Ruhumuzun Heykelini Dikerken-2 (Kendi Dunyamiza Dogru) - M. Fethullah Gulen

KEND DNYAMIZA DORURuhumuzun Heykelini Dikerken - 2

M. Fethullah GlenCopyright Nil Yaynlar, 2011

Bu eserin tm yayn haklar Ik Yaynclk Ticaret A..ne aittir.Eserde yer alan metin ve resimlerin, Ik Yaynclk Ticaret A..nin ncedenyazl izni olmakszn, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayt

sistemi ile oaltlmas, yaymlanmas ve depolanmas yasaktr.ISBN

978-975-315-191-7Yayn Numaras

233alayan A. .

TS EN ISO 9001:2008Ser No: 300-01

Sarn Yolu zeri No: 7 Gaziemir / ZMRTel: (0232) 274 22 15

Eyll 2011Genel Datm

Gkkua Pazarlama ve DatmMerkez Mah. Souksu Cad. No: 31

Tek-Er Merkezi Mahmutbey/STANBULTel: (0212) 410 50 60 Faks: (0212) 445 84 64

Nil YaynlarBulgurlu Mahallesi Baclar Caddesi No:1

skdar/STANBULTel: (0216) 522 11 44 Faks: (0216) 522 11 78

www.nil.com.tr

Takdim Yerinensanlk tarihinde deiik dnemlerde farkl milletler yaadklar aa yeni

bir dnya gr, yeni bir medeniyet dekoru ve kltr dokusuyla kendirenklerini vermilerdir. Dnden bugne byle olduu gibi kim bilir ortayakacak daha niceleri var. Tarihin farkl dnemlerinde Roma, Msr, Yunan,in, Hindistan ve deiik medeniyetlere beik olmas itibaryla da Trkistan,bu genel dantelda nemli birer nak tekil etmitir. Bizim insanmz da,asrlar boyu evrensel insan deerlerin seviyeli temsil ve korunmasndainsanla unutulmaz hizmetler vermiti. Ne var ki bu dnya sanayi inklbkarsnda kendini yenileyemeyip daha dorusu sahip olduu inan ve kltrdeerlerinin yenileyici dinamiklerini iyi okuyup doru yorumlayamayncaufkunun ve ann vridtnn gerisinde kalmaya balamt. O dnemdengnmze kadar birok gelime bizde ok stne ok etkisi yaparak fel edicitesirler brakt gibi, ilimciliin yanl telakkisi ve modernizm havalii de birhayli bamz dndrm, baklarmz bulandrmt. Bunun en nemlisebeplerinden biri Cenb- Allahn kinatta cari olan kanunlarna, tekvinesaslara uygun hareket edemeyiimiz, varlk kitabn dzgn okuyup doruyorumlayamaymzd. Kurn-kinat i ieliini bir dier ifadesiyle tenzil vetekvin esaslar i ieliini doru okuyarak, elde edilecek bilgiyi pozitif ilimlereve teknolojiye dntrememitik. Evet, Cenb- Hakkn kinat kitabndakiifrelerini zme yolunda yaya kalmtk. Bylelikle tekvn emirlereuymamann karl ounlukla dnyada grldnden, dnyann arklaraltnda ezildik ve hl o ezilme devam ediyor. En acs da bu ok, bu ezilmebizi biz yapan din ve mill deerlerimize, itimadmz, teslimiyetimizi sarsm;din duygu ve dncede de krlmalar olmutu.

te elimizdeki kitap Muhterem Fethullah Glen Hocaefendinin, inan,dnce ve kltr dnyamzn biriken problemlerinin hem bir tehisi, hem birtedavisi hem de kendi dnyamz kurma istikametinde ok zengin ve ufuklu biryol haritas, bir dnce atlasdr. Bu makalelerde ele alnan konular,mcerret bilgi naklinden ibaret olmayp inan dnyamzn temel deerleri, ruh,kalb, akl ve mantk sistemleriyle rafine edilerek an sesiyle sunulmaktadr.Bir taraftan ulalmas gereken ufuklar iaretlenmekte, dier taraftan da onlaragtren yollar gsterilmektedir.

Hemen unu itiraf etmeliyim ki; bu kitab tantma gayesine matuf benim krkdkk ifadelerim olsa olsa bir anlama hecelemesinden ibarettir. Makalelerdeanlatlan yce hakikatleri, gsterilen engin ufuklar kadirinas okuyucu okdaha iyi anlayacaktr.

Ehlinin ok iyi takdir edecei zere ok farkl ve zengin perspektifler getirenmakalelerin pek ou bal bana bir doktora, bir kitap almas konusudur.

Bu kitapta yer alan makalelerde bir yandan tevars ettiimiz deerlerin,dinamiklerin ne kadar zengin ve ufuklu olduuna dikkat ekilmekte, diertaraftan da bu deerlerimizle btnleerek zamann yorum ve vridtlarn dayanmza alarak kendi dnyamz kurmamz iin nasl bir yol takip etmemizgerektii enfes bir beyan ve kompozisyonla ifade edilmektedir.

Milletler tpk aalar gibidir. Bir aacn kkleri ne kadar salamsa ve aa,kkleri vastasyla ne lde rantabl besleniyorsa o kadar hayatiyetini,canlln devam ettirebilir, meyve verebilir. Kklerinden kopuk bir aacnmeyve vermesi yle dursun, ayakta kalmas bile mmkn deildir. Toplumlarda mnev dinamikleri, kendi gemileri, tarih boyu kazandklar ve nesildennesile tevars ettikleri deerlerine bal kalp, yaadklar an getirdiizenginliklerden istifade ederek kklerine bal inkiaflar gerekletirdiklerimddete ayakta kalp meyve verebilirler. Bunun iin her eyden ncemilletlerin kendi durumlarn muhafaza etmeleri ve istikbale yrmeleri, sahipolduklar deer ve dinamiklerin yeterliliine inanp gvenmelerine ve iindebulunduklar zaman ve onun getirdiklerini iyi deerlendirmelerine baldr.Deiik yazlarnda bu hayat noktay vurgulayan Hocaefendi, bu hakikati okveciz bir ifadeyle deta bir forml gibi u ekilde seslendirmektedir:

Biz yarnki hayatmzn btn unsurlarn maziden getirmi bulunuyoruz.Onlar dinin ruhu ve ilmin yla kendi kltr potamzda yourabilirsek, kendiebediyetimizin macununu hazrlam oluruz.

Bizim bir taraftan z korurken dier taraftan da zamann tefsirleriniyanmza alarak, an sesini bulmaya almamz gerekir.

Esasen muhterem mellifin pek ok yazsnda slm dininin evrenseldeerlerini, gzelliklerini, zenginliklerini sevgi, adalet ve merhametiyle hslkalbinin soluklaryla asrlarca yrekten temsil etmi bir milletin bugn lykolduu konumu ihraz edemeyiinin sancs ve zdrab vardr.

Genel mnda insanln arad, muhta olduu ey ile zel olarak da bizimdnyamzn birka asrdan beri yaad okun, derbederliin sebebi tehisediliyor:

Topyekn insanln gerek alk ve susuzluunun temelinde slmnruhundan uzaklama yatyordu. slmn ruhu derken elbette ki bu, imdilerdebak zaviyemiz ve deerlendirmelerimiz asndan matlam, renk atm vesemav cazibesi itibaryla buulanm slm ruhu deildi; O, kendi renk vedesenleriyle hl bir ksm temiz ruhlarca duyulup zevk edilen, SaadetAsrndaki insann hissedip yaad slm ruhuydu. Bu ruh, hemen her dnemdetertemiz, dupduru ve hibir zamana ve mekna ait dnce kirlerininbulandramayaca kadar hep derin deryalar gibi dalgalanp durmutu. Ne varki, ona ulamak ve ondan tam istifade edebilmek iin belli bir niyet ve nazara,belli bir cehd ve gayrete, belli bir tevecch ve gvene ihtiya vard.

Bu ruh, ne kadar mkemmel, lhut ve dinamik de olsa, onun mntesip vetemsilcilerinde salam ve mtemad bir niyet, isabetli bir bak vedeerlendirme, kararl bir keif ve itihat azmi ve arad her eyi onun iindebulabilecei inan ve gveni yoksa, onca zenginlik ve aknlna ramen,ondan tam istifade etmeleri mmkn olmayacaktr. Dahas, mr boyu busemav hazine ile iltisaklarn devam ettirseler de, alk, sefalet ve trl trlihtiya ve illetleri amada zorlanacaklardr; zorlanacaklardr zira, her zamanKurn ve Snnetle beslenegelen bir dnyann baka eylerle tatmin olmasmmkn deildir.

Byle bir tehisten sonra reete sunuluyor: Ben ahsen, Kurn veSnnetin, ilk asrlardaki muhataplar seviyesinde ele alnpdeerlendirilebildii takdirde, amzn pek ok kemiklemi problemlerininzlebileceine ve gelecekteki muhtemel bunalm dalgalarnn da krlacana,hi olmazsa zararsz hle geleceine inanyorum.

Zaten, slm, her zaman analarmzn st gibi birinci besin kaynamzolmu.. duygu, dnce ve deerlendirmelerimizde hep belirleyici bir roloynam.. evlerimizin iinde hep bizimle beraber olmu, kesintisiz btnhayatmzda soluklanm.. ve ona kar hi mi hi yabanclk hissetmemiizdir.

Bizim kendi dnyamz yeniden ina etmemiz iin ilk nce kendidinamiklerimize gvenme, sahabe safveti izgisinde onlara tevecch etme

gelmektedir. Bu iman ve tevecchn peinden kendi deerlerimizle btnlemegelmelidir. Bugn Mslmanlarn temel problemi, inand deerlerlebtnleememeleri, onlar tabiatlarnn bir yan, bir derinlii hlinegetirememeleridir. Bunun aresi ilk nce iman ve insan deerlerimizinvicdanlarda kendi resmini izmesi ve vicdan eksenli bir oluum meydanagetirmesi ve sonra da bu i resmin insann her trl tavr ve davranndaibadetten-muamelata ondan kltr ve sanat faaliyetlerine kadar kendiderinliini ve rengini soluklamasdr. Bu husus, slm Dncesinin AnaKarakteristii yazsnda ok enfes bir ekilde yle ifade edilmektedir:

Dnceler, tasarlar, sanat gayretleri, evvel insan iinde doup,ekillenip, sonra da gelime ortamn bulunca inkiaf ve inbisat ettii gibi,ibadet, ahlk, ruh hayat, kltr ve topyekun beer mnasebetler de, ilk nceinsan dernunda, iman ve izan eklinde belirirler; derken geliip umum hayatkuatr ve btn beer davranlara boyalarn alarak, her hamle, her hareketve her faaliyetin temel belirleyicisi olur ve her konuda kendilerinihissettirmeye balarlar.

Aslnda, i dnyamzda kk salan iman gerei de ancak, yaanan hayatniine girdii lde inkiaf ederek varln devam ettirebilir Evet o,gnllerimizde imlendikten sonra, davranlarmzda da doruluk ve gvenednebiliyor; namazlarmzda sayg ve hua inklp edebiliyor; sosyalilikilerde hakkaniyet ve istikamet dncesine kaynaklk yapabiliyorsa, geliipinkiaf etme adna n sonsuza kadar ak demektir. te insanda byle biriman, hi bitmeyen bir g ve enerji kayna olduu gibi, hilfet unvanylaeyaya mdahale etme, duygu ve dncelerine gre evresini ekillendirme,kendi tabilii iinde sanat ruhu ve estetizm mlhazalaryla tevhid ve tecrideksenli sonsuza almann da biricik rampasdr.

Analarmzn st gibi birinci besin kaynamz olan slm dininin dndenbugne kltr ve medeniyetimiz adna nemi vurgulanarak KltrMirasmzn Temel Kaynaklar bal altnda semav ze bal inkiafettirilip gelitirilen kltrmzn temel disiplinleri ok zl ifadelerleanlatlyor ve okuyan insana Meer ne hazinelere sahipmiiz de farkndadeilmiiz. dedirtiyor.

Bu makalede Kurn ve Snnetten balayp kelam ve tasavvufa kadar ana

balklar halinde kltr mirasmzn temel kaynaklar ileniyor ve birbirindenayr gibi grnen bu dinamikler arasnda cidd bir organik birliin var olduuda vurgulanyor. Her biri ayr bir kymet ve neme sahip olan bu kltrkaynaklarmz arasnda Fkh ve Usl- Fkh ile ilgili u altn tespit ne kadarmanidardr: Fkh ve Usl- Fkh (Fkh Metodolojisi), hem cidd birmesainin rn olmalar, hem de insanlk tarihinde emsalsizlikleri itibaryla okadar engin ve zenginlemeye ak kaynaklardr ki, bu kaynaklara sahip olanmilletler en hayat eylere sahip olmu saylrlar. Her medeniyetin iftihar ettii,nevi ahsna mnhasr baz deerler vardr. Fkh ve Usl- Fkh da, bizimmedeniyetimizin en belirgin deerlerindendir. yle ki, eer gemiimizitibaryla bizim medeniyetimize bir isim bulmak icap etseydi, ona Fkh veyaUsl- Fkh medeniyeti demek uygun olurdu.

Bizim kltr ve medeniyet dnyamzn semav znn kayna olan nemlikonularndan biri de Nbvvet yani peygamberlik messesesidir.Gnmzde gerek birka asrdan beri yaadmz okun tesiriyle olsun gereksede pozitivizm ve materyalizmin az ok her yerde etkili olmasndan kaynaklansntevecch ve sayg anmasna maruz kalan en hayat iman ve kltrdeerlerimizden biri, peygamberlik hakikatidir. Fevkalde donanml, duygu vedncelerimizin mantk ve muhakemelerimizin bizekazandrd/kazandraca mktesebatn ok ok stnde, en salam, en durulht natrel bilgilerin en zengin hazinedarlar; iman, mrifet, muhabbet, ak uevk ve zevk-i ruhan yolunun en emin rehberleri ve insanlar Hakkaulatrmann da en gvenilir klavuzlar olan, arkasna denleri asla aldatpyanltmayan, arkasna denler de byle bir ittibadan tr katiyen pimanlkduymayan peygamberlik hakikati Nbvvetin ehresinde Okuduklarmz veAllah-Kinat-nsan ve Nbvvet makalelerinde zerinde pek ok almayaplabilecek/yaplmas gereken ufuklar iaretlenerek seslendiriliyor.

Tekniin, teknolojinin, modern bilimlerin ok sratli gelitii gnmzdebtn ilim ve insaf dnyas u hakikate arlyor: Bugn modern bilimlerinortaya koyduu nice gerekler var ki, ok nceleri, icml birer fezleke halindede olsa, peygamberler, bunlarn hemen hepsini vahye ak o enginlednniyatlarna ve mstesna fetanet derinliklerine dayanarak kll (btncl)bir nazarla, deiik ekillerde ortaya koymulard. Gnmzn, modernlaboratuvarlar ve ok ileri teknolojilerle alan aratrma merkezleri, onlarn

ortaya koyduklar gereklerin neresinde bulunurlarsa bulunsunlar, hl bugnmilyonlarca insan her eyi onlarn mesaj ve yorumlar erevesindedeerlendiriyor; hususiyle de insan-kinat-Allah mnasebetinde bilkayd u artonlar takip ediyor ve onlarn arkasndan gidiyor. Buna mukabil, bilim vefelsefe adna ortaya atlan en yeni faraziyeler ise, her gn farkl bir ksmnazariyelerle yer deitiriyor; yani imdilerin ilim adamlar dnkmeslektalarn sorguluyor ve tabi bu arada yklmaz ve sarslmaz gibi grlenpek ok hipotez yerlerini bir bir daha farkl grlere brakyor ve bilim adnabalarda gezen en salam tespitler birer birer geldikleri gibi birer birer deyklp gidiyorlar. Nebilerin getirdikleri gerekler ise bir ksm dar idraklimntesiplerin tlisiz yorumlar mstesna her zaman mracaat edilegelen sabitesaslar olarak dnk kymetlerini imdilerde dahi devam ettiriyorlar; devamettiriyorlar nk, onlarn ortaya koyduklar esaslar btnyle varl birmeher gibi tanzim eden, bir kitap gibi yazan, bir saray gibi dzenleyenYceler Ycesi bir Ztn mesajlarna dayanyor.

Bu sebepledir ki, insan, varlk ve Yaratc hakknda bilgilendirme vazifesi,sz syleme salhiyeti, zel donanml ve Kudreti Sonsuzla hususmnasebetleri bulunan bu zatlara braklmal ve varln perde n, perdearkas mn ve mahiyetiyle alkal aklamalar da sadece onlaryapmaldrlar.

Ve peygamberlik hakikati Sultanl-Enbiya Peygamber Efendimiz ile hemzirveleiyor hem de son nokta konuluyor;

Ve bu hususta son sz, varlk aacnn ekirdei, kinat kitabnn ille-igiyesi ve Hakka davetin en gr sesi olan Hazreti Muhammed (sallallhualeyhi ve sellem) sylemitir.

Evet, Ve Gaybn Son Habercisi bal altnda Peygamber Efendimizi(aleyhi ekmelttehaya) anlatan bir sanat aheseri var ki, o, peygambersevgisiyle, akyla yanp tutuan bir gnln Kurn, Snnet ve Siyerde SonsuzNuru tantan nurefan beyan ve kareleri ruh, kalb, gnl, akl ve hisdnyasnda yourarak Onu bir tansalar tiryakisi olurlar zdrabylainsanla tantma ve sevdirme adna her trl enstrman, argman ney gibiinleyen bir sesle sinelerimize duyuran bir Nesrin Nat dr. Her cmlesiKinatn Efendisini (sallallhu aleyhi ve sellem) tanma, sevme ve itaat etme

istikametinde yepyeni bir ufuk aan bu yazda zellikle bir yaklamn gzdenkamamas gerekir. O da Peygamber Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem)mm olmasnn hikmetini anlatan enfes yorum; O bir beyan sultanyd; szcevheri gerek deerini Onda bulmutu. Eline ne hokka ne de kalem almam,hibir kitapla tanmam, kimsenin tedris rahlesi nnde oturmam, kimseyestad deme mecburiyetinde kalmam ve stad- kll olduuna asla tozkondurmamt. Bu, ilh emirlerin yorumunda zihn mktesebat ve yabancmalumatn konuyu bulandrmamas, ayr bir renk ve kalba ifra etmemesiadna, Allahn evvelen ve bizzat kendi emirlerini, saniyen ve bilaraz Onunftr melekelerini haric tesirat ve mlhazalardan syaneti demekti.. ve ite Obu mnda mmydi O mmye canlarmz feda olsun ama dnya ve ukbileriyle alkal hemen her alanda stad- kll olarak yle szler sylemi, ylehkmler vazetmi ve yerinde yle kararlar almt ki, en mtebahhirlimlerden en sekin dhilere, en mtefelsif dimalardan en mnevver ruhlarakadar hemen herkes o szler, o hkmler, o kararlar karsnda hayret ve dehetyayordu. Tarih ahit, hi kimse, Onun beyan gcne kar bir eysyleyememi, hibir hkmn sorgulayamam, hibir icraatn da tenkidecesaret edememitir.

Bu yaklam hem slm dinini layk vechiyle anlama hem de bizim kendidnyamz ina adna ok nemlidir.

Muhterem Hocamzn kendi dnce dnyamz, kendi medeniyetimizi kurmave dnya ile entegre olma adna temel bir kriter olarak tavsiye ettii u hayathakikat da ok nemlidir. zellikle deiik kltr ve dncelerinbombardmanna maruz kaldmz gnmzde belki de en nemlimeselelerimizden birisidir.

Bir Mslman, ne olursa olsun katiyen kendi deerlerini ihmal etmemeli,yabanc kaynaklardan istifadeyi de kendi temel disiplinlerinin vizesinebalamal ve dtan alaca her eyi onlarla filtre ederek almaldr. Yanlanlalmasn, slm kimya, matematik, astronomi, tp, hendese, idare, iletme veziraat bilimleri... gibi konular renmekten alkoymaz; aksine onlar bukonularda uzmanlamaya tevikte bulunur ve kimden olursa olsun, bunlarnalnp deerlendirilmesini tavsiye eder. Ne var ki o, hibir hususta sreklibakalarna baml olmay da ho grmez; inananlarn bir an evvel ne yappyapp yabanclardan almalar gerekli olan eyleri alarak dilencilikten

syrlmalarn ve teri emirlerde olduu gibi tekvn hususlarda da kendi hususdnyalarn kurmalarn salklar.

zellikle slmiyet denince ilk akla gelen kavramlar slama cml BirBak makalesiyle ok zl bir ekilde ele alnp ilenmi ve ok nemli birdikkat ekmeyle noktalanmtr: slm terminolojide, slm, Mslman,dindar szckleri vardr; ama, yabanclar tarafndan kastl olarak dilimiziniine sokuturulan ve cahillerin kulland slmc, dinci diye bir tabiryoktur. Baka din veya din eklindeki organizasyonlarda bu kabil ifadeler szkonusu olsa da, bizim dinimizde, bu aa gelinceye kadar bu tr yaklamlaraasla rastlanmamtr/rastlanmamaktadr. Dine gre, gnah ileyen veya yanleyler yapan bir Mslman gnahkr olur; ama yine mmindir. slmesaslarn inkr etmemek artyla, onlardan bazlarn terk eden de yinemslimdir. Bu itibarla, dini btnyle yaamak isteyene slmc veya dincidemek ne kadar mnasebetsiz bir ifade ise, baz slm emirleri yapmayan veyayapamayan kimselere de kfrc, dalleti, fsk... demek o kadarsaygszca bir szdr. Bence herkes nezahet-i lisaniyesini korumal, insan gibidnmeli, insan gibi konumal ve mutlaka herkese kar saygl olmasnbilmelidir.

Esasen bu adan bu kitaba ve Muhterem Hocamzn, dier eserlerinebaktmzda bir Mslmann inan ve kltr dnyasn ina eden/etmesigereken Kurn ve Snnetten zn alan kavramlarn, yerinde saykllanarak,yerinde yeni yorum ve almlar getirilerek, yerinde de orijinal ve yepyeniifadelerle kullanldn grmekteyiz. Dnce ve kltr dnyamza her biribirer mcevher madeni olarak emanet edilen bu zenginlik, deiikdisiplinlerdeki vefal ilim adamlarnn deerlendirip kendi dnyamz kurmaadna samim gayretlerini beklemektedir.

Haddimiz olmayarak hocamzn yazlarnda yksek dil, slp vekompozisyon ile ilgili olarak bir iki cmle sylemek cretinde bulunmakistiyoruz. Kim bilir belki bizim bu cretimiz, beyan deryasnn kaptanlarnkalb ve kalem erbabn harekete geirir de sahip olduumuz zenginliktenistifade etmeye vesile olacak almalar yaplr. Zira Cevahir kadrinicevherfruan olmayan bilmez.

Muhterem hocamz makalelerinde ele alp iledii konular, semav kriter ve

perspektiflerin zn ve ruhunu esas alarak kendi duygularn, i zenginliini,engin yorum karihasn ve tefsir ufkunu sergileyerek, ayn zamanda hem varlve tabiat, hem de varlk ve tabiatn mversn bir i sezi prizmasndangeirerek, beyann btn argman ve enstrmanlarn kullanarak sunmaktadr.Zaten byle de olmas gerekmez mi? Zira yce ve yksek hakikatler kendilerinelayk bir slp ile seslendirilmelidirler. te olmas gereken bu slp hocamztarafndan Trkenin gemiten gnmze btn zenginliklerinden istifadeedilerek, ann ses ve soluunu da yanna alarak gemii gelecee balayankpr olacak bir slp aheseri olarak ortaya konulmaktadr. BylelikleTrkenin, dnce, edebiyat ve metafizik dnyamzn enginliini aksettirmesiadna ne kadar zengin bir potansiyele sahip olduunu fark ettirmekte ve insanaMeer Trkede ne cevherler varm! dedirtmektedir.

Hsl, grebildiimiz, idrak edebildiimiz kadaryla yazlar, nesr-imanzum ve bir nazm- mensurdur, nesir formatnda yazlm olmakla birliktebir iir ahengiyle alayp akmaktadr. Bu mcevher ve altn deryasndan SzSultan Efendimizin (sallallhu aleyhi ve sellem) anlatld yazdan prlantabir kesit sunmak istiyoruz: Varl bir ilk nur ve nve olduu ayanlardan ayan;Onunla ilk harekete gemitir kutsal kalem, Onunla gereklemitir beerplan ve Odur nbvvet silsilesinde vcud-u Hakka en ak burhan. OdurHazreti Ztn ilk mirat- mcells; Odur ilh sfatlarn en effaf mahall-itezahr; Odur kl ve hl Hakkn en fasih tercman, Allahn cihandamcessem rahmeti ve bizlere ltuf ve nimetlerini tamamlamasnn remzi

Yce Mevldan Muhterem hocamza salk, shhat ve afiyet ihsan etmesini,bizlere de bu anlatlan hakikatleri mtalaa ve mzakerelerle gnllerimizeduyurmasn niyaz ediyoruz.

Ergn apanstanbul2005

GNL SULTANLIINA DORUGemiten gnmze birok millet, dnyann deiik yerlerinde, bazen de

birer muvazene unsuru olarak deiik toplumlar idare edegeldi. Yeni bir dnyagr, yeni bir medeniyet dekoru ve kltr dokusuyla kim bilir ortaya kacakdaha niceleri var.! Roma, Msr, Yunan, in, Hindistan ve deiikmedeniyetlere beik olmas itibaryla da Trkistan bu genel dantelda nemlibirer nak tekil etmilerdir. slmn asrlar boyu birka ktada muvazeneunsuru olarak stn temsili ise hususiyet arz eden ayr bir derinlik...

Bugne kadar grlegelen btn bu tarih zirvelemeler hepsi birden ve aynzaman dilimi iinde gereklememitir. Arz fiziinde de grld gibi, yer yerzirveler ova ve obalarla ya da deniz yataklaryla; derin ukurlar da da vetepelerle yer deitirip durmu.. bir bir tarih sahnesine kanlar, bir bir silinipgitmi.. gidenleri arkadan gelenler takip etmi.. ve srekli bir tarih tekerrrlerdevr-i dimi yaanmtr. Evet zaman bir sel gibi akp giderken bazlarna ikbalbuketleri sunmu, bazlarna da idbar mhrleri basp gemitir. Bu adan daayn zaman dilimini paylaan milletlerin bazlar zirveden zirveye koarken,bazlar da ukurlarda bile balarn sokacak bir yer bulamamlardr. Buitibarladr ki btn bir Orta a, her millet iin karanlk saylamayaca gibi,iinde bulunduumuz u bilgi ve teknoloji asr da her toplum iin aydnlksaylamaz.

Evet, tarih tekerrrler devr-i dimi hep ayniyet lsnde bir benzerliklecereyan edip durmu; zirvelemeler bir orada-bir burada, bir o ada-bir buada ortaya km.. ne ykseliler ne de dler hibir zaman ayn ktada,ayn anda yaanmamtr. Aslnda bugn de ok fazla deien bir ey olduusylenemez. Yirmi birinci asra girerken, dnyann baz yerlerinde yaad aam baz milletler, bir aya ayda, bir aya bilmem hangi gezegeninevresinde ba dndren bir farkllk sergilerken, arzn karanlk kalm bazblgelerinde ise, dnya kadar tlisiz hl birka bin sene nceki bedevlik vesefaletin penesinde inim inim. Bundan sonra da, medeniyetler ne kadaryaygnlarsa yaygnlasn, teknoloji ne lde geliirse gelisin, baz ktalaryoun bir beyin gyle mmur ve mterakk hle gelirken bazlar da beyinfiraryla sarsntlar yaayacak; baz blgeler devletler muvazenesinin idaremerkezi gibi yeryznde devaml herkese ve her eye mdahale ederken

bazlar da srekli mdahaleler ile hep srm srm yaayacaklardr.Eer bir muhalif rzgr esmez ve bugne kadar kazanlan eyler de yle

veya byle arur edilmezse, bir yakn gelecekte, bizim insanmzn, hususiylede onun iindeki gen nesillerin, iki bin yl sonrasnn hkim dncelerihline geleceinde phe edilmemelidir. Evet, daha imdiden, son birkaasrlk kendi maduriyet, mahkmiyet ve mazlmiyetinden almak zere tambir metafizik gerilim iine girmi bugnn yoldaki nesilleri, iki bin yllarnntesinde ve toplumun hemen btn katmanlarnda, ok cidd yenilenmeleringerekletirileceine dair nemli mesajlar sunmakta. Mevsimi gelince, her biripotansiyel birer g olan; iman, azim, kararllk, hakikat ak ve sistemlidnce bir bir semerelerini verecek ve bize, hayat btn niteleriylekucaklayan birka bas badel mevti birden yaatacaklardr.

nsanlk tarihi kadar eski ve onun kaderinin ak yazs saylan byle birbas badel mevti gnmzde, biraz da bugnk insanlarn dnce vekltr seviyeleri, insan derinlikleri ve metafizik enginlikleri belirleyecektir.Yirmi birinci asra doru gelirken amz, srekli bir yorgunluk, bir tedirginlik,bir endie ve bir k sath- milinde oldu. Byle bir durum, baz kimselerimitsizlie, inkisara sevk etse de, btn btn karanla teslim olmamkimselerde, vicdanlarnn hrriyeti, dncelerinin safveti lsnde millgayret ve samimiyet hislerini uyard; uyard ve dehya denk pek ok istiddnyetimesine vesile tekil etti. Hususiyle de nc dnya lkelerinde deta, birsr sesi gibi messir oldu ve ard arda deiik dirilileri gndeme getirdi. Buitibarla da bu ifritten asr, hem bugne kadar hi grlmemi fenalklaradyelik yapt, hem de bizim gibi milletlere deta bir amd ykseli rampas vebir alm rhtm vazifesi grd.

imdi bize den tek ey, cidd bir sorumluluk duygusuyla, kendimiz olarakve vakit fevt etmeden devletler muvazenesindeki yerimize komak olmaldr.Zaten, byle bir hedef sz konusu olmad takdirde, bu mevcut hlimizle deililerlemek, yarnlara ulamamz dahi mmkn deildir.. evet bugn bizim iin,iki alternatiften biri sz konusudur; ya lesiye gayret ve dirilme ya da kendimizirahata, rehavete salarak bir ebed lme teslim olma!..

Kurn- Kerim, byle bir olma veya lmeyi sk sk nazara vererek bize hepkendimizi yenilemeyi ve taze kalmay salklar: ... O dilerse sizi alr gtrr

ve yerinize yepyeni bir halk getirir.1, ... O dilerse sizi yok eder ve yerinize

ter taze baka bir halk getirir.2, ... Eer Ondan yz evirirseniz, sizi,

sizin gibi olmayacak bir toplumla deitirir.3 Bu izgide erefnzul olmudaha pek ok yet vardr ama, bir fikir vermesi bakmndan bu kadar yeterzannediyorum.

Bu yetlerde, alnp gtrlecek diye anlatlan kimselerin, kendiniyenileyememi, taze kalmay baaramam, mmin olmann hakkn edaedememi ve i dnyasnda karbonlam l ruhlar ve nc dnya insanlarAllaha imanlarnn ifade ettii mn mahfuz olma ihtimali kavdir.Getirilecek kimselere gelince, onlar da birka asrdan beri bu mahzunlar vemamumlar dnyasnda bilene bilene metafizik gerilimini tamamlam; bugnekadar kmsenen ve hor grlen bizim insanmz deerler st deerlereykseltmeye namzet olan nesl-i cedit ve btn bir kudsler kadrosudur.

Bugne kadar Bat, kendi din deerlerini ve Hazreti Mesihin tavsiyelerinikulak ard ederek her ktaya sava, klelik ve smr gtrd, gtrd vednyann ehresini karartt. u anda o, insanlarn gnlnde ykp harabeyeevirdii bir mnev dnyann enkaz arasnda hep korkulu ryalar gryor veher yerde uyanan akl- selim ve hr dnce karsnda tel iinde veendieli.. dahas iin neresinde hata ettiini tam kestiremediinden fevkaldearesiz, olabildiine sarsk ve tepesine inmeye hazrlanan kendi kamuoyununmuhtemel yumruklar karsnda tir tir... O, bu lde acnacak bir durumdaolsun dnp kendini gzden geireceine, insanlar lkse, sefahate ve cismnzevklere iterek, srf bugnn kaoslarndan syrlabilme adna tedf birmcadele vermekte.

Geri bu dnya, yer yer bilim ve teknolojideki baarlaryla tatmin olmaydenemekte ve zaman zaman da servet ve konforla teselli olmaya almaktaama, bunlarn hibirinin kalc bir mutluluk vaad etmedii ve insanolunun ebedarzusuna cevap veremedii de aktr. Bu itibarla da o, are diye ele aldhemen her eyiyle insanln mit ufkunu biraz daha karartmakta ve ruhsefaletlerine yeni sefaletler katmaktadr.

imdi o, k noktas itibaryla iledii byk yanlln toplum hayatndahsl ettii boluklara, bunalmlara kar ilimle, teknolojiyle vne dursun;zevk u saf ile kendini avutmaya alsn veya gz fezann derinliklerinde,

gnlnde kaybettii ruhu, mny baka vadilerde arama yolunda mrntketsin. Biz bir iki nesil var ki imdiye kadar olanlardan ok daha hzl vesistemli bir ekilde kendi ruhumuza dn heyecann yaamaktayz. Evet,bugne kadar hemen her zaman maddeye, makineye snan ve her eyi cismankriterlerle tartp deerlendiren bizim insanmz, bir iki asrdan beri zt kabuletmez klesi bulunduu tabularndan st ste yedii tokatlarla ksmen dahi olsauyand ve kendini bir tarih gei annn kurban olarak grmeye balad..balad ve bugnk durumu ile z arasndaki uurumlar, gayret, samimiyet,muhasebe duygusu ve gzyalaryla doldurmas gerektiine inanarak azim,tevekkl ve sebat deyip yollara dkld. Artk o, yollar bitse de yolculuunbitmeyecei bu vetirede Seyahat y Reslallah! deyip ebedlere kadaryryecektir. Bu yolda onun ruhunun olmazsa olmaz g kayna; imangereini yeniden kefedip vicdanen duymas, iradesini Hakka kulluklabesleyip srekli hayr eilimlerine ak kalmas ve her gn biraz daha artanihsan uurunun derinlemesiyle L maallahi vaktn-Benim Allahla husus bir

hlim var.4 hakikatini duyup her zaman telerle irtibatl ve derin bir metafizikufkuna sahip olmasdr. te byle bir mnev donanmda baarl olunabildiitakdirde, bugn dnyann drt bir yanna hem de bir ibadet nevesi iindesalan tohumlar, mevsimi gelince mutlaka bahar nralaryla hayata koacak vebu mamumlar topluluuna birka gl devrini birden yaatacaklardr.

Evet, bugnk nesillerin yetitirilmesinde en nemli hususlar, onlardasistemli bir tefekkr azmi uyararak, onlarn kendi i dnyalaryla varlkarasnda gelip-gitmelerini, fk ve enfs bir kitap gibi mtalaa etmeyireterek, onlara inanmay, bilmeyi, aratrmay, dnmeyi sevdirmektir. Bugeni mlhazay bir ksm sesler, szler ve resimlerle onlarn idrak ufkunasunmak ve onlar cismaniyet ve bedenin dar mahbesinden kurtararak daha enginlemlerle temasa gemelerini temin etmek.. temin edip onlarn ruhlarndakikirleri, kasvetleri gidererek, beer ufuk tesi mtak gnllerine insantabiatlarnn en nazl, en fsunlu beklentilerini arz etmek onlara bir yenidenvarolu mjdesi yerine geecektir. Zaten, imanla, mrifetle, muhabbetle arnphiffet kazanmayan ruhlarn byle ufuk tesi semalarda pervaz etmesi de katiyensz konusu deildir. Ufuk tesi semalarda pervaz etmek bir yana, byle aruhlar, her zaman dnyev ihtiraslara bular durur.. gnlleri srekli kinlerle,nefretlerle dolar taar.. ruh sistemleri nefis mekanizmasnn eline geer.. ve

artk sadece yer-ier, yatar-kalkar ve hep bedenin zt kabul etmez kullar gibidavranrlar.

Aslnda, imann da, mrifetin de, ilh alkann da insan ruhuna kazandrdbiricik hakikat sevgidir. Bunlarn alp gtrdkleri ise, kinler, nefretler vezaaflardr.. evet, iman, mrifet ve sevgi, insan btn varlkla birletirir.. veayn zamanda onu kesretin zdrap ve aclarndan kurtararak kendi idnyasndaki yalnzln, vahetini Hakla beraberliin iksirleriyle erittiripona yaad hayat kse kse bir zevk gibi sunar.

te byle bir donanmla yarnlara alan nesiller, dnyann drt bir yannagler tertip ederek, derin bir ak, engin bir evk iinde ve tabi herhangi birkarlk ve kar dncesine kaplmadan, hret ve ikbal mlhazalarna dabtn btn kapanp, topyekn insanl insan kemalta ykseltmek iin, enar artlara katlanacak, en ar ilerde koacak, sonra da arkalarna bakmadanekip gideceklerdir. Bunlar, gittikleri yerlerde din demeseler, diyanetiazlarna almasalar da, davranlardan taan sayg ve hayet btn gzlere vegnllere onlarn ruh boyalarn alacak.. ve temasa getikleri herkes onlarsayesinde maddenin dar buudlu nisb gereklerine bedel, mnnn o engin,zengin ufuklarna alarak, ayn dnyann iinde tasavvurlar akn geniliklereulaacak ve ifadesi imknsz sultanlklara ereceklerdir.

1 brahim sresi, 14/192 Ftr sresi, 35/163 Muhammed sresi, 47/384 Aliyylkr, el-Esrrul-merfa s.299; el-Acln, Kefl-haf 2/226.

KEND MEDENYETMZE DORUBugn biz millete, hangi plan ve projeler ile gelecee yrdmz ve

nasl bir safhadan hangi safhaya gemek istediimizi mutlaka bilmemecburiyetindeyiz. Toplum olarak bizler, yakn gemiimiz itibaryla pek oktrajik hdisenin toplumumuzu sard, sarst bir sis-duman iinde ve st stekzl-kyamet tarrakalaryla aa uyandk. te, byle bir sis ve duman iinde,pek ok sarsntnn tam merkez ssnde, milletimizin dirilii adna varlacakhedefi net grebilmek ve o hedefe ulamak iin kestirmeden ve isabetli bir rotabelirleyebilmek elbette ki ok zordu; hatta i ve d konjonktr asndan detaimknszd. Zordu ve imknszd ama, ne gariptir ki, kendine ait her eyiylesarslm ve smrlmeye msait hle getirilmi bir toplumun, yeniden diriliryalar grmesi ve kendi deerlerine ynelmesi de tam bu dnemerastlamaktayd. Ve bu olaanst bir hdise idi; zira o gn iin ferd uurtemelinden sarslm, millet en korkun zelzelelerin merkez ssnde bulunmahafakanlaryla akn ve kitleler de, tarihlerinde az grdkleri en rperticitrajedilerle iki bklmd.

Mer vicdann henz teekkl etmedii bu sisli-dumanl ortamda sadecebirbirinden kopuk fertler vard; onlar da gelecee, kendilerine bir barnak vebir iki lokma yiyecek bulabilme insiyakyla ulamaya alyor ve bir mndayerinde saymay yrme zannediyorlard. Hi kimse, neden yaadnnfarknda olmad gibi, gerektiinde urunda lmesi icap eden bir ksmdeerlerin mevcudiyetinden de haberdar deildi. Dnceler dank, iradelersarsk, himmetler mefl, ufuklar karanlk, gnller de bombotu. Btn buolumsuzluklarn yannda toplum her gn yeni bir sofizm icat ederekmniyelerde teselli aryor ve her gn yeni bir planla bir kere daha zebil olupgidiyordu.

Ne var ki onun, dar zeminli de olsa, bir ksm tasarlar sayklamas ve bazprojelerden bahisler amas da ite tam bu st ste preslendii ve pei peineruh erozyonlara maruz kald meum dneme rastlar. Balangta her ey;horlanan dncelerin, tezyif edilen inanlarn, bask altnda tutulan vicdanlarntepkisi eklinde tecelli etti. Daha sonra bunu uurlu hareketler ve mtemadaksiyonlar takip etmeye balad ki, byle bir balang, milletimiz iin gerekbir bas badel mevtin mild saylsa deer... Elbette ki daha nce olduu

gibi bundan sonra da bu uurlu hareketi ve ruhlardaki dirilile gelen bir enerjiyikendi kontrollerinde bulundurup, arzu ettikleri gibi deerlendirmek isteyenlerkacakt ve kt da.. ancak artk, kendi kendini, kendi i dinamizmiyle idraketmeye balam kitlelerin yeniden bir kere daha smrlebilir olmadurumuna dmeye niyetleri yoktu. De-kalka da olsa, i dnyalarndaihsaslarn duyduklar, ruhlarnda ve gnllerindeki bu dirili insiyaklar srpgidecek ve bugn olmasa da yarn herkes, ama herkes mutlaka kendi olarak yenibir varla erecekti. Geri, hl o eski sis ve dumana denk, toplumun dorugrp doru hissetmesini engelleyen bir ksm mnialar vard; ama artk ne osis ne de o duman bildiimiz kesafette deildi. Az bir gayretle, gnller kendimill kaynaklarndan beslenebiliyor ve kitleler de kendi medeniyet telakkilerinidleyebiliyorlard.

Ancak, imdi de, o medeniyet telakkisinin erevesini belirlemek, onun neolup ne olmadn gzden geirmek, dnk mn ve muhtevay, bugnkbelirsizlik ve yarnki mutasavver yorumlar zerinde durup, bir taraftan zkorurken, dier taraftan da zamann tefsirlerini de yanmza alarak, an sesinibulmaya almak icap ediyordu. Bu olduka etin bir iti; ama, yollaradkldmze gre Allahn inayetiyle onun da hakkndan gelebilirdik.

Antropolojik bir yaklamla, gelimilik veya az gelimilik asndanherhangi bir toplumda, insan hayatnn her trl organizasyonu ya da birmilletin dnce, inan, sanat telakkisi veya o milletin madd-mnev varlnahas evsfn btn de diyebileceimiz medeniyet, deiik telakki, anlay vefelsefelere gre pek ok varyasyonu olan bir kavram. Pek ok varyasyonu olsada, her hlde bu telakki, bizim, yllardan beri soluk solua arkasndan koupdurduumuz ve urunda ok deerlerimizi kaldrp attmz kolonilemeanda mstemlekecilerden tevrs edilen hayat tarz ve slp olmasa gerek.Zaten eer yle olsayd, smrye ve igalcilere kar verilen oncamcadelenin hibir anlam kalmazd. Oysaki o gn verilen mcadelenin hedefibelliydi; o da her konuda tam istiklldi.

Bu itibarla da, ayet u anda kendimiz olarak yeniden bir yaplanmadnyor ve medeniyet adna kendi slbumuzu aryorsak, iimizde ruh vemn kklerimizi tahribe programlanm ne kadar yabanc dnce ve anlayvarsa hepsinin igaline son vererek mutlaka kendi mill hars kanaviemizzerine kendi dnce tarzmz, kendi inan sistemimizi ve kendi hayat

felsefemizi ileyebileceimiz bir yol takip etmeliyiz. Yeni antropolojiktahlillere gidilmese de, imknlar elverdii lde, mill mefkremize grebelirlenmi bir yce gayeye ulama adna, mer btn vastalardeerlendirerek, iinde bulunduumuz kaoslardan syrlabilmek iin mutlakabir ksm alternatif zm yollar bulmalyz. Hem de coraf ve itimkonumumuzun gerektirdii btn hususlar nazar- itibara alarak alternatifzm yollar bulmalyz.

Eer medeniyet, madd-mnev bir ksm artlarn btn ve bu artlar daherhangi bir toplumda, o toplumu meydana getiren ocuk-gen-ihtiyar hayatnher basamanda ve gelimenin her safhasndaki fertlere lzm her eyi vaadetmenin ve vaad ettiklerini yerine getirmenin ad, ya da kayna ise,zannediyorum meseleye, antropolojik olmann yannda, hatta onun da tesindeamel (fonksiyonel) bir fenomen olarak bakmak daha isabetli olacaktr. Ancakbtn bunlar dnlrken, toplumun gelimilik basamann da katiyen gzard edilmemesi arttr. Meden imknlar itibaryla u anda bizim iindebulunduumuz vetireyi ok gerilerde brakm; hatta biz ve bizimle ayn izgiyipaylaan milletlerin de-kalka yrd yollarda uuyor gibi ilerleyen bazdevletlerin bugnk durumlarn rnek alarak hedefe ulamaya kalkacakolursak, zannediyorum maksadn aksiyle tokat yer ve kendimizi, altndankalkamayacamz inkisrlar iinde buluruz.

Evet, gnmzn gelimi ve mterakk toplumlar, bundan bir sre nce, uanda bizim iinde bulunduumuz ayn sreci yayor, ayn bunalmlarla oturupkalkyor ve ayn zdraplarla kvranyordu. Gn geldi, aratrma itiyak, ilimak, alma evki; sonra da pei peine gerekletirilen baarlarn azimlericoturmas, arzular kamlamas ve byk lde her muvaffakiyetindllendirilmesi onlara ardna kadar btn yenilenme kaplarn at ve onlariin ortam deta bir deh mecerelii hline geldi; geldi ve buhar makinelerinidokuma tezghlar, aratrma laboratuvarlarn matbaann icad takip etti...Belli bir sre sonra da ilim ve bilgisayar ana ulald. O gnk ilimseverler, keifleri, icatlar, ilm aratrmalar dllendirdiinden her yerdebyk istidatlar serpilip gelime frsatn buldu ve her taraf harika dimalarnhummal faaliyetleriyle harikalar meherine dnt.

Nasl ki, bir dnemde bizim dnyamzda da ayn ortam, ayn atmosfer

teesss edince, bn Sinlar, Frbler, Harizmler, Rzler, Zehrvler...birbirini takip etmeye balamt; yle de Bat, kendinden evvelkilerdentevrs ettii mktesebt, vasatn elverdii lde ok iyi deerlendirdi veson asrlara deta damgasn vurdu.

Bu itibarla, bugnk Baty, sadece, Koperniklerin, Galilelerin, Leonardoda Vincilerin, Michelangelolarn, Dantelerin.. ya da Edisonlarn, MaxPlancklarn, Einsteinlarn.. stn istidatlarnn eseri olarak grmek yanltr..evet ne dnk Rnesans ne de bugnk bilim ve teknoloji patlamas, sadecebyle bir dzine insann mesisine verilemez; verilirse tensb-i illiyetprensibi asndan izah edemeyeceimiz problemlerle karlarz. Evet, dnkve bugnk harika baarlar ve dnya apndaki byk oluumlar, ferddehlarn yannda, deh douran toplum yaps, kifler yetitiren msait ortamve kabiliyetlerin ortaya kmasn salayan genel atmosferle yakndanalkaldr. Bu adan da denebilir ki, her zaman ekstra zirvelemeleringerekletirilmesinde, yksek ftratlarn gayretlerinden sz edildii her yerde,vasat ve umum atmosferden de bahsedilegelmitir. Hatta byk istidat veyksek dehlarn kabiliyet ve dehlarn ortaya koymalar, ok defa umumatmosferin msaadesi lsnde mmkn olabilmitir. imdilerde de farklbeklentiler yanl olsa gerek; bir kere eriat- ftriyenin prensiplerinideitirmeye kimsenin gc yetmez. Varln bunca prensipleriyle arpan er-ge yenik der. Hava, su ve kuvve-i inbtiye ile beslenmeyen tohum rmeyemahkm olduu gibi zeminini bulamam deh da zebil olmaya mahkmdur.

O hlde, yarnlar adna beklediimiz eyleri, msait ortam, ilim ak,alma azmi ve metodolojinin birleik noktasnda aramalyz. Vasat, ilimakn coturup alma azmini de ahlandrnca, duyarl gnller bunuolaanst bir imtisasla btn benliklerinde duyacak, deerlendirecek ve bellidisiplinlerle hayata geirecektir. Ardndan yeni ilhamlar, yeni armlar, yeniterkipler, yeni tahliller salih dairesi ilemeye balayacaktr ki, bunu daentelektel gayretlerin ve temel dinamiklere uygun, kendi doktrinine muvafksistemlerin tekub bir ivme ile srp gitmesi takip edecektir

Oysaki bizde, yenilenme veya slm Rnesans adna hep bakalarnnrettii, hem de pek ou itibaryla temel dinamiklerimize ters yabanc rnleralnp tehir edilmitir. Yenilenme ve Rnesans bir trl kendi dinamikleriyleele alnmam veya alnamamtr. Bu adan da denebilir ki, bizim dnyamzn

muasr lkeler seviyesine ulaamamas ve bir trl beklenen rnesansgerekletirememesi, lkenin coraf konumundan, imknlarn eksikliinden,insanmzn kabiliyetsizliinden deil; yenilenme esprisinin kavranamayndan,dnce eksikliinden, ilim aknn, hakikat aknn yerini, ablonculuunalmasndan kaynaklanmaktadr.

Kendi eksiklerimizi daha iyi grebilmek iin, yan bamzdaki Almanya veUzak Dounun dev lkesi Japonyann bu konuda bize iyi birer misal tekiledeceini dnyoruz.

Almanya her iki cihan harbini de lmcl yaralarla atlatt. indebulunduumuz asrn ilk yarsn idrak ettiimiz yllarda Almanya, her yanylaHarap eller, kimsesiz ller/Emek mahrumu gnler, fikr-i ferd bilmezakamlar. (kif) szleriyle resmedilecek ekilde ykk-dkk ve her yanbaykulara bayram bir grnm arz ediyordu. Ama o, her eye ramen, ksazamanda derlenip-toparland ve dev bir lke olarak dnyann karsna dikildi.Oysaki biz, daha Alman birliinin bile sz edilmedii 19. asrn balarndayenilenme ryalar grmeye balamtk. Bizim yenilenme dlerimiz bahislerekonu oladursun Almanya, onca tahribata ramen bugn bir ryalar lkesi olmaiddiasnda... Denebilir ki, Almanya, Batl olma avantajlaryla iki defa kefenigmlek yapt ve kendi hayat felsefesine gre ok nemli bas badel mevtlergerekletirdi. ayet Avrupal devletlerin, din ve kltrel karbetleri szkonusu olmasayd, bugnk Almanya da olmayacakt. Almanya iin bu farz vetakdirleri kabul etsek bile, btn Bat leminin belli bir sre dmancadavranlaryla, hep tahditlere maruz kalm Uzak Dounun dev Japonyasvar.

Bizim yenilenme planlarmz neredeyse, Japonyadan tam yarm asrncesine dayanr. Bizden elli-altm sene sonra yenilenme hummasna tutulanJaponya, btn handikaplar at, yakn tarihindeki iki byk sarsntsnaramen bir solukta gelip bizi geti; geti ve dnyay idare eden byk ve glaileler arasnda yerini ald. Biz, yeniden dou ve dirili iirleriyle tesellioladuralm; onlar oktan Rnesanslarnn meyvelerini dermeye baladlar bile.Biz, yz elli senelik bir yolculuktan sonra, varacamz hedeften daha ok, knoktasnn dedikodusuyla birbirimizi kemirip duralm; onlar, krk yl gibi ksabir zaman iinde Batyla aralarndaki mesafeyi kapatarak, oktan alaryla

hesaplaabilecek seviyeye ulatlar. Evet Japonya, ekonomik gc, teebbsaktivitesi, dnyann drt bir yanndaki itibar ve aktif yatrm kapasitesiasndan bugn dev bir g.. byle st ste yenilenmeleri gerekletiren vemilletine daha mreffeh gelecekler vaad eden Japonya, dnyadan alacaeyleri alrken de ataca eyleri atarken de dikkatli oldu ve hep mill kimliinesadk kald. Sadk kald da, ne tarihini hafife ald, ne gemiine svd ne de ruhve mn kklerini inkr etti. O hep, az gelimi bir lke olarak, bulunduunokta ile hedefledii zirve arasndaki uurumlar realiste grp deerlendirdi;tutarl projeler retti; geri kalmln btn problemlerini byk lde ahlktemellere dayal bir toplum organizasyonuyla zebileceine inand;imknszlklarn ve ihtiyalarn hsl ettii boluklar da, mill gurur, idiyet,azim, metotlu hareket ve mesi tanzimiyle doldurup, hem kendi olarakkalmasn baard hem de an harikalaryla hatrlanan bir millet hline geldi.

Yakn tarihimiz itibaryla bizim, medeniyeti kendi nimetleri, kendi rnlerizerine bina etme gayretlerimize karlk, Japonya gibi ileri lkeler her eyi,meden dnce, meden telakki ve meden davranlar esas alarakdeerlendirdiler.. ve zannediyorum, bizdeki bir ksm gelimeleri takdirlekarlasak da, lemin baardan baarya komasna mukabil, bizim dnyamznyerinde saymasnn asl sebebi de ite bu arpk anlay olsa gerek. Evet biz,ekstra bir yolla, medeniyet nimetlerinin elde edilme ve paylalma yollarnnkavgasn verirken, mterakk milletler her eyi, insana, ahlka, eitime, kltrebina ederek, bizim taklp kaldmz her noktay deta uarak getiler vebugnk zirvelere ulatlar.

Konuyu bir baka zaviyeden ele alacak olursak; bir medeniyetin btnmuhassalas ve verileri, o medeniyetin ta kendisidir. Unutulmamaldr ki,medeniyet vakasnn en temel rkn yetimi insan, en hayat esas hr vemstakil bir lke, en kymettar sermayesi de zamandr. Hemen btn ilerilkelerin bu dinamikleri ok iyi deerlendirdiinde phe yok.. onlar, budinamikleri deerlendirmenin yannda, her zaman iyi bir i blm yapm,uzmanla saygl olmu, insana deer vermi, baarlar dllendirmi veAllahn kendilerine bahettii ilk imknlar en iyi ekildedeerlendirmilerdir. Aksine, mesisini ok iyi tanzim edememi, insanlararasnda cidd bir i blm yapamam, yeralt, yerst zenginliklerininifresini zememi, insann gerek deerini kavrayamam ve zaman sktra

sktra deerlendirememi toplumlarda ise, bu kymetler st kymet ifadeeden dinamikler tpk kadrini bilmeyen bir satcnn eline dm kymetsizzannedilen herhangi bir nesneden fark yoktur.

Bugn, kendi medeniyetlerinin akislerini tarihe ve haritalara aksettiren btnmilletler, byle bir deerlendirme ve tanzim etme ameliyesi, byle bir terkip vetahlil kabiliyeti, byle bir metafizik mlhaza ve mistik cokuyla tarihinsayfalarnda alt izili yazlar hline gelmitir. Brahmanizmden Budizme,Yahudilikten Hristiyanla, ondan da slma uzanan izgide dnya kadarmillet, iman, ak, metafizik mlhaza beiinde sallana sallana topraa, insanave zamana deta cennetlik deerler kazandrmlardr.

Ayrca slmn gelmi-gemi din ve ldin btn dnce ve sistemlerdenfarkl pek ok yannn olduu da bir gerek.. bir kere slmn dndaki hemenbtn sistemlerde bir yenilenme sz konusu olunca, hemen dinin, o hareketinmerkezinden uzaklatrlmasna gidilmitir. Mslmanlkta ise, tamamen bununaksine, din hep hareketin merkezinde nemli bir misyon yklenmi vegerekletirilen her hamle, mutlaka onun ruh ve mnsyla beslene besleneistikbal vaad edici bir kvama gelebilmitir.

Yllar var ki insanmz, bir eyler yapmaya her yelteniinde, dinin ruhundanhep byle bir kvlcm bekleyip durdu. Bugn, byle bir kvlcmn uzaktanparlamas ya da deiik motiflerle rlm grlen ryas bile birka yzseneden beri rm canlarn kprdanmasna yetip artt. Hele bir de,imdilerde nemsiz gibi grlen, fakat aslnda nemli olan gayretlerinneticeleri grlebilse, zannediyorum mitler yeni bir bas badel-mevtlegerilime geecek, iradeler ahlanacak, gnller imanla coacak ve derkenbirka asrlk mill projeler bir bir gerekleecektir. Gerekleecektir ama,yolumuzu kesen bir ksm sun ve muvakkat glkler karsnda pes etmez,yerine getirme mecburiyetinde olduumuz hizmetlerin dnyev-uhrevkarln beklemez, sadece ve sadece Hak rzasn dnebilirsek...

Bugnk durumuyla dahi olsa demokrasi ve hrriyet telakkisi, uyuyan birmilleti gafletin ipoteinden kurtararak ona, medeniyete geme duygu, dnceve imknlarn hazrlad. D ve i konjonktr muvacehesinde millet olarakayet dengeleri aleyhimize bozmazsak, ok yakn bir gelecekte, kendiduygumuz, kendi dncemiz, kendi hayat felsefemiz, kendi medeniyetimiz ve

kendi kltrmz diyebileceiz...

KLTR PROBLEMMZ YA DA KENDMZ OLMAKendimiz olma derken, hi kukusuz, kendi medeniyet mirasmzla ve kendi

kltrmzle rglenen i kimliimizin ne karlmasn ve onunyrngelemesini kastediyoruz. imdilerde baz evreler, kendimiz derken,millete mn kklerimizle irtibat olmayan bir ksm folklorik gsterileri,cismaniyet adna boalma ihtiyac duyan kitlelerin da vuran nefsnlikleri, yada yeme-ime-elenme, dn-dernek vs.. gibi durumlarda ortaya kanmerasimleri anlayabilirler. Biz onu, toplumun btn kesimlerinde hemen herzaman geerli olan; milletin, hafza, uur ve vicdanndan beslene beslenedevam edegelen, yine onun duygu, dnce, dil ve sanat telakkisinde duyuluptemsil edilen.. rf, det ve geleneklerimizle hemen her zaman hayatn en nemlibir derinlii olarak yaanan.. annelerimizin kucanda grdmz ihtimamdan,atalarmzn mill karakterimizi aksettiren o babacan davranlarna; eitimsistemimizin mill ruh muhteval olmasndan, eitimcinin bu ruhu kusursuzcasoluklamasna; mutfamzdaki yemek slbundan bamzda-bahemizde vetarlamzdaki temel tavrlarmza; masa bandaki oturu ve kalkmzdan birantiyedeki i ahlkmza; konuma, yazma tarzmzdan bakalarylamnasebetlerimize kadar hayatn her nitesinde, bu nitelerin her basamandave yrdmz yollarn her duranda duyar, yaar ve evremize aksettiririz.

lk bakta byle kendimiz olarak yaamann amel ya da itima yararhemen sezilemeyebilir. Ancak uzun vadede ve srar edilirse ilerlemenin herkademesinde onun ne lde hayat bir nem arz ettii kendi kendine ortayakar. Byle bir srete bize den ey, mill hayatmz zamann tefsirlerini dehesaba katarak din-diyanet, rf-det, anane ve geleneklerimiz izgisindesrdrmektir. Bu sayede bize ait eyler zamanla tabiatmzn birer yan hlinegelecek, zmseyip dardan aldmz yabanc deerler de bizim rengimizebrnerek mill atlasmzn nemli bir izgisini tekil edecektir. Romada,Atinada, Msrda, ya da Babilde yaanan kltr de o ba dndren zenginliiile nevzuhur olarak birdenbire ortaya kmamtr. Kltr her yerde fertlerinduygu, dnce dnyasnda ve mer vicdann mnbit yamalarnda uzun birkuluka dneminden sonra varla ermi; i kaynaklardan dorudan doruya,d kaynaklardan da szle szle beslenmi, gelimi; derken zamanla o

milletlerin tabiatlarnn nemli bir derinlii ve onlarn hayatlarnn en briz birrengi hline gelmi; sonra da her zaman konuulup dnlmese de, mbeddenmektebe, sokaktan evlerin iine, kraathnelerden yatak odalarna kadar heryerde btn hayat kuatmtr. yle ki, insanlar irad olarak onu dinlemeselerde o iradeleri aan srl bir gle her zaman kendini onlara dinletebilmitir.

te bir millet, bu lde kendi olarak salam bir kltr zeminineoturtulabildii takdirde, cehalet, fakirlik, ihtilaf, disiplinsizlik ve haricbasklar gibi pek ok amazlar olsa da, mutlaka, zamanla bunlarn hepsiniaabilecek kvama ermesi deta tabileir. Orta dnem tarihi itibaryla, Roma,Atina, Msr ve Osmanl buna iyi birer misal tekil ederler. Yakn tarihasndan da kinci Cihan Harbinde olduu gibi bir ksm maceralarla kendiniyeyip bitirmezse Almanya orta lekte bir rnek saylabilir.

Bu lke, kinci Cihan Harbi sonras tamamen alt-st olmu, ekonomisi yklpgitmi; mill hakimiyeti btn btn bakalarnn eline gemi; malbiyet veperianiyetin hsl ettii ruh hletiyle toplum deiik kamplara ayrlm ve lkebir batan bir baa deta ak bir esaret kamp hline gelmiti.. gelmiti ama,onlarn yrekleri hamiyetle atyor; hlyalar Byk Almanya sevdas ile ttyorve bunu gerekletirmek iin de adal glerine ve dncelerine gvenleritamd. Bu itibarla eer Almanya, byle bir lm arenasndan kurtulacaksa,kendi hayat enerjisi ve oturmu kltr sayesinde kurtulacakt ve kurtuldu da.Evet o, millete kendi kltrne, kendi mn kklerine ynelerek, sosyolojik,psiko-sosyolojik ve sosyo-kltrel artlar akllca deerlendirip son yarmasr kendi hesabna grlmedik ekilde en iyi yorumlayanlardan biri oldu.

Bu rnek bize unu gstermektedir: Bir lkede, siyas, iktisad, idarproblemleri, mnhasran siyaset, iktisat ve idareye incirar ettirme (indirgeme),bir ynyle doru olsa da, pek ok ynleri itibaryla eksiktir. Evet; hemen hersahada, gayret, bilgi ve alternatif proje retmenin yararl olacanda phe yok;ancak burada ihtimamla zerinde durulmas gerekli olan ayr bir ey var ki oda, bence milletin mn kkleri ve kltrdr. ayet bir millet aylahesaplamaya karar vermise, itima, iktisad ve siyas faaliyetlerininbtnnde mutlaka kendi mn kklerini de gz ard etmemeli ve mill kltrnbelirleyici misyonunu asla unutmamaldr.

Vaka, lkemizde, hemen her deiim ve dnm sz konusu

olduunda, kendi kltrmz zerinde de durulmutur; ne var ki bu konudahibir zaman kalc ve planl bir teebbsten sz etmek mmkn deildir.Gemiimizin dnce mimarlarnn ruh iilerini yetitiren medreseler vetekyeler, bizi gelecee tayacak proje retemediler; retemedi ve kendienkazlarnn altnda kalp ezildiler. Gemilerinizi mesvileriyle yd

etmeyiniz.1 dsturu gelip boazmza tkanyor ve daha fazla bir eysylememize msaade etmiyor. Biz de, Tarih hdiseler, birbirine benzese deayn deillerdir; dolaysyla da onlardan ders deil ibret alnr. deyip onlaraynelteceimiz sorular kendimize tevcih ediyor ve Bizden evvelkiler, varolugaye ve hedefinden sapnca inkraza uradlar. Bugn, ayn durum bizim iin desz konusudur. yle ise, var kabul etsek bile onlarn gnahlaryla megulolmaktansa kendi hatalarmz sorgulamak daha isabetli olacaktr. diyoruz.

Diyelim ki, onlar kendilerini besleyen kaynaklara kar alkasz kald vemillete oraklamaya vesile oldular, pekal ya biz ne yaptk?. Rica ederimmillete btn sorumluluklarmz yerine getirdiimizi iddia edebilir miyiz?Btn devlet messeselerini an gereklerine gre ilettiimizi syleyebilirmiyiz? stirham ederim, bunca zamandr mektebin kendinden bekleneniverdiini kim syleyebilir? Vaka pek ok gen, Paris, Londra, Mnih veyaNew York.. gibi merkezlerde yksek eitim ald; ama bunlarn topluma yararlbirer uzuv hline geldiklerini sylemek mmkn mdr? Aksine, toplumayararl birer uzuv hline gelmeleri bir yana bunlar pek ou itibaryla deiikfantezilerle lkelerine dndler ve Anglo-saksonizm, Nazizim, Slavizm ya dakapitalizm, liberalizm, komnizm gibi cereyanlarn tesirinde lkemize bir srde problem getirdiler.. getirdiler ve daha nceki yllara nisbeten huzursuzlukdaha bir artt ve zden kopmalar da daha bir hz kazand. Bunun byle devametmeyecei midini hl koruyoruz.

Aslnda mitvar olmak iin sebepler de yok deil; bir kere her eyden evvelbu dnemde gadre ve zulme uradmzn farkna vardk. te bu olumsuzalbm imdilerde bile bize ok farkl fotoraflar ilham edebilir. Fransa,Almanya, ngiltere ve Amerika ile dostluk kurma teebbslerimiz, hayalkrklklarmz, aresizliklerimiz ve daha yzlerce olumsuzlukla savaa savaaedindiimiz tecrbeler bugn bizde, anil-merkez bir alm meydanagetirecek lde cidd bir metafizik gerilime dnmtr; dnmtr ama,

bu gerilimi ok iyi deerlendirmek de yine bize dmektedir. Mektep, kendinemi lsnde vereceini verdi. imdi sra, mektebin vridtn kendi ruhpotamzda youra youra ve kendi kltr esaslarmzla besleye besleye o bilgive tecrbeyi ehlletirmeye gelmitir. Zira, eer gelecee yrmeye kararlisek, bilgi ve tecrbe birikimimizi yerinde deerlendirerek, mantk muhakemeve slpta da mutlaka kendimiz olmalyz. Mektep insana, ilm, itima,iktisad, siyas formasyon kazandrabilir; ama bunlarn, toplumun her kesimitarafndan kabul grmesi ve kalc olmas o toplumun mn kkleri ve dnceyapsyla kaynap btnlemesine baldr. Bu adan da bizim gibi gerikalm lkelerin problemi mektebi kendi ruhu ve mnsyla kefetmeninyannda, hatta ondan da te bir kltr problemidir ve bu problem de mutlakakendi zemininde zlmelidir. Mektep sralarnda elde edilen ve ruhlarmzaakan pek ok ey vardr ama, ondan daha messir bir ey var ise o da kltrfenomenidir ve onun bir evre ve muhit rn olduunda phe yoktur.

Denebilir ki, dnden bugne hemen her medeniyette, evre, kltreldeerlerin kayna olagelmitir. Biz buna, duygular, dnceler, tavrlar,sesler, renkler, slplar, iveler ve millet tabiatnn baka derinliklerini ihtivaeden pek ok hususiyetten olumu umum evre de diyebiliriz. Byle biryaklamn haklln gsterecek pek ok eyden bahsetmek mmkndr ama;biz imdilik, toplumun her kesimince, hava gibi teneffs edilen, su gibiyudumlanan, iekler gibi koklanan ve tabiat gibi dinlenen en gl dinamikolan kltrn bu umumlii zerinde durmak istiyoruz. te ancak byle birumumlik iindedir ki kltr, geniler ve kalc bir tesire sahip hle gelir ki,kltr dediimizde de akla gelen bu olmaldr. Evet o, bir oban zerinde icraettii tesir lsnde, bir aydn, bir bilge zerinde de messirdir. Su, toprak,hava ve gnein birleik noktas bir canlnn varla ermesi ve varlnsrdrmesi adna ne ise, bir toplumun bugn ve yarn adna da kltr ayneydir. Evet o, hem ferdi hem de toplumu psiik yn ve ahlk ufkuyla kvamaerdiren en nemli bir dinamiktir.

Mektep, hedef yrngeli olmas ve derinlii lsnde bir rhtm, bir liman,bir rampa vazifesi grebilir ama, bu, onun vridtnn mill kltr potasndayorulmasna baldr. Aksine mektebin, ferd ve itima problemlerizemeyecei aktr. Mektep, bir planlama dairesi, bir proje merkezi olarak,genel ahlk ve mill hars izgisinde bir ksm programlar mer vicdana

duyurduu lde bir kymet ifade etse de, tek bana bir ey yaptna dairherhangi bir rnek gstermek ok zor, hatta imknszdr. Bu itibarla mektep,olduu gibi kabul edilmeli ve ondan sadece verebilecei eylerbeklenilmelidir. Bilimin ehemmiyeti mahfuz, her eyi mektebe balamakabartl bir yaklamdr ve dnyay kzn boynuzlarna ykleme gibi pek okbedihyat izah edilmez hle getirecek lde de avamca bir telakkidir.

stikbal vaad eden salam bir cemiyet, onun paralar mesbesinde olanmazbut fertlerden meydana gelir. Ne var ki, bir ynyle, devir dediyeceimiz bir ksr dng sz konusu olsa da, byle mazbut ve kaliteli fertlerde ancak yine byle mazbut bir toplumun bnyesinde var olup geliecektir.Evet, bizim zenginliklerimizle mmur bir evre, limi de-cahili de, genci de-yaly da, kyly de-kentliyi de, dneni de-havyi de her zamanetkileyebilir ve bunlar gzlerini ap evreleriyle mnasebete getikleriandan itibaren, muhit ve atmosfer onlara srekli bir eyler syler; onlarsorgular; onlarla diyalog kurar; vridt, zenginlii, fakirlii, psiik yan vefizik ortamyla ya onlar besler mmur eder veya duygularn, dnceleriniykar her eyi harabeye evirir.

Bir toplum ve onun fertleri zerinde mill ruh atmosferinin bu ldekimessiriyeti, her zaman btn buudlaryla tam sezilmeyebilir. Ancak, u hususda unutulmamaldr ki; ister psikolojik lemde, ister fizik dnyada, nemsizgibi grnen pek ok detay, tahminlerin stnde nice ehemmiyetli keif,teebbs ve icatlara kap aralamtr. Yerinde, bir kedinin gzn ayrmadanbir fare deliini gzetleyip durmas bir vicdan ahlandrm.. bir karnca ve artopluluunun en mkemmel cumhuriyetlerden daha mkemmel hengi dnendimalarda ne ufuklar am.. ve fizik dnyada kim bilir ne nemsiz gibigrnen hdiseler ne aten zeklar harekete geirmitir.

Archimedes iin bir hamam tas, Newton iin yere den bir elma, Jean iinumum ahenk, Nasruddin et-Ts iin damda yuvarlanan bir kazan, bn Heysemiin delileri sakinletiren mzik nameleri, Michelangelo iin bir sabahgneinin srl douu, Denis Papin iin bir gm su ve daha bakalar iinkim bilir hangi nemsiz gibi grnen hdiseler ne byk ilhamlara kaplararalamt..!

Aslnda, toplum yapsnn shhatli ya da arzal, pozitif ya da negatif yanlar

asndan akln zahiri nazarnda her zaman grlp hissedilmese de nemlibir tesirinin olduu muhakkaktr. Fertler, iinde bulunduklar toplumunocuklardrlar ve her eyi onun atmosferinde duyar, yaar ve benimserler. Bukonuda umum mnda ilim ve irfan sahiplerine, husus mnda da sorumlularaden ey, toplumu yanl ekilde etkileyen ve akla, mhedeye, tecrbeye,din dnceye ters bir ksm yabanc ve zararl mlhazalarn ayklanmasdr.Tarihte bu ayklamann en byk kahramanlar peygamberler olmutur.Onlardan sonra ise, ilhamla gerilmi asfiy; kalb ve kafa btnl iindebulunan fikir adamlar; fizik yannda metafizie, muhakemenin yannda vicdanseziye, tecrbenin yannda vahy-i semavye deer veren ilim adamlar gelir.

Hazreti Nuh, Vedd, Suv, Yes, Yek, Nesri 2 sorgulayarak;Hazreti brahim, evresini saran puta ve putu dnceye ba kaldrarak;Hazreti Musa, zulme, istibdada ve insanlarn smrlmesine kar koyarak;Hazreti Mesih, tabulatrlan maddeyi yerden yere vurarak; nsanln ftiharTablosu, kendinden evvelkilerin urunda mcadele verdikleri btnyanllklarn yannda, cehalet, fakr u zaruret, ihtilaf ve iftirak gibi beerinyakasn brakmayan itima hastalklarla savaarak.. Ondan da gnmzekadar gelip gemi btn mcedditler ve kmil mridler de hayat Allahnemir, irade ve honutluu erevesinde yeniden yorumlayarak hep bu ayklamaiini gerekletirmeye almlardr.

Evet, kltrn olumas, devam ettirilmesi iin, onun btn unsurlarylatoplumun her kesiminde duyulup hissedilmesinin yannda, yabanc veyozlatrc dncelere kar da ortak bir tepki uyarlmaldr ki, bir yandankendi hususiyetlerimizle kendimiz olarak kalrken, dier yandan da, btl,hurfe ya da yabanclama girdabna taklmadan gelecee yryebilelim.

* * *Deiik kltrlerin birbirlerinden etkilenmeleri bir gerek; ama, orijinini

muhafaza ederek onu bir yerden bir yere tamak, bir elbise gibi birininsrtndan alp bir bakasna giydirmek mmkn deildir. Kltr, kendi orijinini,biyolojik hususiyetleri itibaryla iinde yetitii ortamda koruyabilen canllargibi ancak, doup barnda gelitii toplum tarafndan hava gibi teneffs edileedile, su gibi yudumlana yudumlana o toplumun hayat bir derinlii hline gelirve korunmu olur. Kltr, bir yerden bir yere tandnda, onun bu yeni

evrede var olup gelimesi iin msait ortam olumamsa lr; en azndankendi zelliklerini yitirerek melezleir; anlamszlar ve farkl bir harse inklpeder. Bize ait bir ses, bir name, bir izgi, bir resim, bir stil, bir slp kendiorijiniyle bakalar tarafndan tam temsil edilemeyecei gibi, bakalarna aithars hususiyetleri de, aynyla bizim temessl etmemiz imknszdr.

Evet, bizdeki kltr onca renkliliine ramen, bize ifade ettii mnlaronlara ifade edemez, bizde uyard heyecan onlarda uyaramaz; belli bir tesiricra etse de bunu kendi tabilii ve ftrlii iinde icra edemez. zmsemedenaldmz baka milletlere ait kltrlerde de ayn olumsuzluklar sz konusudur.Zira kltr, iporta meta gibi bedeli denince alnp eve gtrlecek bir tablo,bir resim, bir plak, ya da bir kaset deildir. O, iinde var olup gelitiievrenin; btn zaman ve mekn unsurlarnn birleik noktas olmas asndanbir klldr ve iinde gelitii evreye mahsustur. Onu oluturan ve besleyenbtn elemanlar birletirici bir ereveye yerletirmek iin onu, arkasndabulunan btn unsurlarla mterek mtalaa etmek icap eder. Byle birmtalaada ilk hatrlayacamz ey de, onun, herhangi bir millete ait ve eskiifadesiyle nevi ahsna mahsus belli bir hayat biimi ve o milleti meydanagetiren fertlere has bir davranlar manzumesi olmasdr. Hi phesiz bylebir tahlilde ilk gze arpan husus da, bir toplumun hayat felsefesiyle davranbiimi arasndaki tesir ve etkilenitir. Bunlardan ilki ne kadar oturmu vetoplumun her ferdine ne kadar ml olmusa, ikincisi de o kadar kalc veistikbal vaad edici bir hl alm demektir. Tpk biyolojik varlklarda olduugibi; btn, onu meydana getiren hcrelerin hareketlerini belli izgide belirler,belli istikamette hareket eden hcreler de, onu heyet-i umumiyesiyle yarnlaratayacak birer eleman vazifesi grrler. deta karlkl sorumluluk erevesiiinde cereyan eden bu hareketler manzumesi, irad varlklar sz konusuolunca, bir taraftan hiyerarik bir dzenlenme, dier taraftan da, selim akl,salam mhede ve vicdan sezilerle kritik edilme gibi bir sorgulama hamlesidourur.

Byle bir sre, dnyle-bugnyle oturmu, akla, dnceye, vahye ak birtoplum iin, onun hayat felsefesi, mill slbu, tarih karakteri ile aynlemeninen salam yoludur. Aksine, henz gelime srecini tamamlayamam, det, tre,elence, ya da zevk u safdan rlm hatta bazen de tabu hline getirilenfolklorik alkanlklara gelince, bunlar aldatan birer kltrszlk rneidir.

Evet, emvc karar-dde olmu yerleik millet ve medeniyetlerde, toplumundeiik kesimleri itibaryla srekli alveriler, tesirler ve tepkiler szkonusudur. Hususiyle de demokratik mlhazalarn bahis mevzuu olduuortamlarda toplum piramidinin tepesindekiler ile, taban oluturan unsurlararasnda her zaman cidd bir tesir ve teessr (etki-tepki) sz konusudur. yleki, mektepteki hocadan krsdeki vize, gazete ve mecmuadaki yazardantelevizyon kameras karsndaki yorumcuya, iiriyle, nesriyle kendini ifadeeden edebiyatdan geni mnda btn varl, dar mnda kendi evresindekieya ve hareketleri tuvaline tayan ressama kadar herkes hemen her zamanmuhatap kitleleri asndan byle bir tesir ve teessrn insiykyla hareketederler. Veren ve reten mnsna yukardakiler, evrelerine srekli sinyallergndererek muhataplarn uyarr, onlar motivasyona hazrlar ve onlarniindeki istidatlar meslek ve sanat telakkilerinin ufkuna ynlendirerek vericive reticilerin saylarn artrrlar. yle ki her gn biraz daha saylar azalanalclar da birer ufuk insan hline getirirler.

Veren ve retenler retip verirken, alanlar da, yukardan gelen her eyisorgular; onlarn yanllarna veya kendilerinin yanl grdklerine kar kar;kar kar ve zirvedekileri srekli alternatif zmlere zorlarlar. Bylece,bize ait her ey tevsk edilir, yle veya byle her slp bozukluu szgetengeirilir ve her yanl davran da sorgulanarak ayklanmaya tbi tutulur. tebyle bir mtekbiliyet de ancak kltr gibi ortak bir mirasn, toplumun btnkatmanlarnca paylalmas sayesinde mmkn olabilir.

Evet bir millet, deiik kesimleriyle, nsanln ftihar Tablosunun ifadelerierevesinde bnyn- marss gibi olur ve smsk birbiriyle kenetlenirse;kenetlenip g ve enerjisini sadece i bnyesinin varl ve hengi adnakullanabilirse, onun iin dalar-tepeler dmdz ve dzlkler de przsz hlegelir ki, artk o milletin devletler aras dengede muvazene unsuru olmayayrmesi ahvl-i diyeden demektir. Ne var ki, byle itima bir rbtann, hemde bu lde messiriyetiyle var olmas da yine, kendi erevesiyle yerliyerine oturmu ve her kesim tarafndan yaanarak millet tabiatnn bir yanhline gelmi mill kltre baldr. Ahlk deerler zerine kurulmu, onlarsoluklayp onlarla beslenen; dinin yenilmez gcne dayanp onun sayesinde hertrl yabanclamay aabilen; sanat telakkimize arka kp her yerde ona eminbir barnak olan bir kltr. Aksine erevesi iyi belirlenememi veya btn bir

toplumun referansn alamam bir kltrn zenginleip btn bir milletikucaklamas bir yana byle bir durumda kltr, mimar ve raklar arasnda herzaman bir ztlama ve birbirini ypratma vesilesi hline gelmesi kanlmazolacaktr. Bazen byle bir ztlama, hususiyle de ahlk ve sanat konusundatamiri imknsz yaralar da aabilir. Zaman zaman ahlk bir konuda ifrat vear titizlik, duygu ve dnceleri tesiri altna alp ferdi ve toplumumankurtlatraca gibi, bazen de bediyatta kuralszlk ve lahlklie kaparalayabilir ve her eyi anari ve mstehcenlikle kirletebilir.

Aslnda kltr hdisesi dnlrken, henz ruh fonksiyonlar itibaryladisipline olamam baz evrelerin hayatna gre zevk u saf ve elenceyeortam hazrlama yerine, onlarda bugnk ve yarnki problemlerigsleyebilecek aktiviteyi artrma, onlar daha muhteval dndrerek iyiyi,gzeli, doruyu seebilme yeteneine ulatrma esas alnmaldr. Bylece,bilginin desteini salamann yannda, genel ortamn, cebr-ihtiyarynlendirmesinin avantajlar ve umum gidiatn da insiyaklaryla daha yararlve isabetli tercihlerde bulunma imkn doacaktr.

te byle, biraz kurallara ballk, biraz da itima yapnn cebr-ihtiyarynlendirmesi sayesinde, ahlklik, ilmlik ve bediyatn birleik noktas hayatslbumuzun besleyicisi, hareket ve hamlelerimizin dinamosu hline gelecek vebize her zaman iyilik, gzellik ve doruluk adna ayr bir zaferin nevesinitattracaktr. Ayrca burada ahlk, iman ve sanat telakkisi ve gzellikanlaynn nasl yorumlanaca ve nasl anlalaca da nemlidir. Ahlk, birksm kat kurallarn uygulanmasndan ibaret grmek; iman, akl, mhedeyi,hissi ve vicdan hesaba katmadan kr krne bir inanma eklinde anlamak;estetii, eyann bir anlk grntsn alp ryan resimler, donuk heykellerleyorumlamak; sanat, iir, mzik, tiyatro gibi kaba bir ereveye yerletirmek,gzeli de, gzellik kltrn de daraltma, slatrma ve belli bir kesiminfantezisi hline getirme demektir.

Kendi kltrmzle yeniden diriliimiz; imanla ahlanm gnl erleri,dnce ufkuyla yarnlarda dolaan fikir mimarlar, sanat telakkisiyle varlk vehdiseleri kucaklayan ve ince tahasssleri, tefahhuslaryla bize bulunduumuzufuklarn tesinde yeni cevelnghlar belirleyecek dehalar beklemekte.Gzellikte pek ok estetik hayrannn yeni ufuklara almas ve yeni yorumlar;bediyatta mhir sanatkrlar ve gayretli raklarn takdire yan himmetleri;

mskmizin ruhunu bulma abalaryla rpnan seslerin ruhumuzdaki namelerednen anlaml besteleri ve zengin repertuarlar; edebiyatn zevkini teemmmetmeye balam usta airlerin ve dil a nsirlerin taklitleri amaistikametindeki cehdleri bize kendimiz olma yolunda sadk bir fecrin emrelerigibi geliyor. Grdmz klar yalanc birer fecir us olsa da, arkadangelenin fecr-i sdk olacanda phe edilmemelidir.

Bu izgide hareket edildii takdirde yerli yerine oturmu mill harsmz, ruhve mn kklerimiz, karakter ve muhtevamz, zaman gelince evrensel kltrnde olmazsa olmaz bir paras hline gelecektir. Aksine, bugne kadar olduugibi bundan sonra da bakalarnn kltr kaynaklaryla beslenmeye devam ederve ina dncesinde taklide taklp kalrsak, ne iirde, ne mskde, neresimde, ne bediyatn baka dallarnda vesyetten kurtulamaz ve millete hepyedilmekte kalrz. Byle bir durumda ise kendimiz olarak varlmzsrdrmemiz mmkn olamayaca gibi, retici ve verici olma seviyesiniyakalamamz da imknszdr.

Evet, imdilerde olsun, eer acele edip kendi kltr formatlarmz gennesillere empoze etmez; empoze ettiimiz eyleri de bir an evvel hayatageirmezsek, bizden sonra gelenleri de kendi mks kaderimizi yaamayamahkum etmi oluruz. Onun iin, bata kltr dnyamzn fikir mimarlar olmakzere bu konuda sz sahibi herkes cidd bir seferberlik ruhuyla hareketegemeli ve lkeyi bir batan bir baa kendi mill kltrmzn antiyesi, bir anevvel kendi hayat felsefemizin mektebi, kendi mantk ve muhakememizin tahlilve terkip laboratuvar hline getirmelidirler; getirmelidirler ki, kendimiz olarakkalmann yolu da yine kendimiz olarak dirilmeden geer.

1 Tirmiz, ceniz 34; Eb Dvd, edeb 50.2 Nuh sresi, 71/23. yetinde zikredilen be putun ad.

YAATMA DEALBugne kadar hibir ideoloji, insanlar uzun zaman bir arada tutmay

baaramad. Bir arada tutmak yle dursun, byle bir beraberliin gerektirdiiartlar dahi tam olarak ortaya koyamad. Ne yakn tarih itibaryla dnyannbyk bir blmne hkmetme konumunda bulunan Batl lkeler, ne doudakisosyalist ve komnist milletler ne de varl-yokluu msvi, Cemil Meriinifadesiyle raftakiler diyeceimiz bamszlar.. evet hibiri onca iddiasnaramen dnyaya kalc bir huzur ve gven veremedi. Vaad edilenlerinverilemeyii, alc konumunda bulunanlarn gvenini temelden sarst gibi,verilenlerin evrensel olamay, insanl btnyle kucaklayamay ve insantabiatna mlyim gelmeyii de, herkeste bir gven bunalm meydana getirdi;dahas bundan byle vaad edilecek eylere kar da bir kuku ve tereddt hsletti. Artk bugn insanlk kendine teklif edilen herhangi bir sisteme kar birazpheci, biraz endieli, biraz da mstehz.. zira o, bugne kadar cebren iineekildii hibir sistemin tam ilemedii, iletilemedii inancnda. Demek ki busistemlerin hepsinde cidd eksiklikler vard; bu da onlarn ortaya koyduklar birksm gzellikleri alp gtryordu ve insanlarn hafzalarnda sadece eseflibirer hlya ve ykk birer rya kalyordu.

Mekanik bir sistemde kk bir parann eksiklii, o mkemmel sistemi birenkaz yn haline getirdii gibi, byk iddialarla ortaya atlan ideolojiler debyk lde beer tabiatna ters olmalar, her kesimi kucaklayamamalar,vaad ettiklerini gerekletirememeleri, insanln ihtiyalarna cevapverememeleri; dahas bir ksm insan deerleri gz ard etmeleri, hatta bazlaritibaryla, insanlar arasnda kin, nefret ve gayz duygularn krklemeleriasndan, gnmzdeki ideolojilerin hemen hepsi artk birer dnce enkazhline gelmitir veya toplumlar tarafndan yle alglanmaktadr. Dolaysylada, denebilir ki, bugn, kk bir aznln dnda, hemen herkes sarsk, herkesmitsiz, herkes kukulu bir bekleyi ve sebepler st bir aray iinde.

Bu itibarla da, evvel millet olarak bizim, sonra da topyekn insanlniradelerimize fer, gzlerimize nur ve gnllerimize mit kazandracak ve biziyeni inkisarlara uratmayacak yksek bir mefkreye ihtiyacmz var. Akl,mantk, hiss boluklar olmayan ve yukarda sz konusu edilen olumsuzluklarakar kapal bulunan, artlar el verdike de realize edilebilen bir mefkre ve

bir gye-i hayale ihtiyacmz var. Yeryznde dnce dnyalarnn merkezdeitirdii, temel ve kalc alkalarn ahslar leminden fikirler leminekayd, st ste yanlmalarn insanlar bundan sonraki tespitlerinde dahahassas olmaya zorlad bir dnemde yayoruz. Bu genel durum eer bir ksmtutarl stratejilerle deerlendirilebilir ve toplumdaki metafizik gerilim vebirka asrlk aktivite yksek bir ideal etrafnda iyi organize edilebilirse, bugnolmasa da ok yakn bir gelecekte, byk ounluk itibaryla insanlk bellilde de olsa bu czibe merkezinin evresinde mutlaka bir araya gelecektir.

Ne var ki, her eyden evvel, o yksek gye-i hayalin belirlenmesi icap eder.Bugne kadar byle olduu gibi imdilerde de pek ok milletin, bellipolitikalar bulunduu halde, bu politikalarn salam bir mefkre ileirtibatlandramadklarndan dolay hep sallantlar yaam ve insanlarngnllerine girme konusunda cidd bir mesafe alamamlardr. Bu durum,medeniyet ve demokrasi adna tam oturaklaamam lkelerde daha okhissedilse de, kendilerini medeniyet muallimi ve demokrasinin de stad sayanmilletler iin de aynyla geerlidir. D grnleri ne kadar parlak olursaolsun, propagandalar ne sylerse sylesin, bugn onca atafat, debdebe veihtiama ramen byk gibi grnen pek ok devlet, parlak, imrendirici idealbir gelecek ve seviyeli bir hayat vaad etmekten daha ziyade, pragmatikyrngede hareket ediyor olmann muvakkat aldatmacalaryla gafil ynlaroyalamada ve yarnlar adna hibir ey syleyememekte, dahas kalb, ruh vevicdanlar da hep a brakmaktadr.

imdi bize, btn bu olumsuzluklar da gz nnde bulundurarak kendideerlerimizi esas alp, ileriye mtuf onlarn zerinde reteceimiz politika vetasarlarda hep yksek bir gye-i hayal takip etmek dmektedir ki,politikalarmzda istikrar olabilsin; olabilsin de bu iki gc msdemeyemeydan vermeden ayn ynde kullanabilelim. Msdemeye meydan vermedendiyoruz; zira herhangi bir faaliyet veya hareket ne kadar samim duygularla datemsil edilse her zaman yapc olmayabilir. Niyet doru ilerin mnev birbuudu olarak yn- takdir bir i saylsa da, yanl ilerin vasf olduundakatiyen ayn mny ifade etmez. Herhangi bir hareket, motivasyon durumunagre yapc da olabilir, ykc da. Plan ve projede akl, mantk ve hislerin birdeer ifade ettii yerde, hiss boluklarn bulunmamas yannda salam birtemsil de ok nemlidir. Bazen, her biri tek bana iyi saylan iler bile,

teruzlar ve teskutlar anda birbirini yok edebilir. Herhangi bir yiyecekmaddesini yuvalarna tamak isteyen karncalarn, hedef farkll ya daonlarn hareket etme mterek insiyak programlarnn muvakkat his dalgalarkarsnda alabora olmasyla, biri o tarafa-biri bu tarafa zorladklarnda btnenerjilerini tkettikleri hlde katiyen hedefe yaklaamadklar gibi, hibirideali ve gye-i hayali bulunmayan, bulunsa da ona gre zihn hazrl olmayantoplumlar da hep hareket ederler ama, asla mesafe alamazlar; zira mesafe almaevvel, vicdann sayg duyaca ve i insiyaklarn bir ibadet nevesi iindetemyl gsterecei yce bir hedefin belirlenmesine; sonra, mevcut artlar veortama gre kusursuz bir organizasyona; bunu mteakip de, ayr ayrdevrelerdeki enerjinin ayn noktaya ynlendirilmesine; yani farkl kesimlerdekibilgi birikimi, tecrbe ve bloke gcn o gye-i hayalin emrine verilmesinebaldr.

Mill Mcadele esnasnda btn ferd faaliyetler, hr ve mstakil birTrkiye gerekletirme istikametinde younlamt. Olduka basit fakat herkesimce sayg duyulan bu mefkre, akl, mantk, hiss btn boluklardolduracak ve btn hareketleri tek bir noktaya teksfe yetecek gteydi ve itebu g, art- di plannda hedeflenen hususlar gerekletirmeye yetti. Ancakher zafer ve muvaffakiyet beraberinde rehvet de getireceinden, mefkreninher zaman renk atmadan btn canllyla mevcudiyetini devam ettirmesi debir hayli zordur. Biz bu zor ite ne kadar baarl olmuuzdur, onu tarihindeerlendirmesine brakalm. Eer zaferler yaayan bir toplumu yksekmefkrelere uyarc yeni sebeplerle beslemezseniz, metafizik gerilimingevemesi ve ftur fsit dairelerinin yaanmas kanlmaz olur. Geri, bylebir gerilim gevemesini sadece zaferlerle gelen rehvete ya da baarsarholuuna veya zaman zaman insan tabiatnda kendini hissettiren bir kabzhline, bir umursamazla vermek her zaman isabetli olmayabilir. Zira bazen;gven vaad etmeyen lider ve rehberlerin tereddt douran tavrlar.. bazenonlarn yeteneklerinin snrll.. bazen aydnlarn ufuksuzluu; yle ki, milletitamak istedikleri ufkun tesini deil berisini bile grememeleri.. bazenmillete iinde yaadmz durumu tam kavrayamama ve motivasyon eksiklii..bazen Makyavelist ve pragmatist dncelerin din ve mill deerlerin nnegemesi... gibi hususlar hem dnce hayatmzda hem de hareket veaksiyonlarmzda atlamalar meydana getirebilir. Bugn biz, bu mahzurlarn

hepsinin sz konusu olabilecei bir atmosferin dourduu deiik krizlersilsilesiyle kar karya bulunuyoruz. Hemen her zaman kendimizi salma vezlecekmi gibi bir danklk iinde bulunma grnm sergilemekteyiz.Byle bir durumun, dmanlarn itihasn kabartacanda, dostlar da inkisarauratacanda phe yok; dahas mill hayatmzda bu lde akl, mantk, hissboluklara meydan vermeye devam edersek hafizanallah gerektendevrilebiliriz de. Milletimizin byle bir dle meydana gelmesi mukaddergrnen fezyi ve fecyii yaamamas iin, nc snf lkelere mahsus,hedefsizlik, smrlebilirlik ve vesyette yaama psikolojisinden btn btnsyrlarak, Allaha dayanp, saye sarlmaya, ilh tevfiki mill birlik veberaberlikte aramaya, sonra da kendimiz olmaya ve kendi yksek ideallerimizitakip etmeye mecburuz.

ie uurumlarla kar karya kaldmz, kprlerin yklp yollarnyrnmez hle geldii ve milletimiz tarihinde az yaanan trden deiikimtihanlarla sarsld bir frtnal zaman diliminde, allagelen formdakitasarlarla btn bu olumsuzluklarn stesinden gelinemeyecei aktr.Bylesine olaanst hller, insanst gayret ve fevkalde bir performansisteyen hllerdir ve byle hller bazen planlaryla, projeleriyle, stratejileriyleve bunlar retecek cins dimalaryla, yaama yerine yaatmaya mrleriniadam temsilci kahramanlaryla, ayn zamanda baz milletler iin birer tarihmilt da olagelmitir.

Onun iindir ki, byk bir millet olmay dlediimiz u gnlerde, uzmancaplan ve projelerin lzumuna inanmann yannda, hatta ondan da nce, byk birmillet olma mefkresine bal ideal nesillerin yetitirilmesi zaruretineinanyoruz. Dar bir dairede de olsa byle bir mefkrenin, belli ldegereklemesi ve rneklerini birka bin insanla ortaya koyarak, tpk MillMcadelede olduu gibi, yurdunu yuvasn terk edip dnyann drt bir yannahicretler tekiliyle, her tarafa mill ruh fidelerini dikmeye almalar,gelecein byk Trkiyesinin, dnyadaki karakollarn hazrlamalar, gittikleriher yerde kendi ruh ve mn dnyalarn sergilemeleri, milletimizin tarihinderinliklerinden gelen itibarn yeniden ortaya karp onu, devletler arasmuvzenedeki hakik yerine oturtmaya gayret etmeleri ve btn bunlarda bellilde muvaffak da olmalar, yksek bir mefkreye dilbeste olmu idealnesillerin neler yapabileceklerini gsterme bakmndan nemli misaller olsa

gerek.Bugn, dnyann en gl devletlerinin deiik lobi faaliyetlerinden

kendilerini tantmaya kadar milyarlar harcayarak halledemedikleri pek okproblemleri bu hasbler kadrosu, bazen a, bazen susuz; ama her zaman imanl,mitli, azimli ve yine ifadenin kifesiyle; Allaha dayanp, saye sarlp,hikmete de rm olmalaryla bir hamlede, bir nefhada halledebiliyorlar. tebyle harika bir oluum, ne kmsenmeli, ne tesadflere verilmeli ne degidilen lkelerin azizliinde aranmaldr. Bu fevkalde hareketteki sr, samimgnllerin Allaha ynelmesinde ve azizlii tarihin derinliklerinden gelen birmillete, Cenb- Hakkn ekstradan ihsanlarnda aranmaldr.. evet her baardaolduu gibi bunda da gayret, samimiyetle arpan sinelerden; vefa, milletten;tevfik de Allahtandr. Tarihin en g dnemlerinde, aresizliklere meydanokuyor gibi birdenbire fkrp ortaya kan ve onca yoklua ramen hep varlkcilveleriyle serpilip gelien harika hamleler gibi, gnmzde de, pek oktazyik, iftira, isnad ve insafszca karalamalara ramen, asker birliklerin millmarlarla gle-oynaya lme yrdkleri gibi, bu vefal milletin ona yakrfedakr evlatlar da, ellerinde ilim, irfan mealeleri, gelecein byk lkesiadna srekli gurbete, hasrete, mahrumiyete yryorlar. Senelerden beri hibirfire vermeden, milletimiz ve lkemiz hesabna ok nemli bir misyon ed edenbu insanlarn, hi bitmeyen g kaynaklar imanlar, hi snmeyen ak uheyecan menblar da mill mefkreleridir.

Bu iki dinamiin ne hayat bir nem ifade ettiini bilmeyenler, inan vemefkrenin insana neler yaptrabileceini bir trl akl edemediklerinden yeryer kin, nefret karm bir kukuyla, zaman zaman da hezeyanlaan birhazmszlkla; Acaba btn bunlar nasl oluyor? Bu ite bunlarn ne karlarvar? diyor, idealsizliklerini ortaya koyuyorlar.

Her eyden evvel yksek bir mefkre, ideal nesilleri harekete geiren birmar, onlarn bitmeyen enerjilerini besleyen bir dinamo, ak u heyecanlar iindupduru bir kaynak ve kaderlerini semlara haykran bir cokudur. Byle birmefkre sayesinde, mterek harekete dnp, katlanarak byyen ferdgayretler, ayr bir derinlie, ayr bir debiye ve tabi ayr bir ritme ulaarak,tepeleri ama pahasna da olsa kendine mutlaka bir mecr bularak yolunadevam edecektir.

nsanln karanlklar iinde bocalad bir dnemde, ln barndanfkrp kan ve bir hamlede dnyann mks kaderini deitiren, bir nefhada ktada midin sesi-soluu olup inleyen o bir avu ilk mcahitlerin ennemli g kaynaklar imanlar ve o imanla, her zaman gnllerinde kprpduran ilhamlar bakalarnn sinelerine boaltabilme idealleriydi. Asyasteplerinden kalkp Anadoluya yryen ve bir airetten koskoca bir cihandevleti karan Osmanl serencmesinin arkasnda da ayn dinamikler vard;tabi Mill Mcadeleyi gerekletiren kahramanlarn dimalarnda da.Yirminci asrn ortalarna doru hibir hayat emresi tamayan Hintlikalabalklar hrriyet ve istiklle yrten byk heyecann temelindeki g deo milletin iman, midi ve kendileri olarak kalabilme-yaayabilmemefkresinden baka bir ey deildi.

Ne var ki, insanlarn sinelerinde byle bir atei tututurup onlar hareketegeirecek idealin de bir disiplinler ideali olmas ve bir nizama bal olmasgerekir. na edilecek bir bideden evvel onu tekil edecek unsurlarnsalaml, her parann bir dieriyle uyumu ve hedeflenen estetie mterekkatklar ok nemlidir. Btn meydana getiren paralarda elverililik, uyumdnlmeden, ortaya konan eserde mkemmellie ulalamaz.. evet, ferdgayret ve hamleler, mterek harekete gre disipline edilemez ve iyi birmotivasyon salanamazsa, fertler aras msdeme kanlmaz olur. Dolaysylada nizam bozulur, her hamle bir baka harekete ramen cereyan etmeye balarve kesirli saylarn arpmnda olduu gibi her ilem, gider deerlerindmesini ve keyfiyetin sfrlanmasn netice verir. Bu itibarla, daha nce deiaret edildii gibi, zarar veriyor mlhazasyla ferd enerjiler katiyensndrlmemeli, aksine, mmkn olduunca zerresi dahi zyi edilmeden, dahanceden belirlenmi bulunan gye-i hayali gerekletirme ynne kanalizeedilmeli ve ruhlardaki msdeme ahlk giderilerek onun yerine mutbakatanlay yerletirilmeli, hatta mmknse her fert bu konuda artlandrlmaldr.

Btn dinler, o geni kapsaml misyonlar iinde, bilhassa bu anlay tespitetmek iin gelmilerdir denebilir. Evet her din, ferd enerjileri zabturabt altnaalp btn mevcut bloke gc yeni bir medeniyet ve yeni bir umran anayrmenin nemli bir dinamii hline getirmitir. Din rehberliinde her fert,hrriyet ve ahs faaliyetlerini, toplumun hareket ve faaliyetleriyledengeleyerek, tpk fezda herhangi bir peykin, bir czibe merkezi etrafnda,

ona bal hareket ettii ayn anda, kendi evresinde de dnmesi gibi o da, biryandan kendi iradesinin hakkn verip zgrce davranrken, dier yandan dabakalaryla olan hareket btnln koruyup iki hamleyi birdengerekletirebilmitir. Zaten, btnlk ve denge, daha salam bir organizasyonabalanmamsa, para para hareketler ne kadar canl ve alml da olsa,umum maksat istikametinde birbirlerini desteklemeleri yle dursun, bazenhareketsizlikten daha kt sonular da dourabilirler. Hsl, ister hareketsizlikister harekette disiplinsizlik ikisi de farkl birer lm demektir. Fertleri bylebir lmle sarslm milletlerin elenip tarihin dnda kalmalar isekanlmazdr.

nsanlarda mnferit hareket etme duygusu, biraz bencillikten, biraz herkesinkendine gvenmesinden ve iktidarnn snrlarn bilememesinden, biraz da,birlik ve beraberlik ruhunun, kolektif faaliyetlerin, vifak ve ittifakn, nasl sesgetiren bir inayet ars olduunun sezilememesinden kaynaklanmaktadr.Btn bunlarn yannda bazen de hret, an, ahs kar gibi hususlar da ferdmlhazalar ne karabilir.. hatta bu mlhazalaryla, bir dnemde reh-isevd deyip Allah rzas iin soluk solua koup durduu hizmet saflarndanayrlarak, kendini yeme-ime-yatma-trahta bulunma insiyaklarna salan veevrelerini, hedeflerini btn btn unutan tlisizler de kabilir. Hedefunutulup ortada gye-i hayal kalmaynca, kim olursa olsun artk egoizmannana dlmesi, hizmet ak u evkinin yerini cisman arzularn almas vebakalar iin yaama duygusunun snmesi kanlmaz olacaktr.

Bu adan denilebilir ki, bugn bizim meseleler st en byk meselemiz;millet fertlerinin ruhunda yeniden bir kere daha yaatma arzusunu tututurarak,onunla idealleri arasna girmi bulunan btn yabanc mlhazalaraykladktan sonra onun durgunlam gibi grnen enerjisini harekete geirip,iyi bir motivasyon ve disiplinli bir faaliyetle onu bir kere daha tarihmefkresine doru yrtmektir. Byle bir harekette, kyl-kentli, aydn-esnaf,talebe-muallim, cemaat-hatip btn kesimleriyle toplumun bu mterekhareketine yrnge tekil edecek fasl- mtereklerin belirlenmesinde dezaruret vardr. Bu fasl- mterekleri buna ortak payda da diyebilirizmilletimizi, dnya devletleri arasnda nemli bir muvazene unsuru halinegetirmek.. ferden-ferd, ne pahasna olursa olsun bu misyonu ed etme ahd peymnnda bulunmak.. dnceyi ne karp, mill hisleri de dengeleyerek bu

umum harekette akl, mantk, hiss boluklara meydan vermemek.. hakikatakn, ilim ve aratrma itiyakn Allaha amd ykselmenin birer vesilesisayarak toplumu her zaman bu anlayla beslemek... gibi hususlar olaraksralayabiliriz.

Byle bir yaklam sayesinde, bu ideali paylaan fertlerin srekli canlkalacaklarna, kolektif faaliyetlerin henk iinde yrtleceine, hzlmotivasyonlarla zaman ve imknlarn en rantabl ekilde deerlendirileceineve dnceye genileme frsat verildii iin her an yenilenmeye de akkalnacana inanyoruz.

Btn bunlar gerekletirmek iin, Mslmana ne yeni bir din anlaytelkin etmeye ne de herkese Mslmanl yeni batan retmeye ihtiya vardr.Yaplmas gerekli olan ey sadece ona, bugne kadar rendiklerinin hayatnemlerini, messiriyetlerini ve kalclklarn anlatmak olmaldr. Ne acdrki, bu konuda da rivayetler kafalar kartracak kadar muhtelif.. hev v hevesakln nnde ve hdnn otanda ikamet ediyor, his de mantn tahtnda ahkamkesiyor.. bu arpkl, inkr ve ilhad meslek edinmi bulunan ve oturup kalkpdine saldran bir ksm ateistlerde grmek mmkn olduu gibi, sadece kendinidindar sanan kalb ve ruh hayata kapal softalarda da grebiliriz. Bu iki tipinsan, zahiren birbirinden farkl grnse de lkeye, millete, dine zarar vermedeat ba saylabilirler.

Her iki kesim de, dinin ruhuna kar fevkalde saygsz, hr dnce adnaalabildiine msamahasz ve paylamaya da kapaldrlar. ftira, tezvir,karalama bunlarn biricik sermayeleri ve kendilerinden kabul etmediklerinigammazlama da en byk mrifetleridir. Neye snp kime arkalarndayayacaklar nemli deildir; nemli olan hazmedemediklerini ne yapp yapphazmetmektir. Aslnda her iki cephenin de bu konudaki hrslar ve gayretleri okadar akndr ki, zannediyorum cehdin bu kadar (!) yerinde kullanlsayd obtn bir dnyay ihya edebilirdi.

Elbette ki, byle karanlk bir atmosferde ve bu lde, dnmez, grmez vebilmezler arenasnda fikir hayat, hakikat ak, ilim ve aratrma tutkusubulunmayacaktr.. bulunsa da gelimeyecektir.. gelise de bir fanteziden ileriyegidemeyecektir. Zaten hl-i pr-mellimiz bunu bir deil, yzlerce dille ilanetmiyor mu?

Oysaki, millete bizim dncemiz bir imar, bir ina dncesi olmaldr;olmal ve birka asrdan beri iinde bocalayp durduumuz dncefakirliinden, mefkresizlikten mutlaka kurtulmalyz. Bizim bugn, belki de hereyden daha ok, kendi medeniyet telakkimiz ve kendi kltrmzle dirilmegibi yksek bir gye-i hayale ihtiyacmz var. Evet yakn bir gelecektemilletimizin tarih deerler blokaj zerinde bir heykel gibi ykselmesi iin,millete daha ok sancya, zdraba ve zamann ldrtclna kar sabrlolmaya mecburuz. Hdiselerin kendi tabiatlar iinde gelime sresine sayglkalmak bu tabiat ok iyi tanmaya baldr. Kurn Efendimize: Eervarlacak yer ve hedef yakn olsayd, onlar Seni takip edeceklerdi. Ne var ki,

mesafeler onlara insafl gelmedi.1 diyerek Onu teselli, taklp yollardakalanlar da tevbih etmektedir.

Kald ki, Mslmanca dnceye gre bir hareket ve hamlenin en tabihedefi saylan Allah rzas elde edildikten sonra, millet adna verilenhizmetlerin, lkemizi devletler aras muvazenede en saygn konuma getirmesigereklesin ya da gereklemesin maksat hsl olmu demektir. Zaten birmmin her hizmet ve her faaliyetinde Onun rzasna ulamay hedefler;bylece Onun dndaki btn izaf hedefler de, gerek hedef karsnda birervesileye dnrler.

1 Tevbe sresi, 9/42.

SLM DNCESNN ANA KARAKTERSTslmn kkleri, zaman-mekn st sonsuzluk; muhatab, gkler ve yer

vsatinde mnev genilii olan insan kalbi; hedefi de, dnya ve ahiretsaadetidir.

slm, ezelden ebede uzanan srat- mstakmin ad ve yeryznde insanlarnen ereflisinin kalbinden balayarak btn gnllerin fethedilmesi ve herkesinebed arzusunun gerekletirilmesi iin gnderilmi semav bir nizamnunvandr.

slm, arza otan kurduu gnden itibaren btn gcyle kalblere ynelmi,gnlleri fethetmeye alm, her vicdana kendi resmini izmi, sonra dahayatn btn birimlerine yrmtr. yle ki, onun sinelerdeki derinliiylehayatn her fasl zerindeki tesiri arasnda hemen her zaman bir tenasp szkonusu olagelmitir. Onun ruhlarda kabul grmesi ne kadar derin ve kkl ise,hayatmzdan taan ve evremizde mkes bulan tesiri de o kadar akn ve okadar kalcdr. Hatta diyebiliriz ki, slm adna evremizde uyanan arzular,itiyaklar, kabuller tamamen bu i resmin derinlii ve ihatasyla mtenasipolarak gereklemektedir. Yani insan dernundaki bu ilk kabul ne kadarderinse, evredeki tesiri de o kadar gl olmakta ve toplumun ahlk, iktisad,siyas, idar ve kltrel hayat da her zaman bu i izana gre birer yn takipetmektedir. Evet, toplum her ynyle ondan nemli izgiler tamakta; sanat,edebiyat, bu i muhtevann renkleri, desenleri eklinde dar vurmakta, heryerde varlk ve eyann satrlar arasnda o i muhtevann sesi, soluu, ivesiduyulup hissedilmekte, grlen grlmeyen her ey, bize sessiz-szsz o imuhtevann lisanyla duyulmadk besteler sunmaktadr.

Bu itibarla, imanla fethedilmi kalblerin azlar ne zaman alsa, ebedvarolmadan nameler duyulur; bunlar ne zaman gzlerini ap evrelerinebaksalar, kendilerini Cennet yamalarna tayan zmrtten koridorlardasanrlar; sanr ve yol meakkatini yol sonu mutluluunun dalgalar iine salpof of edecekleri her yerde oh oh der dolarlar.

Kalblerin fethinde anahtar kelime L ilhe illallah, MuhammednReslullah cmlesidir. yle ki, slma gre inanmaya ait btn hussiyetler,bir hakikatin gaye-vasta iki ayr yznden ibaret saylan bu iki cmlecik

zerine temellendirilir; iman ecere-i tbs bu ekirdekten neet eder vemrifet meyveleriyle insann his, uur, idrak ufkunu sarar ve sonunda btnbilmeler, mrifetler bir i hamle, i duyu ve sezile aka, itiyaka, tutkuyadnerek o insan drt bir yandan kuatr ve onda vicdan eksenli yeni biroluum meydana getirir ki bu, o k ve mtak insann her tavrnda kendinihissettirir. Onun ibadet taati bu alka ve irtibattan, bu ak ve itiyaktanizgiler tar; beer mnasebetleri bu lednniliin akisleri hline gelir,topyekn itima, iktisad, siyas, idar hamleleri bu ilel-merkez g etrafndadner durur.. sanat faaliyetleri ve kltrel aktiviteleri bu i dinamikleekillenir, inkiaf eder ve tamamen kalbin rengiyle, vesiyle ortaya kar.ayet ortaya kan bu sanat rn, bir kitap, bir resim, bir iir ya da bir besteise, btn bunlar, o i enmze ve zle beslenmi olarak kalbin duyularn,sezilerini seslendirirler; seslendirir ve eser sahibinin gnl vridtndankaynaklanan heyecan veya hafakanlarn, ak ve vuslat veya hicranlarn ifadeederler. Tpk bunun gibi, iman, mrifet, muhabbet ve ruhan zevklerle dopdolubir ruh da, ister sanat ve kltr, ister dier aktiviteler adna kendi i resminiortaya koyar; ruhunun derinliklerinde birer z, birer usre haline gelmi insan-kinat-Allah telakkilerini seslendirir ve hep derunundaki mnlar mek etmeyealr.

nsan, her zaman byle aray ve kast peinde olmasa da, gnlndeki inansistematii, irad-gayri irad onun btn davranlarn belli bir hedefeynlendireceinden, gayet tabi olarak, byle birinin hayat tarz, slbu,karakteri, sosyal mnasebetleri de bu i dinamiin rengini, vesiniaksettirecek, keza byle birinin sanat faaliyetlerinde, kltrel aktivitelerinde deayn ve, ayn eda, ayn slp gze arpacaktr; arpacaktr zira, her eydenevvel, insann varlk iindeki yeri, yaratlnn gayesi, faaliyetlerinin hedefi vebyle bir gaye ve hedefin, vazife ve sorumluluun dndrdkleri, zamanlaonun btn benliini sarp kuatacak ve onu her an en yeni, en canl, en messirduygularla o en stn ve akn varlk karsnda bir farkllk ve fikiyeteynlendirecektir.

Bu ilk belirleyici fikir, belli bir sre sonra onun, zihn, fikr ve ilmaktiviteleri zerinde tesirini gstere gstere, onda ikinci bir tab