-
T.C. ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2857
AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1814
RUSYA TARH
YazarlarDo.Dr. Nesrin SARIAHMETOLU (nite 1, 3-4)
Prof.Dr. Nadir DEVLET (nite 2, 5-7)Do.Dr. Esra HATPOLU (nite
8)
EditrlerProf.Dr. Nadir DEVLET
Do.Dr. Nesrin SARIAHMETOLU
ANADOLU NVERSTES
-
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine
aittir.Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn
haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik,
elektronik, fotokopi, manyetik kaytveya baflka flekillerde
oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2013 by Anadolu UniversityAll rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval
system, or transmittedin any form or by any means mechanical,
electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM
Genel Koordinatr Do.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr YardmcsArfl.Gr.Dr. rem Erdem Aydn
retim TasarmcsYrd.Do.Dr. Alper Tolga Kumtepe
Grafik Tasarm YnetmenleriProf. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz r.Gr. Nilgn Salur
lme Deerlendirme SorumlusuGnefl St
Kitap Koordinasyon BirimiUzm. Nermin zgr
Kapak DzeniProf. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
DizgiAkretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Rusya Tarihi
ISBN 978-975-06-1522-1
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 7.000 adet
baslmfltr.ESKfiEHR, Ocak 2013
-
indekilernsz
............................................................................................................
viii
Ruslarn Tarih Sahnesine
kfl.............................................. 2SLAVLARIN ETNK
KKEN.........................................................................
3Slavlarn
Menflei.............................................................................................
3Dou Avrupann Slav
Halklar.....................................................................
5I. ve IV. Yzyllarda Slavlar
..........................................................................
7
Slavlarn Gotlarla Mcadelesi
.................................................................
7Slavlar ve Byk Bozkr
........................................................................
7Slavlar ve Bizans
.....................................................................................
10
DOU SLAV DEVLETNN KURULMASI VE KYEV RUSYASI...................
11Devletin Kuruluflundan nce Slavlarn Toplumsal ve Siyasi
Yaps.......... 11Kiyev Devletinin Teflekkl
.........................................................................
13Norman (Viking/Vareg) Teorisinin Oluflumu
............................................. 14Slav Topraklarn
Genel Devlet Sisteminde Birlefltirilmesi ........................
17
Sosyal Yap
.............................................................................................
17Feodale Bal Kyller
...........................................................................
17Kyl- Feodal Mcadelesi
.....................................................................
18fiehirler ve Ticaret
...................................................................................
18
IX. ve X. Yzyllarda lkenin Kuruluflu. ve Dfl Siyaset
....................... 18
Siyaset..................................................................................................
18Dfl Siyaset
...............................................................................................
19
X. VE XII. YZYILLARDA RUS DEVLET VE AZZ VLADMR DNEM(980-1054)
......................................................................................................
20Hristiyanln Kabul ve Toplumsal Etkileri
.............................................. 21
Alfabenin Oluflumu
.................................................................................
22Bilge Yaroslav (1019-1054) ve Knezler Arasnda
Mcadele....................... 23Kiyev Rusyasnn Dalmas (XII. ve
XIII. Yzyllar) ................................ 25
Byk Novgorod Cumhuriyeti
............................................................
27Galiya-Volinya
Knezlii.........................................................................
29Vladimir-Suzdal
Knezlii.........................................................................
29
Kiyev Rusyasnda Kltr-Sanat Hayat
........................................................ 31zet
...............................................................................................................
32Kendimizi Snayalm
.....................................................................................
33Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 34Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
34Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
36
Mool-Trk (Altn Orda) Dnemi
......................................... 38ALTIN ORDA MPARATORLUU
(1236-1502)............................................ 39Kafkasya
ve Deflt-i Kpaka Sefer
...............................................................
39Batu Hann Baflarlar
...................................................................................
40Batu Handan Sonra Altn Orda
...................................................................
42Moskova-Velikorus (Byk Rus) Devleti
(1480-1700)................................ 44SYAS VE SOSYAL
YAPI..............................................................................
45Halk................................................................................................................
45Sosyal
Snflar.................................................................................................
45Devlet Ynetimi
............................................................................................
46
Memurlar..................................................................................................
46Ktiplik.....................................................................................................
47
Hukuk
............................................................................................................
47
indek i ler iii
1. NTE
2. NTE
-
Ceza Hukuku ve
Mahkemeler................................................................
48Aile Hukuku
............................................................................................
48
Askeri Yap
....................................................................................................
49Ordu.........................................................................................................
49Silahlar
....................................................................................................
50Savafl
Taktii............................................................................................
50Savafl
Esirleri............................................................................................
51Avclk
......................................................................................................
51
Ekonomik
Yap..............................................................................................
51Para Birimi
...............................................................................................
51Vergiler
....................................................................................................
51Zenginler..................................................................................................
52Hara........................................................................................................
52Ticaret
......................................................................................................
53Ulaflm ve
Posta.......................................................................................
54El
Zanaatlar.............................................................................................
55Ky Ekonomisi
........................................................................................
55
BLM, KLTR VE SANAT
..........................................................................
56fiehircilik
........................................................................................................
56
Ev nflas ve Dekorasyon
........................................................................
57SONU...........................................................................................................
57zet................................................................................................................
59Kendimizi
Snayalm......................................................................................
60Okuma Paras
..............................................................................................
61Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 62Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
62Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
63
Moskova Knezliinin
Ykselifli................................................
66MERKEZLEfiMfi RUS DEVLETNN KURULUfiU
....................................... 65Moskova Knezlii
.........................................................................................
65Kilise Yaflam ve Manastr Hareketi
.............................................................
66Moskova Knezliinin
Ykselifli.....................................................................
67III. van (1462-1505) ve III. Vasiliy (1505-1533) Devirleri
........................ 73
nc Roma Teorisi
.............................................................................
76IV. van (1530-1584) ve Fyodor (1584-1598) Devirleri
............................... 78Glkler
Dnemi.........................................................................................
80ROMANOV
HANEDANLII..........................................................................
82Mihail Romanov
(1613-1645)........................................................................
82Aleksey Mihaylovi
(1645-1676)...................................................................
83
Bunalm ve Kilisede Hizip Hareketi
...................................................... 86ar Aleksey
Dneminde Batllaflma Eilimleri.....................................
87
III. Fyodor (Theodore/Feodor)
(1676-1682)................................................ 87XVII.
YZYILDA RUSYANIN SOSYAL VE EKONOMK DURUMU........... 88Rusya
Tarihinin Yeni Devri
..........................................................................
88Feodal-Toprak Klelii
.................................................................................
89Rus Pazarnn Kurulmas ve Ticaret liflkilerinin Geliflmesi
........................ 90XVII. Yzylda Kltr ve Sanat
....................................................................
92zet................................................................................................................
93Kendimizi
Snayalm......................................................................................
94Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 95Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
95Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
96
indek i leriv
3. NTE
-
Rusya
mparatorluu...............................................................
98PETRO DEVRNDE RUSYA (1682-1725)
.................................................... 99Devrin Genel
zellikleri ve Mutlakyetin Kurulmas ................................
99Hakimiyet Mcadeleleri ve Sofya (1682-1689)
........................................... 100I. Petronun Avrupa
Gezisi
..........................................................................
101Petronun Dnfl
........................................................................................
102Byk Kuzey Savafl
....................................................................................
102I. Petronun Reformlar
................................................................................
104
dari Reformlar
.......................................................................................
104Kilise Reformlar
.....................................................................................
104Askeri Reformlar ve Rtbeler Tablosu
.................................................. 104Kltrel
Reformlar
.................................................................................
105
Petronun Miras
...........................................................................................
106PETRO SONRASI
RUSYA..............................................................................
106I. Katerina (1725-1727), II. Petro (1727-1730), Anna vanovna
(1730-1740), VI. van (1740-1741), Elizabeth (1741-1762),III. Petro
(1762)
............................................................................................
106XVIII. Yzyln lk Yarsnda Sosyal-Ekonomik Geliflim
............................ 108mparatorluk Rusyas ve II. Katerina
(Byk Katerina) (1762-1796)......... 110Pugaev syan
.............................................................................................
111II. Katerina Dneminde Rusyann Dfl Politikas
....................................... 112Aydnlanma a
..........................................................................................
113Pavel (1796-1801)
.........................................................................................
115XIX. YZYILIN BRNC YARISINDA RUSYA
............................................ 116I. Aleksandr
(1801-1825)...............................................................................
116Rusyann Avrupa Siyaseti ve 1812 Savafl
.................................................. 116Dekabrist
syan
...........................................................................................
120I. Nikola (1825-1855)
...................................................................................
121P. D. Kiselyovun Reformlar
.......................................................................
122Rusyann Yakn Dou Siyaseti
...................................................................
122Krm Savaflnn Rusyadaki Sonular
........................................................ 124XIX.
Yzyln Ortalarnda Rus Kltr-Edebiyat Hayat
.............................. 125zet
...............................................................................................................
126Kendimizi Snayalm
.....................................................................................
128Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 129Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
129Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
131
Rusya mparatorluunda
Deiflimler..................................... 1321905E KADAR RUS
DIfi SYASET
.............................................................
1331905E KADAR RUS
SYASET.................................................................
136dari Yap
.......................................................................................................
136Sosyal Yap
....................................................................................................
137
Kyller
...................................................................................................
137Dvoryanlar
...............................................................................................
138
Askeri Yap
....................................................................................................
139Polisin Yaps
................................................................................................
140Ruhani Snf (Kilise)
......................................................................................
140ktisadi
Durum...............................................................................................
143
Ticaret
.....................................................................................................
143Nfus........................................................................................................
144Endstri
....................................................................................................
145retim
......................................................................................................
146
indek i ler v
4. NTE
5. NTE
-
Zemstvo (Yerel Ynetim)
.............................................................................
147Kltrel Yap
................................................................................................
148
Eitim
.......................................................................................................
148Edebiyat
...................................................................................................
151
Kltr ve Sanat
.............................................................................................
152Felsefi ve Siyasi Akmlar
...............................................................................
154zet................................................................................................................
158Kendimizi
Snayalm......................................................................................
160Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 161Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
161Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
162
arln Yklfl-Bolflevik
Devrimi........................................... 164ARLIIN
YIKILIfiI-BOLfiEVK DEVRM
................................................... 165Devrim
Hareketlerine Ksa Bir Bakfl
..........................................................
165Japon-Rus Savafl (1904-1905)
.....................................................................
167Japon-Rus Savaflnn Rusyadaki Etkileri
..................................................... 1681905
DEVRMNDE RUSYA TRKLER
...................................................... 169lk Trk
Siyasi Belgesi: oban Yldz (1895)
............................................ 170Rusya Mslmanlarnn
lk Toplants (15 Austos 1905) ......................... 170Rusya
Mslmanlarnn kinci Toplants (13-23 Ocak 1906).....................
172Rusya Mslmanlarnn nc Toplants (16-21 Austos 1906) ...........
173RUSYADA MEfiRUTYET DNEM
(1906-1917)......................................... 174I. Devlet
Dumas (27 Nisan - 8 Temmuz 1906)
......................................... 174II. Devlet Dumas (20
fiubat -3 Haziran 1907) ...........................................
176III. Devlet Dumas (1 Kasm 1907-9 Haziran 1912)
................................... 177IV. Devlet Dumas (15 Kasm
1912- 25 Ekim 1917) ................................... 178RUSYA
DNYA SAVAfiINDA
(1914-1917)...................................................
179Savafln Genel Gidifli
.....................................................................................
179Savafln Bafllamas
........................................................................................
179Savafl Yllarnda Durum
...........................................................................
1801916 SYANLARI
...........................................................................................
181Hive Hanlnda (Trkmenlerde) syan
..................................................... 182Trkistan
Genel Valiliinde (zbeklerde) syan
....................................... 182Semireiede ( Krgzlarda)
syan
................................................................
183Bozkr Genel Valiliinde (Kazaklarda) syan
............................................ 183syanlarn Sonular
......................................................................................
184KNC RUS DEVRM (27 fiUBAT 1917)
.................................................... 185RUSYA
MSLMANLARININ GENEL KURULTAYI (MOSKOVA 1-11 MAYIS 1917)
....................................................................
186NC RUS DEVRM (EKM VEYA BOLfiEVKDEVRM) (25 EKM 1917)
..........................................................................
187zet
...............................................................................................................
188Kendimizi Snayalm
.....................................................................................
190Okuma Paras
...........................................................................................
.. 191Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 191Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
191Yararlanlan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar
............................................... 192
Sovyetler Birlii Dnemi
........................................................ 194LENN VE
YEN EKONOMK PLAN
........................................................... 195Ar
Sanayi
...................................................................................................
196Terr
Yllar....................................................................................................
198GULAG (Devlet alflma Kamplar Yksek daresi) Koflullar
.................. 198
indek i lervi
6. NTE
7. NTE
-
alflma Kamp Ardndan
.............................................................................
199Siyasi
Kurbanlar.............................................................................................
199Mahkum ve l Says
................................................................................
200Toplu
Srgnler.............................................................................................
200KNC DNYA SAVAfiI
...............................................................................
202Savafl Sonras Kayplar ve Kazanlar
..........................................................
204HRUfiOV, BREJNEV VE GORBAOV DNEMLER
................................ 205Perestroyka - Glasnost
.................................................................................
207SOVYET SSTEM
.........................................................................................
208Sovyetler Birlii Komnist Partisinin (SBKP) Teflkilatlar
......................... 209Sovyetler Birliinde Devlet Teflkilat
..........................................................
209Sovyet Hakimiyetinin En Yksek Organlar
............................................... 210Federal Sistem
..............................................................................................
210SBKPnin Kulland Aralar
........................................................................
211Ordunun zellii
.........................................................................................
213SOSYAL VE KLTREL DURUM
................................................................
213Vatandafl Haklar
..........................................................................................
213Kltr
.............................................................................................................
215Sosyalist Gereklik
.......................................................................................
215ETM
.........................................................................................................
216Eitim Dili ve Ana Okullar
...........................................................................
216
Orta Eitim
..............................................................................................
216Yksek Eitim
........................................................................................
217
BLM VE TEKNOLOJ
.................................................................................
217Bilimler Akademisi
.......................................................................................
217Uzay alflmalar
...........................................................................................
219Bilimin Dier Alanlarndaki Bulufllar
..........................................................
219Sanat...............................................................................................................
220zet
...............................................................................................................
221Kendimizi Snayalm
.....................................................................................
222Okuma Paras
..............................................................................................
223Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 223Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
223Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
224
Sovyetler Birliinin Dalmas ve Rusya Federasyonu........ 226GRfi
.............................................................................................................
227BORIS YELTSIN DNEM (1990-1999)
...................................................... 228Boris
Yeltsin Dneminde Rusya Federasyonunun Politikas ...............
228Boris Yeltsin Dneminde Rusya Federasyonu Dfl Politikas
.................... 229VLADIMIR PUTIN DNEM (2000-2008)
................................................... 231Vladimir
Putin Dneminde Rusya Federasyonu Politikas ...................
231Vladimir Putin Dneminde Rusya Federasyonu Dfl Politikas
................. 233DMTRY MEDVEDEV DNEM (2008-2012)
............................................. 235Dmitriy Medvedev
Dneminde Rusya Federasyonu Politikas ............. 236Dmitriy
Medvedev Dneminde Rusya Federasyonu Dfl Politikas ..........
237SONU
..........................................................................................................
240zet
...............................................................................................................
242Kendimizi Snayalm
.....................................................................................
244Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
............................................................ 245Sra
Sizde Yant Anahtar
..............................................................................
245Yararlanlan
Kaynaklar..................................................................................
246
indek i ler vii
8. NTE
-
nsz
Kuzey komflumuz Rusyann zengin tarihi ve kltrel yapsn meydana
getiren
temel dinamiklerin renilmesi bu lke ile 500 yl aflan
iliflkilerimizin de daha ayrn-
tl bilinmesini salayacaktr. Rusya Tarihi ders kitab, btn bu
amalar dorultusun-
da hazrlanmfltr. Bir lkeyi ve onu meydana getiren zellikleri
genifl bir yelpazeden
tanmlayabilmek ancak sistemli ve doru bilgilerden oluflur. Bu
kitabn amac, nce-
likle Rusya Tarihini ana hatlaryla ortaya koymaktr. Sekiz
niteden meydana gelen
kitap Rusyay tanmak, bilmek ve anlamak iin bir basamak
olacaktr.
Kitabn birinci nitesi Ruslarn Tarih Sahnesine kfl adn taflmakta
olup
Slavlarn etnik kkenleri, Rus adnn ortaya kfl, Kiyev Rusyas,
Norman (Vi-
king)-Slav iliflkileri, Hristiyanln kabul edilmesi ve bunun
meydana getirdii ok
ynl sonulardan oluflmaktadr. Ayrca bu nitede Kiyev Knezliinin
dalmas-
nn ardndan knezlikler dnemi olarak adlandrlan bir devir genel
zellikleri ile
ortaya konmaktadr.
kinci nite Mool-Trk (Altn Orda) Dnemidir. Burada Cengiz Hann
toru-
nu Batu Han tarafndan kurulan Altn Orda Devletinin Ruslar ve
dier halklarla
iliflkileri, Hanlar ve Rus Knezlerinin mcadeleleri, Altn Ordann
yklfl srecinde
Moskova nderliinde Rus devletinin nasl olufltuu, Altn Orda
Devletinde sos-
yal snflar baflta olmak zere devlet idaresi, iktisadi yap, kltr
ve sanat anlayfl
konular yer almaktadr.
nc nite Moskova Knezliinin Ykseliflidir. Bu nitede Moskova
Knez-
liinin geliflimi, meydana gelen tepkiler, Ruslarn yabanclar
tehdit algs ve bir-
leflmeye ynelik mcadeleleri anlatlrken XVII. Yzylda Rusyann
mparatorlua
geifli ve din-kilise ayrflmasnn tarihi sreci aklanmaktadr.
Drdnc nitenin konusu Rusya mparatorluu dur. XVII. Yzyln ilk
yar-
snda Rusyadaki sosyal-ekonomik durumun temel belirleyicileri
dorultusunda I.
Petro dnemi ve reform hareketlerinin Rusyay nasl etkiledii,
XVIII. Yzylda i
siyaset ve snf mcadeleleri, mparatorluk Rusyas ve II. Katerina
dneminin ay-
dnlanma hareketi, XIX. Yzyln ilk yarsna gelindiinde ise Rusyann
i ve dfl
siyaseti lke zellikleri de dikkate alnmak suretiyle
incelenmektedir.
Beflinci nite Rusya mparatorluunda Deiflimler adn taflmaktadr.
Burada
XIX. Yzylda Rus dfl politikasndaki geliflmeler, Rusyadaki idari
yap, sosyal s-
nflar, gvenlik organlar ve iflleyifl tarz anlatlmaktadr. Rusyada
kilisenin rol,
eitim, ekonomi, edebiyat, sanat, kltr ve dflnce yaps da bu blm
iinde
yer alan konulardr.
Altnc nite arln Yklfl-Bolflevik Devrimidir. arlk Rusyasnn
kfl-
ne sebep olan etkenlerin ele alnd blmn ardndan 1917 fiubat
htilalini ha-
zrlayan nedenler, bu srete Rusya Trklerinin mcadeleleri,
meflruti monarfli ve
meclis arasndaki iliflkiler ve Ekim htilalinin lkede yol at
geliflmeler anlatl-
maktadr.
nszviii
-
Yedinci nite Sovyetler Birlii Dnemidir. Bu nitede i savafltan
sonra uy-
gulanmaya bafllanan ekonomik sistemler, SSCBnin II. Dnya
Savaflndaki yeri, et-
kisi ve kazanmlar aklanmaktadr. Sovyetler Birliinde Lenin,
Stalin, Hruflov,
Brejnev ve Gorbaov dnemleri ele alnrken Sovyet idari sistemi ve
ordunun te-
mel yapsna da yer verilmektedir. Sosyal, kltrel ve eitim
alanndaki geliflme-
ler bu yap iinde kurumsal zellikleri ile gsterilmektedir.
Sekizinci nite Sovyetler Birliinin dalmas sonrasnda Rusya
Federasyo-
nunda yaflanan deiflim ve dnflm, Devlet Baflkan Boris Yeltsin
(1990-1999)
dneminde Rusya Federasyonunun i ve dfl politikasnn temel
elerini, Devlet
Baflkan Vladimir Putin (2000-2008) dneminde Rusya Federasyonunun
i ve dfl
politikasnda meydana gelen deifliklikleri, Rusya Federasyonu
asndan Devlet
Baflkan Dimitriy Medvedev (2008-2012) dneminin Vladimir Putin
dneminden
farklar ve benzerliklerini, 1990lardan bu yana Trkiye
Cumhuriyeti-Rusya Fede-
rasyonu iliflkilerinin temel elerini aklamaktadr.
Bu kitap, dnyann yzlm asndan en byk lkesi olan Rusyann birok
ynden farkllklar ve benzerlikler gsteren zelliklerinin
anlafllmasna yardmc ol-
maya alflrken, Rusya Tarihine bir ilgi uyandrmas midini de
taflmaktadr.
Editrler
Prof.Dr. Nadir DEVLET
Do.Dr. Nesrin SARIAHMETOLU
nsz ix
-
Bu niteyi tamamladktan sonra;Slavlarn etnik kkenlerini
aklayabilecek,Rus adnn ortaya kfln aklayabilecek,Kiyev Rusyasnn
kuruluflunu, Norman (Viking)-Slav iliflkilerini
tartflabilecek,Ruslarn Hristiyanl kabul etmeleri ve bunun siyasal,
toplumsal, kltrel so-nularn deerlendirebilecek,Kiyev Rusyasnn
dalmas ve knezlikler dnemini tartflabileceksiniz.
indekiler
Slav Rurik Novgorod
Kiyev Norman (Viking/Vareg)
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
NNNN
N
Rusya Tarihi Ruslarn TarihSahnesine kfl
SLAVLARIN ETNK KKEN DOU SLAV DEVLETNN
KURULMASI VE KYEV RUSYASI X. VE XII. YZYILLARDA RUS
DEVLET VE AZZ VLADMRDNEM (980-1054)
1RUSYA TARH
-
SLAVLARIN ETNK KKEN
Slavlarn MenfleiSlav bilimi, kompleks ilmi erevede baz adafl
sosyal ve tabii ilimlerle birlikteXVIII. Yzyln sonu XIX. Yzyln
bafllarnda meydana geldi. Slav halklarn tarihiXVIII. Yzyla kadar
genifl bir arafltrma konusu olmad. Sadece XVIII. Yzyldanitibaren bu
problemin arafltrlmas iin ciddi admlar atlmaya baflland ve
bundansonra Slav halklarnn menflei etnogenezi, yerleflimleri ile
ilgili meselelere flk tut-mak iin arafltrmalar bafllad. Bundan nce
XVI. Yzyln bafllarnda kilise yllkla-rna dayanan baz tarihiler
Slavlarn erken tarihinin Sarmat, Alman, Vandal ve di-er kavimlerin
tarihi ile paralel flekilde renmeye alflarak onlarn tarihi ile
iliflki-lendirmek istediler. Fakat bu alflmalar baflarl olamad.
Slav tarihinin renilme-si XIX. Yzyln ilk yarsnda dilciliin ve
antropolojinin oluflmas ile deiflmifl ol-du. Slavlarn tarihi nce ou
yazar tarafndan Tun Devrinden daha kesin bir ifa-deyle M.. III-II
bin yllara dayandrlrd. Bu srada Avrupada artk Slav diline ya-kn
kavimler grlmeye baflland.
Slav tarihinin Tun Devrinden bafllayan ilkel toplum yaps M.S.
VI-VII. Yzy-la kadar devam etti. Bu aflamada bugnk Slav lkelerin
bulunduu topraklardatoplumsal idarelerin eflitli aflamalarnn esas
zelliklerini farkl kaynaklarn verdi-i bilgilerle renmek mmknd.
VI-VIII. Yzyllarda Slavlarda ilkel toplum ya-psnn dalmas sreci,
Slav kavimlerin Slav halkna dnflmesi srecini de bafl-latt. Slavlarn
eski devir tarihi hakkndaki kaynaklar yazl, arkeolojik ve
linguistikolmak zere esas gruba ayrlmaktadr. Eski Slavlar hakknda
ilk yazl bilgi Bi-zans, Roma ve Doulu yazarlar tarafndan
verilmifltir.
Antik yazarlarn ou Slavlarn oluflumu ve onlarn flekillendii
kuzeydeki top-raklarn sakinleri hakknda ok az bilgiye sahipti. Slav
tarihinin bu devri hakkndasadece arkeoloji, linguistik ve bir
sonraki devre ait yazl kaynaklarn verdii bilgi-leri karfllafltrarak
belirli sonulara varmak mmkndr. Antik yazarlar bu aradaHerodot ve
Sofoklesin eserlerindeki baz hususlar Slavlarn tarihi ile
iliflkilendiril-meye alfllsa da bu fikirler ileri srlrken dikkatli
olmak gerekir. Slav kabilelerhakkndaki bilgilerin bir ksm I-II.
Yzyllarda Roma tarihileri Plininin Doal Ta-rih ve Tatsinin
Almanlarn Menflei ve Yerlefltikleri Topraklar, Yunan
corafyacPtolemaiosun Corafya eserlerinde grlmektedir. Bu yazarlar
ksaca bahsettikle-ri Slavlara Vened denildiini ve onlarn Karpat,
Vistl (Visla) ve Baltk toprakla-
Ruslarn Tarih Sahnesine kfl
-
rnda yerlefltikleri bilgisini vermektedirler. Slavlar hakknda
daha ayrntl bilgilerVI-XII. Yzyllar aras devirde vardr: Bu devir
belgelerinde artk Antlar, Sloven veSlav terimleri kullanlmaya
bafllamfltr. Slavlar Roma mparatorluu topraklarnayryflleri srasnda
ve Bat Roma topraklarna hcumlarnda Got kabileleri
ilekarfllaflmfllardr. Bu kaynaklar iinde Slavlar hakknda en genifl
bilgiler Bat Roma-l tarihiler ve Got kronikilerde mevcuttur.
VI. Yzyla Prokopi Kesarskinin Justiniann Savafllar eserinin III.
Blmolan Gotlarla Savaflta Slavlarn daha fazla iskan ettikleri
Balkan Yarmadasna y-ryflleri anlatlmakta ve bu kabilelerin
hayatlarnn eflitli safhalarna yer veril-mektedir. VI. Yzyln sonu
VII. Yzyln bafllarnda yaflayan mparator RsevdoMavrikiye (582-602)
adanan Strategion adl yazar bilinmeyen eserde de Slavlar sa-vafl
kurallar ve taktikleri ve yaflamlar hakknda bilgi vermektedir. VII.
Yzyldayaflayan Theophylact Simocattan Tarih eserinde Slav
kabilelerin V-VII. Yzyllar-da imparatorluk ordusu ile savafllar
anlatlmaktadr. VI. Yzylda dier bir tarihiSfesli Johan da Kilise
Tarihi adl eserinde Slav kabilelerin imparatorluk topraklar-na
hcumlarndan bahs etmifltir. Batl yazarlardan daha ok ilgi ekeni VI.
YzylGot Episkoposu Jordanesnn Slavlar hakkndaki dflnceleridir.
Gotlarn Menfleive Hayat adl eserinde onlarn VI. Yzylda yerlefltii
topraklar ve IV. Yzyldanitibaren Gotlar ile yaplan mcadeleler
hakknda bilgiler verilmektedir.
Devrin adafllar olan yazarlardan baflka Bizans mparatoru
Konstantin Bagr-yanorodinin yazd (919-959) Halklar Hakknda eserinde
Srp ve Hrvatlarn ta-rihleri hakknda bilgiler vardr. Daha sonraki
tarih de XIII. Yzylda yaflamfl olanHrvat kroniki Foma Splitski
Salon ve Splitin Arhiyepiskoplarnn Tarihi eserindeo devre kadar
bilinmeyen kaynaklardan faydalanarak Slavlarn Dalmaya blgesi-ni ele
geirmeleri hakknda bilgiler vermifltir. Dier Batl yazarlarn da
Episkop si-dor Sevilski (VII. Yzyl), Kronik eserinin mellifi
Fredegar (VII. Yzyl) ve PaveliDiakonun Langetarlarn Tarihi adl
eserlerinde Slavlar hakknda ksa da olsa okmhim bilgiler vardr.
Doulu yazarlardan brahim Yakupun (X. Yzyl) Slavlarhakknda verdii
bilgiler de nemle kaydedilmelidir.
Bu yazarlarn eserlerinde verilen bilgiler dikkatle gzden
geirildiinde Slav ka-bilelerin antik devir tarihi hakkndaki fikir
ve bilgilerin somut olmad sonucunavarlabilir. Bu olgular Slavlarn
tarihine ait olmayp komflu halklarn tarihinin re-nilmesi ile
oluflmufltur. Eski Slavlarn ekonomisi, hayat ve kltr hakknda
esasbilgiler arkeolojik buluntularn verdii bilgiler esasnda
dzenlenmifltir. Bu kay-naklar ayn zamanda Slavlarn oluflumlar ve
kltrel tarihleri hakknda da bilgilersunmaktadr. Ancak meselenin
karmaflkl bu kaynaklar iinde sadece Slavlara aitonlarn tespit ve
tayin edilmesindeki zorluktur. Sadece Dou ve Gney
Avrupatopraklarnda VI-VII. Yzyllara ait bulunan yerleflim yerleri
ve mezarlar bunlarnSlavlara ait olduunu ortaya koymaktadr.
Slav tarihinin daha eski devrinden bahsedildiinde ise
arkeologlarn byk o-unluu Slavlar Hint-Avrupa kabilelerinin kuzey
grubunun dier yeleri gibi (eskiGermenler ve Baltlar) keramik kltrnn
birer taflycs idiler grflndedirler.Bu kltrn yelerine Rein Nehrinden
bafllayarak Volgaya kadar uzanan Kuzeyve Dou Avrupa topraklarnda
rastlamak mmkndr. fiyle ki, keramik kltr-nn taflyclar olan
hayvanclkla meflgul olan bu kabileler burada M.. III. Biny-ln
bafllarnda M.. II. Binyln bafllarna kadar (Bronz Devri)
yaflamfllardr. Budevrin mezar kltr tafl kutularda defn etme ile
farkllaflr. Mezarlarda bulunan kilkaplarn zerindeki sslemeler bu
kltre adn vermifltir:
4 Rusya Tar ih i
-
Slavlarn menfleinin belirlenmesi meselesinde pek ok kaynak,
malzeme zel-likle arkeolojik buluntular toplansa da bu alandaki
tartflmalar hala devam etmek-tedir. adafl tarihiler Slav halklarn
flekillenmesi srecinin uzun sren bir geliflimgsterdiinden hareket
etmektedirler. Slavlar dier komflu halklardan tecrit
edilmiflflekilde yaflamadklarndan ayn komflu Slav olmayan halklarn
kltrnn birokizgisi de Slavlara gemifl, onlarn kltrn daha da
zenginlefltirmifltir. Slav mede-niyeti komflu halklar tarafndan
asimile edilirken kendileri de baflka halklar asimi-le
etmifllerdir. zellikle bu durum Slavlarn etnogenez meseleleri
alannda ihtiyat-l olmay bu hususlara dikkat edilmesini
gerektirir.
Dilleri karfllafltrmal flekilde arafltran dilbilimciler Gney-Dou
Avrupa halk-larnn Hint-Avrupa Dil Birlii Bronz Devrine-M.. III-II.
Bine kadar devam et-tiini ifade etmektedirler. Bronz devrinde bu
umumilik kaybolmufl ve Pro-Ger-man, Pro-Balt ve Pro-Slavyan dilinin
flekillenmesi Slavlarn etnogenezinde bykrol oynamfltr.
Kaynaklara gre II-VI. Yzylda Gotlar gneye ve kuzeye Karadeniz
sahillerineyrd. zellikle bu Slav topraklarnn btnln bozmufl ve Dou
SlavlarnnBat Slavlarndan ayrlmasna sebep olmufltur. Artk bu
devirden itibaren Jorda-nese gre Slavlar; Venedler, bazen de
Sklaven ve Ant olarak adlandrlmfllardr.Jordanes ayrca Sklavenler
Tunadan Vislann yukar topraklarnda, Antlar ise Do-uda Dnyestrden
(Dinyester) Dnyepre kadar olan topraklarda
yerleflmifllerdirdemektedir. Bylece Vened ve Sklavenlerin bir
blmnden Bat Slav halklar di-er blmnden ise Dou Slavlar ortaya
kmfltr. VI-VII. Yzyllarda Bizans ileyaplan savafllarda Ant ve
Sklavenler Balkan Yarmadasn alarak yerli Frikya ve l-lirit
kabilelerini asimile edip Gney Slav halklarnn esasn koymufllardr.
Rus kro-niklerinde ise Slav ad ilk kez Ana Vekayinamede gemektedir.
Burada Slav hal-kndan bahsedilirken Slav dili ile Rus dilinin ayn
olduu ifade edilmifltir.
Slav gleri srasnda Slav uluslarnn dalm ve dilleri nasl bir
geliflim gstermifltir?
Dou Avrupann Slav HalklarM.. I. Binyln VII. Yzyllarnda bronz
devri tarihte byk bir dnflme sebepolan demir devrini karfllad. Bu
olayn tarihi ynden nemi demirin eflitli blge-lerdeki kaynaklarnn
dier metallerle karfllafltrldnda daha zengin olmasyd.Bu ayn zamanda
ekonominin daha kaliteli ve hzl geliflmesine imkan yaratt. De-mire
geiflle ilgili ondan istifade eden silah ve eflitli aletler yapan
halklarn saysda artt. Slavlar, Litvanyallar, Latfllar, Estonlar
ayrca Orta ve Dou Avrupann ge-nifl bozkrlarnda yerleflen halklar
demire geiflle birlikte daha sratle inkiflaf etme-ye baflladlar.
Demir esas olarak tarmn geliflmesine olanak salad. Slav
halklarkomflularnn [Litva, Latfl, Mer, Ves, Karee, Cud (eski
Estonlar)] tarm kltr ile ta-nfltlar. Orta ve Dou Avrupadaki genifl
bozkrlar eski devirlerden itibaren iskaneden Slav haklar tarihi
geliflim seyrinde eflitli ynlere yaylarak dier komflu halk-larla
asimile olmaya bafllad. Slavlar kendi dil gruplarna gre Hint-Avrupa
halkla-rna aittirler. Hint-Avrupa dil ailesini kendi aralarnda
akraba olan dil gruplar tefl-kil etmekte ve birka dil grubuna
ayrlmaktadr. Slav, Germen, Hint, ran, Kelt. B-tn bu dillerde bugn
de akraba kelimeler kalmfltr.
Slavlarn menflei ve tarihi hakknda birok fikir ve teori vardr.
Mesela, Nestor,Slavlarn ilk nce Orta ve Dou Avrupada Elbe ve Dnyepr
arasndaki topraklardayaflamfl yalnz miladn baflnda Balkan
Yarmadasna geldiini belirtmektedir. Ba-
51. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
S O R U
D K K A T
SIRA S ZDE
DfiNEL M
SIRA S ZDE
S O R U
DfiNEL M
D K K A T
SIRA S ZDE SIRA S ZDE
AMALARIMIZAMALARIMIZN NK T A P
T E L E V Z Y O N
K T A P
T E L E V Z Y O N
N T E R N E T N T E R N E T
1
-
tl ilim adamlar Slavlarn vatannn ok snrl bir topran Visladan
Karpata ka-dar olan topraklar kapsadn iddia eder. I-VI. Yzyllarn
yazarlar olan RomalPilinius, Tatsit, Ptolemaios Bizansl Prokopi
Kesarski, Got Jordanes Slavlar Vened-ler, Antlar bazen de Slavlar
olarak adlandrmaktadr. Onlara gre, eski Slavlarntopraklar Batda
Elbe, Douda Oka, kuzeyde Baltk Denizine gneyde ise Harkovve Tunaya
ulaflmaktadr. M.S. I. Yzylda yaflayan Tatsitin verdii bilgiye gre
budevirde Slavlar, Sarmatlar ile karflmfltr. Yunanl yazarlar da Dou
Avrupay tasvirederlerken Skifiya diyerek burada eflitli halklarn bu
arada Slavlarn da yaflad-n yazmaktadrlar. Bu Slavlarn akraba ve
komflular olan kabileler: Estonlar, Fin-ler, Kareler, Mariler,
Mordvalar, Verslerdir. Kama ve Ural evresinde ise Skif (Sa-ka/skit)
dnyas vardr. Herodot onlara Tissagert demektedir. Dou
Avrupahalklarnn tarihinde sonradan kaybolan halklardan en ok iz
brakan skit ve Sar-matlardr.
M.. IV. Yzylda skitler Karadeniz etrafndaki kabilelerden
Kimmerlere karflbaflar kazandktan sonra Balkan Yarmadasna, Kk Asya
ve Kafkasyaya yrd-ler. Batda ise skitler Lujitsk Slavlarnn
topraklarna kadar ilerlediler. DnyeprdenBatya doru gebe skitler,
batya doru ise ifti skitler yaflamaktayd. Dnyepr veTuna Nehirleri
arasnda (Byk Bozkr) gebe olan skitler hkm sryordu. Bun-lar zengin
kabilelerdi. Kubanda, Dnyepr sahillerinde bulunan zengin kurganlar
bu-nu ispatlamaktadr. M.. III. Yzylda Orta Krmda kurulan skit
devletinin Simfe-ropol etrafnda yaplan kazlarda merkezinin Neopol
flehri olduu tespit edilmifltir.
6 Rusya Tar ih i
Skif (Saka/skit), skilerin tarihsahnesindeki yerleri
Herotlabafllamaktadr. len krallar iinyaplan cenaze
trenleriniaktaran Herodotun verdiibilgiler mezarlar rten byktoprak
ynlar zerinde yaplanarkeolojik arafltrmalarladesteklenmektedir. Bu
tepemezarlara (kurgan) Kafkasyannkuzeyinde kalan Kubanbozkrlarnda
Krm veUkraynada ve Dnyepr Nehrininalt kesimlerinde
derastlanmaktadr. skitler gebebir halkt. Savafl taktikleribaflarl
olduu iin ftuhatesasna dayanan gler onlarkendi topraklarnda
yenemedi.skitler en gl olduklar M..IV. Yzylda skendere de
karfldurabilmifllerdi. Gney Rusyadagl bir askeri devlet kurmuflve
yzyldan fazla bu blgeyeistikrar salamfllardr. Kle,balmumu, ve dier
mallarnyansra yetifltirdikleri tahl daihra ediyorlard. skit
sanatsavafl gebelerin yaflamkoflullarna uyan farkl birslupla
geliflmifltir. skitler, M..200de Sarmatlar tarafndanyenilgiye
uratlmfl ve GneyRusyada yerlerini almfllardr.
Resim 1.1
skitlere ait altntarak
Kaynak:GosudarstvennyErmitaj, Moskva:Sovetskiy hudojnik1991,
-
I. ve IV. Yzyllarda SlavlarBu devirde Bat Avrupann kaderi kara
topraklarda savafl gebe kabilelerin yer-lefltii topraklarda
flekillendi. ifti Slav kabileler de zellikle bu kabilelere ve
Ka-radenize saldrmaya bafllad. Tatsit I. Yzyla ait olan eserinde bu
devirden itiba-ren uluslararas olaylarda artk dikkat ekici bir rol
oynamaya bafllayan Slavlar hak-knda genifl bilgiler vererek onlara
Vened demifltir. Roma mparatorlar zellikleTrayan (98-117) Slavlar
kendilerine tabi etmek isteseler de baflarl olamadlar. On-lar, Gal,
Britan, Germen topraklarnn bir blmn ele geirmelerine ramen
Slavtopraklarn iflgal edemediler. Tatsit, Pilinius devrindeki
arkeolojik bilgilerin esasenPolonya, Ukrayna ve Belorusya
topraklarnda yaflayan Slavlara ait olduunu kabuletmektedir.
Arkeolojik materyaller miladi ilk yllardan Slav toplumunda byk
de-iflikliklerin baflladn gstermektedir. Btn Slav topraklar iinde
bilhassa gele-cekte Kiyev devletinin merkezi olan Orta Dnyepr
evresi farkldr. Burada sabanlayaplan tarm, zanaatkarlk, hayvanclk
ve ticaret geliflmifltir. Slavlar Roma flehirle-ri ile tahl
ticareti gereklefltirmekteydiler. Bu topraklarda Roma paralarnn
biroknumunesi bulunmaktadr. Bunlar hem devletin zenginlii iin
toplanmakta hem deortak para roln oynamaktayd.
Slavlarn Gotlarla McadelesiMiladi IV. Yzylda Slavlar (Antlarn)
bir Germen kabilesi olan Gotlarla savaflmayabafllad. Gotlar bu
devirde Azak Denizine yakn blgelerde yaflyordu. Gotlar hak-knda VI.
Yzyl tarihisi Jordanes bilgi vermektedir. Batl tarihiler de Bat
Avrupahalklarnn tarihinde Gotlarn nemine deinmektedirler. Got
kabilelerden Ostro-gotlarn lideri Germanih bu knezden intikamn alan
2 kifli tarafndan ldrlr. Ta-rihiler bu Ros kabilesinden daha sonra
Slav Rus kabilelerinin flekillendiini iddiaetmektedirler. Bu
kabilenin topraklar Dnyeprin sa mansabna dklen Ros Neh-ri
sahillerini kapsamakta olup Gotlarn Karadeniz mlklerine daha
yakndr.
Germanihten sonra Vinitar da Dou Slavlarndan olan Antlarla
savaflt. nceAntlar (Antes veya Antae) tarafndan malubiyete urad,
fakat daha sonra gle-rini toplayarak Jordanesin verdii bilgiye gre
Antlarn kral olan Bozu, ocuklar-n ve beylerini idam ettirdi. Bu
olay gor Bl Destannda kendini gstermekte-dir. Fakat Gotlarn iki
yzyl kadar Karadeniz etrafndaki hakimiyetlerinin etkisiyerli Slav
kabilelerinin hayatnda nispeten az oldu. Ant ve Rosomanlarn
Gotlarlasavafl sadece Gney Slav topraklarnda ve Gotlarn kendi
yaflam alanlarnda mey-dana geldi. Bunun iin de Antlarn kendi
topraklarnda yani Dnyepr sahilleri bo-yundaki topraklarda Gotlarn
izine rastlanmamaktadr.
Slavlar ve Byk Bozkr Orta Asyann tarm blgelerinden douya doru
genifl l ve yar l alanlar bu-lunmaktadr. Douda Moolistanda, batda
Karadeniz sahilleri ve Tunaya kadaruzanmaktadr. Bu topraklarn tam
kuzeyinden Sibirya, kuzey batsnda ise iftiSlav kabileleri ile snr
komflusudur. zellikle bunun iin Dou Slavlarnn tarihigelifliminde
bozkrn nemli bir rol vardr. Bu blgenin sakinleri olan gebe
ka-bileler-Trkler Dou Slav devletiliinin flekillenmesinde, Rus
halknn ve kltr-nn teflekklnde son derece nemlidir.
Eski devirlerde bozkrn bat blmnde skit, Sarmat ve Saklar yer
almaktayd.Fakat miladn bafllarnda onlar dier Trk kabileleri
skfltrmaya bafllad: Bunlar bu-gnk Kazakistan, Krgzistan
topraklarnda yaflayan Trkler ve Orhon sahillerinden
71. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
-
(Hun Nehri) gelen Hunlard. Ksa bir sre sonra gneye ve batya
dzenli bir yr-yfl gereklefltiren Hunlar, Amuderya ve Zerefflann
bereketli ovalarna ayrca gneyRus bozkrlarna, Tuna ve Tisa arasndaki
blgelere ulaflmaya alflmaktaydlar.
Hunlar: Ruslarn ve dier Avrupa devletlerinin tarihinde ok nemli
rol olanHun kabileleri milattan nce henz Asyann derinliklerinde
yaflamaktayd. Hunlarve Avarlar ine yakn, Kpaklar (Polovestler) ise
Altay etrafnda gebe bir hayatsrdrmekteydiler. Kaynaklar bu devirde
Hun toplumunun ataerkil bir yap oldu-unu tasvir etmektedir. Ancak
Hunlarda soy yaps dalmaya, kabile ittifaklar veliderler meydana
gelmeye bafllad. IV. Yzylda Hun kabilelerinin salam kabile it-tifak
sratle Ker Boaz vastasyla Avrupaya geti. IV. Yzyln 70li yllarnda
iseHunlar; Slavlar, Gotlar ve Roma mparatorluu zerine saldrlarda
bulunmaya bafl-ladlar. V. Yzyln baflnda Attilann bulunduu Hun
Devleti kuruldu. Merkezi Or-ta Tunann bozkr vadileri idi. Slavlar
uzun sre onlarla mcadele ettiler. Avru-pada 80 yla yakn mevcut olan
Hunlarn bu devleti Attilann lmnden sonra(543) dalmfl oldu. Onlarn
bir blm Tuna ve Karadeniz sahillerinde kald, di-er blm batya - geri
dnd (Hun-Eftalitler).
Avarlar ve Hazarlar: Altay ve Moolistan topraklarnda 552de byk
ve g-l bir devlet kuruldu. VI. Yzyln sonlarnda bu devletin bat
blmnde adaflKazakstan ve Krgzstan topraklarn kapsayan Bat Trk
Hakanl meydana gel-di. Trkler birok kez Orta Asyann zengin tarm
blgelerine gelerek zamanla bu-rada yerleflmeye baflladlar. Trk
Hakanlnn in ve Bizans ile ticaret ve diploma-tik iliflkisi de
mevcuttu. Ayrca Karadeniz sahili, Kuzey Kafkasya ve Volga
boyubozkrlarnda Trk devleti kuruldu. Avar, Hazar ve Bulgar.
Avarlar, Hunlardantecrbeyle VI. Yzylda Slavlar zerine hcum ederek
Tuna ve Karpat arasndakitopraklarda savafl bir devlet olan Avar
Kaanln meydana getirerek bu devle-tin IX. Yzyln bafllarna kadar
yaflamasn saladlar.
394de Bat Hun mparatorluunun yklflndan sonra 200 kadar Trk
kabile-nin birleflerek kurduu Avar devletinin topraklar Dou
Trkistandan Manuryayakadar uzanmaktayd. Bu devlet 552de Gktrklerin
hakimiyetine geti. 558deKafkasyann bir blm ve Karadenizin kuzey
sahillerini ele geiren Avarlar, Bi-zans sahillerine ulaflarak 560da
bugnk Dou Avrupa ovalarnda Dzeyl Hannkomutasnda Avar Kaanln
kurdular. Bizansn dou ve kuzey kabilelerine sal-dran Avarlar
Pannoniyay ele geirdiler ve Tuna etrafna yerleflmifl Slavlar
dat-tlar. striya ve Dalmaya da Avar Kaanlnn terkibine katld. Elbe
Nehri sahi-lindeki savaflta Franklar yenen Avarlar, Frank Kral
Sigiberdiyi esir ettiler. Merke-zi, Gney ve Gney Dou Avrupaya
zellikle de Gney ve Bat Slavlarnn yafla-dklar topraklara yerleflen
Avarlar, Sasaniler ile birlikte Konstantinopolisi 619 ve626da
kuflatmalarna ramen ele geiremediler. Bu malubiyet ve 630da hkm-dar
Bayan Hakann lm itaat altna alnan halklarn isyanna sebep oldu.
Sonu-ta Afla Tuna boyu Bulgarlarnn, Balkan Yarmadasnn byk bir blm
Hrvat-larn, Bohemya blgesi ise eklerin eline geti. 791 ve 796da
Frank Kral BykKrala malubiyetinden sonra Avarlar, Avusturya,
Bavyaray kaybettiler ve bafl-kentleri 805de Byk Kral tarafndan
iflgal edildi. Bundan sonra Avarlar sadeceMacaristann dousunda
Rusyann ve Bulgaristann kuzeyindeki topraklar elle-rinde
tutabildiler. Buradaki Avarlar daha sonra gelme bir halk olan
Madyarlarla(Macarlar) birlikte 894-895de Macaristan Kralln
kurdular.
Avar Hakanlnn sadece Slavlarn deil, btn Avrupa tarihinde nemli
yerivardr. Avrupa ktasnn bir hayli blmn ieren Avarlar bugnk
Macaristan,Hrvat, Arnavut, Avusturya ve Bavyera Almanlarnn ve
Bulgarlarn kltrel hayatn-
8 Rusya Tar ih i
-
da nemli rol oynamfllardr. Birok tarihi ormanlarda yaflamay
renmifl SlavlarnAvarlardan devlet kurmay ve savaflmay rendiini
yazyordu. Bat SlavlarnnAvarlarla ilgili birok rivayet ve masallar
vardr. Bugn de ek, Slovak ve Leh dil-lerinde Avar (Obor/Obri)
kelimesi byk, kudretli anlamlarnda kullanlr.
VII-X. Yzyllarda Bat Avrupada hkm sren Trk devletlerinden biri
de Ha-zar Kaanl idi. Topraklar Karadenizden Hazar Denizine, Kama
NehrindenAzerbaycann gneyine kadar uzanmaktayd. Hazarlarn baflnda
bulunan Ha-kann flahsiyetinin ilahilefltirilmesi onun dnyevi
hakimiyetinin snrlandrlmasnasebep oluyordu. Dnyevi hakimiyet ise
Hakan karflsnda sadakat yemini edenHan Beyinin elinde
toplanmflt.
Hazarlarn devlet dili Trk dillerinin bat koluna ait olan Hazar
dili olup Runikalfabe kullanlmaktayd. Hazarlar topraklarnda
Hristiyanlk, Yahudilik ve slam di-ni yaylana kadar Tanrya inandlar.
Bununla birlikte kendi eski Trk dini inanla-rn korumalar
Hristiyanln yaylmasna engeldi. VIII. Yzyln sonlarnda Hazarynetici
snf dnyann geliflmifl dinlerinden birini benimsemeye karar
verdiindeyaplan seim slamiyet ve Hristiyanlk arasnda gerekleflmedi.
Tercih edilen dinYahudilik idi. Yahudilii devlet dini ilan ederek
devleti Bizans mparatorluu veArap hilafeti ile karfl karflya
getirmenin yan sra kendilerinin imparator ve halifeile ayn seviyede
bir hkmdar olduunu gstermek istiyorlard. Bundan ksa birsre sonra
Hazar Kaanlnn byk flehirlerine, Kuzey-Dou randan ve Bi-zanstan pek
ok Yahudi aile g etti. Hazarlar, Slavlarn genellikle btn
DouAvrupann tarihinde mhim rol oynamfltr. Bu devlet son derece
tehlikeli bir dfl-man olan Araplarn kuzeye doru hcumlarn engelleyen
s vazifesi stlendi. Ha-zar Kaanlnn en gl devri VIII-IX. Yzyllar Dou
Avrupa tarihinde HazarBarfl Devri (Pax Hazarica) olarak
adlandrlmaktadr. Bu devirde Slav kabilelerHazarlarn kabul ile Desna
ve Dnyepr Nehirleri arasndaki topraklara g ederekbu blgeye
yerlefltiler. Arap ordular ile uzun sreli savafllar yapan Hakanlk
kuze-ye doru ekilirken bunun sonucunda bu topraklarda yaflayan Dou
Slavyan ka-bileler Polyanlar, Severyanlar ve Vyatiiler Hazarlara
tabi olarak her evin gmflsikke ve krk (tilki vb.) demesini kabul
ettiler. Rus yllklarnn yazdna greHazarlar ormanda yaflayan
Polyanlar buldular ve onlardan vergi demelerini is-tediler.
Polyanlar her ev baflna bir kl yapp vermeye raz oldular. Dou
Slavla-r ile birlikte Mariler, Mordvalar ve Udmurtlar da Hazarlara
vergi demekteydi.
zellikle Dou Slavlar da Hazar Hakanlnn zayflamas srecinden
istifadeederek bu ok tehlikeli komflusunun yklmasnda byk rol
oynadlar. Gl eko-nomik pazara, zengin kltre, eflitli halklar
birlefltirmifl gl merkezi ynetimesahip olan Hazar Kaanl kk
hanlklara blnd. Bundan faydalanan KiyevKnezi Svyatoslav, Hazarlara
karfl 965de yedi yl devam eden bir sefere kt. Ha-zarlarn ok zengin
flehirlerini yamalayarak buraya ciddi bir darbe vuran Svyatos-lav,
Dnyepr etrafnda baflka bir Trk halk olan Peeneklerle yaplan bir
savaflta l-drld. Bundan sonra XII. Yzyla kadar baz kaynaklarda
bahsedilse de HazarHakanl artk eski gcn ve siyasi nemini tekrar
kazanamad.
VII-IX. yzyllarda Hazarlar hakimiyetlerini Krm, Azak evresi ve
Bulgar kabi-leleri zerinde de kurmufllard. Hazar Hakanl dahilinde
Slavlar Afla Don sahil-lerinde yaflamakta olup Hakanlk artk
feodalleflmeye doru gidiyordu.
dil Bulgarlar: Azak Denizi sahillerindeki blgelerde gebe hayat
sren Bul-gar kabileler Avar ve Hazarlarla akraba olup Trk dil
ailesine mensuptular. VII.Yzylda Bulgar kabileler drt gruba ayrld:
Birinci ve kinci grup (Kara Bulgarlar)yine Azak evresinde yaflarken
nc grup Batya yneldi ve VII. Yzyln sonla-
91. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
-
rnda dnyadaki Slav kabileleri kendine tabi klarak burada
yerlefltiler. Drdncgrup Bulgarlar (Gmfl Bulgarlar) Orta dil boyuna
geldiler, yerli kabileleri itaat al-tna alarak burada XIII. Yzyla
kadar mevcut olan ve dil Bulgar Devleti olarak ad-landrlan devletin
temelini attlar. Baflkent, dilde bulunan Bulgar flehri oldu.
dilBulgar Devletisnin ekonomisi tarma ve hayvancla dayanmaktayd. X.
Yzyldaslamiyetin kabul edilmesi Orta Asya ile iliflkilerin de
geliflmesine yol at.
Slavlar ve BizansRoma mparatorluun dou blm olan Bizans kendi
snrlarn, askeri gcnsalamlafltrrken, devlet idaresinin gc ve
Hristiyan kilisesinin etkisi adna yamave talana dayanan iliflkileri
gizlemeye alflyordu. Slavlarn bu devirde yzyllkmcadelenin sona
erdirilmesinde de etkileri oldu. Bizans emlaknn tahminen ya-rs ele
geiren Slavlar sosyal hayatta toplumun roln glendirerek Bizansta
ar-tk oluflmaya bafllayan feodalleflme srecine de imkan saladlar.
Bizans VI. Yz-ylda byk bir devletti ve Kk Asya, Balkan Yarmadas,
talya, Kuzey Afrika veKaradeniz sahili topraklarn byk bir blmn
ieriyordu. Slavlarn Bizans m-paratorluu ile ilk mcadelesi V. Yzyln
sonu VI. Yzyln bafllarna dayanmak-tadr. Bu devirde imparatorluk,
kaytlarn skit ve Gotlar dedii kabilelerin yry-flne maruz kald. Bu
kabilelerin iinde Slavlar da vard. VI. Yzyln
bafllarndaKonstantinopolisin savunma gcn arttrmak iin Karadenizden
Marmara Deni-zine kadar uzanan ve uzun duvarlar denilen istihkam
hatlar infla edildi. mpara-tor Justiniaus devrinde (527-565)
Slavlarn saldrlar aralksz devam etti. Don veKaradeniz sahilinde
yaplan istihkamlarla da Slavlar engellemek mmkn olmad(bu amala baz
Slavlar askeri hizmete celp edilmeye baflland) ve ayn
zamandaSlavlarla mcadele iin Hunlarla da ittifak saland.
Bizans gibi gl bir devletle tek baflna mcadelenin imkansz
olduunu grenSlavlar askeri kuvvetleri tek bir noktada toplayarak
hareket etmek gerektiini anla-dlar. VI-VII. Yzyllarda flekillenen
Slav kabile ittifaklar artk bu grevi stleneme-diler. Ancak Bizans
mellifleri bu devirde imparatorluk zerine yaplan askeri se-ferlere
katlanlara Slav deil, onlarn eski adlar olan Vened ve yeni ad olan
Skla-vin kavramlarn kullandlar. Skloven-Sloven-Slovenler
denildiinde onlar Venedtopraklarnn en u blgelerinde yaflayan
Slavlar dikkate alyorlard. IX-X. Yzyl-lardan itibaren ise artk Slav
kelimesi kullanlmaya baflland. Slavlarn corafi arazi-si Tuna
Nehrinin kayna topraklardan Douda Dinyestere kadar
uzanmaktayd.Dinyesterden teye ise Antlarn topraklar bafllyordu. VI.
Yzyl mellifleri Slavlar-la Antlar arasnda dillerinin,
adet-ananelerinin ve dfl grnfllerinin ayn olduun-dan yola karak
aralarnda hi fark olmadn kaydetmektedirler.
Slavlar Bizans zerine ilk yryfllerine Tunann gerisinden
bafllayarak Konstan-tinopolise kadar Balkan Yarmadasnn topraklarn
talan ederek byk bir gani-metle geri dndler. Onlarn devaml hcumlar
VI. Yzyln 20li yllarnda daha daartt. VI. Yzyln ortalarnda zellikle
Justiniausun halefleri devrinde Slavlar toplubir flekilde Balkan
Yarmadasnda yerleflmeye bafllad. Bundan rahatsz olan mpa-rator
Mavriki ordularn arkadan darbe indirmek iin Tuna sahillerine
gnderdi. An-cak Slav topraklarnda kfllanmas emrini alan ordu isyan
etti ve bu srada Mavriki l-drld. Bylece Slavlar yerlefltikleri
topraklardan kartmak mmkn olmad.
mparator rakli devrinde (610-641) Douda kazanlan baflarlarla
Bizansn gcdaha salamlaflt. Ancak Araplarla savaflan rakli Slavlara
mukavemet gsteremedi.Bizans ve Avarlar arasnda belli bir mesafe
kurmak hatta imparatorluun bir bl-mnden tavizde bulunmak durumunda
kald. Bylece artk VII. Yzylda Slavlar b-
10 Rusya Tar ih i
-
tn adafl Bulgaristan ve Gney Slav halklarnn yafladklar topraklar
iskn ederekYunanistann ilerine kadar Pelopones ve hatta Kk Asyaya
kadar ulafltlar. Slav-lar da eski Alman ve eski Trk kabileleri ile
birlikte yryfllerinde yama ve talanadayal idareye son vererek onun
yerine feodal bir toplum yaratmfl oldular.
DOU SLAV DEVLETNN KURULMASI VE KYEV RUSYASI
Devletin Kuruluflundan nce Slavlarn Toplumsal ve Siyasi YapsRoma
mparatorluunun milattan nce kfl btn dnya halklarnn tarihinetesir
etti. Kleliin yklfln zorunlu hale getiren flartlarla, yeni yeni
retici gle-rin eski retim mnasebetlerine uymas, klelerin emek
haklar, ifl aletlerinin d-flk seviyede olmasyla birlikte bunu
hzlandran, etkenler de vard. En nemlile-rinden biri halklarn byk g
srasnda (III-VI. Yzyllar), gebe halklarn sal-drlarnn ok byk oluflu
idi. Uzun sre Roma mparatorluunun kle pazarolarak bakt bu halklarda
devrin ilkel yaps kmeye bafllad ve bu halklar g-l kabileler
etrafnda birleflerek zengin Roma mparatorluu zerine
hcumlarabafllad.
Bu kriz durumundan tek kfl yolu, elde edilmifl yeni retici
glerin seviyesi-ne uygun yeni retim flekillerine gemekti. Devrin
geliflmifl ky ekonomisi her ai-leye tek baflna zgr alflma imkan
salarken kendi emeine de ilgiyi uyandrd.Genellikle Slav halklar
dnya tarihinde ilkel toplum sisteminden dorudan feoda-lizm
cemiyetine girmifl halklardan kabul edilmektedir. Slavlarn feodal
cemiyete gi-rifli dier Avrupa halklarndan biraz daha ge bir dneme
tarihlenmektedir. EerAvrupada ou topraklarda V-VI. Yzyllar feodal
mnasebetlerin meydana gel-mesi devri olarak kabul edilirse Slavyan
halklarda bu sre VIII-IX. Yzyllardameydana geldi (klelik
iliflkileri ve devletlerin kuruluflu iin gereken flartlar,
bazekonomik sosyal flartlar esasen Orta ve Dou Avrupada yaflayan
eflitli Slav halk-larnn topraklarnda mevcut deildi).
VI-VIII. Yzyllarda Slav kabilelerinin ekonomilerinin temelini
tarm olufltur-maktayd. Bunu yazl kaynaklar ve arkeolojik buluntular
ispatlamaktadr. Esasenbuday, avdar ve dar ekiliyordu. Toplanan tahl
rnleri zel hazrlanan kuyu-larda saklanmakta idi. Tarm aletleri
genelde ziraat ciddi deiflikliklere urad. Or-man alanlarnda
ormanclk yaygnd. Aalar kesilip yakldktan sonra arazi ekilir-di.
Yeni, daha gelifltirilmifl tarm sistemleri ise topraklarn
dinlendirilmesi ve bunabal olarak dzenli tarm sistemleri yaplmas,
yeni ifl aletlerinin meydana gelme-si ve tarm tekniinin geliflmesi
tek baflna ekonomi yapmay sadece aile gruplar-na deil ayrca her kk
aileye de mmkn hale getirdi. Slavlarn iktisadi haya-tnda tarmla
birlikte hayvanclk da byk rol oynuyordu. VI-VIII. yzyllarda b-yk ve
kk bafl hayvan, domuz ve at srleri yetifltirilmekteydi. Eski Slav
toplu-luklar avclk ve balklkla da meflguldler.
Bu dnemde zanaat da geliflme gsterdi. retim tekniinin giderek
geliflmesi,zanaat faaliyetlerinde yeni ifl aletlerinin meydana
gelmesi alflmalarn geliflmesineve bu ifllerin ekonomik
faaliyetlerden ayrlmasna yol at gibi yeni feodal iliflki-lerin
kurulmasnda da byk rol oynad. Eski Slav evlerinde demirin imaline
derastlanyordu. Elde edilen demir yer alt kil veya tafl sobalarda
eritilerek imal edil-mekte ve bundan eflitli ifl aletleri ve silah
yaplmaktayd. Slavlar ayrca renkli me-tallerin de ustalar idi.
VI-VIII yzyllarda Slav zanaatkarlar karmaflk teknolojiler-
111. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
-
den istifade ederek renkli metallerden ziynet eflyalar
yapmaktaydlar. mlekilikde geliflme gstererek eflitli trde gnlk
hayat iin kaplar ortaya kt. Aa vekemik zerindeki ifllemelerde
zellikle byk ustalk gsterilmiflti. Yaplan gemi-ler salamlk asndan
fark edilir ve bu gemilerle sadece nehirlerde deil, uzak de-nizlere
de gidilirdi.
Bu devirde Slavlar komflu lkelerle ticaret iliflkilerini de
arttrmfllard. BunuSlav yerleflim merkezlerinde arkeolojik kazlarda
bulunan ok saydaki Roma, Bi-zans sikkeleri de ispatlamaktadr VI.
Yzyldan sonra Slavlar ayrca kle ve esirle-rin ticaretiyle de
meflgul olmaya baflladlar.
Proto-Slavlar nehir kenarlarnda yerleflmifllerdi. Evleri iki
tipte idi. Topran s-tnde tamamen aatan (ahflaptan) yaplan evler ve
yer alt kazma evler: Evlerindamlar kamfl ve aala rtlyd. leri kilden
yaplan sobalarla stlmaktayd. Ev-lerin yannda erzak koymak iin zel
saklama yerleri infla edilirdi. Bylece VI-VIIIYzyllarda Slavlarda
retici gler nemli lde geliflmeye bafllamflt ki, bununneticesinde
onlar dier Avrupa halklar ile birlikte hareket etmeye
baflladlar.
IX. Yzyla doru Slavlarn yerlefltii topraklar daha da geniflledi.
Onlar DouAvrupada kendi topraklarndan baflka farkl kavimlerin
topraklarnda da (Ladogaevresi ve Yukar dil) iskan etmeye baflladlar
ve VI-VIII. Yzyllarda Karadeniz et-rafndaki topraklar da
kolonilefltirdiler.
Dou Slavlarnn afla gruplarnn yerlefltii topraklar, Dnyepr, dil
ve DouDbinann yukars, Volhov ve lmende Slovenler, Pripet ile
Berezina arasnda Dre-goviler, Soy Nehri topraklarnda Radimiler,
Desna, Seym Nehirleri boyunca Se-veryanlar, Oka Nehri boyunca
Vyatiiler, Dnyeprin her iki sahili boyunca (Kiyeveyakn) Polyanlar,
Uj Nehri boyunca Drevlyanlar yerleflmekteydi. Genellikle Slav-yan
gruplarn ayrlmasnn VI. Yzyln otuzlu ve krkl yllarndan itibaren
bafllad- kabul edilmekledir. Gney Slavlar gibi tannan Bulgar
kabileler Azak DenizininKuzey ve Dou sahillerinde yerleflmifllerdi.
Onlar Tuna Nehri boyundaki toprak-larda yerleflmeye baflladlar.
Hrvatlarn ve Slovenlerin atalar da (VI. Yzylda) bucorafyaya
yerleflmifllerdi. Bat Slavlar ise Elbe, Oder ve Visla Nehirleri
havzasn-da bulunmaktaydlar. Sobor Nehri havzasnda yerleflenler
Srp-Lujitsk kabile ittifa-kna dahil olan Bat Slavlar (Polyaklar)
orta ve afla Elbe Nehri sahilinde daha er-ken iskan etmifller ve
gittike burada daha sk yerleflmeye bafllamfllard. Douyadoru Baltk
Denizi sahillerinde Pomaryan gruplar da (Polyaklarn dier kolu)
bu-lunmaktayd. Bunlar kaynaklarda bazen Baltk Slavlar ve Polyaklar
olarak da ad-landrlmaktayd. Yukar Elbede ve Morav Nehirleri boyunca
ek Morav kabilele-ri ve kuzeyde Karpat Dalarnn gney eteklerinde
Slovaklar yerleflmifllerdi.
Bu devirde Slavlarn toplumsal idaresinde de kkl deifliklikler
meydana gel-di. VI-IX. Yzyllar arasnda kabile mnasebetlerinin
dalmnda youn bir srebafllamflt. Soyu topluluklara dahil olan farkl
ailelerin eflitli kollar ve tarm alan-larnn eflitsizlii
cemiyetlerin dalmasna, yeni ekonomik temelde oluflan komflu-luk
veya toprak ittifakna geiflin meydana gelmesine sebep oldu. Bu
cemiyetleriniinde flahsi mlkiyet anlayfl da geliflmeye bafllad.
Tarmn geliflmesi, sanatn tarmdan ayrlmas, cemiyetlerin komfluluk
veyatoprak ittifak ile karfllanmas, emek eflitsizliinin meydana
gelmesi sonucundaflahsi mlkiyetin geliflmesi btn bunlar yeni feodal
mnasebetlerin meydana gel-mesinin ve ard ardna ilk feodal
devletlerin kurulmas iin gerekli flartlar hazrla-mfl oldu. Bylece
bu sre ilk kez Bat Slavlarnda Samo Knezliinin, oluflmasnayol at.
Samo Knezlii Slavlarn Bat Slavlarnn (ksmen de gney Slavlarnn)
ta-rihinde meydana gelen ilk byk birleflme kabul edilmektedir. Bu
kurum VII yz-
12 Rusya Tar ih i
-
yln ilk yarsnda Bat Slavlarnn Avar ve Franklarla yapt mcadele
srecindekurulmufltur. Bu birleflme hakknda tek bilgi devrin adafl
olan bir Frank kroni-inde Psevda Fredegorda(VII. Yzyl) vardr.
Kronik yazar tarafndan kalemealnmfltr. nc yazar 658de kronii
yeniden dzenlemifl Samo Knezlii hak-knda da bilgiler
eklemifltir.
VI. Yzyln ikinci yarsndan itibaren Orta Avrupadaki birok kabile
ve bu ara-da Slavlarn da bir grubu, Trk asll Avar Hakanlnn
hakimiyeti altna girdi.Avarlar, Pannoniyi ele geirerek burada
kendilerine tabi kldklar halklar zerin-de hkm srmeye baflladlar.
Psevdo Fredegor kroniine gre, 623de ek lkesive Morovyada yaflayan
Slavlar, Avar Hakanlna karfl isyan etti. Bu isyana Franktccar Samo
komuta ediyordu. Onun liderliinde lke Avarlardan kurtuldu ve Sa-mo
knez seilerek 658e kadar lkeyi idare etti. O, hakimiyetinin
bafllarnda Avar-larla, daha sonra da Franklar ile mcadele etti.
Frank kral Dagobertin askerleriSlavlar tarafndan kesin bir
yenilgiye uratld. Bu galibiyetten sonra Samo Knezli-ine Srp
Polablar da katld. Ancak Samonun lmnden sonra knezlik hzla k-t. Bu
kurum ksa mrl olmasna ramen ilk Slav feodal devletinin kurulmas
s-recinde nemli bir rol oynad.
Kiyev Devletinin TeflekklDou Slavlarn IX. Yzylda meydana gelen
ilk feodal devleti, Slavlar arasnda ce-miyetin snflara blnmesi
sreci sonucunda kuruldu. Bu devletin menflei hakkn-da bugne kadar
devam eden birok teori vardr ve tartflmalar bugn de
devametmektedir.
I. XIV-XVII. Yzyllar Rus tarihilii; Rus devletinin tarihini Dou
Avrupannkomflu halklar skit, Sarmatlarla iliflkilendirmifl ve Rus
kelimesinin menfleini Sar-mat asll Rksalan kabilesinin adndan aldn
iddia etmifllerdir.
II. XVIII. Yzylda Rusyaya davet edilen Alman tarihiler Bayer,
Miller ve Schl-zer Norman teorisinin temelini atmfllardr. Eski Rus
yllklarn dikkatle renenbu Alman bilim adamlar Rus devletinin
temelini Dou Slav kabilelerinin devleti ileNorman asll Vareglerin
koyduunu beyan ettiler. fiyle ki, ieride knezlerin veonlarn
durijinalarnn keyfi hareketlerinden usanan Slavlar bir temsilci
gndererekRurik, Sineus, Truvor adndaki kardefli bir dzen yaratmak
ve yneticilik yap-maya davet ettiler. Gemifl Yllarn yks yllnda
onlar geldiklerinde btnRuslar toplayarak kendileri ile birlikte
getirdiler denilmektedir. Bu ilk Alman bilimadam Rus adnn zellikle
Vareg Rus kabilelerinin adndan alndn sylemek-tedir. Vikingleri veya
Viking lkesini karfllayan bir szck olarak Rus, Vikinglerinkendi
lkelerinde bilinmemektedir. Anti Normanist tez ise Vekayinamede yer
alanRhos ya da benzer szcklerin gneyde Viking etkisi grlmeden nce
de kul-lanlmakta olduuna dayanmaktadr. Ayrca eski kaynaklarda Rus
szc Viking-lerin ulaflt Novgorod blgesi iin deil, Kiyev iin
kullanlmaktadr. Kiyev yakn-larndaki bir rmak da Ros adn taflr.
Rus kelimesinin mahiyeti, anlam ve ortaya kfl srecini
deerlendirin.
Az ok niter denilebilecek bir Rus Devletinin kuruluflu IX. Yzyln
ortalarn-da gerekleflmifltir. Bu dnemde bafllarnda Rurik (Rorich
veya Roderic) adl birnder olduu halde bir grup Viking ak bir
davetle Novgorod ynetimini ele al-mfl onu izleyenler de bu ynetimin
etki alann gneye doru yaymfltr. Vekayi-name yazar Slavlarn bugnk
Rusya denilen topraklara g veya nfuzu ile il-
131. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
S O R U
D K K A T
SIRA S ZDE
DfiNEL M
SIRA S ZDE
S O R U
DfiNEL M
D K K A T
SIRA S ZDE SIRA S ZDE
AMALARIMIZAMALARIMIZN N
2
-
gili kk topluluklarn daha genifl kabile birimlerinde toplanmasnn
hangi zamandiliminde gereklefltiine iliflkin bir tahminde bulunmaz.
Gney Rusya topraklarn-da Slav varlna iliflkin kesin deinmeler ancak
VI. Yzyl ortalarndan bafllayaraknce Bizans daha sonra Arap tarihi
ve corafyaclarn alflmalarnda mevcuttur.
Yllklara gre Rurik Novgoroda knezlik yapt Ayn devirde efsaneye
gre kardefl Kiy, fiek ve Horiv tarafndan esas konulan asl knezler
Polyanlarn topraolan Kiyevde, hakimiyet de dier Varegler olan
Askold ve Dirin eline geti. Ru-rikin izniyle Kiyevi ele geiren bu
Vareg nesli buradan Konstantinopolise (stan-bul) hcum etti. fiunu
da belirtmek gerekir ki, Varegler gelene kadar bu topraklar-da Dou
Slav kabileler olan Krivi, Polyan, Muromlar vb. yaflamaktayd (XV.
Yz-yl Novgorod yllklarna gre Rurik Novgoroda orann durijina lideri
olan Kosta-msl davet etti) Bylece Rus yllklar eski Rus devletinin
menfleinin Vareg asll birslaleden geldiini ve Rus devletinin adnn
da Vareg Rus kabilesinin adndan aln-dn yazmflt. Daha sonra XV-XVI.
Yzyllarda merkezileflmifl tek Rus devleti ku-rulan devirlerde
Novgorodu idare eden Rurikoviler kendi soylarnn ve
devletintarihinin daha eskilere gittiini ispatlamak iin bundan daha
gl bir iddia ilerisrdler. zellikle bu devirde Tverli din adam
Spiridion, Byk Vladimir knezle-ri hakknda bir yllk yazd. Bu esere
gre Rurikin asl Prusdan knezlik yapmayadavet edilmifl olan
Avgusttan gelmekteydi. Bu Moskova knezlerinin asl
Vladimirknezlerinden geerek Avgusttan bafllar tezi daha sonra Byk
Moskova Knezli-inin resmi teorisine dnflt.
Norman (Viking/Vareg) Teorisinin Oluflumu zellikle I. Pyotrun
1724de kurduu Petersburg limler Akademisine davet ettiiAlman bilim
adamlar Johann Bayer, Herard Fredrich Miller ve daha sonra
AugustLudwig von Schlzerin verdii bilgiler dorultusunda Norman
(Viking) Teorisiortaya konuldu. Onlar gerekte Rus devletini kimin
kurduu deil, Rus kelimesi-nin menflei ilgilendirmekteydi. I.
Pyotrun lmnden sonra arie Elizaveta Pet-rovna, Lomonosova bu devire
ait genel bir kaynak hazrlanmasn istedi. Lomono-sov Anti Norman
grflte olup deil Varyaglar hatta Roksalan aklamasn dahi ka-bul
etmiyordu. XVIII. Yzylda II. Katerinann hakimiyete gelmesi ile bu
ciddi tar-tflmalar da bitti. XVIII.-XIX. Yzyllarda byle bir
tartflma olmad. fierdatov, Ka-ramzin, XX. Yzyln baflndaki tarihiler
Pokodin, B. Klyuevski, M. N. Pokrovskigibi tarihiler Norman
teorisini sakinlikle karflladlar ve bunu kabul ettiler:
SadeceSovyet tarihiliinde 30lu yllardan bafllayan Norman teorisi
tartflmalar bugn ye-niden gndeme geldi (hatta Sovyetler Birlii
dneminde bu izah kabul edenleruluslararas emperyalizmin casuslar
olarak adlandrlrlard).
Genelde ksmen de olsa en objektif ve inandrc teori, Rus
devletinin Slav asl-l olsa da Balt kabileleri ile asimile edilmifl
flekilde Varegler tarafndan temelininatlmfl olduudur. Eer bu
savafl, sert ve adil kabileden bayraklar olmasayd, Do-u Slavlar
yeniden Bizansa karfl hcuma celp edilecekler ve bylece kuzeyle
g-neyin birleflmesi ve devletin kurulmas sreci ok uzun sre
aksayacakt (Bat Slav-larnda olduu gibi). Ayrca eski Rus devletinin
yerinde daima birbiriyle savaflankk knezlikler mevcut olacakt.
Feodal devletin kurulmas sreci feodal mna-sebetlerin ve feodal
toplumun antogonist snflarnn uzun sreli flekillenmesi dev-rinin
neticesidir. Dou Slavlarnda ise bu sre bilhassa gneyin orman-bozkr
bl-gelerinde IX.-X. Yzyllarda daha ok geliflmiflti. Artk cemiyete
ait topraklar elegeirmeye bafllayan durijina liderleri feodallere,
kabile knezlerine, kabile ittifakla-
14 Rusya Tar ih i
-
r ise feodal devlete dnflmeye bafllad. fiekillenmekte olan
feodal snfn salam,gl devlet ynetimine ciddi olarak ihtiyac
vard.
Yllklar baz Polyan, Drevliyan, Polotsk, Sloven ve Dregoviler
gibi bazknezlik-federasyonlar hakknda da bilgiler vermektedir.
Doulu birok yazar daeski Rusun payitahtnn Kiyev (Kuyaba) olduunu
yazmaktadr.
Knez Olegin X. Yzyln bafllarnda Bizans ile imzalad anlaflmada
artk feo-dal hiyererfli grlmektedir. Boyar, knez (mesela ernigovda,
Rostovda, Po-lotskta) ve nihayet egemen Rusun byk knezi vb. Dou
kaynaklar BykKnezi Rus Hakan olarak adlandrmakta, onu g ve
kudretine gre devrin enkuvvetli devletlerinin Avar ve Hazar
Kaanlklarnn liderleriyle efl tutmaktadr.839dan itibaren Byk Knez
unvan Bat kaynaklarna da girer (Bertinian yllk-lar). Btn kaynaklar
Rusun payitahtn anlaml bir flekilde Kiyev olarak gster-mektedir.
Gemifl Yllarn yksnde eski Rus devletinin IX. Yzyln ilk yarsn-daki
terkibine Polyanlar, Severyanlar, Drevliyanlar, Dregoviler,
Poloanlar veNovgorod Slovenleri vb. mstakil kabile ittifaklar da
dahil edilmektedir.
IX. Yzylda Rus devleti, Dou Slavlarnn yardan ounu kendinde
birlefltire-rek Baltk boyu ile dil boyu halklarndan vergi alan byk
bir devlete dnflt. lkknezlerin Kiy slalesinden olduu tahmin
edilmektedir. Onlarn son temsilcileriAskold ve Dirdi. Rus savafllar
860da Konstantinopolise (stanbul) kadar ilerle-diler. Bunun sonucu
Ruslarn Avrupa tarihine giriflleri oldu. Bundan sonra Viking-lerin
Baltk Denizini IX. Yzylda belki daha nce afltklar bilinmektedir.
Ana Ve-kayiname, Konstantinopolis ticaret rotasn Vikinglerden
Yunanllara giden uzunbir yol vard fleklinde anlatmaktadr. Bu rota
Finlandiya Krfezinden bafllayarakksa Neva Nehri boyunca Ladoga Glne
oradan Volkov boyunca gneye inipNovgoroda ve lmen Glne sonra Lovat
izleyerek Valday tepelerine ulaflmaktadaha sonra Dnyepri izleyerek
Kiyeve varmaktayd. Burada toplanan ticaret filosu,baharda buzlarn
zlmesiyle sular kabaran Dnyepr boyunca gneye yol alyor-du. Gney
Ukraynada deiflime uramfl kayalklarn oluflturduu kntlar nede-niyle
nehrin kollara ayrld noktada bir dizi flelalenin evresini dolaflmak
gerek-mekte idi. Sonra bir adada toplanan filo, Karadeniz kys
boyunca ilerleyerekKonstantinopolise geliyordu. Vikingler bu flehre
Miklagarth, Slavlar ise impara-tor flehri anlamnda Tsargrad adn
vermifllerdi.
Rurikin hangi tarihlerde Novgoroda yerlefltii bilinmemektedir.
Vekayina-mede Rurikin, Novgoroda 862 veya 874te geldii gsterilmekte
ise de bunu te-yit edecek bir baflka kaynak mevcut deildir. Bununla
beraber 862 yl Rus devle-tinin bafllad tarih olarak kabul
edilmifltir. Rusyann ilk hkmdarlar bir sis per-desi altnda kalan
belirsiz kiflilerdir. Bilhassa hanedanln kurucusu olan ve ad
sa-dece Gemifl Yllarn yksnde geen Rurik neredeyse tamamen efsanevi
bir ki-fliliktir. Kiyevin daha sonraki knezleri Oleg, gor,
Svyatoslav, Yaropolk, Aziz Vla-dimirin faaliyetleri ou kez
folklorik elerle bezense de zamanla belirginleflentarihi kimlikler
olarak ortaya kmaktadrlar.
151. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
-
Rus devletinin ilk tarihi simas Rurikin yakn akrabas olduu
anlafllan Olegtir.Oleg, Novgorod evresinde hkm srmekle kalmad ve
Dnyepr boyundaki Slav-lar da idaresi altna alarak, Byk Ticaret
Yolunu ele geirmek gayesiyle gneyeinmeye bafllad. Yukar Dnyeprdeki
Smolensk ve Liubech flehirlerini ele geirdik-ten sonra Kiyeve
geldi. Buraya hakim olan Askold ve Dir adl Varegleri ldrterekKiyevi
ele geirdi. Kiyev corafi ve stratejik adan ok nemli bir konumda
idi.skandinavya-Bizans ticaret yolunda olduu gibi, Hazarlar
zamannda mhim birticaret ve idare merkeziydi. fiehrin mdafaa iin
elveriflli olmas Olegin merkezinikuzeyden gneye nakletmesinde
belirleyici oldu. Olegin Kiyeve yerleflmesiyleRus devleti kuruldu
ve Kiyev devri bafllad.
Normanlar (Vikingler) ve Slavlar arasndaki siyasal ve sosyal
iliflkileri aklaynz?
Olegin hkm srd yllar halkn hafzasnda yaflamakta olup lm
(912?)ile ilgili maniler bugne kadar ulaflmfltr. Fakat genelde ele
alndnda VareglerinRusun tarihindeki rol Peenek ve Kpaklardan
(Polove) ok daha azdr. EskiRus Devletinin kurulmas srecinde
Fin-Ugor asll ve Baltk dilli kabilelerin deetkisi vardr.
IX. Yzylda kurulan Rus devleti Orta Dnyepr boyu ve Kiyev
topraklarn kap-sayan Kiyev ve Novgorodun birleflmesi ile sona erdi.
Bu olay Knez Oleg ile bafl-lamakta olup baflkent de tarihi
gelenekler ve tarihi corafi konumuna gre Kiyevolarak
belirlendi.
16 Rusya Tar ih i
Harita 1.1
Dnyepr (Viking)Ticaret Rotas
Kaynak: Milner,R.G- Dejevskiy, N,(1993), Rusya veSovyetler
BirliiTarihi, letiflimAtlasl BykUygarlklarAnsiklopedisi, VIII.Cilt,
ev. Metinulhaolu,stanbul: letiflimYaynlar.
S O R U
D K K A T
SIRA S ZDE
DfiNEL M
SIRA S ZDE
S O R U
DfiNEL M
D K K A T
SIRA S ZDE SIRA S ZDE
AMALARIMIZAMALARIMIZN NK T A P K T A P
T
3
-
Olegten sonra Kiyev tahtna Rurikin olu gor geti. gor, 941de
Bizansa b-yk bir sefer dzenledi, ancak Bizans bu saldry engelledi.
943-944de Karade-nizden hareketle Kuban Nehrini takiben Kuzey
Kafkasyaya geldi ve oradan daHazar Denizine kt. gorun Bizansa
yenilgisinden sonra 945te yenilenen bir ti-caret anlaflmas yapld.
Ancak Ruslar asndan Oleg zamanndaki anlaflmadan da-ha dflk seviyeli
oldu. gor, Slav topluluklar daimi bir bask altnda tutmas vekoyduu
ar vergiler yznden isyan eden Drevliyan kabilesi tarafndan ldrl-d.
Olu Svyatoslav ok kk olduu iin devletin idaresini annesi Olga ald.
Ol-ga, 17 yl boyunca tahta vekalet etti. Olgann Hristiyanl kabul
etmesi, 957de m-paratoru ziyaret etmek amacyla Konstantinopolise
gidifli ve naiplii sresinceyapt faaliyetler onun tarihte saygn bir
kiflilik olarak anlmasn salad.
The Cambridge History of Russia. From Early Rus to 1689, vol 1,
ed. Mauren Perrie, Cam-bridge University Press, 2006, s. 56-63.
Slav Topraklarn Genel Devlet Sisteminde Birlefltirilmesi
Sosyal Yap Bu devirde ekonominin temelini farkl flekilde yaplan
sabana dayal tarm teflkilediyordu. Tarm aletleri geliflme
gstermekteydi. Gneyin verimli kara toprak (er-nozem) blgesinde
geliflmifl tarm kltr kuzeye doru yaylmaktayd. ki ve tarlal ekin
sistemi tercih edilmeye baflland.
zgr kyller kk topluluklar halinde genelde blgesel veya klan
komn-leri iinde rgtlenmifl bir flekilde yaflamaktaydlar (bu
toplulua mir ve vervdeniliyordu). Topluluun yeleri eflitli
sorumluluklara sahiptiler. Toplulua hemifti kyller hem de zanaatkar
kyller dahildi. Farkl topluluklar arasnda kl-trel iliflkilere
nispeten ekonomik iliflkiler zayft. Kyl cemiyetleri btn feoda-lizm
srecinde mevcuttu. Devlet topraklarnda yaflayan kyller (bunlara
zgrkyl de denilmekteydi) Knez hazinesine vergi demekte ve feodale
kiflisel bal-lklar bulunmamaktayd. Fakat bu topluluklarn says
gittike azald ve sonundasadece kuzeyde kald. Bu devirde emlak
eflitsizliinin artmasyla toprak zerindefeodal mlkiyet kurulmaya
bafllad. Toplum mlkiyeti olan tarm alanlarnn birblm ayr ayr
feodallerin ve kyllerin flahsi mlklerine geti. Bylece retici-lerin
bymesi ve toprak zerinde flahsi mlkiyetin artmas feodal ve kyl
snf-nn meydana gelmesine sebep oldu.
Feodale Bal KyllerFeodal toplumun esas retim gcn kyller
oluflturuyordu. Bu devrin kylle-rine smerdler (bazen lyudi)
deniliyordu. Feodale bal kyllerle birlikte devlettopraklarnda zgr
kyller de vard. Feodale bal alflan btn insanlar el-yad olarak
adlandrlmaktayd. Esirlere de holop (toprak klesi kyl) deniyor-du.
XII. Yzyldan itibaren geici olarak tabi olanlara da zakup dendi.
Bunlar bo-yardan para veya alet bor alan kyllerdi. Zamannda geri
vermediklerinde vebeyin yanndan katklarnda holop haline
getirilirlerdi.
Tam zgr olmayan halk eflitli kategorilere blen birka ad da vard.
zgoy(toplumdan ayrlmfl, hukuki durumunu kaybetmifl, herhangi bir
zmreye girmehakkn kaybetmifl olanlar), proflennik (zgr braklan
kle). vb. Kyller budevirde vergilerini demekteydi. Kilise ve
manastrlar da zamanla byk feodaltoprak sahiplerine dnflmeye
bafllad.
171. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
S O R U
D K K A T
SIRA S ZDE
DfiNEL M
SIRA S ZDE
S O R U
DfiNEL M
D K K A T
SIRA S ZDE SIRA S ZDE
AMALARIMIZAMALARIMIZN NK T A P
T E L E V Z Y O N
K T A P
T E L E V Z Y O N
N T E R N E T N T E R N E T
Holop: Eski Rusyadaklelie yakn baml insandemekti. Ayrca toprak
klesikyl snfn ifade etmekiin kullanld gibihizmetkar anlamna
dageliyordu. Kiyev dnemindeholop, malikanelerde vemlklerde her trl
greviyerine getirerek ekonomininnemli bir paras halinegeldi. Kk bir
st holopgrubu da malikanelerdeynetici ve idareci olaraknemli
grevler stlendi.
-
Kyl- Feodal Mcadelesi Feodal mnasebetlerin geliflmesi ve
feodallerin basksnn artmas ile kyllerinhakim snfa karfl mcadelesi
de artt. X. Yzyl kaynaklarndan anlaflldna g-re, bu devirde esas
mukavemet flekli elyadlarn (kyller ve hizmetilerin) kendibeylerinin
yanndan kamalar idi. Kiyev Knezinin zellikle byk miktarda
vergitoplamas kitlesel bir harekete sebep olurdu. Mesela X. Yzylda
Knez gor veonun drujinasna karfl Drevlyanlarn topraklarnda bir
isyan meydan geldi. Yllk-lara gre, 996da da (Vladimir Svyatoslav
zaman) kyllerin silahl bir eylemi ol-du. Snf atflmalarnn eflitli
flekilleri hakknda bilgiler XI. ve XII. Yzyln feodalhukuk
kurallarnn bir toplusu olan Russkaya Pravda da aksini buldu. Burada
ky-llerin kaflna, otlaklarn yaklmasna, votina idaresine bal
kiflilerin ldrl-mesine, mlkiyetin alnmasna karfl ceza tedbirleri
dikkate alnmaktayd.
fiehirler ve TicaretBu devirde toplumun esas unsurlarndan biri
de flehirler di. Onlar zanaat ve tica-retin, inzibati idarenin
nemli merkezleri idi. XIII. Yzyl yllklarnda 224 flehir ol-duu
bildiriliyordu. Byk flehirler Kiyev, Novgorod, Smolensk, ernigov
idi. fie-hirliler kyle iliflkileri kesmez tarm ve hayvanclkla
meflgul olurlard. Knezler ta-rafndan sonra kurulan flehirler onlarn
adlarn taflmaktayd. Yaroslav, Vladimir,zyaslav vb. Daha sonra
flehir etrafnda posadlar (Ortaa Rusyasnda flehrin sa-nayi ticari
kesimi), kurulmaya baflland.
fiehirde zanaate ait meslekler ok geliflti. Silah yapm,
demircilik, kuyumculukiflleri, camclk ve dericilik. 60dan fazla
meslek vard ve flehirlerde meslek grupla-r meydana gelmeye bafllad.
Glenen ve byyen flehirlerin halk bamszlkiin mcadele ediyordu. Tabii
ekonominin hakim oluflu i ticaretin bu devirdekigeliflimini
zayflatt. Kye sadece kk tccarlar nfuz edebiliyorlard. Zanaatrnleri
lke iinde geliflemiyordu. Sadece sipariflle alflmak bir farkllk
meydanagetirmekteydi.
Karfllnda bu devirde IX. ve X. Yzylda Rusyann ticaret
iliflkileri geliflti. Bi-zans, Kafkasya, Orta Asya ayrca Baltk
lkeleri, Don sahilleri, Slav flehirleri ileticaret yapyordu. Rus
ticaret gemileri srekli Hazar Denizinde ve Karadenizde fa-aliyette
idi. Ayrca Varyag Denizi (Baltk Denizi) aracl ile Avrupaya daha
sonraAkdeniz vastasyla Afrikaya gidildi. Orta Avrupa lkelerinde Rus
tccarlara bykilgi gsteriliyordu. Ruslardan deerli silah ve
kuyumculuk rnleri alnrd. Dfl ti-caretin geliflimine ramen genelde
lkenin ekonomisi doal zellik taflmaktayd.retilen mallar emtea
karakteri taflmyordu.
IX. ve X. Yzyllarda lkenin Kuruluflu. ve Dfl Siyaset
SiyasetIX. ve X. Yzyl Rus devleti erken feodal bir devletti.
Devletin baflnda BykKnez olarak adlandrlan Kiyev Knezi, dier
knezler ve durijinalarn (asker maiyet-lerinin) dahil olduu Boyar
Dumasnn da destei ile lkeyi idare ederdi. DurjinaByk ve Kk Durujina
diye ikiye ayrlmaktayd. Byk Durujinaya nfuzlu bo-yarlar, kk
durujinaya ise gridler, otroklar (yeni knezin evinde vs.
alflanlar)dahildi. Durujinalarn yardm ile knezler halk
hakimiyetleri altna alp devletin s-nrlarn koruyarak, yeni topraklar
ele geirirlerdi. Knezin izni ile durujinalar kendimenfaatlerine gre
halktan topladklar vergilerle topraklarn geniflletmekteydiler.
18 Rusya Tar ih i
Votina, OrtaaRusyasnda mlkiyetteriminin karfllvotinadr. Bu terim
knezlerarasndaki yazflmalardageer. Votina, Latincedekipatrimonium
terimininkarflldr ve babadanmiras kalan mallar ve gctanmlar.
Mlkiyethaklarnn belirlenmedii,mahkemelerin yeterligcnn
olmaddnemlerde miras yoluylamlkiyet hakkn en kesinispat yoluydu.
Topraklar,kleler vb. buna dahildi.Knezler kendi knezliklerinivotina
olarak tanmlyorlarve oullar arasndapaylafltryorlard.
KiyevRusyasndan sonraknezlerin aralarndaki ittifakbozuldu ve
knezlerin her birikendi topraklarn hanedanadna emanette
tuttuklar,egemenliklerindeki bir blgeolarak deil,
babalarndanoullarna geen bir votinaolarak grmeye baflladlar.Knezler
kendi lkelerinintopraklarn oullararasnda paylafltrrkensadece topran
mlkiyetinive kullanmn deil, aynzamanda siyasiegemenliini
depaylafltryordu. Herpaylaflmda siyasiegemenlikleri de
topraklabirlikte blnmekteydi.
-
fiehirler ise knez posadnikleri (seilmifl yetkili, belediye
baflkan) tarafndanidare edilmekteydi. Onlar binlik, yzlk idareciler
olup muhtemelen durujinannyzlkte ve binlikte birleflmifl askeri
birliklerinin komutanlar idi.
Kiyev Knezinin tabiliinde daha byk askeri kuvvetler vard. Bunlar
yerliknez ve boyarlarn durujinalarndan, askeri kuvvetlerinden ve
kendi tabiliklerindeolan durujinalardan ibaretti. Ancak zel
durumlarda halkn byk bir blm debu glere katlrd. rnein Knez
Svyatoslavn Balkan yryflnn 60 bin kifli-den meydana gelen bir ordu
ile gereklefltii ifade edilmektedir.
Feodal yapnn glenmesinde hukuk kurallar ok nemliydi. Eski Rus
huku-kunun en eski rnei Rus kanunlar hakknda da bilgiler veren
Kiyev KnezininBizansla yapt anlaflmalar teflkil ediyordu. Bu
anlaflmalarda mlkiyet hakk, ve-raset, esirlik, elyad ve baz hukuki
kurallar hakknda bilgiler vardr. Bunlar ilkfeodal hukuki kurallardr
ayrca Russkaya Pravdann ksa giriflinde En Eski Prav-da denilen
metinde gsterilmektedir. Bu belge 1016da Bilge Yaroslav
tarafndandurijinalar arasndaki anlaflmazlklar dzenlemek zere
verilmifl olup 18 madde-den oluflmaktadr.
Knezlerin verdii mlki hukuki bafllarn dflnda ayrca kilise hukuki
anlaflma-lar da vard (Knez Vladimir ve Yaroslavn tzkleri) Bu
belgeler kilisenin knezhazinesi iin verdii vergi ve kiliseye aykr
hareketlerde kendini gstermekteydi.IX. ve X. Yzyllarda dou
Slavlarnn topraklar Kiyev Knezinin hakimiyeti altn-da birleflti ve
artk Vladimir Svyatoslavi devrinde (980-1015) Rus Devletinin
terki-bine batda Karpatlar da dahil edilmiflti. Kiyev Knezi kendi
durujinas ile halktanvergi toplamak iin farkl blgelere yneldi. Her
yl Kasm aynda knez hara top-lamak iin durujinas ile Kiyevden
ayrlarak Drevliyan, Dregovi, Krivi, Severyantopraklarna gidiyordu.
Bu sisteme polyudye (yeni insanlara bafl ekme) denil-mekteydi. Btn
kfl orada kalnr, yaz mevsimi ile birlikte toplanan ykl miktar-da
harala Kiyeve dnlrd. Polyudyenin en ak gstergesi knez gorun
945dehara toplamaktan dnerken yolda Drevliyanlar tarafndan
ldrlmesinden bahseden gor Bl Destannda kendini gstermektedir. Efli
gorun lmndensonra Olga (945-969) vergilerin toplanmasnda deifliklik
yapmaya mecbur kald.Vergilerin (haracn) miktarn gsteren kurallar
belirginlefltirildi ve bunlarn toplan-mas iin zel flahslar tayin
edildi.
Dfl SiyasetBu devirde Rus Devleti Varyag durijinalar, Bizans ve
Hazar Kaanl ile savafl-yordu. Yabanc tehlike ile mcadele, merkezi
Kiyev olan erken feodal devletin ku-rulmasnda byk rol oynamflt.
Knezler yeni topraklar ele geirerek devletin ara-zisini bytmeye
alflyorlard.
Bu flekilde (ayrca ticari iliflkilerin artmasyla) esas engel
Hazar Hanl ve boz-krn gebe kabileleri idi. Hazarlar, en gerekli
ticaret yolunu Don Nehri, Ker Bo-az ve dil etrafn kendi kontrolne
almflt. Snrlar douda dil, kuzey batdaAfla Don, batda ise Krm
kapsyordu. Bu corafi durumdan istifade eden Ka-anlk dil-Don
kavflanda gmrk postalar koymufl ve bu noktalardan alnanvergilerle
geiniyordu.
X.Yzyln sonu X. Yzyln bafllarnda Rus durijinalar Hazar Kaanl
zerineplanl saldrlarda bulunuyorlard.. Bundan sonra Afla Don
tamamen Dou Slavla-r tarafndan iskan edildi. Kerde bulunan
Tmutorakan flehri Eski Rus DevletininKaradenizdeki en byk liman
haline geldi. X. Yzylda Rus durijinalar Hazar De-nizi sahillerine
de yryfle geti.
191. nite - Ruslar n Tar ih Sahnesine k fl
Erken Feodal, DouSlavlarnn ilk devletinin veMoskova
Rusyasnoluflturan knezliklerin feodalyapya sahip olupolmadklar
Rusya tarihinintartflmal bir blmnoluflturmaktadr. KiyevRusyasnda
yaflanangeliflmeler Rus otokratikyapsnn temellerininatld dnemdir.
X. ve XII.Yzyl ayn zamanda BatAvrupada feodal yapnngrld bir
devirdir. Batfeodalizmi tarmadayanrken KiyevRusyasnda tarm
ikinciplandadr. Bundan dolayRusyann tarihsel geliflimidier Avrupa
lkelerindenfarkldr. htilalden sonraSovyet tarihiler
feodalizmigenifl anlamda tanmlamayave bu kavram KiyevRusyasndan
XIX. Yzylnikinci yarsna kadarRusyasnn gel