S. ERTÜRK, F. VARIŞ, H. TABA VE R. W. TYLER’IN PROGRAM GELİŞTİRMEYE BAKIŞLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü

Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı

EPO642-02 Program Geliştirme ve Değerlendirme I

S. ERTÜRK, F. VARIŞ, H. TABA VE R. W. TYLER’IN

PROGRAM GELİŞTİRMEYE BAKIŞLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Sera Suzan ŞENGİL

N13210374

Birinci Vize Projesi

02.12.2014

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ŞEKİLLER LİSTESİ…………………………………………………………...…………………3

1. ÖZET……………………………………………………………..…………………………….4

2. SELAHATTİN ERTÜRK’ÜN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ……………………….5

3. FATMA VARIŞ’IN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ…………………………………..8

4. HILDA TABA’NIN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ………………………………….11

5. RALPH W. TYLER’IN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ………………………….....13

6. SONUÇ……………………………………………………………………………………….15

7. KAYNAKÇA………………………………………………………………………………….16

2

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa

Şekil 2.A. Selahattin Ertürk’ün YetişekModeli……………………………...…………………….…7

Şekil 2.B. Selahattin Ertürk’e Göre YetişeğinUnsurları…………………….…..…..……........7

Şekil 3.A. Fatma Varış’ın Program GeliştirmeModeli……………………….…………..……..10

Şekil 4.A. Program Geliştirmede TabaModeli…………………………………………………..…12

Şekil 5.A. Program Geliştirmede TylerModeli…………………………………………………..…14

3

1. ÖZET

Eğitimde program tasarımı, programda olması gereken öğelerin

ortaya çıkarılma sürecidir. Program tasarımı, bir bütünlük içinde

olmayı ve eğitim düzenlemesini anlamlı kılmayı hedefler (Demirel,

47). Bir eğitim programı planlarken öncelikle programın nasıl

olacağının tasarlanması gerekmektedir. Programı geliştirme uzmanı

bu tasarımı ortaya çıkarmalı ve program geliştirmeye bu

tasarımdan yola çıkarak başlamalıdır. Program tasarımları bir

eğitim programını oluşturan temel öğelerin neler olduğunu ve bu

öğelerin arasındaki ilişkileri tanımlar. (Demirel, 47).

4

Bu çalışma, eğitimde program geliştirme üzerine araştırmalar

yapmış ve çeşitli modeller sunmuş olan Prof. Dr. Selahattin

Ertürk, Prof. Dr. Fatma Varış, Hilda Taba ve Ralph W. Tyler’ın

program geliştirmeye bakışlarını inceleyerek kavram haritaları

üzerinde her birinin program geliştirme modellerini

incelemektedir. Her bir program geliştirme uzmanının eğitimde

program geliştirme üzerine verdiği eserler üzerinde çalışılmış ve

bakış açılarından yola çıkılarak karşılaştırma yoluna

gidilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre yukarıda adı geçen

program geliştirme uzmanlarının bir eğitim programı geliştirirken

önem verdikleri ve üzerinde durdukları konuların benzer ve farklı

yönleri ortaya konmuş fakat eğitimde program geliştirmenin temel

öğelerinin bireye göre değişen değil geniş bir topluluk

tarafından kabul edilen aşamalardan oluştuğu hipotezi

doğrulanmıştır.

5

2. SELAHATTİN ERTÜRK’ÜN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

Selahattin Ertürk’e göre yetişek geliştirme ile uğraşacak

eğitimcilerin program geliştirmeye başlamadan önce

cevaplandırması gereken sorular şunlardır; “Eğitim hedefleri

neler olmalı, yani öğrencilere hangi davranışlar

kazandırılmalıdır?”, “Kendilerinde bu davranışların gelişmesi

için öğrenciler hangi yaşantıları geçirmeli, yani hangi eğitim

durumlarında bulunmalıdırlar?”, “Bu durumlar nasıl örgütlenirse

istendik öğrenci davranışlarını geliştirme bakımından en verimli

olur?”, “İstendik davranışların isabetlilik durumlarında

(istendik davranışları geliştirme yönünden) etkililik derecesi

nedir?” ve “Mevcut yetişekte ne gibi değişiklikler gereklidir?”

(14). Ertürk’e göre bu sorulardan alınan cevaplara göre

uygulamaya girişmek gerekmektedir. Uygulamadan sonra ortaya

çıkacak ürünleri ise üç ana grupta toplamak mümkündür. Bunlar;

hedefler (yani istendik davranışlar), öğrenme yaşantıları (yani eğitim durumları) ve

değerlendirme faaliyetleridir (Ertürk, 14).

Ertürk’e göre program geliştirmenin ilk adımı ve en önemli

aşaması sayılan hedeflerin belirlenmesi çeşitli düzeylerde

düşünülebilir (15). Bunlar; uzak hedefler, genel hedefler ve özel

hedeflerdir. Uzak hedefler, eğitim hizmetlerinin ne yönde olacağı

ile ilgili bilgi vererek eğitim politikasının ne olacağını

tanımlar. Böylece eğitimin genel hedefleri belirlenmiş olur ve

gidilecek yönün tayin edilmesi kolaylaşır (Ertürk, 15). Genel

hedefler ise; eğitimin genel hedefleri ve okulun genel hedefleri olarak iki

6

düzeyde düşünülebilir. Eğitimin genel hedefleri tayin edilirken şimdiki

ülke şartları ve varılmak istenen şartlar göz önünde

bulundurulmalı ve hedefler bu analiz sonucunda belirlenmelidir.

Diğer taraftan okulun hedefleri ise; genel hedefler çerçevesinde

okulun yetiştireceği insan gücünün hangi niteliklere sahip olması

gerektiğini tanımlar ve okulun eğitim felsefesi bu amaçlar

doğrultusunda belirlenmiş olur (Ertürk, 15).

Hedeflerin saptanmasının ardından bu hedeflerin davranışlara

çevrilmesi gerekmektedir. Bu davranışların, yani muhtemel öğrenme

yaşantılarının, dolayısıyla da eğitim durumlarının neler olabileceğinin

kararlaştırılması, Ertürk’ün eğitim programı modelinde ikinci

aşamayı oluşturmaktadır (Ertürk, 16). Öğrenme yaşantıları ile

eğitim durumlarının bazı önemli özellikleri bulunmaktadır.

Bunlar; hedefe görelik, öğrenciye görelik, ekonomiklik ve diğer yaşantılara

görelik: kaynaşıklıktır. Ertürk’e göre bir eğitsel

yaşantının geçerli olabilmesi için öncelikle hedefe hizmet

etmesi, yani hedefe göre olması gerekmektedir. Bu nedenle

hedefleri belirlerken hangi davranışların ortaya çıkmasının

istendiği düşünülmeli ve o davranışın ortaya çıkması için gerekli

koşullar sağlanmalıdır (Ertürk, 90). Öğrenciye görelik ilkesi ise

öğrenme yaşantılarının öğrenci için tatmin edici olması ve

öğrencinin seviyesine uygun olması olarak iki düzeyde

düşünülebilir (Ertürk, 92-94). Öğrenme yaşantılarının ekonomik

olması da bir diğer önemli konudur. Yaşantının ucuza mal

edilmesi, “bir taşla iki kuş vurması” ve istenmedik yan

7

etkilerden arınmış olması göz önünde bulundurulması gereken

konulardır (Ertürk, 97). Son olarak diğer yaşantılara görelik: kaynaşıklık

ilkesi üzerinde çalışılırken, öğrenme yaşantısının tekrarlanırlık

özelliğine sahip olması dikkate alınmalı, yalnızca bir kere

yapılmış olması değil, istendik davranışın öğreni haline gelmesi

için birden fazla yapılması sağlanmalıdır (Ertürk, 99).

Kaynaşıklık ilkesinin bir diğer önemli konusu ise öğrenme

yaşantısının aşamalı olması, yani her yaşantının bir önceki

yaşantı üzerine inşa edilmesi ve öğrenmenin yavaş ve birikimli

bir süreç haline getirilmesi ile ilgilidir (Ertürk, 99).

Kaynaşıklığın kapsadığı diğer bir özellik ise; öğrenme

yaşantısının dayanışık olması, yani yaşantının diğer yaşantılar

ile aynı hedefi pekiştirmeye yönelik olmasıyla öğrenme

yaşantısının etkileme gücünün artırılması konusudur (Ertürk, 99).

Ertürk’e göre yetişeğin son unsuru değerlendirmedir.

Yaşantıların gerçekten istenen değişmeleri meydana getirip

getirmediğini anlamak için kanıtlara ihtiyaç vardır. Bu

kanıtların toplanabilmesi için öğrenci davranışlarının gözlem

yoluyla düzenli olarak yoklanması ve ortaya çıkan davranış

değişikliği ile arzu edilen davranış değişikliği arasında

karşılaştırma yapılması gerekmektedir. Bu çalışma, eğitim

programını tamamlayıcı ve onarıcı bir nitelik taşımakla beraber,

program modelindeki son aşama olan değerlendirme sürecini

oluşturmaktadır (Ertürk, 17).

Tüm bu verilerden yola çıkarak hedeflere büyük önem veren

Ertürk’ün sürece dayalı değil ürüne dayalı bir program8

Öğrencide geliştirilecek davranışların

önceden kararlaştırılıp bir

sıraya konması

Bu davranışları geliştirici öğrenme

yaşantılarını gerçekleştirecek

eğitim durumlarının düzenlenmesi

Eğitim durumlarının (ve öğrenme

yaşantılarının) istendik ve beklendik

davranışları geliştirmedeki

etkililik derecelerinin

araştırılması yani değerlendirme

geliştirdiğini ve ortaya çıkan ürünün de hedeflere ne derece

ulaşılabildiğine göre değerlendirildiğini söylemek mümkündür. Öyleyse

Selahattin Ertürk’ün “yetişek” adını verdiği eğitim programında

en önemli unsur hedeflerdir ve diğer tüm aşamalar hedefe hizmet eden

çalışmalardan oluşmaktadır.

9

Şekil 2.A. Selahattin Ertürk’ün Yetişek Modeli

Şekil 2.B. Selahattin Ertürk’e Göre Yetişeğin Unsurları

3. FATMA VARIŞ’IN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

Selahattin Ertürk’e benzer şekilde, Fatma Varış da program

geliştirmeyi sistematik bir alan olarak görmüş ve uygulamaya

geçmeden önce bazı soruların cevaplanması gerektiğinden

bahsetmiştir. Varış’a göre cevaplanması gereken ilk soru “okulun

amaçlarının nasıl tayin edileceği”ne ilişkindir (128). Amaçların10

Konu alanıBireyEğitim FelsefesiEğitim PsikolojisiEğitim Ekonomisi

Hedefler

Hedefe görelikÖğrenciye görelikEkonomiklikDiğer yaşantılara görelik (kaynaşıklık)

Öğrenme Yaşantıları Yetişek tasarısına

bakarakOrtama bakarakBaşarıya bakarakErişiye bakarakÖğrenmeye bakarakÜrüne bakarakDeğerlendir

me

gerçekleşebilir nitelikte olması önemlidir. Gelişmenin, okulun

amaç ve fonksiyonu ile doğru orantılı olup olmadığı ve örgün

eğitimin amaç ve fonksiyonuna katkıda bulunup bulunmadığı da

sorgulanmalıdır. Varış’a göre bu sorulara cevap verilmeden bir

eğitim programının geliştirilebilmesi imkansızdır. Program

geliştirmenin ilk adımı ise amaçlardır (Varış, 128). Örgün eğitim

faaliyetleri, bilimsel olgulara ve araştırmalara dayanan

amaçlardan yola çıkılarak düzenlenir (Varış, 129). Cevaplanması

gereken bir başka soru ise muhtevanın nasıl tayin edileceğidir.

Muhtevayı tayin edebilmek için bu konuda mevcut olan görüşlerin

analizini yapmak ve uygun ölçütleri geliştirmek gerekir (Varış,

128). Muhtevayı eğitim programına yerleştirirken, öğrencinin

gelişim seviyesinin ve bu muhtevanın psikolojik yapısının

incelenmesi son derece önemlidir. Özetle; muhtevanın yapısı,

öğrencinin seviyesine uygun olmalıdır (Varış, 128).

Amaçların program geliştirmede önem teşkil etmesinin birçok

nedeni vardır. Öncelikle amaçlar okulun rolünü belirler. Okulun

sorumluluğu ve fonksiyonu ile ilgili bilgi verir. Öğrencilere

kazandırılacak davranışlar amaçlar aracılığıyla tanımlanır. Amaçlar

aynı zamanda okulun politikası ile ilgili de bilgi verir. Bu

nedenle okulun politikasının belirlenmesine de katkıda bulunur.

Program geliştirmenin bir sonraki aşaması olan öğrenim tecrübelerinin

seçimine de amaçlar rehberlik eder. Programın değerlendirilmesi,

amaçlar temel alınarak yapılır. İstendik davranışların gelişip

gelişmediğine, yani amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığına, bakılarak

11

program değerlendirilir ve geliştirilir. Böylelikle amaçlar,

programın gelişmesine de olanak sağlar (Varış, 134).

Varış’a göre amaçların saptanmasında bir takım ölçütler

vardır. Öncelikle eğitim amaçlarının, toplumun şartlarına ve

ihtiyaçlarına cevap vermesi gerekmektedir. Amaçların toplumsal

boyutunun yanı sıra bireysel boyutu da göz önünde tutulmalıdır.

Bireylerin temel ihtiyaçlarının da amaçlar yoluyla karşılanması,

amaçların tayin edilmesi

aşamasında önem arz etmektedir. Amaçlar, aynı zamanda, demokratik

ideallere de uygun olmalıdır. Amaçlar, birbiri ile çelişmemeli ve

gerçekleşebilecek nitelikte olmalıdır (Varış, 135).

Varış’a göre program geliştirmedeki ikinci önemli aşama,

amaçlara uygun muhteva ve faaliyetlerin seçimidir (155). Muhteva, amaçların

gerçekleşmesi için kullanılan kaynak ya da kaynaklardır.

Muhteva’nın ezberlenmek için ansiklopedik bir şekilde bir araya

getirilen olgu ve olaylardan değil, anlam ifade eden ve yaşama

katkıda bulunan bölümlerden oluşması önemlidir. Bu nedenle

muhteva, belli bir disiplinde anlam taşıyan bölümleri kapsamalı,

aktif çaba ile düzenlenmeli ve bilim adamlarının çalışmaları ve

yapıtlarıyla ilişki kurmalıdır (Varış, 155). Program geliştirme

ile ilgilenenlerin muhteva seçiminde dikkat ettiği bazı ölçütler

bulunmaktadır. Bunların başında toplumsal fayda gelir. Bir ülkenin

gelişmesine katkıda bulunacak olan çocuklar ve gençlerin, hangi

bilgi ve becerilerle donanması gerektiği konusu muhtevanın

içeriğini belirlemede önemli rol oynamaktadır (Varış, 156).

12

Bireysel fayda ise bir diğer önemli ölçüttür. Öğrencilerin bir meslek

edinmeleri için öğrenmeleri gereken ve çalışma biçimlerini

etkileyecek düşünce ve davranışlar, bu başlık altında

incelenmelidir (Varış, 157). Bir diğer ölçüt olan öğrenme ve öğretim

ise öğrencilere öğretilen bilgilerin anlam ifade etmesi, onların

ilgi alanlarını yansıtması ve geçerli olması gibi konuları

içermektedir. Bilgi strüktüründe muhtevanın işgal ettiği yer ise yerleşmiş

disiplinlerle ilgilenmekte olup bu disiplinlerin öğrenciler

tarafından hangi ölçüde öğrenileceğini açıklar (Varış, 157). Bu

ölçütler uygulanarak muhteva ve faaliyetlerin, yani içeriğin,

seçilmesi, Varış’ın program geliştirme modelinde önemli bir yer

tutmaktadır.

Varış’ın program geliştirme modelindeki son aşama olan

değerlendirme ise; yürürlükte bulunan bir programın etkinliğini

incelemeyi ve daha yeterli hale getirmeyi hedefleyen önemli bir

aşamadır. Bir eğitim programı değerlendirilirken okulun

fonksiyonu ve amaçlarının da göz önünde bulundurulması gerekir

(Varış, 251). Bu amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığına bakılarak

programın değerlendirilmesi yapılır. Varış’a göre bu

değerlendirmede, okulun çevre ihtiyaçları karşılayıp

karşılamadığına, öğretmen yetiştirme programları ve öğretmeni

hizmet içi yetiştirme programlarının etkinliğine ve alınması

gereken tedbirlere, karşılanması gereken fiziki ihtiyaçlara ve

materyallerin ne kadar etkin olduğuna bakılır (Varış, 251). Bu

değerlendirme sonucunda geliştirme

13

faaliyetlerinin uygulanmasına başlanır ve bu faaliyetler de bir

süre sonra değerlendirmeye alınır (Varış, 263).

Özetlemek gerekirse; Selahattin Ertürk’ün yetişeğinden

farklı olarak Fatma Varış, ürüne değil sürece dayalı bir program

anlayışı benimsemiş ve amaçlardan çok muhteva ve faaliyetlere önem

vermiştir. Varış’ın bahsettiği amaçlar daha çok sınıf ortamı

içerisinde muhteva ve faaliyetleri tasarlama ve uygulama

aşamasında ortaya çıkmakta, aktiviteler hedeflere göre değil,

hedefler aktivitelere göre belirlenmektedir. Bu anlayışla

değerlendirilen ürün değil süreç olmakta ve süreci

değerlendirirken amaçlara ne ölçüde ulaşıldığına değil, muhteva ve

faaliyetler aracılığıyla ne ölçüde istendik davranışlar elde

edilebildiğine bakılmaktadır. Varış’ın program modelindeki bir

diğer önemli konu ise; okul dışı faaliyetlerin ve rehberlik

hizmetlerinin de eğitim programına dahil edilmesidir. Bu

açılardan bakıldığında Selahattin Ertürk’ün yetişeği ile Fatma

Varış’ın program modeli arasında ciddi farklılıklar olduğu

söylenebilir.

14

Şekil 3.A. Fatma Varış’ın Program Geliştirme Modeli

4. HILDA TABA’NIN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

Hilda Taba’ya göre program geliştirme süreci, birçok kararın

alınmasını gerektiren karmaşık bir süreçtir (6). Okulun genel

hedeflerinin kararlaştırılmasının yanı sıra, verilecek eğitime

özgü hedefler de belirlenmelidir. Eğitim programının kapsayacağı

alanlar ve konular seçilmeli ve her bir konunun kapsayacağı

içerik belirlenmelidir. Öğrenme yaşantılarının hedefler ve

konularla doğru orantılı olarak seçilmesi ve düzenlenmesi ve daha

sonrasında istenen sonuçlara ulaşmada önem teşkil eden eğitim

programının etkililiğinin ve öğrenmenin nasıl

değerlendirileceğine karar verilmesi gerekmektedir. Tüm bu15

Amaçları Saptama

Muhteva ve Faaliyetleri Seçme

Değerlendirme

adımların ışığında, program modelinin genel hatlarının

belirleneceği kararlar alınmalıdır (Taba, 7).

Taba’ya göre bir eğitim programını geliştirmek için

öncelikle program modelinin uygulanacağı kültürün ve toplumun

istek ve ihtiyaçlarının bilinmesi gerekir (10). Bu istek ve

ihtiyaçların hem güncel olması hem de geleceğe yönelik olması

önemlidir. Taba’ya göre eğitimde program geliştirme, belirli bir

kültüre ait üretken ve genç bireyler hazırlamaktır (10). Fakat

her toplum aynı bilgiye ihtiyaç duymayabilir. Hatta benzer

özelliklere sahip iki toplum bile farklı becerilere ve bilgi

gereksinimine ihtiyaç duyuyor olabilir. Bu nedenle eğitimde

program geliştirmenin ilk adımı, kültürü ve toplumu analiz

etmektir. Bu analizden sağlanan bilgiler, hedefleri saptama,

içeriği seçme ve öğrenme etkinliklerinde özellikle nelerin

vurgulanması gerektiği konusunda yol gösterecektir (Taba, 11).

Taba’ya göre hedeflerin açık, anlaşılır ve kapsamlı bir

şekilde saptanması ve düzenlenmesi, eğitim programının

geliştirilmesinde oldukça önemlidir (12). Hedefler, hangi

içeriğin önemli olduğu ve içeriğin nasıl düzenlenmesi gerektiği

konusunda bilgi verir. Örneğin, Dünya Tarihi dersindeki amaç;

şimdiki dünya düzeni hakkında bir yargıya varmak ise, tarihteki

bazı dönemler daha önemli hale gelebilir; fakat amaç, öğrencinin

aklında geçmişle ilgili bir algı yaratmak ise, bu sefer başka

dönemler ve olaylar önemli hale gelebilir (Taba, 12). Bu nedenle;

program geliştirmedeki ikinci adım, eğitim hedeflerinin açık,

anlaşılır ve kapsamlı bir şekilde belirlenmesidir.16

Taba’nın eğitimde program geliştirme modelinin bir sonraki

adımı olan içeriğin seçilmesi ve düzenlenmesi ise hedeflerin yanı sıra

başka ölçütleri de içermektedir. İçeriğin geçerli ve anlamlı

olması, içeriğin değişik düzeyleri arasındaki farkın ayırt

edilebilmesi ve içeriğin çeşitliğinin yanı sıra sıralanışının da

öğrenmeye uygun olması bu ölçütlerden bazılarıdır (Taba, 12).

Öğrenme yaşantılarının belirlenmesi ve düzenlenmesi ise

kavramların nasıl kazanılacağı ile ilgili stratejiler ve öğrenme

tutumlarının nasıl oluşması ve sıralanması gerektiği ile ilgili

fikirler içerir (13). Öğrenme yaşantıları hedefleri

gerçekleştirmek için birer araç olduklarına göre, öğrenme

yaşantılarının öğretmenler tarafından öğrenme sırasında tesadüfi

olarak belirlenmesinden ziyade, planlı bir şekilde belirlenmesi

gerekir. Taba’ya göre öğrenme yaşantılarının belirlenmesi ve düzenlenmesi

program geliştirme çalışmalarının başlıca konularından biridir

(13).

17

İhtiyaçların Belirlenmesi

Amaçların Belirlenmesi

İçeriğin Seçimi

İçeriğin Düzenlenmesi

Öğrenme Yaşantılarının Seçimi

Neyin Nasıl Değerlendirileceğinin Saptanması

Program Öğelerinin Sırası ve İlişkilerinin Kontrolü

Şekil 4.A. Program Geliştirmede Taba Modeli

5. RALPH W. TYLER’IN PROGRAM GELİŞTİRME MODELİ

Ralph W. Tyler’ın program geliştirme modeli ABD eğitim

sisteminde 1950’li yıllardan günümüze kadar yaygın olarak

kullanılmaktadır (Demirel, 55). Bu modele göre ilk aşama olan

amaçları belirlemede, öğrenciler hakkında bilgi toplamak oldukça

önemlidir. Öğrencilerin hangi alanlara ilgi duyduğu, öğrenme

sırasında ne gibi problemlerle karşı karşıya kaldığı ve kişisel

amaçlarının neler olduğu üzerinde çalışmalar yapılmalıdır (Tyler,

4). Amaçları belirlemede dikkat edilen bir diğer konu ise okul

dışındaki ortamdır. Tyler’a göre okulda verilen eğitimin,

öğrencileri oldukça karmaşık ve sürekli değişen dünya düzenine

hazırlaması, güncel olması ve işe yarar nitelikte bilgilerle dolu

olması gerekir (17) . Bu nedenle, amaçların belirlenmesinde okulun

çevresindeki ortam ve koşullar büyük rol oynamaktadır. Tyler’a

göre öğrenme yaşantıları birçok açıdan gerçek hayat deneyimlerine

18

İhtiyaçların Belirlenmesi

Amaçların Belirlenmesi

İçeriğin Seçimi

İçeriğin Düzenlenmesi

Öğrenme Yaşantılarının Seçimi

Neyin Nasıl Değerlendirileceğinin Saptanması

Program Öğelerinin Sırası ve İlişkilerinin Kontrolü

Olası Genel Amaçla

r

Birey

Toplum

Konu-Alanı

benzer nitelikte olmalıdır (18). Bunun sağlanabilmesi için

amaçların, öğrenme yaşantılarına rehber olacak nitelikte

hazırlanması gerekmektedir.

Tyler, öğrenmenin yaşantılar yoluyla gerçekleştiğini ve bu

yaşantıların da amaçlar tarafından bir beceriyi geliştirmek

maksadıyla belirlenmesi gerektiğini savunmaktadır (Tyler, 65).

Öğrenme yaşantıları, öğrencilere amaçlar yoluyla belirtilmiş istendik

davranış değişikliğini uygulama şansı vermektedir. Bu açıdan

bakıldığında Ralph Tyler’a göre önce hedefler belirlenmeli daha

sonra hedeflere göre öğrenme yaşantıları oluşturulmalıdır. Bu sebeple

Tyler’ın program modeli ile Ertürk’ün modeli arasında

benzerlikler bulunmakta, her ikisinin de program modelinde hedefler

önemli bir yer tutmaktadır. Bir diğer önemli benzerlik ise

Tyler’ın program modelinin de ürüne dayalı olmasıdır. Tıpkı

Ertürk’ün modelinde olduğu gibi Tyler da programı

değerlendirirken hedeflere ne ölçüde ulaşıldığına bakmakta, süreç

içerisinde ne kadar yol alındığı ile ilgilenmemektedir. Varış’ın

değindiği okul dışı faaliyetler ve rehberlik hizmetlerine

modelinde yere vermeyen Tyler, bu sebeplerden dolayı Varış’tan

oldukça ayrılmaktadır.

19

Olası Genel Amaçla

r

Birey

Toplum

Konu-Alanı

20

Öğrenme Psikoloj

isi

Eğitim Felsefes

i

Kesinleşmiş Öğretim Araçları

Öğrenme Yaşantılarının SağlanmasıÖğrenme Yaşantılarının Düzenlenmesi

Öğrenme Yaşantılarının Yönlendirilmesi

Öğrenme Yaşantılarının Değerlendirilmesi

Şekil 5.A. Program Geliştirmede Tyler Modeli

5. SONUÇ

Bu çalışmada Selahattin Ertürk, Fatma Varış, Hilda Taba ve

Ralph W.Tyler’ın program geliştirmeye olan yaklaşımları kavram

haritaları üzerinde gösterilerek incelenmiştir. Sonuç bölümünde

ise yukarıda adı geçen program geliştirme uzmanlarının program

geliştirme modelleri arasındaki temel fark ve benzerliklere

değinilecektir.

Hedefler açısından ele alındığında, Ertürk ve Tyler’ın

benzerlik gösterdiği, her ikisinin de hedeflere oldukça önem

verdiği, öğrenme yaşantılarını hedeflere ulaşmak için araç olarak

kullandıkları ve program değerlendirmesi yaparken hedeflere ne

ölçüde ulaşıldığına odaklandıkları görülmektedir. Bu nedenle

Ertürk ve Tyler’ın eğitim programları ürün odaklı olarak

nitelendirilmektedir. Aynı zamanda hem Ertürk hem Tyler aday

hedefleri, eğitim felsefesi ve eğitim psikolojisi süzgeçlerinden

geçirmektedir. Ertürk’te Tyler’dan farklı olan tek süzgeç

eğitimin ekonomik olması konusudur. Oysa Varış ve Taba

hedeflerden çok içeriğe önem vermekte, özellikle Varış’ta

muhteva, öğrenme faaliyetleri, aktivite gibi terimler ön plana

çıkmaktadır. Buradan hareketle Varış’ın program modelinin ürün

değil süreç odaklı olması dikkat çekmekte, hedeflerin

21

belirlenmesinde eğitim felsefesi ya da eğitim psikolojisi

süzgeçleri kullanılmamaktadır.

İçerik açısından incelendiğinde, Ertürk ve Tyler’da

öncelikle hedefler belirlenirken, Varış’ta muhteva ve öğrenme

faaliyetlerinin tasarlanması ve uygulanması sırasında hedeflerin

belirlendiği dikkat çekmektedir. Bu durumda Varış ve Taba için en

önemli konu içeriktir, hedef ikinci sırada gelir. Bir diğer

benzer nokta her ikisinde de araştırma ve analiz ihtiyacının

hedef belirleme ve öğrenme faaliyetlerini düzenlemede ön plana

çıkmasıdır. Her ne kadar Tyler da öğrencilerin ilgi ve

ihtiyaçlarının program modeli üzerinde çalışmadan önce

incelenmesi gerektiğinden bahsetmişse de, kendi modeline ana

unsur olarak araştırma ve analiz basamaklarını dahil etmemiştir.

Son olarak değerlendirme yönünden bir karşılaştırmaya

gidilirse, Varış ve Taba sürece göre bir değerlendirme yaparken,

Ertürk ve Tyler ürün odaklı değerlendirme yapmaktadır. Varış ve

Taba için istendik davranış değişikliğinin muhteva ve öğrenme

faaliyetleri aracılığıyla ne ölçüde gerçekleştiğine bakılırken,

Ertürk ve Tyler hedeflere ne ölçüde ulaşıldığıyla ilgilenir.

6. KAYNAKÇA

Demirel, Ö. Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara:

Pegem Akademi, 2011.

Demirel, Ö. Eğitim Sözlüğü Dictionary of Education. Ankara: Pegem Akademi,

2010.

Ertürk, S. Eğitimde “Program” Geliştirme. Ankara: Edge Akademi, 2013.22

Taba, H. Curriculum Development Theory and Practice. New York, Chicago,

San Francisco, Atlanta: Harcourt,Brace & World, Inc, 1962.

Tyler, R. W. Basic Principles of Curriculum and Instruction. Chicago and

London: The University of Chicago Press, 1969.

Varış, F. Eğitimde Program Geliştirme “Teori ve Teknikler”. Ankara: Ankara

Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, 1988.

23