal olarak bozulabilir.
Renk uyumu, objelerin kaplamalarnn uyumu, tarih ve eya uyumu vb. eyler uyumun iinde saylabilir.
MARTI (Anton ehov)
Bir oyun yazdm. Drt kadn, alt erkek, bir gl, edebiyat zerine bol bol konuma, az olay ve ok ak var.
ehov, 1895de yazd oyun iin byle sylyor. ehov oyunu pek de sevmiyor, ben kt bir oyun yazarym diyor. Oyun 1896da sahneye konulduu zaman byk bir baarszlk oluyor. Ama iki yl sonra, 1898de, Moskova Sanat Tiyatrosunda Stanislavski tarafndan sahneye konulduu zaman olduka baarl oluyor.
Kaynak Kitap: Martnn Reji Defteri, Stanislavski
Dersin retmeni Bu kadar salam oyun az bulunur, grnde ve Marty ehovun en iyi oyunu olarak nitelendiriyor.
1. PERDE
ehov oyunlarnn ilk sahnelerinin ilk replikleri ve perdelerin son replikleri ok nemlidir. Daha ilk iki replikte oyunun genel dokusu veriliyor. Bir gen kz, hep karalar giyiyor ve bunu hayatmn yasn tutuyorum, mutsuzum, diye aklyor.
Btn perdeler gibi bu perde de Mann skntl szleriyle alyor.
2. Perdede 4. replik yine Mann skntsna dair. 3. Perde 1. replikte Ma artk yreindeki ak skp atacandan bahsediyor. Bu da bir tr intihardr. 4. Perde de Ma ile balyor.
17
2 Yl Sonra
Pek bir ey deimiyor.
Ma hl karalar giyiyor. Enfiyeden sonra ikiye de balam. Medvedenko ile evlenerek bir tr intihar gerekletirmi.
Nina emberden kan tek kii. Ama 5. snf tiyatrolarda gezip duracak, hi iyi bir oyuncu olamayacak. Hayaller gereklemeyecek. Ama her eye ramen, mcadeleyi seen kiidir; bu anlamda teslim olan Treplevin kartdr.
Treplev yazar olmu ama Trigorin kadar bile olamayacak. Oyun dekoru da iskelet haline gelmi. Nina onu terk ettii iin deil, umut kalmad iin2 kendini vurur.3
Kiiler
Ma, enfiye eken bir kz ve her replii mutsuzluk zerine.
Hemen balarda Medvedenkonun durumu anlatlyor. Medvedenko srekli para ile ilgili konularda konuan, mutsuz bir retmen (Felsefe retmeni?). Karlksz bir ak ve at olmad iin her gn 6 verst yol geliyor.
Bu 2 umutsuz gencin ardndan 2 kii daha giriyor: Sorin ve Treplev.
Sorin, orann sahibi olmasna karn kendini idare edemiyor ve parasz.
Treplev de parasz. iftlikten kamyor. Treplevin annesi soylu (iftlik sahibi) ama babas deil, bu yzden o da soylu saylmyor.
Bu repliklerde Arkadina, olunun, Treplevin szleriyle anlatlyor.
Modas gemi bir melodram oyuncusu olarak bir tiyatro yldz. Ama Trepleve gre hep kt oyunlarda oynam. Zengin ama pinti. Yallk kompleksine sahip biri. Batl inanlar var (13 rakam). Kendisiyle ilgili eyleri iyi hatrlyor ama baka eyler umursamaz. Yeni neslin oyunlarn sevmiyor.
Birinci perdede iki insann yalar da syleniyor: Arkadina (olunun yannda 32, normalde 43) ve Treplev (25).
Ardndan Nina oyuna giriyor.
O da sorunlu. Bir iftlik sahibinin kz olmasna ramen miras sorunlar yznden parasz. Kaarak geliyor ve oyununu oynayp hemen gidecek. Nina da Medvedenko gibi dardan gelen biri. Treplevin yazdklarn anlayamyor. Ona gre bir oyunda ak olmal. Trigorin gibi vasat bir yazar onun iin ok byk yarar.
Bylece grdmz 4 gencin 4 de mutsuz.
Oyundaki eksen kiiler Arkadina Nina ve Trigorin Treplevdir. Bir atmay temsil ediyorlar.
2 Ninann da iyi bir oyuncu olmamas, bu umut kalmama durumunun nemli bir esi.
3 Bu konuda acaba Treplev ld m? Sorular da var. Oyunda Konstantin Gavrilovi kendini vurmu.
Diye geen ksm, Rusada kendini vurarak ldrm anlamna gelen bir fiil olduu iin bu konuda phe bulunmuyor. (Kaynak Studyguide on The Seagull for Theatre de la Jeune Lune, Cynthia C. Ramsey.)
18
Tablo 1 - Mart'daki Eksen Karakterlerin Karlatrlmas
Oyuncular Yazarlar
Arkadina Nina Trigorin Treplev
Orta Yal Gen Orta Yal Gen
Tablo 2 - Mart'daki kiilerin eitli zellikleri ile karlatrlmalar
Kiiler Geldikleri
Yer
Parasal
Durum Ya
Ma iftlikli Parasz Gen
Medvedenko Dardan Parasz Gen
Sorin iftlikli Parasz Yal
Treplev iftlikli Parasz Gen
Arkadina iftlikli Paral Orta yal
Trigorin Dardan ? Orta yal
Polina iftlikli Orta yal
Dorn Dardan Orta yal
amrayev iftlikli Yal
Nina Dardan Parasz Gen
Tartma 1 - Treplev empresyonist mi?
Tartma: Treplev dnyay olduu gibi deil zihnimizdeki gibi izmeliyiz szleriyle empresyonist bir dnceyi gstermekte deil midir? Bu iddiam doru bulunmad. Aratrlmal
16 Aralk 2003
likiler Dzeni
Tablo 3 - kili ak ilikileri ve ncler
M Nina Arkadina Polina
Medvedenko Treplev Trigorin Dorn amrayev
19
Tablo 4 - Aileler ve dardan gelenler
Dardan Tara Kent Dardan
Dorn
amrayev
Polina
Maa
Sorin
Arkadina
Treplev
Trigorin
Tablo 5 - Aile genleri
amrayev Sorin
Polin Maa Treplev Arkadina
Dorn Medvedenko Nina Trigorin
Tablo 6 - Ak genleri
Medvedenko M Treplev
Treplev Nina Trigorin
Treplev Arkadina Trigorin4
amrayev Polina Dorn
Yal Orta yal Gen Yeni Kuak
Sorin
amrayev (?)5
Arkadina
Trigorin
Polina (?)
Dorn
Nina
Treplev
M
Medvedenko
Ninann ocuu (lm)
Mnn ocuu (kimse ilgilenmiyor)
4 Bu bir yorum. Treplevde Oudipus kompleksi olduu ve Hamletle benzetii syleniyor.
5 amrayevin yal, Polinann orta yal olup olmad net deil. Bunlar kar koca.
20
Mekan ve Zaman
1. Perde 2. Perde 3 Perde 4. Perde
MEKAN Bahenin bir blm. Gle uzanan geni bir alan grnyor.
Kroket alan, iek tarhlar. Gl grnyor. Ev de grntde.
Sorinlerin yemek odas.
Treplevin alma odas.
ZAMAN Akam. Yaz. len. Yaz. Sabah. Yaz. Akam. Gz.
Giderek daralan bir mekan gryoruz.6
Zaman asndan7: Son perde hem akam, hem gz (hem de dar mekan). Oyun ileriye hibir ey vaat etmiyor. Blgede iftlikler azalm, kar sahilden mzik sesleri gelmiyor. 8
Motifler, Semboller
Gl
1. Perde Parl parl parlyor, aklar douruyor.
2. Perde
3. Perde
4. Perde Kararm, frtnal bir gl.
Bata aklar douran gl, sonda iyice kararm. 2 yl nceki canllk ve yaama gc yok olmu. Aslnda Ninann bataki i oyundaki monologunda bunun izleri var: eytan gelir, Ninca mcadele edecektir fakat baka kimse yoktur. Nina gerekten de mcadele eder fakat Treplevin buna gc yokur.
Gl ne kadar kapalysa, insanlarn skml da o ldedir. Herkes dar emberinden kp Moskovaya gitmek istiyor ama ounlukla gidemiyorlar ve kendilerini tahrip ediyorlar. Nina gidiyor ama daha kt bir durumda dnyor.
Mart
1. Perde: Benim gnlmse, tpk bir mart gibi, buraya, bu gle doru akyor... Burada Nina ile balantldr.
2. Perde: Treplev Marty sebepsiz ldrr. Bugn bu marty ldrmek alaklnda bulundum. Yaknda kendimi de byle ldreceim. Burada Treplev ile balantldr. Ayn zamanda bu perde de Ninann beyazlar giydii de vurgulanmaktadr.
6 2. Perdede bir daralma olup olmad belli deil. Ama ehovun oyunlarnda giderek daralan bir
mekan olduundan bahsediliyor. 7 Bu zaman tersten okursak dorusal bir izgi grebiliriz (Akam-Sabah-len-Akam).
8 Oyun, Levent Sunerin ynetiminde biraz deiik oynanm. nce Treplevin intihar sahnesi,
ardndan Maya neden karalar giydii sorulur. Bu ikisi arasnda bir balant kurulmu. Son sahne sonunda bir kez daha oynanm.
21
3. Perde: Nina beyaz bir elbise giyer.
4. Perde: i doldurulmu mart. Burada da Treplev ile balantldr.
Mart [L. Sunere gre] bazen Treplevi, bazen Ninay temsil ediyor. Bir simge deil bir oyun kiisi. Zaten ehov simgeci deil.
Bence eksik bir yorum bu. Bir eyin simge olmas iin yazarnn simgeci olmas art deil. Bir nesne birden ok eyi de simgeleyebilir. Bu anlamda glle balants asndan Ninay; iinin doldurulmas, Treplev tarafndan vurulmas asndan Treplevi simgeliyor.
Yabanc kaynaklarda Mart simge olarak kabul ediliyor. zellikle Trigorince doldurtulmas ve doldurtulduunun unutulmas, Nina Trigorin ilikisi ile balantlandrlyor.
Ayrnt izimleri (Devam)
zometrik Perspektif
Objenin 3 boyutlu izimidir. Kat zerinde maket yerine geer.
A-B ve C-D dorularnn yan sra, C-Dnin iki yannda, A-Bye 30o iki doru izilir. Soldaki x, sadaki y olur. C-Dye de z denir. z zerindeki ksm her zaman ykseklii verir.
rnein bir masa izerken, masann plann, x zerine enini, y zerine de boyunu yerletirerek plan izeriz. Ardndan zye paralel ykseklik boyutunda dikmeler karz. 3 boyutlu izim oluur.