Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko. Małe i średnie przedsiębiorstwa.

Rozważny wzrost: większy zysk, mniejsze ryzyko

Czy małe i średnie przedsiębiorstwa powinny rosnąć?

© 2013 Grant Thornton

1

Wstęp

Jednym z kluczowych pytań stojących przed każdym przedsiębiorcą jest to czy

i do jakich rozmiarów rozwijać swoją firmę.

Czy dynamiczny rozwój powinien być domeną segmentu Małych i Średnich

Przedsiębiorstw? Dlaczego warto w szczegółach przyjrzeć się tej grupie firm,

przedstawić wnioski i rekomendacje?

znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki jest kluczowe,

przedsiębiorcy mali i średni powinni częściej niż do tej pory zwracać uwagę

na istotę strategicznego i dobrze zaplanowanego rozwoju, który zapewni

im stabilność rynkową i wzrost.

Analizą objęliśmy trzy główne aspekty:

1. Znaczenie MŚP dla polskiej gospodarki,

czyli jaką rolę sektor MŚP odgrywa w polskiej gospodarce.

2. Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw,

czyli jakie korzyści MŚP przyniesie zwiększenie skali działalności.

3. Bariery rozwoju przedsiębiorstw,

czyli jakie bariery mają do pokonania przedsiębiorcy z MŚP, aby rozwijać

swoje firmy.

Efektem analizy są rekomendacje dla małych i średnich przedsiębiorców

w zakresie planowania ich strategicznego rozwoju.

Naszą analizą objęliśmy wszystkie przedsiębiorstwa niefinansowe,

zatrudniające 10 i więcej osób.

Zgodnie z klasyfikacją stosowaną przez GUS przedsiębiorstwa niefinansowe

to jednostki instytucjonalne, których podstawową funkcją jest produkcja

wyrobów i usług niefinansowych w celu ich sprzedaży na rynku. Przychody ze

sprzedaży produkcji są głównym źródłem przychodów jednostek tego

sektora. Cechą charakterystyczną tych jednostek jest zatrudnienie siły

najemnej, odrębność jednostki organizacyjnej od fizycznej osoby właściciela

i prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Przyjęliśmy następujący podział przedsiębiorstw ze względu na wielkość:

Źródłem danych były raporty publikowane przez Główny Urząd

Statystyczny, analogiczne instytucje w krajach sąsiednich oraz dane

publikowane przez Komisję Europejską. Jeśli nie zaznaczono inaczej dane

prezentują stan na 31 grudnia 2011.

Szczegóły odnośnie źródeł danych oraz przyjętych założeń znajdują się na

stronie 22 w części Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci.

Mikro Małe Średnie Duże

Zatrudnienie

(osoby) poniżej 10 10 -49 50 - 249 powyżej 250

Przychody

(EUR) poniżej 2 mln 2 – 10 mln 10 - 50 mln powyżej 50 mln

Suma bilansowa poniżej 2 mln 2 – 10 mln poniżej 43 mln powyżej 43 mln

2

Kluczowe wnioski raportu

Znaczenie Małych i Średnich Przedsiębiorstw jest kluczowe dla

gospodarki

Małe i średnie firmy są fundamentami polskiej przedsiębiorczości, a ich

wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy. Zatrudniają 2,8 mln

pracowników, tj. o 100.000 więcej niż przedsiębiorstwa duże. Generują

przychody na poziomie 1,3 bln PLN, czyli zbliżone do poziomu osiąganego

przez przedsiębiorstwa duże (1,6 bln PLN).

Duzi mają lepiej

Duże przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, uzyskując średnią rentowność

na poziomie blisko 6% wobec blisko 4% średniej rentowności MŚP, co

oznacza, że potrafią lepiej czerpać zyski z prowadzonej działalności. Wpływ

skali działalności na rentowność jest zróżnicowany w zależności od branży.

Firmy duże charakteryzują się większą stabilnością. W kryzysowym 2009

roku były jedyną grupą przedsiębiorstw, która nie zmniejszyła łącznego

poziomu przychodów.

Dużym przedsiębiorstwom łatwiej pokonywać bariery rozwoju.

MŚP mogą lepiej i efektywniej stawiać im czoła.

Pięć najistotniejszych barier utrudniających rozwój firm, bez względu na

ich wielkość to, według przedsiębiorców*:

• nieprzyjazna legislacja;

• zmniejszanie się zamówień ze strony klientów;

• koszty finansowania;

• niedostatki kapitału obrotowego;

• niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników.

Według ekspertów Grant Thornton powyższą listę należy uzupełnić

dodatkowymi, specyficznymi barierami dotykającymi szczególnie MŚP:

• brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania

projektowego;

• niższy (w stosunku do dużych firm) poziom uporządkowania

wnętrza;

• bariery psychologiczne.

* wyniki badań Grant Thornton International Business Report 2013 – opracowanie jest corocznym

międzynarodowym badaniem opinii i oczekiwań kadry zarządzającej średnich i dużych

przedsiębiorstw niepublicznych z całego świata. Zapoczątkowane w 1992 roku w dziewięciu

krajach europejskich badanie, teraz obejmuje swym zasięgiem ponad 12 000 firm z 44 krajów

świata zapewniając wgląd w kwestie gospodarcze i handlowe mające wpływ na sektor często

opisywany jako "napęd" światowej gospodarki. Szczegółowe wyniki badania można znaleźć na

www.internationalbusinessreport.com

3

Kluczowe rekomendacje dla MŚP

Rozwijaj się

Bez względu na branżę, rozwój jest dla firm korzystny. Z dokonanych analiz

wynika, że bycie większym przynosi z reguły korzyść w postaci wyższej

rentowności i zawsze większej stabilności. Dodatkowo większa skala

działalności pozwala na skuteczniejsze pokonywanie ogólnych barier rozwoju.

Zaplanuj rozwój

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno określonego

celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków na realizację

nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań. Uwzględnij specyficzny

wpływ branży w której działasz na optymalne rozmiary biznesu. Przy

ustalaniu celów uwzględniaj specyficzny poziom akceptowalnego ryzyka

związany z prowadzeniem firmy na własny rachunek, a w szczególnym

wypadku rachunek całej rodziny.

Doskonal organizację

W każdej organizacji tkwią szanse na podniesienie zyskowności i stabilności.

Mądra standaryzacja i podnoszenie jakości rozwiązań organizacyjnych

i zarządczych prowadzą do uwolnienia wewnętrznego potencjału rozwoju, co

owocuje podniesieniem rentowności, przychodów i lepszym radzeniem sobie

z ryzykami zagrażającymi stabilności.

Żądaj zmian w regulacjach

Tylko bezustanna silna presja na decydentów może zaowocować

wprowadzeniem bardziej przyjaznych biznesowi regulacji prawnych. Wyrażaj

swoją opinię w mediach, dołączaj do działań organizacji zrzeszających

przedsiębiorców, identyfikuj przepisy, regulacje, które niekorzystnie wpływają

na Twoją działalność i stawiaj im czoła.

.

„Choć zarówno awionetka jak i Boeing 747 to samoloty, to ich

prowadzenie wymaga od pilota istotnie różnych kompetencji. Podobnie

jest z prowadzeniem małych i dużych firm.”

Tomasz Wróblewski

Grant Thornton

Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu

Znaczenie MŚP dla gospodarki

5


MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw

Przeciętne, polskie małe przedsiębiorstwo ma siedzibę na Podlasiu. Zatrudnia

22 osoby, płacąc im średnią pensję na poziomie 2 583 PLN brutto. Jego

działalność skupiona jest na handlu i pozwala wygenerować 9 452 354 PLN

przychodów przy 3,61% rentowności.

Średnie przedsiębiorstwo wygląda nieco inaczej. Swoją działalność skupia na

przetwórstwie przemysłowym. Z natury rzeczy zatrudnia nieco więcej

pracowników (104) i generuje nieco więcej przychodów (48 649 807 PLN).

Pracownicy średnich przedsiębiorstw zarabiają też lepiej od małych

– 3 568 PLN brutto, co jednak nie przeszkadza w uzyskiwaniu przez te firmy

lepszej rentowności - 4%.

Małych firm jest w Polsce 54 999, średnich 15 817. Nie licząc

mikroprzedsiębiorstw, małe i średnie firmy są fundamentami polskiej

przedsiębiorczości, a ich wkład w rozwój rodzimej gospodarki jest kluczowy.

Pod względem liczebności dominują wyraźnie, stanowiąc ponad 96%

analizowanej zbiorowości.

Najwięcej małych i średnich przedsiębiorstw zlokalizowanych jest

w województwach: Mazowieckim (16%), Śląskim (13%), Wielkopolskim

(10%) oraz Małopolskim (9%).

Małe

(10 – 49)

Średnie

(50 – 249)

MŚP

(10 –249)

Duże

( 250+)

Liczba

przedsiębiorstw 54 999

(74,32%)

15 817

(21,37%)

70 816

(95,69%)

3 189

(4,31%)

Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność przedsiębiorstw

niefinansowych w 2011 roku”

Liczba przedsiębiorstw w poszczególnych sektorach

Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS „Działalność

przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”

Rozmieszczenie MŚP w poszczególnych województwach

(% ogólnej liczby MŚP w Polsce)

0-5%

6-10% Liczba MŚP

>10%

6


MŚP są istotną częścią polskich przedsiębiorstw

Łączne przychody MŚP (blisko 1,3 bln PLN) są porównywalne do tych

generowanych przez największych graczy (ponad 1,6 bln PLN). Jednocześnie

stanowią ponad 44% przychodów analizowanych firm.

Dynamika przychodów MŚP jest większa od dynamiki dużych firm. W roku

2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%, podczas gdy duże

organizacje zwiększały przychody o 1pp wolniej.

Duże firmy zatrudniają blisko 2,7 mln osób, podczas gdy MŚP dają pracę

grupie przekraczającej nieco 2,8 mln Polaków, zapewniając im łącznie

wynagrodzenie przekraczające 110 mld PLN. Jeśli chodzi o zapewnienie

miejsc pracy w naszej gospodarce, obie grupy mają zatem bardzo podobny

wkład.

Gdyby nie było sektora MŚP pracę straciłoby 2 827 980 osób.

Struktura zatrudnienia w poszczególnych sektorach wg województw



Województwa z przewagą

zatrudnionych w MŚP

Województwa z przewagą

zatrudnionych w dużych

Małe

(10 – 49)

Średnie

(50 – 249)

MŚP

(10 –249)

Duże

( 250+)

Przychody 519 870 mln

(17,89%)

769 494 mln

(26,48%)

1 289 364 mln

(44,37%)

1 616 124 mln

(55,62%)

Zatrudnienie 1 181 565

(21,41%)

1 646 415

(29,83%)

2 827 980

(51,24%)

2 691 999

(48.77%)



Przychody i zatrudnienie w poszczególnych sektorach

„Większa dynamika wzrostu przychodów MŚP z pewnością wynika

z mniejszej centralizacji procesów decyzyjnych, a tym samym większej

elastyczności i łatwości w podejmowaniu decyzji, w tym również tych

będących dynamiczną reakcją na potrzeby rynku. Przewaga zatrudnienia

w Dużych firmach w województwie mazowieckim i dolnośląskim

odzwierciedla naturalne umiejscowienie dużego biznesu w największych

i najbardziej dynamicznie rozwijających się ośrodkach, jakimi bez

wątpienia są Warszawa i Wrocław. Warszawa jest miastem stołecznym,

co z pewnością jest jej dodatkowym atutem. Niebywałą przewagą

Wrocławia są bliskość zachodniej granicy oraz dobra komunikacja

z Europą.”

Monika Smulewicz

Grant Thornton FPA Outsourcing

Dyrektor Zarządzający, HR & Payroll Partner

7


Istotny wkład MŚP w polską gospodarkę

Przychody polskich MŚP w 2011 roku wyniosły 1 289 364 mln PLN (wzrost

o 13,30%), co 4,5-krotnie przewyższa dochody polskiego budżetu w tym samym

roku (277 577 mln PLN).

Wartość całkowita wynagrodzeń wypłaconych przez MŚP wyniosła 110 343 mln

PLN, co jest sumą prawie 3 razy większą niż wpływy państwa z podatku

dochodowego od osób fizycznych w 2011 roku (38 075 mln PLN).


niefinansowych w 2011 roku” oraz Ministerstwo Finansów „Sprawozdanie roczne

z wykonania budżetu państwa w 2011”.

Przychody MŚP a dochody budżetowe w 2011 roku

Wynagrodzenia wypłacone przez MŚP a wpływy budżetowe z podatku dochodowego

w 2011 roku

Dochody

budżetowe

Przychody MŚP

Podatek

dochodowy

Wynagrodzenia MŚP

„Małe i średnie przedsiębiorstwa zapewniają codzienny byt milionom

polskich rodzin poprzez pracę własną ich właścicieli i zatrudnianie

pracowników. Można zatem z przekonaniem stwierdzić, że stanowią one

podstawę funkcjonowania polskiej gospodarki.”

Dariusz Bednarski

Grant Thornton

Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe

8


MŚP mają kluczowe znaczenie również dla sąsiednich gospodarek

-0,24% -0,17%

-0,29% -0,20%

0,52% 0,55%

0,04%

0,91%

-0,40%

-0,20%

0,00%

0,20%

0,40%

0,60%

0,80%

1,00%

2012 2013

Polska

Czechy

Niemcy

Słowacja

Polska nie różni się wiele od swoich południowych i zachodnich sąsiadów

pod względem liczby MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw. U nas wskaźnik

ten wynosi 95,69%, co jest wynikiem niemalże identycznym ze Słowacją

(95,71%) i niewiele odbiegającym od Czech oraz Niemiec (odpowiednio

97,04% oraz 97,02%). Natomiast wchodząc głębiej w wielkościową strukturę

przedsiębiorstw dostrzegalne są już różnice. W Polsce małe przedsiębiorstwa

to 74,32% całości, natomiast w Niemczech aż 82,67. Niemiecka gospodarka

ze względu na swoją specyfikę (wysoka różnorodność, silne tradycyjne sektory

produkcyjne) zapewnia małym przedsiębiorstwom bardzo korzystne

środowisko do prowadzenia działalności.

Według prognoz Komisji Europejskiej największy przyrost w roku 2013

zanotuje liczba MŚP na Słowacji (0,91%). W Niemczech ich liczba wzrasta

w stabilnym tempie, w 2013 roku o 0,55%, minimalnie szybciej niż rok

wcześniej (0,52% w 2012). Nieznaczny spadek całkowitej liczby MŚP

notowany będzie w Polsce oraz w Czechach.

„MŚP w państwach Europy Centralnej i Wschodniej nie są, poprzez

uwarunkowania historyczne, tak silnie rozwinięte, jak w Niemczech.

W nieodległej przyszłości na polskim rynku wzrośnie liczba większych

podmiotów. Istotne znaczenie w tym rozwoju będzie mieć wzrost obrotów

w handlu zagranicznym MŚP, głównie z Niemcami, naszym kluczowym

partnerem w regionie. Co więcej, planowane wprowadzenie Euro

w Polsce skutecznie zachęci niemieckie MŚP do inwestycji zagranicznych

w Polsce.”

Przemysław Polaczek

Grant Thornton, Partner Zarządzający

International Business Center Director

Dynamika liczby MŚP (% zmiana) w wybranych krajach regionu

Struktura przedsiębiorstw w wybranych krajach regionu

Źródło: Grant Thornton na podstawie danych Komisji Europejskiej „Annual Report on

European SMEs”


przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku”; dane dla Niemiec to prognoza na

podstawie "Annual Report on European SMEs” Komisji Europejskiej

77,77%

78,35%

82,67%

74,32%

17,94%

18,69%

14,35%

21,37%

4,29%

2,96%

2,98%

4,31%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

małe średnie duże

Analiza MŚP w stosunku do dużych przedsiębiorstw

10

Duzi mają lepiej

W poszczególnych województwach struktura wielkości firm jest zbliżona



74%

22%

4%

Struktura polskich przedsiębiorstw wg. wielkości

Małe (10-49)

Średnie (50-249)

Duże (250+)

Podział firm ze względu na wielkość przedsiębiorstw jest w poszczególnych

regionach zbliżony do podziału w całym kraju (patrz wykres poniżej).

Duże przedsiębiorstwa są głównie zlokalizowane w najbardziej rozwiniętych

województwach, co nie jest zaskoczeniem. Do regionów, w których udział

dużych przedsiębiorstw jest wyższy niż przeciętne 4% można zaliczyć

województwo Mazowieckie oraz Śląskie z wartościami na poziomie

odpowiednio 6,44% oraz 5,03%.

Ciekawie natomiast wygląda sytuacja w województwach

Zachodniopomorskim i Podlaskim, w których udział małych firm w ogólnej

liczbie analizowanych przedsiębiorstw wynosi odpowiednio 77% oraz 76,88%.

To dwa województwa, w których działa nieco więcej małych przedsiębiorstw

niż wynika z ogólnej struktury.

Województwa o największej koncentracji dużych i małych firm



Województwa o większej

koncentracji małych firm

Województwa o większej

koncentracji dużych firm

Polskie przedsiębiorstwa najczęściej zajmują się przetwórstwem

przemysłowym lub handlem. W branżach tych działa odpowiednio 30% oraz

27% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych.

Obie te branże są również dominujące niezależnie w MŚP i dużych

przedsiębiorstwach. W przypadku MŚP procentowy udział w branży

przemysłowej i handlowej jest bardzo zbliżony i wynosi blisko 30%.

Procentowy udział firm z danej branży w dużych podmiotach ogółem

47%

14%

8%

6%

6%

5%

5%

10%

Przetwórstwo przemysłowe

Handel i naprawa samochodów

Administracja i działalność wspierająca

Transport i gospodarka magazynowa

Budownictwo

Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody

Działalność profesjonalna, nauk. techn.

Pozostałe

11

Duzi mają lepiej

Przemysł dominuje zarówno w MŚP jak i wśród dużych podmiotów

W przypadku dużych podmiotów dominacja przedsiębiorstw przemysłowych

jest zdecydowana (47% ). Relatywnie mniej dużych firm działa w branży

handlowej (14%). Wyraźną różnicę widać też w przypadku administracji

i działalności wspierającej, która stanowi trzecią najliczniejszą grupę wśród

dużych. Wśród małych jej udział wynosi mniej niż 3%. Z kolei 13% MŚP

skupionych jest na budownictwie. Wśród dużych podmiotów zaledwie 6%

firm działa w tej branży.



Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność przedsiębiorstw

niefinansowych w 2011 roku’’

Procentowy udział firm z danej branży w MŚP ogółem

29%

27%

13%

5%

5%

3%

17%

Przetwórstwo przemysłowe

Handel i naprawa samochodów

Budownictwo

Transport i gospodarka magazynowa

Działalność profesjonalna, nauk. i techn.

Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody

Pozostałe

12

Duzi mają lepiej

MŚP najwięcej przychodów czerpią z działalności handlowej; głównym

źródłem przychodów dużych firm jest górnictwo i energetyka

Średnia przychodowość* MŚP wyniosła w 2011 roku 18 207 241 PLN, jednak

wynik ten głównie zależy od średnich przedsiębiorstw, które przeciętnie

wygenerowały 48 649 807 PLN przychodu. Średnia przychodowość małych

przedsiębiorstw to 9 452 354 PLN. Przychodowość dużych przedsiębiorstw

jest nieporównywalna do tej uzyskanej przez MŚP.

Struktura przychodów w podziale na branże różni się wyraźnie pomiędzy

dużymi podmiotami i MŚP. Pośród tych pierwszych najwięcej przychodów

(44%) zostało wygenerowanych przez firmy zajmujące się przetwórstwem

przemysłowym. Druga w kolejności branża to handel, który dostarczył 23%

przychodów. W MŚP kolejność i wartości są niemal odwrotne: 25%

przychodów z przetwórstwa przemysłowego i 44% z handlu. W dużych

przedsiębiorstwach znaczące przychody generowane są również przez

górnictwo/ energetykę/ dostawy wody. W przypadku MŚP ta grupa ma

zauważalne, ale znacznie mniejsze znaczenie. Różnica ta wynika ze znacznej

kapitałochłonności tego segmentu. Wartym odnotowania jest fakt, że

budownictwo to raczej domena MŚP.

* Przychodowość definiujemy jako stosunek łącznych przychodów do liczby przedsiębiorstw

• .

Średni przychód przedsiębiorstw (tys. PLN)



Małe

(10 – 49)

Średnie

(50 – 249)

MŚP

(10 –249)

Duże

( 250+)

9 452 48 650 18 207 506 781



Przychody w podziale na branże (mln PLN)

0

200000

400000

600000

800000

1000000

1200000

1400000

1600000

1800000

Duże MŚP

Edukacja

Pozostała działalnośćusługowa

Kultura i rekreacja

Opieka zdrowotna i pomocspołeczna

Zakwaterowanie igastronomia

Obsługa rynkunieruchomości

Administrowanie idziałalność wspierająca

Działalność profesjonalna,naukowa i techniczna

Informacja i komunikacja

Transport i gospodarkamagazynowa

Budownictwo

Górnictwo/ Energetyka/Dostawa wody

Handel i naprawa poj.samoch.

Przetw. przemysłowe

47%

25%

44%

23%

14%

6%

9%

4%

4%

5%

4%

13

Duzi mają lepiej

Małe przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury

Przychody dużych przedsiębiorstw są bardziej stabilne i mniej gwałtownie

reagują na wahania koniunktury. Wzrost liczby małych przedsiębiorstw na

przełomie lat 2007/2008 pociągnął za sobą wzrost przychodów wśród tych

przedsiębiorstw o 21,5%, jednak w roku 2009 przychody MŚP radykalnie

spadły na skutek kryzysu finansowego. W trakcie kryzysu największy spadek

przychodów zanotowały małe przedsiębiorstwa. Od połowy 2009 roku

nastąpiło odbicie i przychody małych firm do 2011 r. bardzo dynamicznie

rosły.

Aktualnie aktywność Małych i Średnich Przedsiębiorstw odgrywa zasadniczą

rolę w rozwoju gospodarczym Polski generując 151 336 mln PLN wzrostu

przychodów w roku 2011. Poziom ten uzyskany został dzięki wzrostowi

13,30% w latach 2010/2011. Ten dynamiczny wzrost jest głównie zasługą

małych przedsiębiorstw.

Dynamika przychodów małych przedsiębiorstw wyniosła blisko 16%,

natomiast średnich blisko 12% między 2010 a 2011 rokiem. Średnie

przedsiębiorstwa odnotowały spadkową tendencję przychodów w latach

2007-2009, jednak szybko odrobiły straty.

15,80%

11,67% 13,30%

12,30%

0,00%

2,00%

4,00%

6,00%

8,00%

10,00%

12,00%

14,00%

16,00%

18,00%

Małe Średnie MŚP Duże

Dynamika przychodów w roku 2011

Małe

Średnie

MŚP

Duże

-15,0%

-10,0%

-5,0%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

2007 2008 2009 2010 2011

Tempo wzrostu przychodów w latach 2007-2011, 2006=100%

małe

średnie

duże



„Wysoka dynamika przychodów MŚP w latach 2010 i 2011 odzwierciedla

z jednej strony ich elastyczność w reagowaniu na zmianę warunków

otoczenia, ale z drugiej pokazuje dużą wrażliwość na koniunkturę. Małe

firmy „zwijają” się szybciej w warunkach niekorzystnych. Często równie

szybko zwiększają swoją aktywność w momencie poprawy koniunktury,

jednak takie wahania mogą odbijać się na ich efektywności.”

Przemysław Hewelt

Grant Thornton

Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć

14

Duzi mają lepiej

Zysk dla mniejszych firm jest mniej istotny aniżeli dla dużych

Średnia rentowność MŚP jest równa blisko 4% i jest mniejsza o 2pp od

średniej rentowności dużych przedsiębiorstw.

Pozornie różnica może wydawać się niewielka, ale w praktyce oznacza 50%

zysków! W przeliczeniu na konkretne wartości oznacza to, że MŚP z każdych

10 milionów przychodu są w stanie wygenerować niecałe 400 000 PLN zysku,

podczas gdy duzi gracze blisko 200 000 PLN więcej.

Niższa rentowność przedsiębiorstw mniejszych jest, w pewnym stopniu,

implikacją oczekiwań ich właścicieli. Dla właścicieli korporacji (z reguły firm

większych) priorytetem jest dynamiczny i często szybki wzrost zysku

i wartości firmy. W konsekwencji, gotowi są akceptować ryzyko takiego

wzrostu. Z kolei dla przedsiębiorców prowadzących własne firmy, w tym

zwłaszcza firmy rodzinne, istotniejsze jest bezpieczeństwo, a kluczowym

parametrem jest zachowanie płynności. Ich awersja do ryzyka jest znacznie

większa.

Małe Średnie MŚP Duże

3,61% 4,04% 3,87% 5,86%

Średnia rentowność dla badanych grup przedsiębiorstw

Źródło: Grant Thornton na podstawie danych z raportu GUS ,,Działalność

przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’

„Z reguły apetyt na ryzyko małego przedsiębiorcy jest mniejszy niż

dużego. W konsekwencji, zwłaszcza w krótszych okresach czasu,

istotniejsza od rentowności jest dla niego płynność finansowa.”

Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak

Grant Thornton

Partner

15

Duzi mają lepiej

Rozważny wzrost pozwala zwiększyć zyski

Istnieją działalności, gdzie kluczem do sukcesu jest skala. Dotyczy to

takich branż jak traktowane łącznie górnictwo/ energetyka/ dostawa

wody, obsługa rynku nieruchomości, działalność profesjonalna czy

informacja i komunikacja. W tych branżach duże firmy uzyskują wyraźnie

lepszą rentowność od MŚP, wyróżniając się jednocześnie na tle ogółu

dużych podmiotów. Można wymienić trzy główne powody, dla których tak

się dzieje:

• dostęp do kapitału obrotowego i inwestycyjnego, o który z natury

rzeczy łatwiej bardziej rentownym i stabilnym organizacjom;

• dostęp do talentów i wyspecjalizowanej kadry, który wymaga

możliwości zaoferowania im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia;

• dostęp do badań, wiedzy i nowych technologii, który z kolei wymaga

obu omawianych powyżej czynników.

W innych branżach sytuacja nie jest już tak oczywista. W szczególności

dotyczy to edukacji, opieki zdrowotnej, transportu i gospodarki

magazynowej oraz budownictwa. W przypadku tych branż, w pierwszym

momencie można dojść do wniosku, że nie warto rosnąć. W rzeczywistości

sytuacja wygląda tak, że w niektórych branżach opłacalny jest przede

wszystkim dynamiczny wzrost, który pozwoli na odpowiednio duże

zwiększenie przychodów rekompensujące spadek rentowności.

W związku z powyższym skala wzrostu i jego tempo powinny być

planowane z uwzględnieniem specyfiki danej branży.



Wskaźnik rentowności w podziale na branże (Wynik brutt / Przychodów ogółem)

DUŻE ŚREDNIE MAŁE

Przetwórstwo przemysłowe 4,36% 4,93% 6,95%

Handel i naprawa samochodów 2,21% 2,96% 4,00%

Górnictwo/ Energetyka/ Dostawa wody 17,19% 5,14% 3,98%

Budownictwo 2,42% 3,66% 8,73%

Transport i gospodarka magazynowa 2,35% 7,41% 4,69%

Informacja i komunikacja 11,40% 7,22% 5,90%

Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 8,03% 5,36% -38,25%

Administrowanie i działalność wspierająca 5,76% 6,00% 9,07%

Obsługa rynku nieruchomości 10,43% 1,50% 5,63%

Zakwaterowanie i gastronomia 7,83% -0,40% 8,47%

Opieka zdrowotna i pomoc społeczna -1,78% 1,90% 12,86%

Kultura i rekreacja 2,17% -5,67% -2,39%

Pozostała działalność usługowa 11,11% 6,26% 11,08%

Edukacja 0,78% 5,45% 10,99%

UWAGA! Kolory wskazują jakiej wielkości przedsiębiorstwa uzyskują średnio najwyższą

rentowność w danej branży, zielony oznacza najwyższą, a czerwony najniższą rentowność.

„Wzrost – wbrew pozorom – nie zawsze jest korzystny. Mądry wzrost wymaga

zarówno określenia optymalnej wielkości biznesu jak i najkorzystniejszego

tempa oraz sposobów – rozwój organiczny, inwestycje strategiczne, M&A

– jego osiągnięcia.”

Tomasz Wróblewski

Grant Thornton

Partner Zarządzający, Wiceprezes Zarządu

Bariery rozwoju MŚP

17


Kłody pod nogami przedsiębiorców

Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013

* Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału

Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców w Polsce w latach

2007-2013 (% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)

Niejasne prawo i skomplikowane przepisy doskwierają polskim

przedsiębiorcom od wielu lat, co potwierdzają badania IBR prowadzone

w Polsce od 2004 r. W opinii badanych to czynnik najsilniej hamujący rozwój

biznesu – 56% polskich firm w I kwartale 2013 r. uznało biurokrację za ważną

lub bardzo ważną barierę*.

Wśród innych barier wskazywanych przez przedsiębiorców do grupy

najistotniejszych należały: ograniczenie zamówień, trudniejszy dostęp do

wykwalifikowanych kadr, wysokie koszty finansowania, niedobór kapitału

obrotowego i długoterminowego finansowania.

0

10

20

30

40

50

60

70

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013*

Spadekzamówień/spadekpopytuBrakwykwalifikowanejsiły roboczejNiekorzystneprzepisy/biurokracja

Koszty/dostępnośćfinansowania

Niedobór kapitałuobrotowego

Niedobórdługoterminowegofinansowania

Pod względem barier biurokratycznych zdecydowanie negatywnie odbiegamy

od średniej światowej i europejskiej, gdzie ok. 30-40%* właścicieli firm

wskazuje tę barierę jako kluczową. W każdym kraju jest to element hamujący

rozwój przedsiębiorstw, ale występują istotne różnice w skali tego zjawiska.

Globalnie przedsiębiorcy najbardziej obawiają się spadku zamówień jako

czynnik hamujący ich rozwój.

* według Grant Thornton International Business Report 2013

Największe bariery rozwoju wskazywane przez przedsiębiorców globalnie w latach 2003-2013

(% firm wskazujących daną barierę jako istotną lub bardzo istotną)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50 Spadek zamówień/spadekpopytu

Brak wykwalifikowanej siłyroboczej

Niekorzystneprzepisy/biurokracja

Koszty/dostępnośćfinansowania

Niedobór kapitałuobrotowego

Niedobórdługoterminowegofinansowania

Źródło: Grant Thornton International Business Report 2007-2013

* Dane za 2013 r. to średnia z pierwszego kwartału

18


Ogólne bariery wyjątkowo mocno uderzają w MŚP

Nieprzyjazna legislacja

W gąszczu niespójnych i nieprzyjaznych przepisów przewagę mają duże firmy,

które mogą sobie pozwolić na silne, a zatem kosztowne zespoły prawnicze

i doradcze. Częściej też optymalizują one procesy i zobowiązania budżetowe.

Zmniejszanie się zamówień ze strony klientów

Z natury rzeczy MŚP dysponują mniejszymi budżetami marketingowymi, jak

również mają mniejsze rezerwy, pozwalające przetrwać trudny czas

agresywnie walcząc o klientów.

W praktyce często również, w okresach dekoniunktury, więksi gracze

konsolidują rynek, wykorzystując „głębsze” portfele.

Koszty finansowania oraz niedobór kapitału obrotowego

W walce o kapitał bardziej wiarygodne mogą okazać się większe podmioty

zapewniające lepsze zabezpieczenie pożyczanych/ inwestowanych środków.

W konsekwencji mniejsi muszą akceptować wyższe koszty pozyskania

kapitału. Alternatywą dla MŚP jest poszukiwanie nowych, poza kredytem

bankowym, dróg finansowania rozwoju biznesu. O ile 10 lat temu

przedsiębiorcy nie mieli jeszcze do dyspozycji takich źródeł jak NewConnect,

czy Catalyst, a fundusze private equity były również czymś egzotycznym, o

tyle dziś te źródła kapitału są do dyspozycji właścicieli firm.

Niewystarczająca ilość wykwalifikowanych pracowników

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa oferują średnio swoim pracownikom

wyraźnie niższe wynagrodzenie. Dodatkowo, w przypadku średnich

przedsiębiorstw udział wynagrodzeń w kosztach ogółem jest większy niż

w dużych. W praktyce powoduje to, że bariera związana z ograniczona podażą

wykwalifikowanych pracowników jest dla MŚP jeszcze istotniejsza.

Przeciętne

wynagrodzenie

brutto

Udział wynagrodzeń

w kosztach

Małe* 2583 zł 6,4%

Średnie 3568 zł 9,2%

Duże 4255 zł 8,7%

* Dane odnośnie małych przedsiębiorstw prezentowane są z uwzględnieniem mikroprzedsiębiorstw



Średnie wynagrodzenie i koszty wynagrodzeń w zależności od wielkości

„W przeregulowanym i często zmieniającym się środowisku prawnym

przedsiębiorcy potrzebują wsparcia ze strony kompetentnych i pomocnych

urzędników. Dotychczasowe efekty działań kolejnych rządów pod hasłem

ułatwień dla biznesu i zwiększenia przyjazności państwa, nie rokują

w najbliższych latach poprawy sytuacji.”

Dariusz Bednarski

Grant Thornton

Partner Zarządzający, Doradztwo Podatkowe

19


W przypadku MŚP występują specyficzne bariery rozwoju

W naszej ocenie do omówionych barier ogólnych należy dołożyć częste

słabości związane z wnętrzem małych i średnich podmiotów,

a w szczególności:

1. Brak jasnej, długoterminowej strategii oraz kultury zarządzania

projektowego

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa bardzo często działają bez jasno

określonego celu strategicznego. W efekcie tracą sporo energii i środków

na realizację nieskoordynowanych i niekonsekwentnych działań.

2. Niższy poziom uporządkowania wnętrza

Z jednej strony duże podmioty łatwiej wpadają w biurokrację i standardy

usztywniające procesy. Z drugiej jednak, to właśnie mądra standaryzacja

prowadzi do ograniczenia nieefektywności. Duże rozmiary uzasadniają też

ponoszenie kosztów na wdrażania bardziej zaawansowanych systemów

zarządzania, które w ostatecznym rozrachunku poprawiają rentowność.

3. Bariery psychologiczne

Małe i Średnie Przedsiębiorstwa najczęściej zarządzane są bezpośrednio

przez właścicieli, którzy najczęściej rozwijali daną działalność od podstaw.

Z biegiem czasu często okazuje się jednak, że styl zarządzania i kultura

organizacji powinny zmieniać się wraz z wielkością przedsiębiorstwa

i rynkiem. Brak elastyczności w podejściu do sposobu zarządzania firmą

w miarę jej rozwoju bywa barierą mentalną trudną do pokonania dla

właścicieli / zarządzających.

„Stosunkowo niska rentowność MŚP spowodowana jest między innymi

brakiem określonego celu strategicznego. W efekcie przedsiębiorstwa te

tracą sporo energii i środków na realizację nieskoordynowanych

i nieefektywnych działań”

Anatol Skitek

Grant Thornton

Dyrektor Zespołu ds. Efektywności Biznesu

20

PODSUMOWANIE

MŚP stanowią jeden z głównych filarów polskiej gospodarki. W ok. 70

tysiącach firm tego typu zatrudnienie znajduje ponad 2,8 mln Polaków.

Ich łączne przychody to 1,3 bln PLN.

Choć największa liczba MŚP funkcjonuje w przetwórstwie

przemysłowym, to głównym źródłem przychodów MŚP jest działalność

handlowa.

Dynamika przychodów MŚP przewyższa dynamikę obrotów dużych firm.

W roku 2011 MŚP zwiększyły swoje przychody o 13,3%.

Polska nie odbiega znacząco od swoich południowych i zachodnich

sąsiadów pod względem udziału MŚP w całym zbiorze przedsiębiorstw.

Duże przedsiębiorstwa są bardziej efektywne – średnia rentowność

w dużych przedsiębiorstwach wynosi 6% wobec ok. 4% w MŚP, przy

czym profil rentowności w ujęciu branż charakteryzuje się istotnymi

różnicami.

Dla MŚP istotniejsza od rentowności, zwłaszcza w krótkim okresie,

jest płynność finansowa; duzi mają większy apetyt na zysk i większą

skłonność do podejmowania ryzyka.

Co do zasady im większe przedsiębiorstwo tym stabilniejsze. Małe

przedsiębiorstwa są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.

Jedynie rozważny wzrost pozwala MŚP zwiększyć zyski minimalizując

ryzyka z nim związane.

Wśród barier rozwoju wskazywanych przez polskich przedsiębiorców

dominuje biurokracja, niejasne prawo i skomplikowane przepisy.

Generalnie, bariery rozwoju łatwiej pokonywać dużym podmiotom. Tym

niemniej MŚP nie są bezbronne i powinny aktywnie sięgać po dostępne

rozwiązania służące pokonywaniu barier.

Wraz ze wzrostem, MŚP powinny profesjonalizować zarządzanie firmą

i korzystać z narzędzi, które usprawniają działanie organizacji. Priorytetem

przy wdrażaniu nowych rozwiązań powinno być zachowanie kluczowego

czynnika sukcesu MŚP – ducha przedsiębiorczości.

Przyjęta metodologia,

źródła danych oraz eksperci

22

Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci

Metodologia oraz źródła danych

Metodologia:

Przedsiębiorstwo niefinansowe zdefiniowano jako podmiot zaklasyfikowany

(niezależnie od liczby pracujących w nich osób) do następujących sekcji

według Polskiej Klasyfikacji Działalności:

B. Górnictwo i wydobywanie

C. Przetwórstwo przemysłowe

D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,

gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

E. Dostawa wody

F. Budownictwo

G. Handel hurtowy i detaliczny

H. Transport i gospodarka magazynowa

I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi

J. Informacja i komunikacja

L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości

M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna

N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca

(bez podklasy działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem

terenów zielonych)

P. Edukacja

Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (bez działalności szpitali)

R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją

S. Naprawa i konserwacja komputerów i artykułów użytku osobistego

i domowego oraz pozostała indywidualna działalność usługowa

Poza oznaczonymi wyjątkami, wszelkie dane odnośnie małych przedsiębiorstw

są bez uwzględnienia mikroprzedsiębiorstw.

Źródła danych:

Główne źródła danych:

• ,,Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2011 roku’’, GUS,

Warszawa 2013

• ,,Rachunki narodowe według sektorów i podsektorów instytucjonalnych

w latach 2007 -2010’’, GUS, Warszawa 2013

• ,,Niefinansowe rachunki kwartalne według sektorów instytucjonalnych

w latach 2005-2012, ceny bieżące’’, GUS, Warszawa 2013

• ,,Schemat klasyfikacji PKD’’, GUS

• ,,Annual Report on EU SMEs 2010/2011’’, Komisja Europejska,

Rotterdam, Cambridge, 2011

• Oficjalna strona czeskiego urzędu statystycznego Czech Statistical Office

• Urząd Statystyczny na Słowacji Statisticke_udaje_MSP-Slovensko

• Sprawozdania Ministerstwa Finansów RP

• Grant Thornton International Business Report 2013

• Grant Thornton International Business Report 2009

23

Przyjęta metodologia, źródła danych oraz eksperci

Nasi eksperci

Przemysław Hewelt

Menedżer Zespołu Fuzji i Przejęć

Doradztwo Gospodarcze

Przemysław Polaczek

Partner Zarządzający

Relacje Biznesowe

International Business Centre Director

Tomasz Wróblewski

Wiceprezes Zarządu

Partner Zarządzający Grant Thornton

Anatol Skitek


Doradztwo Gospodarcze

Dariusz Bednarski

Partner Zarządzający

Doradztwo Podatkowe

Monika Smulewicz

Grant Thornton FPA Outsourcing

Dyrektor Zarządzający

HR & Payroll Partner

Prof. dr hab. Waldemar Frąckowiak

Partner

Grant Thornton

Kontakt w związku z niniejszym dokumentem

24

Anatol Skitek

CIA


T +48 61 625 1461

M +48 661 538 546

E [email protected]@pl.gt.com

Agnieszka Janković-Żelazna

Menedżer

Relacje Biznesowe

T +48 22 205 4841

M +48 609 366 474

E [email protected]

Kontakt z Grant Thornton

Poznań

Malta Office Park, Budynek F

ul. abpa Antoniego Baraniaka 88 E

61-131 Poznań

T +48 61 62 51 100

F +48 61 62 51 101

www.GrantThornton.pl

Warszawa

al. Jana Pawła II 15

00-828 Warszawa

T +48 22 20 54 800

F +48 22 20 54 801

Wrocław

ul. Włodkowica 21 lok. 12

50-072 Wrocław

T +48 71 73 37 560

F +48 71 73 37 561

Kraków

ul. Kamieńskiego 51

30-653 Kraków

T +48 12 37 64 100

F +48 12 37 64 101

Katowice

ul. Francuska 34

40-028 Katowice

T +48 32 72 13 700

F +48 32 72 13 701

Grant Thornton Frąckowiak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k jest członkiem Grant Thornton International Ltd.

25

http://grantthornton.pl/