Rrezet X.pdf

Sikurseedheshumicaprej zbulimeve t ndryshme,teknologjiaerrezeve-xishteshpikur trsishtnmnyraksidentale. nvitin 1895 , njfizikan gjerman i njohurme emrin ilhelmrntgenbriktzbulimdukeeksperimentuarme tufate dritss elektronitn njgypgasit zbrast. rntgeni vrejtise ekrani flouroshent nlaboratorin etij filloi t shklqej kur tufat eelektronit ishin t ndezura. kjo prgjigjje n vetevetenuk ishte edhe aqbefasuese --materiali flouroshent normalishtq shklqente nreaksion merrezatimin elektromagnetik.--por gypi i rntgenit ishteirrethuar nga nj kartonirnddhe i zi.rntgeni vendosi gjrat ndryshme rreth gypit dheekranit dheekrani prapseprap shklqente .Prfundimishtaivendosi dorn e tijprball gypit ,me kt rasteshtrat edorss tij doln n pah dukeu projektuar nekranin floureshent .menjher pasi qzbuloi rrezet-x ai kishtezbuluar annetyret dobishme tprdorimit.Zbulimi i mrekullueshm irntgenit shpuri drejtnjzbulimi m t madhteknologjik nhistorin enjerzimit.rrezet -xidrgonin doktortdrejprdrejtnn lkurprt ekzaminuareshtratethyer zgavratdhe glltijess objekteve menjrehatitjashtzakonshme.Modifikimi irrezeve-x mund t prdoretedhe pr t ekzaminuar prmbshtjellsine butsiqjanmushkrit ,ente gjakut oseprzorr.Wilhelm Conrad Rntgen 1845-1923 Qkajanrrezet-xrrezet-xfaktikishtjangjrat dukshmesikurse rrezete drits . tdyjat jan forma tvalve t energjis elektromagnetike tbartura nga grimcat t ashtuquajtura fotone .ndryshimin mest rrezeve-xdhe rrezeve tdrits sdukshmesht nivel energjetik individual ifotoneve. Kjogjithashtushteparaqituredhesi gjatsi valore errezeve.Syt tan jan t ndjeshm ndaj gjatsitevalve tdukshmet dritsporjoedhe tvalvemegjatsi valoret voglporme enregji mt madhe trrezeve-x osemegjatsi m tgjatvalore porme nj energjidukshm m t vogl radio valore.Drita e dukshme e fotonit dhe e rrezeve-xjant prodhuara nga lvizjet eelektroneve n atom.Elektroni posedon nivele tndryshme t energjis , oseorbitale rreth brthamss atomit. Kur elektroni bjen n nj orbitalem t ult atij i nevojitet t liroj energji-ai kt energji e liron sienergji t teprt nformt fotonit . Nivelienergjetiki fotonit varet senga sht lshuar elektroni nmes t orbitaleve. Kurfotoni ndeshetme njatom tjetr ,atomi mundt absorboj energjine fotonit duke u ngriturn nj nivelm t lartenergjetik. Prkt arsye niveli energjetik ifotonit shti barabart mendryshimin e dy pozicionevetelektronit. Nse jo, fotoni nuk mundtzhvendoselektronenmes t orbitaleve.Atomettcilt eformojnnjplhur n trupin tuajduke absorbuar dritn efotonittdukshm mir. Nivelienergjetikifotoniti korespondon energjive tndryshme n mest pozitst elektronit. Radiovaltnuk kanenergji tmjaftueshmeprt zhvendosurelektronin nmestorbitaleve m t lartatatomitkshtu q ataduhettkalojnnprmjetmaterialevetndryshm. Fotonet e rrezeve-xklalojnnprmjetgjravetndryshme ,por menjveti t kundrt pasiq ato kanshumm tepr energji.Atasidoqoft mundtgodasin (prplasin)krejtsisht nj elektron largnganj atom. Shumicapreenergjistrrzeve-x fotoninshtapo ka prdetyrtandaj elektronin ngaatomi dhe pjesn tjetrt drgess te energjistia jep elektronitnmnyrq ait lviznnjtjetr nivel m tlart. Atomi mi lartka m shumaftsi tabsorbon njfoton t rrezeve-x gjatrrugtimitttij,sepse atometq jant vendosuranshtresam t larta kanenergji m t madhe tndryshmen mestorbitaleve --nivelienergjetik ms prafrtiprshtatetmeenergjine njfotoni. Atometm t voglakuorbitalja elektronike sht e ndarnga lvizjetevoglaapot ulta relative tenergjis ku jan mpak t prshtatshmeprtabsorbuar rreze -xngafotoni. Mbshtjellsii buti trupittuaj shti kombinuar nga atometme energjit voglkshtu qkjoshtnjrandrarsyet prt cilattrupi ynnuk aborsbon rreze-x tfotonitedheaq mir. Atomi i kalciumit i cilii bneshtrattantrriten mtmdhenj , kshtu qato janm t prshtatshmeprabosrbimin e rrezeve-x tfotonit. Zemraenj makinetrrezeve-xshtnjqift elektrodash-- njkatoddhenjanod -- tcilatqndrojnbrendagypitt qelqittvakumuar.Katodashtnjpjesenxeht tCiln ju mundtagjeninnj lampflouroshentetvjetr . Makinae prcjellrrymndrejtfijs dukee nxeratedhemshum .Nxehtsia elargon elektroninngapjesae siprfaqes.Ngarkesapozitiveanoda, nj diskirrafshtibrnga tungsteniitrheqelektronetdrejtgypit.Ndryshimi itensionitnmestkatodsdheanodsshtshumi madh, kshtuq elektroni fluturon drejtgypitmenjforcm t madhe . Kurelektronietejkalon shpejtsin atheraindeshetmenjatom ttungstenit , gjatgoditjesatomipson humbjen e njelektroni nnj ngaorbitaletm tulta.Nj elektron n njorbitalemtlartmenjherbjennnjenergjitvogl dukeliruarenergjinetij shtes nformt fotonit. Eshtnjrniee madhe , kshtu q fotonikanjnivel mtlartenergjetik-- aisht fotoni irrezeve-x.Elektronete liramund gjithashtu prodhojn fotonepaegodituratomin . Brthama eatomitmundtatrheqnjelektronvetmpr tndrruar drejtimin e tij.Sikurse nj Komet dukeurrotulluardrejtDiellit , elektroningadalsohet dhe e ndryshon drejtiminsikurseshpejtsiae tijqkalon atomin . Ky aksion " frenim "shkakton qelektronitemeton energjitteprtnformtnjfotonitrrezeve -x. Elektroni i lirshttrhequr n brthamn eatomitttungstenit . Sikurseq shpejtsiaeelektronitq kalon , brthamandryshon drejtimin e saj .Elektroni humbenergji , energji ecilalirohetnformtfotonittrrezeve-x. Goditjete fortat mbshtjelluran rrezet-xprodhojn shumnxehtsi.Motoriefutnrrotullimanodnprt mbajtur atngashkrirja ( rrezja e elektronitnuk shtgjithmonefokusuarntnjtn situat). Nj vask kimikeme vaje rrethuar menjmembran gjithashtuabsorbon energji.I trmekanismi ibrendshmshti rrethuar nga njmburojtdendurgrafiti,e cila i mban rrezet-xq t dalinn tgjitha drejtimet . Njdritareevoglnmburoj i ldisa nga fotoneterrezeve-xqtdalin nprmjetnj binarit ngusht.Binari kalon nprmjetnjserie filterashn rrugn prte pacienti.Kamerananntjetrtpacientitinqizonmostrat e dritss rrezeve -x tcilat kalojn gjithrrugnderi tektrupii pacientit . Kamerae rrezeve-x prdortnjjtin filmteknologjik sikursenjkamerethjesht , pordritaerrezeve-xi tregonreaksionetkimikenvendtdritssdukshme.Prgjithsisht,doktortembajnimazhin e filmit si "negativ. Ku ,vendet q u janekspozuar mshum drits duken mterrta dhe vendet q u janekspozuarmpak drits duken m tshndritshme . Materialete fortasiqjan : ashti , duketi bardhdhematerialete butadukentzezaapo t hirta.Doktortmundtsjellin materiale t ndryshmenfokusduke ndryshuardheshtuar tufnerrezeve-x.Sikurseq zvoglohet gjatsiae valve tdrits , ata psojn rritjenenergji. rrezetxkangjatsivaloremtvogldheprkt arsye kanenergjim tmadhesevaletultraviolet. Nezakonishtflasim prrrezet x kurkemi prqllimenergjin e tyreempakprgjatsine tyrevalore. Kjo sht e padrejtpasiqsepserrezetxkan gjatsishumtvoglvalore .shtgjithashtusepse rrezet xtentojnmtveprojnmshum si grimcse sa sikurseval . detektorterrezeve xgrumbullojnfotontepranishm tdrits s rrezeve x- ecilashtshumndryshengaradioteleskopttciltkanentmadheedizejnuarqtfokusohet ( prqendrohet )nradioval!kado t ndodhtesikurne tishihnimrrezet -x ? sidoqoft , nenuk do tishim ngjendjet shihnim brendarrobave t njeriut , pa marrparasysh qfar nanjoftojn nesyzate rrezevex. ! nse ne mundtishihnim rrezet-x ne do t kishim mundurt shihnim gjratcilat emetojn (lshojn) rreze -x ose ndalojnprhapjen e tyre.syttando t ishin sikursefilmat (cipat) errezeve-x tciltprdoren nspitale osenzyratdentistve.filmi (cipa) i rrezevex i shehrrezet x , sikursedickaqeprshkonlkurn tuaj (asht apometal). Kurju merrni ndonj fotografim me rreze x n spitalcipa sensitiveerrezeve x sht evendosur nnjpjest trupittuajdherrezet xjant lshuara drejt juve. Tekdentisticipashte vendosur brendangojn tuajnnjantdhmbve dherrezetx jant lshuaradrejt n nofullntuaj , sikursenfotonq po shihni.ajo nukdhemb aspak -tias qi ndjen rrezet x. Sepseashtijuajdhe dhmnbttuajjantngjeshur dhe e absorbojn m shum rreze x sesalkurajuaj , tnxjeratn pah nga ashtijuajdhedhmbttuaj jan t filmuara merrezexn ato rastekurlkurajuajdukettjete dukshme. Metalet abosorbojnedhem shum rrezex ,ku ju mundta shihniedhe n imazhin edhmbit nfoto.Kur diellishndritn ne n nj kndvshtrim,hijajonshte projektuarn toknjjtmet, kur drita e rrezeve x shndritn ne ajoprshkonkrejtlkurn ton , por lejon hijen eeshtravetont projektohetn njfoto ngafilmimi.kjoqshihnin fotoshtnjfotoe rrezeve xt njvajxetvjetr . Ku ju mund tshihnihijen e asajqfarajokaglltitur.Neprdorimsatelitt tvendosurntadetektort rrezevex pr t br stronomy me rreze x. Nastronomi , gjrat t cilatemetojn rreze x (psh .vrimat e zeza ) jansikursemakina me rreze x edentistit ,dhe detektorinsatelit sht sikursefilmuesiirrezeve x. Detektori i rrezeve xmbledh fotont edritssrrezeve x dhegjrat sikursenumrat efotonvetmbledhur energjine fotonve tmbledhur osesa shpejt jandetectuar tcilatna tregojnmshum rreth objektiticiliemeton ato. N t djatht sht njfotoe njdetektori tvrtet trrezeve x ky instrumentquhet " grupimi i kundrtproporcional" dheshtnjrindrzbulimet eminutazhit t trrezevext satelitve te rossit. Eshtkrejtndryshengaajoqjeni msuar t shihnitekdentisti. Format e perdorimit te rrezeve XProdhimi I rrezeve x me ndikimin e rrymes elektrike.Prodhimi I rrezes x ne permasa atomike