ru. w j» rina plaćena u gotovom. Kp'^™**1^ IROQIH STRH2H212.92.192.228/digitalizacija/novine/narodna-straza_1923... · 2011. 4. 12. · ru. w _j» rina plaćena u gotovom. kp'^™**1^

r u . w _j»

rina plaćena u gotovom. K p '^™**1^

IROQIH STRH2H E D N I Š T V O I U P R A V A : „ N A R O D N A S T R A Ž A " E N I K . — R U K O P I S I S E N E V R A Ć A J U . - N E -

B I L J E G O V A N A S E P I S M A N E P R I M A J U .

IZLAZI SVAKE SUBOTE

POJEDINI BROJ Kr. 6.

P R E T P L A T A „ N A R O D N E S T R A Ž E " I Z N O S I G O D I Š N J E K r . 2 0 0 . — Z A I N O Z E M S T V O K r . 4 0 0 .

O G L A S I P O C I J E N I K U .

Br. 19. Š i b e n i k , 26. svibnja 1923. God. III.

»pćinska uprava i Šibenik. P o o s l o b o đ e n j u o d t u đ i n a p r o š l e v e ć d v i j e g o d i n e , d a Š i b e n i k i n j e -

o v a o p ć i n a j o š u v i j e k s t e n j e p o d n o m k o m e s a r i j a t a . I s ta j e s u d b i n a

i i s v u os ta lu D a l m a c i j u . O p ne su p o s l i j e k a o i pr i j e o s l o b o đ e -

o d u z e t e n a r o d u i p o v j e r e n e r a z n i m k o m e s a r i m a . O s i m m a l o i z n i m a k a s v e

o p ć i n e r a d i t o g a t r p j e l e i t rpe v e -k e š t e t e . U s v a k o j j e n e z a d o v o l j s t v o e k i p j e l o . N a r o d s e b a c i o u n a j t ra jni je s t r u j e . S v u g d j e n e o p a ž a š

n e r a d , n a z a d a k i p r o p a d a n j e , i to zlo i p a k n i j e n i g d j e t a k o p o -

n c i r a n o , k a o u š i b e n s k o j o p ć i n i , n a -p a k u s a m o m n a š e m Š i b e n i k u .

T r e b a li d a š i b e n s k i m g r a đ a n i m a s v e to o p i š e m o i d o k a ž e m o ? T r e b a li d a d o k a ž e m o , k a k o Š i b e n i k d n e v n o p r o p a d a , k a k o u n j e m u n e m a n i k a k v e z a r a d e , n i k a k v e t r g o v i n e , n i k a k v o g a p r o m e t a , n i k a k v o g a p o d u z e t n o g d u h a , n i k a k v e in ic i j a t ive za b i l o š t o d o b r a ? T o svi g r a đ a n i b j e l o d a n o v i d e i n a s a m i m a s e b i t e š k o o s j e ć a j u . K r i v n j u za s v e to ne n o s i n i tko drugi , n e g o o p ć i n s k a u p r a v a , k o j a n e m a n i k a k v e s p o s o b n o s t i ni v o l j e , d a š t o p o d u z m e z a p o d i g n u ć e Š i b e n i k a , k o j i d n e v n o g o s p o d a r s k i s v e v i š e p r o p a d a i i z u m i r e .

P o g l e d a j m o S p l i t , p a g a u s p o r e d i m o s a Š i b e n i k o m . T a m o j e u s p o s t a v l j e n o s t a r o o p ć i n s k o z a s t u p s t v o . N a č e l n i k j e dr T a r t a l j a . O s t a v i m o n a s t r a n u p i t a n j e , u k o l i k o j e ta u s p o s t a v a z a k o n i t a s a f o r m a l n o g g l e d i š t a . S t o j i č i n j e n i c a , d a j e o p ć i n s k a u p r a v a t a m o i p a k u r u k a m a n a r o d a , da s o p - • č i n o m i s i n t e r e s i m a S p l i t a v l a d a v i š e u v i đ a v n i h g r a đ a n a , ko j i s k u p n o o d l u

č u j u o i n t e r e s i m a g r a d a i s k u p n o v o d e b r i g u o n j e g o v o j b u d u ć n o s t i . Č i n j e n i c a j e d a l j e , d a j e t a k v a o p ć i n s k a u p r a v a u S p l i t u u č i n i l a , m o ž e s e r e ć i , p r a v a č u d e s a , a k o s e u z m u u o b z i r s v e p o t e š k o ć e , n a k o j e u d a n a š n j e d o b a s v a k a o p ć i n s k a u p r a v a m o r a d a n a i lazi . T u j e n o v a e l e k t r i č n a r a s v j e t a , tu su p o d i g n u t e o g r o m n e z g r a d e za r a z n e c e n t r a l n e p o k r a j i n s k e u r e d e , tu s e u r e đ u j u p u t e v i , p o l j e p š a v a s e M a r -j a n , p a k razni drugi d i je lovi g r a d a i t. d. I m a — j e d n o m r i ječ i — r a d a , i m a n a s t o j a n j a , z n a n j a i l j u b a v i , p a

- o n d a m o r a d a b u d e i v i d n o g u s p j e h a i n a p r e t k a .

U Š i b e n i k u n a p r o t i v i m a m o j e d n o g a k o m e s a r a , k o j i n e p o k o l e b i v s t o j i s ^ m n a o p ć i n s k o j upravi b e z k a k v o g a g r a đ a n s k o g o d b o r a , k o j i b i s a r a đ i v a o i k o n t r o l i r a o o p ć i n s k e p o s l o v e . T o l i k o o n , k o l i k o o n i , k o j i su g a p o s l a l i i k o j i g a j o š tu drže , m i s l e , d a j e o n , k a o k o m e s a r , d o s t a t a n , d a n a d o m j e s t i v i j e ć e , u p r a v u , g r a đ a n s t v o . N j e m u ne t r e b a o d b o r a za s u r a d n j u , ne t reba k o n t r o l e . O n j e za v l a s t o d r š c e b i o div, k o j i ć e s v o j i m g o r o s t a s n i m t a l e n t o m i z n a n j e m p r e p o r o d i t i g r a d . T o l i k o j e to i s t ina , d a g a e to j o š i d a n a s drže n a o v o m p o l o ž a j u . Vidi s e , k a k o h o ć e , d a n a s i d a l j e u s r e ć u j u .

M e đ u t i m Š i b e n i k p r o p a d a te j e u n j e m u z a v l a d a l o m r t v i l o , k o j e s v a t k o o p a ž a i o s j e ć a . G r a d j e s a s v i m z a p u š t e n . N i š t a s e , a m a n iš ta , n e radi , n i š t a n e p o d u z i m a . S a s v i m z a n e m a r e n a s e l a š i b e n s k e o p ć i n e n e m a j u ni p r a v e s e o s k e u p r a v e ni p r a v o g a r e d a . S v u g d j e v l a d a k a o s i s v a č i j a s a m o v o l j a . O p ć i n a ne d a j e z n a k a k a k v e

in ic i j a t ive , k a k v o g a p o t i c a j a , s a v j e t a , p o m o ć i g r a đ a n s t v u . Z a t o s e o n o b e z k a k v o g a o s l o n a ćuti n e m o ć n o , d a s a m o n a d o m j e s t i o n o , š to o p ć i n s k a u p r a v a , k a o vlast , m o ž e i m o r a d a p r u ž a g r a đ a n i m a d o b r e v o l j e i n a m j e r e , p a b i l o to i s a m o s v o j u m o ralnu p o m o ć , s v o j u zašt i tu, p o s r e d o v a n j e i s t ručni s a v j e t .

G r a đ a n s t v o s e v ideć i o v a j pust i n e r a d i n e h a j s j e d n e s t r a n e , a o g r o m n e , n e o s n o v a n e terete , š to ih n a š a o p ć i n a n a m e ć e , s d r u g e s t r a n e , pi ta : J e l i m o g u ć e , d a mi o d n a š e o p ć i n s k e u p r a v e n e m o ž e m o imati ni d v a d e s e t i , ni s to t i , ni t i sućt i d i o o n o g a r a d a i n a p r e t k a , š t o g a ima Spl i t s a o p ć i n s k o m u p r a v o m , s a s t a v l j e n o m o d v i š e s v i j e -s n i h , uglednih g r a đ a n a ? Mi s m o s k r o mni u n a š i m z a h t j e v i m a . N o i p a k p r o m i š l j a m o , d a n a š g r a d s a s v o j i h 1 4 h i l j a d a d u š a , s a r a d i n o š ć u i p o -d u z e t n o š ć u s v o j i h g r a đ a n a — g r a d , k o j i j e u p r o š l o s t i d a o d o v o l j n o d o k a z a s p o s o b n o s t i za r a d i n a p r e d a k , i m a s v e uv je te , d a s e p o d d o b r o m o p ć i n s k o m u p r a v o m p o d i g n e , d a s e n e š t o uč in i . N a p r o t i v i d e m o d n e v n o

n a z a d b a š za to , š t o n e m a n i k a k v o g s t a r a n j a , n i k a k v o g n a s t o j a n j a u n i j e d n o m p r a v c u . Š i b e n i k n e m a s v o j e o p ć i n s k e u p r a v e , n e m a o n e n a r o d n e s a m o u p r a v n e vlast i , k o j a m o r a d a i m a p r e d o č i m a s v e interese g r a d a , p a k n a s t o j i , d a i skor is t i s v a k u p r i g o d u , g d j e b i n jen ut jeca j m o g a o d a d o n e s e bo l j i u s p j e h . O p ć i n i n i j e z a t v o r e n o n i j e d n o p o l j e g o s p o d a r s k o g a d j e l o v a n j a . S v u g d j e b i s e m o r a o d a o p a z i n jez in b l a g o t v o r n i u t j e c a j .

G r a đ a n s t v o s t o j i p r e d o p ć i n o m , k o j a s a g r a đ a n s t v o m n e m a n i k a k v o g k o n t a k t a , k o j a n e m a ni auktor i te ta ni s p o s o b n o s t i ni s m i s l a za p o s t o j a n i , e n e r g i č n i rad u o v o d o b a , k a d t r e b a j o š v e ć e g n a p o r a , d a s e š t o k o r i s n a u z m o g n e učinit i .

Z a p r o p a d a n j e n a š e g a g r a d a u p r v o m redu n o s i s v u o d g o v o r n o s t d r ž a v n a vlast . O n a j e v e ć u p o z o r e n a n a s v e o v o . U p o z o r e n a j e i , k a k o o v e ž a l o s n e pr i l ike r a z o r n o d je lu ju n a n a r o d . V r i j e m e j e , d a s e j e d n o m svrš i s o v i m n e s r e t n i m s t a n j e m stvari n a o ^ i i u i d a s e v e ć j e d n o m n j e n a u p r a v a p o vjeri n a r o d u , k o m u j e o t e t a 1

Engleska i Vatikan. O d z a d n j e g p o s j e t a e n g l e s k o g

kra l j a E d u a r d a VII. L a v u XII I . g. 1 9 0 3 . d o d a n a s razvil i s u s e o d n o š a j i i z m e đ u s v . S t o l i c e i b r i t a n s k o g k r a l j e s t v a o d p r i j a t e l j s t v a i v i s o k o g p o š t o v a n j a d o d i p l o m a t s k i h s l u ž b e n i h o d n o š a j a . T r i m j e s e c a p o s l i j e p o č e t k a s v j e t s k o g a rata g. 1 9 1 4 . bili su us tanovl j en i ovi o d n o š a j i s a m o , u k o l i k o s u s e t i ca l i s v j e t s k o g a ra ta , i i zg ledalo j e , d a ć e biti p r i v r e m e n i . N o v l a d a j e e n g l e s k a u v i d j e l a , d a o d n o š a j i s a s v . S t o l i c o m n i j e s u s a m o kor i sn i k r a l j e v

s tvu , n e g o i po t reb i t i z b o g n j e g o v a d o m i n a n t n o g p o l o ž a j a u s v i j e t u i z b o g 2 0 mi l i juna ka to l ika n jez inih p o d a n i k a . I o d n o š a j i su s e učvrst i l i .

P o s j e t s a d a š n j e g a e n g l e s k o g k r a l j a J u r j a V . i k ra l j i ce M a r i j e p a p i P i j u X I . 10 . s v i b n j a o v e g o d i n e čin j e h i s t o -r i čne v a ž n o s t i za s v e k a t o l i k e u e n g l e s k o m c a r s t v u . E n g l e s k i k a t o l i c i , p r i pada l i o n i b i l o k o j o j p o l i t i č k o j s t r a n c i , znali su unijeti j a k o s t i i sv i j e t la s v o g a r e l i g i o z n o g o s j e ć a j a i s v o j i h dužnost i s a v j e s t i . I r s k o p i tan je , j e d n o o d n a j -

llziet P O D L I S T A K

z jedno predavanje. G o s p . A . D u k i ć p o k u š a o j e , d a u

s v o j o j b r o š u r i , o d n o s n o p r e d a v a n j u „ N a c i o n a l n o v a s p i t a n j e u o s n o v n o j š k o l i " d a d e n e k e s m j e r n i c e u t o m p i t a n j u . S a s m a j e j a s n o i o p r a v d a n o , d a j e p o t r e b n o o n a c i j o n a l n o m u z g o j u u š k o l i ne s a m o r a s p r a v l j a t i , n e g o i p i s a t i . G o s p . D u k i ć z a m j e n j u j e u o v o j b r o š u r i n a c i o n a l n o v a s p i t a n j e s d r ž a -

lim v a s p i t a n j e m . U n a š i m p r i l i k a m a d n o i d r u g o v a s p i t a n j e t r e b a d a

tuđe i d e n t i č n o . N o to n a c i o n a l n o v a -) i tan je t r e b a d a s e j e d i n s t v e n o p r o -iđa u č i t a v o j d r ž a v i , a ne d a s e u d n o m di je lu d r ž a v e m l a d e ž o r i j e n -a u p l e m e n s k o m p r a v c u , a u d r u g i m

i j e l o v i m a u t. zv. d r ž a v n o m p r a v c u . )ji j e i d e n t i č a n s t im p l e m e n s k i m a v c e m . P a n a p o k o n i s a m o m i n i -

larstvo p r o s v j e t e s to j i n a s t a n o v i š t u t r o i m e n o g n a r b d a , j e r traži , d a s e i š k o l a m a g o v o r i s a m o o kra l j ev in i ' b a , Hrvata i S l o v e n a c a , a ne o J u -

islavi j i . B u d u ć i d a j e država s l o ž e n a 1 S r b a , Hrvata i S l o v e n a c a , d j e c a b a d a znadu, k a k o su oni p r i

p a d n i c i j e d n o g a o d tih p l e m e n a . D a k a k o d a sv i p l e m e n s k i n a c i o n a l n i o s j e ć a j i m o r a j u bit i p o d r e đ e n i v i š e m n a c i o n a l n o m j u g o s l a v e n s k o m o s j e ć a j u , k o j i t r e b a d a j e u j e d n o i d r ž a v n i .

T a j o s j e ć a j i u z g o j m o r a bit i s i n teza p l e m e n s k i h o s j e ć a j a , k o j i s e n e s m i j u z a p o s t a v l j a t i u š k o l i , p o g o t o v o , a k o bi s e j e d a n d io n a r o d a u z g a j a o s a m o u p l e m e n s k o m o s j e ć a j u . G o s p . D u k i ć mis l i , d a j e gr i jeh , a k o mi d i j e t e u z g a j a m o p o s e b n o k a o Hrvata , S r b i n a ili S l o v e n c a . T o j e vr lo kr ivo m i š l j e n j e . H r v a t s t v o k a o ni s r p s t v o n e i s k l j u č u j u p r i p a d n o s t v i šo j j u g o s l a v e n s k o j z a j e d n i c i . A f i r m a c i j a h r v a t s t v a i s r p s t v a ni je n i k a k v o z lo , k a o š t o bi to ht jel i pr ikazat i neki fanat ični p r o p o v j e d n i c i „ i n t e g r a l n o g j u g o s l a v e n s t v a " . U p r a v o o b r a t n o : Hrvat , k o j i s e o d r i č e s v o j e g a hrvats tva , ili S r b i n , k o j i s e o d r i č e s r p s t v a , n e m o ž e bit i d o b a r J u g o s l a v e n .

N a š a j e n a j v e ć a p o g r j e š k a , š to mi d n e v n o i s t i č e m o n e k o n a š e v j e k o v n o r o b o v a n j e , t e š k e l a n c e , t. zv. s e p a r a t i s t i čke t e n d e n c i j e ( k o j i h u o p ć e ni n e m a m e đ u u č i t e l j s t v o m ) , s l u ž e n j e t u đ i n s k i m i n t e r e s i m a i t. d. A k o s e to m o ž e reći o p o j e d i n c i m a , n e m o ž e s e to

ustvrdit i za n a r o d i č i tave s t a l e ž e . O v a k v i m j a d i k o v k a m a d a j e s e o r u ž j e u ruke o n i m e l e m e n t i m a , k o j i j e d a n d io n a r o d a pr ikazu ju k a o b i v š e r o b o v e , u n a m j e r i , d a s e o d n j ih n a p r a v e g r a đ a n i d r u g o g a r e d a .

D o k p i s a c i s t i č e , d a u n a r o d u t r e b a stvori t i v j e r s k u s n o š l j i v o s t i p o -č i t a n j e p r e m a s v a č i j e m v j e r s k o m o s v j e d o č e n j u , n a g l a s u j e m o i mi o p r a v d a n o s t t o g a s t a n o v i š t a . D a k a k o d a s e ne m o ž e m o složiti s a n a v o d o m , d a „v je ra k a o o b r e d ni je o d l u č n i faktor p o o p s t a n a k n a r o d n e d r ž a v e " . V j e r a i o b r e d n i j e j e d n o te i s t o . O b r e d ni je u o p ć e v j e r a . O b r e d j e s a m o nač in izraža ja v j e r e . O b r e d j e s i m b o l v jere i p o j e d i n i h v jersk ih i s t ina . V j e r a j e i te k a k o o d l u č a n faktor p o o p s t a n a k ne s a m o n a r o d n e , n e g o d r ž a v e u o p ć e . O d u z m i t e n a r o d u v jeru , p a s t e s t v o rili g e n e r a c i j u b e z m o r a l a , b e z o s j e ć a j a ne s a m o č o v j e č j i h , n e g o i n a r o d n i h . N a j n o v i j i d o g a đ a j i u s v i j e t u : s a m o u b f j s t v a , r a z b o j s t v a , p l j a č k e i n a s i l j a , z loč ini s v a k e vrste n i j e s u d r u g o , n e g o p o m a n j k a n j e i v jere i m o r a l a , te u o p ć e sv ih m o r a l n i h v r e d n o t a . A š to j e t o b o ž n j i m o r a l b e z v j e r e , d o k a z u j e n a m i m o d e r n a F r a n c u s k a , k o j a

s e p r e k o o b r a ć e n i k a , l i terature i u p r a v o i m p o z a n t n o g b r o j a o m l a d i n s k i h o r g a n i z a c i j a o p e t v r a ć a v jer i o t a c a s v o j i h i k r š ć a n s k o m m o r a l u .

D a j e r i m s k o j kuri j i š i r e n j e p r a v e v j e r e b i l a s a m o m a s k a , to m o ž e d a ustvrdi č o v j e k , ko j i n a p r o s t o ne p o z n a p o v i j e s l C r k v e H r i s t o v e , ili č o v j e k , k o j e m u j e s v r h a omrazi t i C r k v u . N e o z b i l j n o j e pisat i b r o š u r e za j a v n o s t n a n a č i n , d a s e p i š u s a m o fraze i tvrdn je b e z k o n k r e t n i h d o k a z a .

N e s t o j i ni to , da j e n a r o d n a s a m o s t a l n a c r k v a g lavni uvjet za u č v r š ć e n j e d r ž a v e . G l a v n i j e uv je t r a d i n o s t , š t e d n j a , g r a đ a n s k e k r e p o s t i , p o š ten je i m o r a l u pol i t i c i , d o b r a uprava i i s k r e n a l j u b a v sv ih d r ž a v l j a n a za o p ć e d r ž a v n o p r a v o . P i s a c o č i t o s i m pat iz i ra s a „ h r v a t s k o m n a r o d n o m c r k v o m " ili „žutim p o k r e t o m " . K a d bi o v a p r e v l a d a l a , o n d a b i zar n a š o m d r ž a v o m preteklo m l i j e k o i m e d ! Ni j e b a š t a k o j e d n o s t a v n a s t v a r ustvrditi , d a su s r p s k i v ladar i n a r o d n i j i o d h r vatsk ih . O n d a p i s a c ili vr lo s l a b o , ili vr lo p o v r š n o p o z n a j e p o v j e s t , ili i m a s v r h u , d a s e n e k o m e d o d v o r i ! Ist ina j e , da su v j e r s k e b o r b e u državi o p a s n e . N o b a š zato d r ž a v a m o r a

avi

» S a l v e t e f lores m a r t v r u m ! " T o su bi l i t ada đac i u R i m u , s a k u p l j e n i t r u d o m a p o s t o l s k i h ka to l i čk ih m i s i j a , k o j i su živ je l i u s t r a h u , d a ć e im, k a d s e p o vrate u d o m o v i n u , a n g l i k a n s k a m r ž n j a pri jetit i m u č e n i š t v o m . D a n a s j e te m r ž n j e n e s t a l o . D a n a s E n g l e s k a , i to o n a s tara a n g l i k a n s k a E n g l e s k a , na laz i s v j e t l o s t i i o s l o n a u R i m u v i š e negol i u i j e d n o m kra ju s v o g a p r o s t r a n o g a c a r s t v a .

D o k niski i s l i j ep i d u h o v i u L o n d o n u o p e t u j u s taru f o r m u l u „ N o P a -p e r y ! " — „ N e ć e m o P a p e ! " — dot le s e ž iva p o v i j e s t e n g l e s k o g a n a r o d a pr ib l ižu je p o l a g a n o R i m u . D o ć i ć e s k o r o v r i j e m e , k a d ć e E n g l e s k a p r i grlit i r i m s k u C r k v u , k a k o j e g o v o r i o j o š g. 1 8 5 0 . O . J o a h i m V e n t u r a . T a d a ć e i o n a s a č i n j a v a t i d i o p r a v o g a K r s t o v a s t a d a . T a d a ć e k a t o l i č k a v j e r a i m a j u ć i o t v o r e n e g l a v n e p u t e v e z a u n i v e r s a l n o p r o p o v i j e d a n j e e v a n đ e l j a s lavit i s v o j e t r iumfe u o b r a ć a n j u j o š m n o g i h m i l i j u n a n e k a t o l i č k i h n a r o d a . O v o s u č u d n o v a t e B o ž j e o s n o v e nad ve l ik im k r a l j e v s t v o m , k o j e d a n a s drži g o s p o d s t v o m o r a , d a j e d n o m to p o s t a n e s r e d s t v o m p r o c v a t a i v e l i č i n e v j e r e k o d s v ih n a r o d a . N e ć e d u g o p r o ć i , te ć e v a t i k a n s k i p e r i v o j i dati b i j e l i h i c r v e n i h ruža d r u g o j Mar i j i E n g l e s k o j , k a o p o b o ž n o j h o d o č a s n i c i n a g r o b u s v . P e t r a !

D . I . V u l e t i n .

„Cvijeće" iz sokolskog perivoja.

P o z n a t o j e , d a v e ć d u ž e v r e m e n a s o k o l s t v o vr luda n e k i m z a g o n e t n i m s t a z a m a : n a n e k i m m j e s t i m a i n d i f e r e n tnim p u t e m , a u d o s t a s l u č a j e v a č i s t o a t e i s t i č n i m s m j e r o m . Č i t a m o u j e d n o m b r o j u g l a v n o g s o k o l s k o g o r g a n a : „ P r i s tup u S o k o l s l o b o d a n j e s v a k o m e , s a m o n e k l e r i k a l c i m a " . Z n a m o , d a m n o g o j g o s p o d i o n o „ k l e r i k a l c i m a " i s t im t o n o m zvuč i , k a o i v a l j a n i m k a t o l i c i m a . T o s v e p r i p o m i n j e m o , d a u p o z o r i m o o p ć i n s t v o n a j e d n u o č i t u č i n j e n i c u : da o v o g o d i š n j e p r e d s t a v e , k o j e p r i r e đ u j e „Di le tantsk i K l u b " m j e s n o g „ S o k o l s k o g D r u š t v a " s m j e r a j u k n e k o j s t a l n o j s v r s i .

V e ć p r i g o d o m s p o m e n - d a n a Z r i n -s k o - F r a n k o p a n s k o g a imal i s m o pr i g o d e , d a s e u v j e r i m o o n a š o j t v r d n j i . U r u k a m a n a m j e t eks t ( Z a g r e b . 1 8 9 3 . T i s a k i n a k l a d a A . S c h o l z a ) . U d r u g o m č inu r a d n j e dolaz i n a p o z o r n i c u i g r o f o v k a p e l a n . N e z n a m o , Čemu j e

t r e b a l o t a k o iznakazi t i l i c e j e d s v e ć e n i k a . K a d b i g a s e p r e d s t k a o urotn ika prot i n a š e m patr iot iz tad b i i d r u g a l i c a m o r a l a bit i ta N o o s t a l a l i ca i p a k n a s s e s i m p a ' d o i m l j u . S a m o s v e ć e n i k o v n a s t u p p o s t a j e o d u r n i m . D a k l e patr io tsk i m e n a t tu n i j e o d l u č i v a o . O č i t o j e , s e h t j e l o s v e ć e n i k a u o p ć e izvrći r i preziru p u b l i k e . T o d o k a z u j e i ti g l a s a i m i m i k a i neki n e d o l i č n i diza j i p r s t i j u . G o s p . Č u k o v i ć s v p r e t j e r a n o m a f e k t a c i j o m za t im j e i U l o g u n i j e v a l j a n o o d i g r a o b a š š t o j e p r o r a č u n a n o m i s l i o n a k o d p u b l i k e , k a o i g o s p . D e l l a v a n n a , k o j i j e u t r e ć e m p r i z o r u g o g a č i n a , k a d g a G e r t r u d a u „ Z a B o g a m i l o g a . . . v i t e ž e . . . š to — o d g o v o r i o „ N i š t a . . . n i š t a " , n a d o d a o : 'Molio sam se Bogu /, i o t o m e n e m a ni s p o m e n a u te K a o d a j e m o l i t v a s a m a u s e b i n s m i j e š n o g a !

N o „ S o k o l s k o m D r u š t v u " p r o 1

s e n o v a c a za g r a d n j u n o v o g S o s k o g d o m a , p a k j e i o p e t b a c i l o n a p o z o r n i c u , t im v i š e , š t o j e d o n a b e s p l a t n u u p o r a b u a r e n u H o t e „ K o s o v o " . D a b i n a m a m i l o š to v e ć i b r o j p u b l i k e , n i j e s e ž a c a l o d a p o k b l a t o s a ul ice i d a g a d o n e s e n a z o r n i c u . V a l j a b i t i m o d e r a n č o v j e to im j e g e s l o ! ) , p a d o s l j e d n o t p o š t o m o d e r n i z a m kr i je u s e b i z la , a s a m o 1 % d o b r a , t r e b a n a z o r n i c u d o n a š a t i m o d e r n a zla , d a b e z p r i m j e s e d o b r a .

V e l i k e s u r e k l a m e j a v i l e , d a 2 0 . i 2 1 . o v . m j . „ D i l e t a n s k i K pr i redi t i n e k o l i k o ša l j iv ih k o m a pr ikaza l i s u ! P r v i p o r e d u b i „ P r o v a l n i k " . T o n i j e n o k o n g l o n : b r a č n i h n e v j e r a . Iz p o č e t k a p r o t a g s e o p i r e , d o k n a p o s l j e d k u ne p o š t a , d a k a k o b e z d o v o l j n a m o D r u g i p o redu b i o j e „ M o n o l o g " , * c i t o v a l a g a j e g c a C o a s s i n i . Kol i p r v o m k o m a d u m o ž e p r e d b a c i t i j e l o š e i z v e d e n , to s e za p o t b m o ž e d a s p o m e n e , d a g a j e C o a s s i n i m a j s t o r s k i i z v e l a . S u o v o g a d i a l o g a h v a s t a n j e i oti l j u b a v n i k a . S a m k o m a d j e ulič p i l j a r i č k i , te s e u p r a v o s n e b i k a k o g a j e m o g l a da o d i g r a j u č e n i c a U č i t e l j s k e š k o l e , j e d n a t a n t i c a . N e m o g u s e i z j ednač i t i t a n t i c e s p r o f e s i o n i s t i c a m a , j e r u s l u č a j e v a p r o f e s i o n i s t i c e n e u n a j b o l j i g l a s . N a d l e ž n a u č i t e l j s k a m o r a l a b i d a p r i p a z i , š to pit

težih, š to ih j e i m a l a E n g l e s k a r i ješi t i u n a j n o v i j o j s v o j o j p o v i j e s t i , m o g l o j e d o ć i d o p o t p u n o g s p o r a z u m a i z m e đ u L o n d o n a i D u b l i n a , j e d i n o z b o g i s k r e n e d o m o v i n s k e l jubav i i rsk ih k a to l ika . T o m u j e m n o g o d o p r i n i j e l a i m u d r a r a z b o r i t o s t n j i h o v a e p i s k o p a t a .

O v a j p o s j e t vese l i kato l ike b r i t a n s k o g c a r s t v a j o š i s d r u g o g a r a z l o g a . P o v i j e s t E n g l e s k e p r i k a z u j e n a m u p r o š l o m v i j eku i u p o č e t k u s a d a š n j e g a z n a č a j n i n a p r e d a k k a t o l i c i z m a . U o v o m p r o s t r a n o m cars tvu m o ž e m o j a s n o opazi t i d v a k o l o s a l n a p o k r e t a . P r v i j e : s p o n t a n a e v o l u c i j a p r o t e s t a n s k e s a v j e s t i , d a s e povrat i k V j e r o v a n j u R i m s k e C r k v e . D r u g i p o k r e t ide za t im, d a s e o v o V j e r o v a n j e proš ir i p o sv im k o l o n i j a m a n a o p ć u k o r i s t d o m o v i n e . Prv i p o k r e t p o č i n j e s a n e umrlim N e w m a n n o m s v e d o O k s f o r d -s k o g p o k r e t a , ko j i j e u č i n i o , d a n a j viši umovi i o d a b r a n i l judi a n g l i k a -n i z m a p o t r a ž e ist inu i s p a s u Crkvi k a t o l i č k o j . Drugi j e p o k r e t b i o m o g u ć u n o v i m k o l o n i j a l n i m p r e d j e l i m a i d r ž a v a m a s a m o p o m o ć u k a t o l i č k o g a p o s t o l a t a i m i s i j a , p o n a j v i š e i rskih b j e g u n a c a , š to s e n a j l j e p š e vidi p o s j a j n i m u s p j e s i m a u Austral i j i .

T a k o s e eto o tkr iva ju putevi P r o v idnos t i , k o j a p o d i ž e d u h o v e i z o b r a -ž e n o g n a r o d a , d a u p o z n a d u p r a v u Istinu V jere i da ju u ne su m e đ u d i v l j e n a r o d e , e d a s e proš ir i k r a l j e v s t v o B o ž j e na zeml j i .

Kra l j J u r a j i k r a l j i c a M a r i j a bil i su pr iml jen i u Vat ikanu s a s v i m k r a l j e v s k i m p o č a s t i m a na n a j s v e č a n i j i n a č i n . P a p a j e p r i m i o kra l j evsk i p a r u d v o ranu del T r o n e t t o . T u su b i l a p r i p r a v l j e n a tri b o g a t a n a s l o n j a č a : u sredini za p a p u , a n a o k o l o u m a l o m p o l u k r u g u druga d v a za kra l j a i k r a l j i cu . K a d jeTcralj s v o j i m a u t o m p r i s p i o u Vat ikan, g l a z b a P a l a t i n s k e S t r a ž e zasv i ra la j e e n g l e s k u h i m n u , a v o j s k a j e i skaza la p o č a s t . Kra l j a j e pra t io admira l S i r C h a r l e s M a d d e n , genera l C a v a n , k o l o n e l S i r P o n s o m b y , a k r a l j icu b a r u n i c a M i n t o i privatni sekre tar Harry L . V e r n e y . P i o XI im j e i z a š a o ususre t i s p r e d d v o r a n e i pruž io im s r d a č n o ruku. K a d ih j e zat im p o v e o u d v o r a n u n a privatni r a z g o v o r , vra ta su s e zatvor i la . P o s j e t j e t r a j a o 2 0 č a s a . K a d j e iz d v o r a n e z a z v o n i l o z v o n c e , vrata su s e o tvor i la . T a d a j e M g r . M a e s t r o di C a m e r a u v e o kra l j evsku pratn ju , s k o j o m s e p a p a o s o b i t o m l j u b a v l j u r a z g o v a r a o . N a ras tanku j e p a p a otprat io kra l ja i

p r e m a sv im priznat im v j e r a m a j e d n a k o p o s t u p a . P r i m j e r S t j e p a n a N e m a n j e , ko j i p r a v o s l a v n u crkvu p r o g l a s u j e j e d i n o m d r ž a v n o m c r k v o m , ne d o k a z u j e niš ta . Z a r bi i u n a š e m s l u č a j u t r e b a l a s a m o j e d n a d r ž a v n a c r k v a , k a d su druge t o b o ž e n e n a r o d n e i k a d su t o b o ž e o n e kr ive v je rsk im r a s p r a m a ?

U s p o r e đ u j u ć i n a č i n , k o j i m p i š e o k a t o l i č k o j i p r a v o s l a v n o j c rkvi , č o v j e k d o b i j a d o j a m , d a p i s a c p o t c i j e n j u j e k a t o l i č k u Crkvu u s v a k o m p o g l e d u . O n a j e kr iva p r o p a s t i n a r o d n e d r ž a v e , o n a zar u n o s i v j e r s k e mržn je , o n a n i j e n a r o d n a i t. d.! A C r k v a , d o t i č n o v j e r a , n e s m i j e bit i n a r o d n a . O n a m o r a biti o p ć a , u n i v e r s a l n a , k a t o l i č k a .

P r e m a p i š č e v u r a z l a g a n j u m o g a o b i č o v j e k a n a l o g n o stvorit i z a k l j u č a k : S r p s k a j e n a r o d n a c r k v a kr iva p r o p a sti n a K o s o v u ! D a k a k o d a to ne s t o j i , a on to ni ne vel i . O n i s t i če s a m o , d a j e k a t o l i č k a C r k v a kriva p r o p a s t i h r v a t s k o g a k r a l j e v s t v a ! N a r a v n o d a i t ime d o k a z u j e , da ne p o z n a j e p o v i j e s t , k a d ne zna za prave uzroke p r o p a s t i h r v a t s k e države . A k o j e j e b i l o g l a v n o p o k r e t a l o Hrvat ima u g i g a n t s k o j b o r b i prot iv turske n a j e z d e , a k o n i j e v j e r a ? J e r b r a n e ć i v jeru, oni su u j e -

kra l j i cu do b l ižn je d v o r a n e s v . I v a n a , i o p r o s t i o s e s n j i m a s r d a č n i m r u k o v a n j e m . K r a l j j e d a r o v a o p a p i s l iku u s r e b r e n o m o k v i r u ; a p a p a j e uzvrat io d a r o m o d d v i j e s l ike n a p e r g a m e n i s a b o g a t i m o k v i r o m u s r e b r u , a z l a tnim m o n o g r a m o m .

K a d su s a š l i n a prvi kat V a t i k a n a , pos je t i l i su d r ž a v n o g t a j n i k a kard ina la G a s p a r r i , k o d k o g a su s e zadržal i četvrt s a t a . D o k s e kral j u d a l j i v a o iz D a m a s o v a d v o r i š t a , p a p i n a j e v o j s k a č ini la p o č a s t , a g l a z b a j e s v i r a l a e n g l e s k u n a r o d n u h i m n u . P o s l i j e t o g a j e kard ina l G a s p a r r i o d v r a t i o p o s j e t kra l ju u e n g l e s k o m p o s l a n s t v u . N a s v e č a n o m s o b e t u b i o j e i p a p i n d r žavni ta jn ik te j o š n e k o l i k o v i s o k i h c rkvenih d o s t o j a n s t v e n i k a .

P o s l i j e p o d n e kra l j j e p o s j e t i o B a z i l i k u sv . P e t r a , g d j e g a je p r i m i o a r c i p r e t kardina l M e r r y d e Val i k a n o n i c i b a z i l i k e . Z a t i m su p r e g l e d a l i v a t i k a n s k e m u z e j e . P o s l i j e t o g a o d v e -zli su s e k r o z vra ta s v . S e b a š ć a n a d o K a l i k s t c v i h k a t a k o m b a . S a š l i s u u p o d z e m n i k r š ć a n s k i R i m , p r a ć e n i o d p r i o r a t rap is ta , k o j i č u v a j u k a t a k o m b e , prof , a r h e o l o g a M a r u c c h i , k o j i j e s v e t u m a č i o u p a p i n o j kripti i s v . C e c i l i j e i u kripti sv . p a p e M i l c i j a d a . P o d z e m l j o m su dopr l i s v e do kr ipte m u č e n i k a s v . K a j a i s t u b a m a sv . E u z e -l i ja izašl i v a n k a .

O v a j p o s j e t e n g l e s k o g k r a l j e v s k o g p a r a , k o j i j e b i o r a d o s n o p r i m l j e n u Vat ikanu s a s v i m p o č a s t i m a , u t v r đ e nim u s p e c i j a l n o m p r o t o k o l u c e r i m o -ni ja lne k o n g r e g a c i j e , zab i l j ež i t ć e s e k a o h is tor ičn i d o g a đ a j o s o b i t e v r i j e dnost i p o d pont i f ika tom P i j a X I .

K a k o i n e b i ! Nat rag m a l o v i š e o d j e d n o g a v i j e k a n a l o n d o n s k i m t r g o v i m a o b i č a v a l o s e spa l j iva t i s l i k e r i m s k i h p a p a . T o j e b i o o b r e d i znak m r ž n j e a n g l i k a n i z m a prot i k a t o l i c i z m u . N a t r a g m a l o v i š e o d 2 0 g o d i n a b i l o j e j o š p i s a n o u U s t a v u E n g l e s k e , d a s e kral j u č a s u s v o g a k r u n j e n j a m o r a o zaklet i , da ć e biti prot ivnik k a t o l i č k e v j e r e i r i m s k o g a p a p e . D a n a s n a p r o tiv eng lesk i kral j s k r a l j i c o m ulazi s l u ž b e n o u Vat ikan i u v a t i k a n s k i m v r t o v i m a d o č i k a j u g a e n g l e s k i k a t o l i čki đ a c i iz r i m s k i h z a v o d a te d a r i v a j u s v o j o j kra l j i c i r u k o v e t b i j e l ih i c r v e n i h ruža iz p a p i n i h p e r i v o j a . T a k o j e d a n a s !

N a t r a g 3 0 0 g o d i n a F i l ip N e r i . v e liki a p o s t o l R i m a , o b i č a v a o j e p o zdravl ja t i e n g l e s k e đ a k e iz M o n s e r a t -s k o g z a v o d a o v i m z n a č a j n i m r i j e č i m a :

d n o brani l i i d o m o v i n u . T a j n a m pr i m j e r d o k a z u j e , k a k o v j e r a i d o m o v i n a m o g u d a s t o j e u u s k o m s a v e z u i k a k o v jera n i j e u s u p r o t n o s t i s n a c i o n a l i z m o m , i a k o o n a pre laz i p r e k o g r a n i c a n a c i o n a l i z m a k univerza l izmu.

K o d o b u k e u g i m n a s t i c i p i s a c j e t a k o đ e r pr is t ran , j e r p r e d l a ž e , da s e o v a r a v n a p r e m a s o k o l s k o m s i s t e m u . Š t o znač i s o k o l s k i s i s tem u z g o j a ( n e t j e l o v j e ž b e ) , to n a j b o l j e d o k a z u j e b r o š u r a „Kul turna n a č e l a s o k o l s t v a " , k o j u n a j t o p l i j e p r e p o r u č a m o g. p i s c u , d a j e p r o u č i , p a d a v i d i m o , h o ć e li i o p e t ustvrditi g o r n j u m i s a o , te d a v i d i m o , m o ž e li on ili i tko drugi p r i siliti k a t o l i č k e rodi te l j e , d a d o p u s t e , d a im s e d j e c a u z g a j a j u p o t o m „ s i s t e m u " . P i s a c j e m o r a o znati , d a p o s t o j e i drugi g i m n a s t i č k i s i s t e m i i d r u g a g i m n a s t i č k a u d r u ž e n j a , p a preporuč i t i i n j ih. M o r a o j e d a s e u p o z n a s l i teraturom j e d n o g i d r u g o g s i s t e m a , u z g o j n e c i l j e v e o b a j u , p a d a o n d a izrekne o b j e k t i v a n j p r a v e d a n s u d . Ali d a ! S a m o s t a n o v i t a vrst d r u š tava i m a m o n o p o l na patr io t izam i u z g o j , a o s t a l a su udružen ja p r o t u n a r o d n a i p r o t u d r ž a v n a !

U s tavci o k i n e m a t o g r a f s k i m p r e d

s t a v a m a p i s a c izr iče „ n a j o š t r i j i p r o t e s t prot i s v i m o n i m f a k t o r i m a , ko j i uza s v u vlast u ruci o s t a j u g l u h i v a p a j u i d o p u š t a j u , d a s e j e d a n m o d e r a n i z u m , m j e š t e u n a j p l e m e n i t i j e s v r h e , u p o t r e b l j a v a u b e s a v j e s n o b a c a n j e m l a deži u n a j s m r a d n i j e b l a t o " . O v o j e z a i s t a n a j b o l j a r e č e n i c a u re feratu . P a i p a k na o v o o s t a j u gluhi o n i , k o j i i m a j u v l a s t u r u c i ! K a d j e p r e d m a l o v r e m e n a H r v a t s k i K a t o l i č k i N a r o d n i S a v e z , k a o ka t . p r o s v j e t n a c e n t r a l a za D a l m a c i j u , o t v o r i o prosvjetni k i n o , u k o j e m su s e d a v a l e s a m o u z g o j n e p r e d s t a v e za m l a d e ž , o n d a su oni , k o j i i m a j u v las t u ruc i , zabrani l i š k o l s k o j m l a d e ž i p o l a z a k u taj p r o s v j e t n i k i n o , a n i j e s u zabran i l i , d a o d l a z e o n d j e , g d j e s e p r i k a z u j e n a j s m r a d n i j e b l a t o . T o j e m o ž d a u č i n j e n o z a t o , j e r j e ta j k i n o o t v o r i l a j e d n a k a t o l i č k a p r o s v j e t n a centra la za k a t o l i č k n d j e c u , a r i ječ i o t o b o ž n j o j n e k o j p r o p a g a n d i i m a l e s u da s a k r i j u p r a v u s v r h u z a b r a n e . I to j e z a r t o b o ž n j a v j e r s k a t o l e r a n c i j a ? Z a r j e o n d a č u d o , š t o n a š a o m l a d i n a d n e v n o s r c e u p r o p a s t . Z a r n e m a j u pri t o m kr ivn ju i on i , k o j i i m a j u v las t u ruci i k o j i d o z v o l j a v a j u d j e c i , d a g l e d a j u l a s c i v n e , p o r n o g r a f

s k e i d e t e k t i v s k e d r a m e u film z a b r a n j u j u p r i k a z i v a n j e u z g o j n i h d a p o j e d n o m č i s t o p r o s v j e t n o m

B r o š u r a i n a č e ne sadrž i u b o g zna k o j e n o v e p r i n c i p e u p v a n j u h i s t o r i j e i u o p ć e n a c i o n v a s p i t a n j a , j e r s u n a s t a v n i c i u p r a v c u u g l a v n o m i radil i . D a k a k i m a i d o b r i h s t a v a k a , p a s e i m a hvalit i p o k u š a j r a s p r a v l j a n j a u o v a ž n o m p i t a n j u .

N a k o n c u s e m o r a i s t a k n u t i , p i s a c m o r a o pr ipazi t i n a j e z i č n u st re fera ta . Z a š t a m p u n i p o š t o ni je bio re ferat p o d e s a n , d;\ u đ e u o v o m obliku . N a r o d n i uči te l j m o r a poznavati g r a m a t i k u , p r a v o p i s i st i l ist iku sv j e z i k a , te p i s a t i p r a v i l n o i korel

G . D u k i ć u , n e m o j t e misliti d a j e r i j e č „ v a s p i t a n j e " b o l j a o d rij „ u z g a j a n j e " . N o k a d j e v e ć „vasni-t a n j e " u m o d i , to v a m s e m o p r o s t i t i . O p r o s t i t i s e s a m o ne n e t o č n o s t i , p r o z i r n a t e n d e n c i j a i si p o z n a v a n j e n a r o d n o g j e z i k a . S v e j e d n o , vi us t ra j t e n a z a p o č e t o m putu, uklan j a j t e s e n e t o č n o s t i m a i s tvarnim pog r j e š k a m a , p a v a š trud ne ć e uza ludan ni b e s k o r i s t a n .

M . V

„ N A R O D N A S T R A Ž A «

o d n o s n o p i t o m i c e r a d e u j a v n o m i p r i v a t n o m ž i v o t u . J o š ž a l o s n i j i b i o j e treći k o m a d „ Z n a t i ž e l j a n t a s t . "

K a r a k t e r i s t i č n o j e o p a z i t i , d a j e b a š n a n a j n e d o l i č n i j i m m j e s t i m a p u b l i k a p l j e s k o m i b u k o m p o v l a đ i v a l a . Z a i s t a j e t o d o s t a ž a l o s n a č i n j e n i c a ! N e k a ae o n d a m a j k e n e tuže i ne nar i ču n a d s u d b i n o m s v o j i h k ć e r i , a o c i n e k a ne p s u j u n a d r a s p o j a s a n i m ž i v o t o m s v o j i h s i n o v a . P r a v o n e k a im j e , k a d ni s a m i u s e b i n i j e s u b o l j i ! N e k a s v o j i m p r i m j e r o m d j e c i d o k a ž u , da im s e mil i m o r a l .

M i s n a š e s t r a n e o š t r o o s u đ u j e m o „Di le tanski K l u b " š t o o v a k v i m k o m a d ima p o m a ž e j o š v i š e u b l a t o turati n a š e s a v r e m e n o d r u š t v o . N e k a v o d stvo m j e s n o g „ S o k o l s k o g D r u š t v a " , m a l o p r o m i s l i , k a k o ć e * s v e t o „ o d g o j n o " d je lova t i n a te d i le tante i o s t a l e č l a n o v e i č l a n i c e d o b r o z n a j u ć i , d a z a o p r i m j e r n i k a d n e r a đ a d o b r i m p l o d o m ! T o m u n i j e n i k a k o n a č a s t ! R o d i t e l j i ć e v e ć znat i o č u v a t i i o d -itraniti s v o j p o r o d o d t a k o p o g u b n o g odgo jnog s i s t e m a , k a o S to im j e i

d u ž n o s t !

Naše morsko kupatlio „JADRIJA".

G o v o r i t i o h i g i j e n s k o j važnos t i k u p a n j a t o p l o g ili m r z l o g , u s l a t k o j ili s l a n o j v o d i , znač i htjeti m i j e š a t i s e u nauku, k o j a j e u t a n č i n a m a s a m o d u b o k i m p o z n a v a o c i m a č o v j e č j e g t j e l e s n o g i d u š e v n o g o r g a n i z m a p r i s t u p a č n a . H i g i j e n a , t. j . n a u k a o č u v a n j u i p o b o l j š a n j u z d r a v l j a d a n d a n a s j e t o l i k o n a p r e d o v a l a , to l iko p r o u č e n a i t o l i k o k r i s t a l i z o v a l a s v o j e z a k o n e , d a v i š e n e m o ž e d a b u d e r a s p r a v e o n j e z i n i m t v r d n j a m a . J e d n a g l a v n a , p a č e n a j v a ž n i j a , tvrdn ja te z n a n o s t i j e , d a n e m a s r e d s t v a , k o j e to l iko p o s p j e š u j e ili p o p r a v l j a n a š e z d r a v l j e , k a o m o r s k o k u p a n j e . T o m p r i r o d n o m z a k o n u za vol ju h i l j ade l judi t r o š e m i l i j u n e s v o j e t e š k o s t e č e n e z a r a d e , j e r n i j e s u s r e tni, d a i m a j u m o r e , k a o rni, d o s v o j i h n o g u . N a d a n e i s e d m i c e s e v o z e , dok m o g u d a usk l iknu s v o m d u g o ž e l j k o v a n o m c i l j u : „ M o r e , m o r e ! " A mi V P r o l a z i m o n e h a j n o m i m o t o g , d r u g i m a t a k o z a m a m n o g , p r i r o d n o g b l a g a , ni d a s e u d o s t o j i m o p o g l e d a t i g a , a k a m o li pr iznat i m u n j e g o v u v a ž n o s t i okor is t i t i s e n j e g o v o m t a j n o m m o ć i .

M n o g i l i j e p i , u b a v i i m o d e r n i g r a dovi m o r a j u d a z a h v a l e s v o j o p s t a n a k i razvitak j e d i n o t o m č u d o t v o r n o m d j e l o v a n j u m o r a . I neki naš i g r a d o v i uvidjel i su tu m o ć p l a v o g J a d r a n a , te su p o č e l i d a u s v o j i m u v a l a m a i r t o v ima g r a d e k r a s n a l j e tna k u p a l i š t a . K o d n a s ž a l i b o ž e n e m a o b i l j a u n o v c u , d a s e m o ž e n a j e d a m p u t sagradi t i kupal i š te s a s v i m m o d e r n i m k o n f o r t i -m a . Ali, š t o j e j o š ž a l o s n i j e , n e m a ni o p ć e v o l j e , d a s e t a k o o p ć e n o k u l t u r n o - h i g i j e n s k o m p o s t u l a t u z a d o v o l j i . N i j e s m o doš l i j o š d o s p o z n a j e , d a j e m o r e z a j e d n i č k o d o b r o sv i h n a s , da i m a m o svi j e d n a k a p r a v a , ali i j e d n a k e d u ž n o s t i p r e m a n jernu. L a n j s k e g o d i n e p o k r e n u l o j e n e k o l i k o Š ibensk ih g r a đ a n a ide ju o g r a d n j i j e d n o g m o d e r n o g l j e t n o g k u p a t i l a , i, b o r e ć i s e s a b e z b r o j p o t e š k o ć a , u s -p j e š e , d a m u p o s t a v e t e m e l j e i i z v e d u na jpot reb i t i j e r a d n j e . L j e t o s n a l a ž e g r a đ a n s k a d u ž n o s t s v i m a g r a đ a n i m a o b v e z u , d a z a p o č e t e r a d n j e p o d u p r u svim s i l a m a . O b v e z a p r e m a s o p s t v e -n o m z d r a v l j u , o b v e z a p r e m a z d r a v l j u svih s u g r a đ a n a n a š i h n a m e ć e n a m tu svetu d u ž n o s t . Ali i l j u b a v p r e m a našv,j n a j b l i ž o j d o m o v i n i , p r e m a g r a d u i o k o l i c i , m o r a d a n a m b u d e u s v a k o m p o t h v a t u p r e d o č i m a , j e r j e to temel j i o t a d ž b e n i č k e l j u b a v i .

T a l j u b a v n a l a ž e , d a s l o ž n i m s i l a m a , b e z i k a k v e s t r a n a č k e č a n g r i ž l j i -vost i p o r a d i m o n a s v a k o j inst i tuc i j i , k o j a j e za n a p r e d a k n a š e g a g r a d a , b i o o n r o đ e n o ili a d o p t i r a n o n a š e m j e s t o . T a k o v a j e d n a , č i s t o g r a d s k a , n a p r e d n o - k u l t u r n a ins t i tuc i j a n a š e j e k u p a t i l o „ J A D R I J A " . N e ću z a p o s t a v i t i s l i č n e ins t i tuc i j e u drugim m j e s t i m a n a š e g a J a d r a n a , j e r b i to z n a č i l o i z reć i j e d n u n e i s t i n u i uč ini t i j e d n o n e p a t r i o t s k o d j e l o . Al i m i s l i m , d a ne ć u ni pre t j e ra t i , a k o u s t v r d i m , da s e l j e p š e g m o r s k o g k u p a t i l a r i j e tko m o ž e n a ć i n a n a š e m m o r u . N a ć i ć e s e d o d u š e k o m o d n i j i h i b o l j e u ređen ih , d a k a k o uz m n o g o i m n o g o viš i t r o š a k , ali r o m a n t i č n i j e g t e š k o d a s e n a đ e . D a s e i n a š a „ J a d r i j a " o b u č e u sv i lu i k a đ i f u , k a o i n j e z i n e p o s e s t r i m e , o v i s i o n a š o j l j u b a v i p r e m a g r a d u , o n a š e m b a l n e a r s k o m s h v a ć a n j u . 0 n a m a zavis i n a p r e d a k i p r o c v a t t o g a d i v n o g p r i r o d n o g k u p a t i l a . M o r a m o svi s l o ž n o n a s t o j a t i , d a s e č i m p r i j e s v e t e h n i č k e p o t e š k o ć e , s v l a d a j u , k o j e p r i j e č e , d a n a š a „ J a d r i j a " j o š n i j e d o b i l a g l a s m o d e r n o g m o r s k o g k u p a t i l a .

Gradske vijesti. S t o g o d i š n j i c u r o đ e n j a d r a A n t e

S t a r č e v i ć a , j e d n o g o d n a j v e ć i h H r v a t a i p r v o b o r i t e l j a u v j e k o v n o j b o r b i H r v a t a s a s a m o s i l n i c i m a N i j e m c i m a i M a đ a r i m a , Hrvat i g r a d a Š i b e n i k a i o k o l i c e p r o s l a v i t ć e u n e d je l ju 2 7 . o v . m j . s v . M i s c m z a h v a l n i c o m u crkvi s v . F r a n e u 1 0 % sa t i , a u l i sa t i s v e č a n o m k o m e m o r a c i j o m o n j e g o v o m životu i radu u Hote lu „ K r k a " . P o z i v l j u s e sv i Hrvat i , d a u š to v e ć e m b r o j u p r i s u s t v u j u o v o j s v e č a n o s t i , da s e t a k o o d u ž e s v i j e t l o j u s p o m e n i o v o g a s v o g v o đ e i uč i te l j a u b o r b i za s l o b o d u i h r v a t s k u s a m o s t a l n o s t .

S i s t e m a t s k o z a p o s t a v l j a n j e Š i b e n i k a . O d vr lo d o b r o i n f o r m i r a n e o s o b e s a z n a j e m o u zadn j i č a s , da P o k r a j i n s k a U p r a v a u S p l i t u n a j o z b i l j n i j e radi o u s t r o j e n j u inž in i rske s e k c i j e za č i t a v u s j e v e r n u D a l m a c i j u ^ a s j e d i š t e m u B i o g r a d u , p o d k o j u bi p o t -p a o i kn insk i k o t a r , d o k b i s a m o Š i b e n i k i m a o da i d a l j e o s t a n e p o d s p l i t s k o m s e k c i j o m . N o v o j e to i o č i t o z a p o s t a v l j a n j e Š i b e n i k a s a s t r a n e s p l i t s k i h k a m p a n i l i s t a . Z a t o prot i n j e m u n a j o š t r i j e p r o t e s t i f a m o i t r a ž i m o , d a s e s tim j e d n o m p r e s t a n e . M i n e m a m o n iš ta prot i razvitku i n a p r e t k u S p l i t a i drugih m j e s t a , ali n a s b o l i i p e č e o v o s i s t e m a t s k o z a p o s t a v l j a n j e n a š e g a g r a d a u s v e m u i p o s v u d a . P r o t i t o m u s m i j e m o i m o r a m o d a n a j o š t r i j e u s t a n e m o . M j e r o d a v n i u p r a vni faktor i m o r a l i bi v e ć j e d n o m u v i d je t i , d a j e Š i b e n i k pr i rodni i j e d i n i c e n t r u m s j e v e r n e D a l m a c i j e , p a k da j e za to jedini o n p o z v a n , d a s j e v e r n o j D a l m a c i j i n a d o m j e s t i Z a d a r . O v i m s i s t e m a t s k i m z a p o s t a v l j a n j e m Š i b e n i k a u v r š e n j u Je z a d a ć e i t o g p o z i v a o n i n a p r o t i v r a d e ne s a m o na štetu n a š e g a g r a d a , n e g o i n a štetu n a j v i t a l ni j ih n a r o d n i h i n t e r e s a na o v o j n a j -i z l o ž e n i j o j t ačk i n a š e d r ž a v e . Ž a l o s n o j e , d a to n e m o g u i ne ć e d a u v i d e .

„ O r j u n a " u a k c i j i , S i n o ć j e n a P o l j a n i č lan m j e s n e „ O r j u n e " o p ć i n sk i n a m j e š t e n i k L u k e t a š t a p o m u d a r io i j a k o o z l e d i o o m l a d i n c a - H a n a -o v c a D o m i n i k a B u m b e r a . P a l o j e i n e k o l i k o h i t a c a iz r e v o l v e r a . B u m b e -r o v a j e r a n a teže n a r a v i . P o s v e m u i z g l e d a , d a j e o v a j n a p a d a j s a s t r a n e „ O r j u n e " b i o o r g a n i z i r a n i o d n e k o l i k o d a n a p r i p r e m a n , a . b a š j u č e r i u p r i l i č e n , k a d j e m j e s n a H a n a o v l a s t i m a p r e d l o ž i l a n a p o t v r d u s v o j a p r a v i l a . N a š Š i b e n i k j e d o s a d b i o p r i l i č n o m i r a n . N e b i s m o ht je l i , da i on p o

s t a n e k r v a v i m r a z b o j i š t e m . T o ć e i p o s t a t i , a k o vlast e n e r g i č n o ne s t a n e v e ć j e d n o m na put te ror i s t i čk im m e t o d a m a , , O r j u # s " , k o j a j o š uv i j ek b a t i n o m i h i c i m a iz r e v o l v e r a mis l i d a m o ž e n e s m e t a n o d a di je l i l e k c i j e p a t r i o t i z m a . N a s a m i o v a j n a p a d a j , b u d e li o d p o t r e b e , navrat i t ć e m o s e k a s n i j e , k a d d o b i j e m o p o t a n j e i n f o r m a c i j e .

D r u š t v o z a v a s p i t a n j e i z a š t i t u d j e c e u B e o g r a d u , k o j e j e uze lo n a s e z a d a ć u , d a s e s k r b i za d j e c u izginul ih ra tn ika za s l o b o d u , kani s t o m d j e c o m do n e k o l i k o d a n a o b a ć i o b a l e n a š e g a J a d r a n a , p a k ć e t o m p r i g o d o m d o ć i i u Š i b e n i k . P r o š l i h d a n a b o r a v i o j e u n a š e m g r a d u s e kre tar t o g a druš tva uč i te l j Z . M . S a -v i ć , d a pr iprav i s v e p o t r e b i t o za d o lazak o v e d j e c e . O r J ć i n a s e zauze la , d a u s p o r a z u m u s a p r e d s t a v n i c i m a s v i h m j e s n i h d r u š t a v a o r g a n i z i r a d o č e k o v e d j e c e .

P r i v r e d n i c i i z H r v a t s k e i S l o v e n i j e i n a p o v r a t k u s a s v o g a p u t o v a n j a p o D a l m a c i j i zaustavi l i su s e u n a š e m g r a d u , d a p r e g l e d a j u s l a p o v e K r k e i n o v o kupal i š te n a J a d r i j i , š t o n i j e s u d o s p j e l i d a v ide za s v o g p r v o g b o r a v k a . N a K r c i s u razg leda l i s v e n a p r a v e i d i v n e s l a p o v e te su o s t a l i u p r a v o z a č a r a n i t im n a š i m p r i r o d n i m l j e p o t a m a . Vr lo l a s k a v o su s e izrazi l i i o n a š e m n o v o m kupal iš tu na J a d r i j i , k a o j e d n o m o d n a j l j e p š i h , š t o su ih v id je l i na n a š e m J a d r a n u .

I z u r e d n i š t v a . D a u v r s t i m o n e k e č l a n k e i p o d l i s t a k , k o j i su v e ć o d d u ž e v r e m e n a čeka l i na u v r š t e n j e , m o r a l i s m o d a o v a j put i z o s t a v i m o i pol i t i čk i p r e g l e d i o s t a l e n a š e s ta lne r u b r i k e . U d o j d u ć e m b r o j u n a s t o j a * ć e m o , d a to n a d o k n a d i m o . N e k a to u v a ž e naš i č i tate l j i .

8 . 9 . i 1 0 . j u n a - d a n i C r v e n o g K r s t a . G l a v n i O d b o r D r u š t v a C r v e n o g K r s t a K r a l j e v i n e S . H. S . o d l u č i o j e , d a s e o v e g o d i n e o t p o č n e s a i z v o đ e n j e m d r u š t v e n o g a d a n a u c i j e l o j z e m l j i . Z a ta j dan uzet j e 8 . j u n a , d a n v j e n č a n j a N j . Ve l . K r a l j a . N j e g o v o V e l i č a n s t v o K r a l j b l a g o i z v o l i o j e o d o b r i t i o v u odluku g l a v n o g o d b o r a , te ć e s e p o č e v o d o v e g o d i n e š to

s v e č a n i j e izvodit i društveni d a n , k o j i ć e o v e g o d i n e tra jat i 8 . 9 . i 10 . j u n a . D a s e u Š i b e n i k u Što s v e č a n i j e p r o v e d u ti dani , s r e s k i o d b o r s tavit ć e s e u d o t j c a j s a sv im n a d l e š t v i m a , š k o l a m a i d r u š t v i m a , te ć e n a k n a d n o biti o b j a v l j e n p r o g r a m s v e č a n o s t i .

I z l e t s p l i t s k i h i z v i d n i k a . N a d u h o v s k u n e d j e l j u če ta spl i t sk ih i z v i d n i k a priredi la j e izlet u n a š g r a d . P o š l a j e i na s l a p o v e K r k e . U v e č e r s e ž e l j e z n i c o m p o v r a t i l a u Split-

E p i l o g k „ E k s p e r i m e n t a l n o j v e č e r i " . P r o š l i h d a n a č i t a m o u sp l i t s k o m „ J u g o s l a v e n s k o m N a r o d u " o v u g r a d s k u n o t i c u : „ O n a j isti h ipnot i s ta D r . G y n , ko j i j e p r e d p a r d a n a p r e d s t a v l j a o u p o z o r i š t u , s a b r a d o m c r n o m , m a l o g a s t a s a , a r u m e n o g l i c a , p r i j a v l j e n j e po l i c i j i o d L j u b i m i r a D i j a n a , đ a k a d r a m s k e š k o l e u Spl i tu iz Vrh L u č c a b r . 5 radi p r e v a r e . Z a v r i j e m e p r e d s t a v e i u s v r h u h i p n o t . č a r o l i j a đ a k je b i o u z a j m i o m a g i č n o m b r a d a š u zlatnu ig lu , dv i j e k o k o š i i ( d a p r o s t i t e ) d v a k u n i ć a , m u š k o i ž e n s k o . N a k o n p r e d s t a v e - o k u s -f o k u s , k a d j e D i j a n t raž io n a t r a g p o z a j m l j e n e stvari h i p n o t i z a t o r j e i z j a v i o , d a s e k o k o š i zgubi la u zraku i d i m u , a o s t a l o d a ć e m u povrat i t i

. sutra uz n a k n a d u k o k o š k e . — I d o š l o j e sutra , n e m a ti d o k t o r a d i m a i r a j a . Za ludu g a j e đ a k tražio i u h o t e l u „ C e n t r a l " , g d j e j e h i p n o d o k t o r b i o o d s j e o . S a l i j ep im „ S a l o n o m " J a d r a n s k e P l o v i d b e o d m a g l i o j e D r . G y n za s j e v e r n e k r a j e v e n a š e k r a l j e v i n e . P o l i c i ja j e p o d u z e l a k o r a k e prot i d o k t o r u h i p n o t i z m a , k o j i j e oš te t io đ a k a z a 4 0 0 0 d i n a r a v r i j e d n o s t i . T o j e o n a j isti „prv i f r a n c u s k i h i p n o t i s t a " , ko j i j e 1. o v . m j . u Kinu „ T e s l a " g n j a v i o i d o g n j a v i o i n a š e g r a đ a n s t v o . N a j z a -^ j m i v i j e j e ipak t o , d a j e ta j „ u m j e t n i k " p u t o v a o p o n a š i m g r a d o v i m a s p r e p o r u k o m minis tars tva u B e o g r a d u !

Z a p r i j e m p i t o m a c a u p o d o f i c i r s k u Š k o l u r a t n e m o r n a r i c e . U m j e s e c u o k t o b r u o v . g . primit ć e s e d o 1 2 0 m l a d i ć a iz g r a đ a n s t v a k a o p i t o m c i u P o d o f i c i r s k u š k o l u ra tne m o r n a r i c e u Š i b e n i k u . U tu s v r h u r a s p i s a n j e k o n k u r s , k o j e g a p o t a n j i uvjet i m o g u s e doznat i k o d o p ć i n e i p o g l a v a r s t v a .

59956 Br. Reg. tona Najmoderniji, najveći i najluksuriozniji oceanski parobrod.

Najveći napori znanosti, snage kapitala i pronalaznog duha utjelovljeni su u ovom čudesnom parobrodu. — Neprispodobiva udobnost u

svim razredima.

P r v o p u t o v a n j e U N e W V O T k 1 7 . j u l a 1 9 2 3 . zatim 7. augusta, 28. augusta itd., svake treće sedmice iz Southam-

ptona — Cherbourga. — Pobliže kod dolje navedenih adresa.

B R E M E N - NEW YORK izravna veza sa sjajnim amerikanskim vladinim parobrodima. — Ne-nadkriljivi na udobnosti, čistoći i izvrsnoj opskrbi. — Brzi i sigurni

brodovi. „George Washington" „President Fillmore" ^President Harding" „President Roosevelt" »America" „President Arthur"

Zahtjevajte pobliže upute i plovidbenu listina broj 234. Z g o d n a p r i l i k a z a o t p r e m u r o b e

U N I T E D STATES LINES Generalno zastupstvo za Jugoslaviju:

B e o g r a d , P a l a t a B e o g r a d s k e Zadruge.

E R I K A N S K I i ENGLESK!

Singer šivaći strojevi S i n g e r iyola i d o k n a d n i h d i j e l o v a S i n g e r ulja K o n c a , s v i l e i t . d.

Vlastita mehanička radiona P r o d a j a n a o t p l a t u

S i n g e r š i v a ć i s t r o j e v i B o u r n s S Co. N e w - Y o r k 24-52

C e n t r a l a z a S.. H . S .

Z D 6 R E B , M a r u l i ć e v a u l i c a b r o j 5 . Dnrlrirfnirn• Zagreb, Karlovac, Varaždin, Osijek, Vinkovci, Bjelovar i Broana rUUlU£llilB. Savi, Subotica, Novi Sad, Maribor, Ljubljana, Sarajevo, Mostar, Banjaluka, Tuzla, Dubrovnik, Podgorica, Beograd, Kruševac, Niš. Skoplje, Veles, Bitolj, Kragujevac, Zaječar i Stip. - Zastupstva u svim većini mjestima.

H a m b n r g - 3 y i n o a m e r i č l i o - p a r o b r o d B r -s h o d r u š t v o -

Najveći, najbrži i najljepši parobrodi za prevoz putnika sa sjajnim tiredjajem

I. II. i III. razreda o d l a z e :

2 9 . apr i la »TUCUMAN« S. ma ja »VILLAGARCIA«

17. „ »CAP NOHTC« 2S. , »SANTA THCRCSA' 3 0 . „ »ESPANA« I S . Juna »CAP POLONIO« 10. , »LX CORUNA« 2 3 . „ MADEIRA

3. Jttla