6 7
Rozdzia 1. Zarzdzanie dziaaniami fundraisingowymi
Anna widerska
W rozdziale zostan zawarte definicje rnych form aktywnoci
spoecznych. Przedstawione bd midzy innymi: definicja, historia i
typologia organizacji pozarzdowych, pojcie wolontariatu,
teore-tyczne ujcie fundraisingu (definicja, historia, stosowane
dziaania fun-draisingowe, zasady etyki fundraisera) oraz
formalno-prawne aspekty fundraisingu. W zakresie tego rozdziau
znajda si rwnie zagadnie-nia z zakresu: zarzdzania projektowego,
metod zarzdzania, rekrutacji zespou, komunikacji oraz stylw
kierowania. Zaprezentowane bd take, wskazane podane cechy
profesjonalnego fundraisera, warunki podjcia pracy w zawodzie,
wymagania zdrowotne i psychologiczne oraz zostan wyrnione
charakterystyczne profile zawodowe.
1.1. Fundraising jako dziedzina aktywnoci spoecznej
Celem zrozumienia dalszych treci i rozwaa, na samym poczt-ku
tego rozdziau zostan przedstawione podstawowe pojcia z zakresu
filantropii, organizacji spoecznych i ich rodzajw oraz historii.
Ponad-to zostanie przedstawiona krtko definicja wolontariatu,
darczycy czy beneficjenta. W pniejszych rozwaaniach zostan
przedstawione dostpne definicje fundraisingu i jego historia na
wiecie. Nastpnie
Artyku pochodzi z publikacji: Fundraising w dziaalnoci
organizacji pozarzdowych, (Red.) A. Grzegorczyk,
Wysza Szkoa Promocji, Warszawa 2011
8 9
zostanie ukazany fundraising w ujciu polskiego systemu prawnego
oraz fundraising w ujciu midzynarodowym na podstawie
Midzyna-rodowej Deklaracji Zasad Etycznych w Fundraisingu. Na
koniec tego punktu bd wyszczeglnione ulgi i zwolnienia podatkowe
jakie orga-nizacjom przysuguj.
1.1.1. Pojcie organizacji
Na kadym kroku mona spotka si z rnymi formami orga-nizacji. Sowo
organizacja mona rozpatrywa w dwch aspektach w sensie rzeczowym
jako pewien zbir elementw, wewntrznie upo-rzdkowanych, powizanych
ze sob i dziaajcych w otoczeniu oraz w sensie czynnociowym czyli
organizacja jakiego wydarzenia np. wydarzenia kulturalnego.
Tadeusz Kotarbiski okrela organizacj jako pewne wspdzia-anie
elementw, ktre ma za zadanie przyczyni si do powodzenia caoci.
Termin organizacja pochodzi od greckiego sowa sowa orga-nizo, ktre
oznacza stworzenie uporzdkowanej harmonijnej caoci. Gwnymi
skadnikami organizacji s trzy podstawowe elementy: ludzie, cele,
oraz rodki. Organizacje przy pomocy ludzi s w stanie realizowa
okrelone i zamierzone cele, wykorzystujc przy tym posia-dane rodki.
1
Ze wzgldu na charakter dziaalnoci, szczegln form organiza-cji s
organizacje spoeczne, ktre nie tylko na wiecie, ale rwnie i w
Polsce od dawna odgrywaj istotn rol w yciu publicznym i s okre-lane
mianem trzeciego sektora. Pozostae sektory to sektor publiczny
czyli wadza i administracja publiczna oraz sektor rynkowy czyli
biznes i przedsibiorczo. Sektor organizacji, podobnie jak sektor
publiczny, dziaa w interesie publicznym, a nie prywatnym.
Organizacje spoecz-ne to zorganizowane grupy spoecznoci, dziaajce w
celu realizacji konkretnych wyznaczonych celw. Organizacje te s
zorganizowane w sposb formalny i dziaaj na podstawie okrelonych
przepisw doty-czcych powstawania i funkcjonowania poszczeglnych
organizacji. W przypadku stowarzysze organizacja gwne zasady opiera
na ustawie o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie za
doku-mentem wewntrznym regulujcym wadz, struktur organizacji
1 J. Kisielnicki, Zarzdzanie organizacj, Wysza Szkoa Handlu i
Prawa, Warszawa 2004, s. 11-14
8 9
oraz jej cele jest statut organizacji. Organizacje spoeczne
wyrniaj si spoecznym charakterem prowadzonej dziaalnoci. Przykadem
organizacji spoecznej mog by stowarzyszenia, fundacje i zwizki
zawodowe.2
Historia organizacji pozarzdowych na wiecie siga 1839 roku. Jedn
z pierwszych duych organizacji pozarzdowych bya zaoona w 1905 roku
organizacja Rotary International (aktualnie Rotary w swo-ich
strukturach zrzesza ludzi biznesu z caego wiata o rnych profi-lach
dziaalnoci, ktrzy wiadcz pomoc humanitarn, promuj normy etyczne w
biznesach o rnych profilach dziaalnoci oraz pomagaj budowa pokj na
wiecie).3 Do 1914 roku na wiecie oszacowano liczb 1083 organizacji
pozarzdowych. Gwn istot tamtych orga-nizacji bya walka z
niewolnictwem, przepywem ludnoci oraz walka o prawa kobiet. Typowe
pojcie organizacja pozarzdowa pojawio si wraz z powstaniem
Organizacji Narodw Zjednoczonych w 1945 roku. Gwnym dokumentem,
ktry regulowa prawnie funkcjono-wanie organizacji bya Karta Narodw
Zjednoczonych, ktra w swo-jej treci zawieraa pierwsz definicj
midzynarodowej organizacji pozarzdowej (non-governmental
organization). Definicja ta brzmi nastpujco kada organizacja
midzynarodowa, ktra nie opiera si na mocy umowy midzynarodowej. Od
tamtego czasu definicja organi-zacji pozarzdowych ewaluowaa i
powstao wiele nowych okrele na t form aktywnoci spoecznej.
Wielo polskich nazw i terminw odpowiadajcych definicji
organizacji non-profit (z j.ang. non profit organization tum.
organi-zacja nie nastawiona na zysk) moe powodowa pewien problem ze
wzgldu na interpretacj tumaczenia z j. ang. skrtu NGO. Ze skrtem
NGO czsto utosamiane s te takie pojcia jak: organizacja spoecz-na,
organizacja non profit (NFP Not For Profit Organization) oraz tzw.
trzeci sektor.
Sargeant za organizacj non profit uwaa tak organizacj, ktra suy
poprawie oglnego poziomu ycia spoecznego. Moe si to sta dziki
zebraniu i redystrybucji odpowiednich zasobw oraz dostarcze-niu
usug i dbr fizycznych.4
2 Wikipedia, haso: organizacja pozarzdowa,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Organizacja_poza-rz%C4%85dowa,
13.08.20103 Wikipedia, haso: rotary international,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rotary_International, 15.08.20104 A.
Sargeant, Marketing w organizacjach non-profit, Oficyna
Ekonomiczna, Krakw 2004, s. 17
10 11
Organizacje pozarzdowe to takie jednostki organizacyjne, kt-rych
dziaalno nie jest nastawiona na czerpanie zyskw tylko, dla
zaspakajania publicznych potrzeb. Nie wyklucza to jednak
prowadze-nia dziaalnoci gospodarczej przez organizacj, ale
pozyskane w ten sposb rodki musz by przeznaczone na statutowe cele
organizacji z wyczeniem wynagrodze dla zatrudnionych
pracownikw.
Podstawowym celem organizacji komercyjnych jest zysk, nato-miast
w przypadku organizacji non-profit pojawiaj si zupenie inne
priorytety, ktre na zysk nie s nastawione.
Gwn misj organizacji spoecznych jest wiadczenie dbr i usug, ktre
mog zaspokoi potrzeby spoeczestwa. Wrd celw mona wyrni: ch
ksztatowania okrelonych postaw spoecznych, czy typw zachowa. Aby
organizacje mogy realizowa swoje cele potrzebuj do tego pozyskanych
wolontariuszy, ktrzy bd aktywnie wspiera idee reprezentowane przez
organizacje. Kada organizacja powstaje w celu cile okrelonym przez
ni, w podstawowym doku-mencie, jakim jest statut.
Rys. 1. Cele organizacji non-profit
Jak wida na powyszym schemacie, cele organizacji non-profit mona
podzieli na trzy grupy odbiorw, do ktrych te dziaania s kierowane.
Pierwsza z tych grup to uytkownicy, dla ktrych dobra i usugi s
wiadczone. Druga grupa to dobroczycy, w ramach tej grupy prowadzone
s dziaania z zakresu pozyskiwania wolontariuszy oraz rodkw na
realizacj celw. Ostatni grup jest spoeczestwo, do
rdo: Opracowanie wasne na podstawie P. Baczyk, M. Eichner,
Public Relations w organiza-cjach pozarzdowych, prezentacja z dn.
19.05.2005r., aziska Grne
10 11
ktrego w bardzo szerokim wymiarze s kierowane dziaania:
ksztato-wanie idei, wiadomoci czy stylu ycia. 5
1.1.2. Filantropia i wolontariat
Spoeczne i bezinteresowne dziaania s coraz bardziej popularne.
Coraz wicej osb publicznych tzw. celebrytw angauje si w dziaa-nia
wpierajce okrelon dziaalno spoeczn. Organizacje spoeczne zaczynaj
rwnie, korzysta z portali spoecznociowych, ktre na jednej
platformie cz sympatykw danej idei.
Filantropia to idea bezinteresownej pomocy lub wsparcia innych.
Filantropia moe dotyczy zarwno dziaalnoci prywatnych osb, ale rwnie
firm i instytucji polegajca na bezpatnym i bezinteresownym wsparciu
w idei humanitaryzmu.6
Pojcie filantropia ma swoje pocztki ju w kulturze antycznej.
Sowo pochodzi od greckich sw philanthropia co oznacza dobroczyn-no,
yczliwo oraz od sowa philanthropos czyli kto kochajcy ludzko. W
tamtej kulturze pomaganie innym byo czym zupenie normalnym i
wynikao z mioci do blinich. Pierwszym filantropem, ktry mimo
grocego niebezpieczestwa, wykaza si szlachetno-ci by Prometeusz. W
okresie redniowiecza, w rozwoju filantropii kluczow rol odegra koci
i tradycje chrzecijaskie, pod ktrego wpywem rozwina si filantropia
religijna okrelana mianem dobro-czynnoci (od ac. charitativus
oznaczajcy miosierdzie chrzecija-skie wobec ubogich). W pniejszym
czasie wyksztacia si rwnie filantropia wiecka.
Dobroczynno traktowana jest judaizmie, chrzecijastwie i isla-mie
jako swoisty nakaz religijny, akcentujcy potrzeb opieki nad
naj-uboszymi. Filantropia odnosi si do wartoci wieckich i wyraa si
w solidarnoci z ubogimi. Filantropia dodatkowo akcentuje wspieranie
nauki, owiaty oraz kultury.7
Organizacje aby mc realizowa swoj dziaalno zgodnie z okrelonymi
w statucie celami, musz pozyskiwa rodki finansowe i rzeczowe na
swoj dziaalno. Jest wiele moliwoci, z ktrych mog skorzysta
organizacje. Pierwsz z nich s dotacje, subwencje, ktre
5 Tame, str. 1176 M. Bajerowicz, Filantrop naszych czasw, Wyd.
Marcina Bajerowicza, Pozna 1994, s. 17 E. Le, Zarys historii
dobroczynnoci i filantropii w Polsce, Warszawa 2001
12 13
organizacja moe pozyskiwa poprzez pisanie wnioskw do lokalnych
instytucji tj. urzd miasta, starostwo powiatowe, urzd marszakow-ski
oraz poprzez wnioskowanie rodkw do programw unijnych. Ponadto
organizacje niewielkie kwoty mog te czerpa ze skadek czonkowskich,
ktre s wpacane zwykle raz w roku lub co miesic przez wszystkich
czonkw organizacji. Organizacje mog rwnie otrzymywa darowizny,
spadki i zapisy. Regulacje prawne co do formy przekazania i
rozliczenia rodkw lub skadnikw majtkowych wpro-wadza kodeks
cywilny. Kolejn moliwoci jest organizacja zbirek publicznych (rodkw
finansowych i rzeczowych). Odpis 1% od rocz-nego opodatkowania
rwnie moe by przekazany na cele statutowe organizacji. Fachowa
definicja precyzuje pojcie 1% jako rdo finansowania organizacji
poytku publicznego, kady obywatel ma moliwo przekazania 1% nalenego
podatku, jest to uspoecznienie alokacji podatku (rodkw
publicznych), podatnik dysponuje 1% swo-jego podatku, nie jest to
typowa dziaalno charytatywna, gdy i tak musiaby to zapaci8.
Organizacje mog rwnie prowadzi odpatn dziaalno, z ktrej pozyskane
kwoty musz zasili konto organizacji z przeznaczeniem na realizacj
celw statutowych.9
Wolontariatem mona okreli wszelkie dziaania wiadomie realizowane
na rzecz innych, ktre wykraczaj poza wizi rodzinne, koleeskie i
przyjacielskie i maj charakter bezpatny i dobrowolny.10 Wolontariat
mona wyrni ze wzgldu czasu jego trwania na wolon-tariat
bezterminowy, krtkoterminowy, ze wzgldu na czstotliwo jego
wystpowania na jednorazowy lub okresowy i ostatni podzia jest ze
wzgldu osoby, ktre go realizuj czyli wolontariat indywi-dualny i
grupowy. Osoby pracujce w imi wolontariatu (bezpatnie i
charytatywnie) okrelane s jako wolontariusze lub otrzymuj miano
spoecznika czyli czowieka zajmujcego si sprawami spoecznymi,
bezinteresownie pracujcego dla dobra spoeczestwa. 11 Wolontariusze
z caego wiata obchodz swoje wito 5 grudnia. wito to zostao
ustanowione 1981 roku przez UNESCO. Wedug danych, ktre podaje
8 http://www.wolontariat.org.pl/strona.php?p=929 A. Sargeant,
op.cit., s. 26110 http://www.wolontariat.org.pl/strona.php?p=92,
15.09.201011 M. Huczek, Marketing organizacji non-profit, Wysza
Szkoa Zarzdzania i Marketingu w Sosnowcu, Sosnowiec 2003, s. 66
12 13
portal organizacji pozarzdowych www.ngo.pl w Polsce jest ponad 6
milionw wolontariuszy.12
Rys. 2. Odsetek wolontariuszy w Polsce (Badanie dotyczce
zaan-gaowania spoecznego Polakw w latach 2001-2010) 13
12 Wyniki na podstawie badania zrealizowanego przez Millward
Brown SMG/KRC na losowej, reprezentatywnej prbie 1011 Polakw w
wieku 15 i wicej lat13Jadwiga Przewocka, Stowarzyszenie Klon/Jawor,
Koniec kryzysu wolontariatu?,
http://warszawa.ngo.pl/wiadomosc/606013.html, 3.12.201014 Tame15
Tame
rdo: Wyniki na podstawie badania zrealizowanego przez Millward
Brown SMG/KRC na loso-wej, reprezentatywnej prbie 1011 Polakw w
wieku 15 i wicej lat. 14
rdo: Wyniki na podstawie badania zrealizowanego przez Millward
Brown SMG/KRC na loso-wej, reprezentatywnej prbie 1011 Polakw w
wieku 15 i wicej lat.15
Rys. 3. Odsetek wolontariuszy w grupach wyksztacenia, (Badanie
dotyczce zaangaowania spoecznego Polakw)
14 15
Powody dla ktrych spoeczestwo polskie nie angauje si spo-ecznie
s bardzo rne. Jednak kluczowe powody jakie podaj trzy grupy wiekowe
(15-25, 26-55 oraz powyej 55 lat) s nastpujce: osoby w grupach
wiekowych 15-25 oraz 26-55 lat, ktre nie s wolon-tariuszami jako
powd braku aktywnoci spoecznej wskazuj brak
Rys. 2 obrazuje jak zmienia si w Polsce udzia wolontariuszy (w
wieku 15 i wicej lat) w skali caego kraju na przeomie lat 2001
2010.
Zainteresowanie wolontariatem zalene jest od wyksztacenia,
statusu zawodowego oraz wieku. Dominujc grup angaujc si spoecznie s
osoby z wyksztaceniem wyszym 28%. Grupami naj-aktywniejszymi jednak
s osoby poniej 25 lat - uczniowie i studenci. Rola wyksztacenia
oraz wieku w jakim jest ono zdobywane mona uzna za kluczow gdy od
wielu lat jest ona staym i niezmiennym kryterium warunkujcym
zaangaowanie spoeczne Polakw.
Rys 4. Powody braku zaangaowania Polakw, (Badanie dotyczce
zaangaowania spoecznego Polakw) 16
rdo: Wyniki na podstawie badania zrealizowanego przez Millward
Brown SMG/KRC na loso-wej, reprezentatywnej prbie 1011 Polakw w
wieku 15 i wicej lat. 17
16 Tame17 Tame
14 15
czasu, natomiast osoby powyej 55 roku ycia wskazuj odpowied o
braku zainteresowania tym tematem.
1.1.3. Typy organizacji pozarzdowych
Organizacje pozarzdowe tworzone s w celu realizacji przer-nych
zada i planowanych przedsiwzi. Organizacje NGO mona podzieli ze
wzgldu na profil i charakter dziaalnoci. 18
Organizacje samopomocowe, to takie organizacje, ktre w swojej
dziaalnoci za gwny cel stawiaj pomoc swoim czonkom. Przyka-dem
takiej organizacji moe by stowarzyszenie byych pracownikw danej
firmy w danym miecie. 19
Kolejnym typem organizacji s organizacje opiekucze, czyli takie,
ktre wiadcz pomoc na rzecz innych osb i wspieraj ich. Zwykle s to
wyspecjalizowane organizacje, zajmujce si np. niewi-domymi
kobietami. 20
Organizacje, ktrych celem i gwnym dziaaniem jest
reprezen-towanie jakiej konkretnej spoecznoci to organizacje
przedstawi-cielskie, przykadem moe by organizacja skupiajca
mieszkacw danego osiedla. 21
Kolejnym typem organizacji s organizacje mniejszoci, ktre
podobnie jak organizacje przedstawicielskie reprezentuj interesy
innych osb. W tym przypadku istotna jest grupa osb, ktr te
organi-zacje reprezentuj s to zazwyczaj mniejszoci wyznaniowe,
narodo-we i etniczne. 22
Ze wzgldu na ekspresowy charakter powstania organizacji, ktra
jest tworzona, aby przeprowadzi jednorazowe wydarzenie, akcj czy
projekt powstaj organizacje ad hoc. 23
Oprcz organizacji, ktre reprezentuj interesy innych osb, s rwnie
organizacje, ktre s tworzone i dziaaj we wsplnym inte-resie ich
czonkw, ktrych czy wsplna pasja. Taki typ organizacji zwany jest
organizacj hobbystyczno-rekreacyjn. 24 18 Ustawa o dziaalnoci
poytku publicznego i o wolontariacie z dn. 24.04.2003 r. (Dz. U. Nr
96, poz. 873 z pn. zm.19 Tame20 Tame21 Tame22 Tame23 Tame24
Tame
16 17
Powstaj take organizacje zadaniowe, ktrym zadania (np. dba-nie o
estetyczny stan parkw miejskich) zlecaj wadze pastwowe.25
1.1.4. Pojcie fundraisingu
Fundraising jest nowym typem aktywnoci spoecznej, std
litera-tura z tego zakresu nie jest obszerna i zwykle dostpna tylko
w jzyku angielskim.
Podstawowym i jedynym celem fundraisingu jest pozyskiwanie
funduszy. rodki te (rzeczowe i finansowe) przekazywane s na projekt
jednorazowy lub na sta dziaalno organizacji.26
Zagraniczne portale internetowe okrelaj fundraising w nastpu-jcy
sposb: Fundraising to proces, ktry zesp wykorzystuje, aby zapewni
rodki finansowe konieczne do realizacji jego projektu.27 lub jako
organizowanie pienidzy na okrelony cel, w szczeglnoci dla
organizacji charytatywnej28 oraz okrelany jest jako proces z prob o
wsparcie finansowe (zwykle w formie dotacji) dla sprawy
niekomer-cyjnej.29
Potoczne rdo, jakim jest Wikipedia okrela fundraising jako
proces zdobywania funduszy poprzez proszenie o wsparcie osb
indy-widualnych, firm, fundacji dobroczynnych lub instytucji
rzdowych.30 Fundusze zbierane s gwnie na cele spoeczne przez
organizacje religijne, naukowe, sportowe, modzieowe, domy dziecka,
szpitale, hospicja, szkoy i uczelnie. 31
Jako najpopularniejsze metody fundraisingowe mona wyszcze-glni
midzy innymi: kwesty, sprzeda cegieek, aukcje, loterie, imprezy
publiczne (special events) np. biegi uliczne, ktre s po-czone z
zbirkami pienidzy. Dziaania fundraisingowe prowadzone s rwnie w
Internecie midzy innymi poprzez klikanie w bannery na stronach
internetowych.32
25 Tame26 A. Sargeant, J. Shang, Fundraising Principles and
practice, Josscy-Bass, San Francisco 2010, s. 14727
http://assets.panda.org/downloads/3_2_fundraising_02_26_07.pdf,
4.12.201028
http://dictionary.cambridge.org/dictionary/british/fundraising,
4.12.201029
http://www.businessdictionary.com/definition/fundraising.html,
4.12.201030 http://pl.wikipedia.org/wiki/Fundraising, 3.11.201031
Tame32 Tame
16 17
Szczegln form fundraisingu jest dialog bezporedni (direct
dia-logue), ktry polega na pozyskiwaniu funduszy bezporednio od
indy-widualnych osb. Fundraiserzy prowadz rozmowy na ulicach miast
i przekonuj przechodniw (potencjalnych darczycw) do misji
orga-nizacji, ktr reprezentuj, oraz zapraszaj do regularnego
wsparcia organizacji przez zlecenie zapaty. W Polsce tak form
pozyskiwania funduszy stosuje gwnie Amnesty International oraz
Greenpeace. 33
Pozyskiwaniem funduszy zajmuj si zawodowi fundraiserzy, ktrzy s
rekrutowani na potrzeby poszczeglnych projektw, jak rw-nie
zatrudniani s na stae celem pozyskiwania rodkw dla organi-zacji. W
Polsce organizacj zrzeszajc profesjonalnych fundraiserw jest
Polskie Stowarzyszenie Fundraisingu.34
Fundraising mona okreli jako pozyskiwanie funduszy, ktre polega
na tworzeniu pozytywnych relacji oraz na znalezieniu rde
finansowania odpowiednich dla danego typu organizacji non-profit,
ktre chc zwikszy swoje zdolnoci w pozyskiwaniu funduszy i
sku-tecznoci gromadzenia rodkw.
Fundraising mona podzieli na rnego rodzaju typy dziaa m.in. na
oglne budowanie zdolnoci do pozyskiwania funduszy; pozy-skiwanie
darczycw; special events i public relations; special events
fundraising; przekazywanie nieruchomoci; planowanie kapitaowe,
datki korporacyjne oraz dotacje rzdowe. 35
Pierwszym dziaaniem jest oglne budowanie zdolnoci do
pozy-skiwania funduszy. W ramach tego naley wyznaczy dalekosine
cele strategiczne i zbada rynki pozyskiwania funduszy i perspektywy
organizacji specjal events.36
Ponadto naley rwnie rozpozna potencjalny rynek darczycw i
stworzy rejestr donatorw oraz zaplanowa komunikacj z nimi.
Niezbdnym jest take przygotowanie biura pod dziaalno fundra-isingow
(meble i potrzebny sprzt).37
Kolejnym dziaaniem jest pozyskanie darczycw. Naley zacz od
okrelenia listy darczycw z podziaem na regiony i okrgi. Nastpnie
uruchomi dziaania fundraisingowe nakaniajce darczy-cw na tzw.
drobne datki metodami np. w formie listw fundraisin-
33 Tame34 http://pl.wikipedia.org/wiki/Fundraising, 3.11.201035
A. Sargeant, J. Shang, op. cit., s. 21036 Tame37 Tame
18 19
gowych, telefonw oraz spotka door-to-door (osobistych) celem
uwiadomienia potencjalnych darczycw o celowoci dziaa
fundra-isingowych prowadzonych przez organizacj.38
W odrnieniu od datkw indywidualnych mona wyrni te datki
korporacyjne, s to dziaania polegajce na poszukiwaniu datkw od
korporacji. Fundraiserzy mog te pozyskiwa dotacje rzdowe.39
Kolejn form pozyskiwania funduszy s dziaania z zakresu spe-cial
events i public relations, ktre polegaj na organizacji wydarze,
ktrych celem jest pozyskiwanie funduszy. Zadanie to w gwnej mie-rze
jest efektem zespou dziaa marketingowych i public relations.40
Specyficznymi dziaaniami s special events fundraising czyli
wydarzenia nakierowane na fundraising i marketing. S to dziaania
polegajce na oglnej promocji, publicznej edukacji i uwiadamianiu
wagi fundraisingu.41
Form datkw moe by te przekazywanie nieruchomoci. Na podstawie
zapisw majtkowych i innych dziaa (darowizn), organi-zacje mog na
swoje potrzeby otrzymywa nieruchomoci.42
Dugofalowym dziaaniem o do duym zasigu moe by pla-nowanie
kapitaowe. Polega to na nawizywaniu dugoletnich relacji z
darczycami indywidualnymi i instytucjami celem przekazywania rodkw
na okazjonalne datki.43
1.1.5. Historia fundraisingu
Historia pozyskiwania funduszy siga drugiej poowy XV w. Pierwsze
dziaania pozyskiwania rodkw byy zwizane z organi-zacjami
kocielnymi. Prekursorami, ktrzy zwrcili uwag na hojno i rozwj
poziomu wiadomoci przekazywania datkw byli John Win-throp (ur.
1588r. zm. 1649r.), William Penn (ur. 1644r. zm. 1718r.) oraz
Cotton Mather (ur. 1663r. zm. 1728r.). Uwaali oni, i integraln czci
dziaalnoci organizacji powinno by pozyskiwanie funduszy zewntrznych
z darw czy datkw. Ludno kolonialna w Stanach Zjednoczonych bya
pocztkowo wrogo nastawiona do powstajcych
38 Tame39 Tame40 A. Sargeant, J. Shang, op. cit., s. 21041
Tame42 Tame43 Tame
18 19
organizacji. Tolerowane byy jedynie finansowane z podatkw
uczel-nie, kocioy i przedsibiorstwa pastwowe. Przez kolejne
stulecia obawa przed finansowym wspieraniem kogokolwiek i
czegokolwiek mina i ch prywatnego finansowania zakorzeniaa si w
tradycji narodu amerykaskiego. Podrnik Alexis de Tocqueville,
przebywajc w Ameryce (1835r.), by pod wraeniem gotowoci ludzi do
swobodne-go przekazywania wasnych funduszy, celem poprawy sytuacji
lokalnej spoecznoci. Podczas wizyty zauway rwnie, e lokalna
wsplnota obywateli wykazywaa potrzeby kocioa, szkoy czy szpitala i
w tym celu zbierano czonkw wsplnoty, formowano komisj i wyznaczano
liderw, przekazujc na ich poparcie fundusze.44
Wrd pierwszych zarejestrowanych kampanii pozyskiwania funduszy
byo wsparcie synnej uczelni Harvard w Massachusetts. Panowaa w
tamtych czasach tendencja, aby ksztaci zarwno ludzi wieckich jak i
duchownych. Pierwsze historyczne dziaania fundra-isingowe polegay
na tym, e z Ameryki do Anglii zostao wysanych trzech ministrw celem
pozyskania funduszy na Harvard. Jeden z mini-strw wrci z bardzo
pokan pozyskan kwot, drugi z nich pozosta w Anglii jako minister,
trzeci przypaci swe dziaania yciem i zosta powieszony na
szubienicy. Jak wida od lat pozyskanie funduszy byo cikim i nieco
ryzykowny zawodem.45
1.1.6. Midzynarodowa Deklaracja Zasad Etycznych w
fundraisingu
Dziaania fundraisingowe s prowadzone na caym wiecie. Celem
ujednolicenia pewnych zasad i rozwiza, jakie s stosowane w
prowadzeniu tej dziaalnoci ustanowiono Midzynarodow Dekla-racj
Zasad Etycznych w Fundraisingu. Dokument ten zosta uchwalo-ny
(16.10.2006r.) przez przedstawicieli organizacji fundraisingowych z
24 pastw podczas IV Midzynarodowego Szczytu Fundraisingu w
Noordwijkerhout w Holandii. Gwnym przesaniem tego dokumentu jest
ujednolicenie zasad panujcych wrd organizacji, ktre prowadz
dziaania fundraisingowe na caym wiecie, poprzez stworzenie jednej,
uniwersalnej deklaracji regulujcej podstawowe zasady, ktrych naley
przestrzega. Organizacje przyjmujce zasady tej deklaracji nie
musz
44 Tame, s. 27-2845 Tame
20 21
porzuca swoich dotychczasowych standardw i norm, lecz deklaracja
jest symbolem do wyznawania tych samych wartoci etycznych w tym
zawodzie na caym wiecie. Deklaracja wyznacza pi podstawowych
uniwersalnych zasad oraz wytyczne co do standardw dziaalnoci.
46
Uniwersalne zasady w dziaalnoci fundraisera zawieraj pi
wytycznych takich jak: uczciwo, szacunek, konsekwencja, empatia o
raz przejrzysto. Fundraiserzy powinni zawsze pracowa w sposb
uczciwy, nie wprowadzajc w bd swoich potencjalnych darczycw i
beneficjentw. Wszelkie dziaania powinny by prowadzone z sza-cunkiem
dla darczycw i beneficjentw ale rwnie z szacunkiem do zawodu
fundraisera. Konsekwentnie powinno si unika istniejcych lub
potencjalnych sytuacji, w ktrych moe nastpi konflikt interesw oraz
wyklucza sytuacje zwizane z niewaciwym postpowaniem fundraisera w
sferze osobistej i zawodowej. Wszelkie dziaania musza by prowadzone
w sposb jawny. Zadaniem fundraiserw jest promo-wanie dziea lub
idei, dla ktrej pracuj, jak rwnie zaraanie innych tym entuzjazmem.
Wszystko powinno odbywa si z poszanowaniem prywatnoci, wolnoci
wyboru i odmiennoci pogldw innych osb. Fundraiserzy powinni
sporzdza przejrzyste sprawozdania z prowa-dzonej dziaalnoci i
pozyskanych funduszy, umieszczajc tam w spo-sb jasny i przejrzysty
zasady gospodarowania rodkami, darowiznami oraz poniesione wydatki
i koszty.47
W swojej dziaalnoci fundraiserzy powinni te kierowa si pew-nymi
standardami, ktre dotycz poszczeglnych zagadnie: odpowie-dzialno
fundraiserw odnonie darowizn; relacje z udziaowcami (darczycami,
beneficjentami i pracodawcami); odpowiedzialno za czno, marketing i
udostpnienie informacji; raporty z zarzdzania, finanse i koszty
fundraisingu; patnoci i rekompensata oraz zgodno z prawem
narodowym.48
W przypadku darowizn wysok uwag przywizuj si do dobro-wolnoci
dziaa, aby potencjalni darczycy nie byli przymuszani, ani w aden
sposb, eby nie byy stosowane jakiekolwiek formy nacisku, nkania,
zastraszania lub przymusu do przekazywania darowizn. Daro-wizny nie
mog by pozyskiwane dla osobistych korzyci fundraisera. W przypadku
gdy darczyca jasno wskae na co konkretnie maj by
46 International Statement of Ethical Principles in Fundraising,
http://fundraising.org.pl/content/view/24/56/, 4.12.2010r.47 Tame48
Tame
20 21
przeznaczone rodki przez niego przekazane, decyzja taka musi by
respektowana i wykonana przez fundraisera.49
W relacji z udziaowcami (darczycami, beneficjentami i
praco-dawcami) fundraiserzy powinni udziela aktualnych i
prawdziwych informacji na jaki cel rodki s pozyskiwane oraz w jaki
sposb bd wykorzystane.50
W trakcie swojej pracy musz uywa takich technik pozyskiwa-nia
funduszy, aby nie narusza godnoci osb, z ktrymi wsppracuj oraz osb,
od ktrych chc te rodki pozyska.51
W przypadku marketingu i udzielania informacji najwaniejsze
jest, aby podawane do wiadomoci publicznej byy rzetelne, dokadne i
prawdziwe. W udzielanych komunikatach nie mona zania, zawy-a, a tym
bardziej zataja informacji o tym, e dziaalno fundraisin-gowa
generuje koszty administracyjne. Fundraiserzy bd prowadzi swoje
dziaania zgodnie z ustawa o ochronie danych osobowych i nie bd
przetwarza i upowszechnia danych o darczycach oraz o innych
podmiotach wsppracujcych z organizacj. W przypadku, gdy dar-czyca
zgosi wniosek o usunicie go z listy lub bazy danych darczy-cw,
powinno zosta to wykonane niezwocznie.52
Sprawozdawczo, raporty oraz dokumenty ksigowe powinny by
prowadzone w sposb jasny i przejrzysty. Na danie udziaow-cw raporty
roczne powinny by im udostpniane. Tworzone raporty ksigowe powinny
by tworzone zgodnie ze standardami narodowymi i midzynarodowymi.
Fundraiserzy powinni ujawnia udziaowcom poniesione koszty
fundraisingu oraz opaty i inne wydatki, a take zasa-dy
rozporzdzania nimi i umieszczania ich na lokatach.53
Informacje dotyczce wysokoci pacy fundrasiera powinny by zawsze
ujawniane w przypadku, gdy darczycy czy beneficjenci sobie tego
zaycz. Ustalenie pacy fundraisera stanowi oddzielny podpunkt w
Midzynarodowej Deklaracji Zasad Etycznych w Fundraisingu.
Deklaracja okrela, e fundraiserzy bd pracowa jako wolontariusze lub
bd otrzymywa stae wynagrodzenie. Deklaracja w szczeglno-ci zakada,
e fundraiserzy nie powinni otrzymywa wynagrodzenia w systemie
premiowania uzalenionego od wielkoci pozyskanych fun-
49 Tame50 Tame51 Tame52 Tame53 Tame
22 23
duszy. Ponadto za niedopuszczalne uwaa si przyjmowanie korzyci
majtkowych i niemajtkowych, przez fundraiserw, za decyzje jakie
podejmuj w imieniu organizacji.54
Ostatnim zagadnieniem jest zgodno z prawem narodowym.
Fundraiserzy nie mog podejmowa wsppracy z organizacjami, ktre ami
prawo lub dziaaj nie zgodnie z nim. Fundraiserzy nie powinni si
rwnie angaowa w dziaalno bdc w konflikcie z prawem narodowym i
midzynarodowym. Reasumujc Midzynarodowa Deklaracja Zasad Etycznych
w Fundraisingu porusza wiele aspektw istotnych w pracy fundraisera,
aby zasady etyczne, ktrymi si posu-guj byy jednakowe na caym
wiecie.55
1.1.7. Fundraising w polskim systemie prawnym
Zasady zwizane z organizacj fundraisingu mona znale po czci w
dokumentach: ustawa o zbirkach publicznych oraz wydane przez
ministra spraw wewntrznych i administracji rozporzdzenie w sprawie
sposobw przeprowadzania zbirek publicznych oraz zakre-su kontroli
nad tymi zbirkami oraz ustawa o dziaalnoci poytku publicznego i o
wolontariacie (odpis 1%, odpatna dziaalno poytku publicznego).
Ponadto informacje na temat finansowania stowarzysze i ich
dziaalnoci statutowej s zawarte rwnie w ustawie o stowa-rzyszeniach
(skadki czonkowskie), ustawie o finansach publicznych (dotacje,
subwencje), kodeksie cywilnym (nieodpatnie otrzymane darowizny,
spadki, zapisy) oraz kodeksie karnym (nawizki i inne wpaty sdowe i
komornicze).
Organizowanie publicznych zbirek finansowych i rzeczowych i
jakiekolwiek dziaa fundraisingowyh prowadzonych przez organiza-cj,
musi by prowadzone bardzo skrupulatnie i zgodnie z panujcym prawem,
ktre reguluje wszelkie dziaania organizacji. Poniej zawarte s gwne
zagadnienia prawne, ktre s niezbdne przy prowadze-niu takich dziaa
jak: wydawanie pozwole; cele zbirek okrelone w ustawie; podmioty
mogce ubiega si o pozwolenie na przepro-wadzenie zbirki; zasady
przeprowadzenia zbirki oraz jej raport i kontrola.56
54 Tame55 Tame56 Ustawa z dnia 22 stycznia 2010 r., op.cit.
22 23
Wikszo dziaa fundraisingowych odbywa si na zasadzie zbirek
(dobrowolnych). Zanim natomiast dojdzie do fizycznego pozyskiwania
funduszy od przyszych darczycw naley tak zbirk zgosi do
odpowiednich wadz i otrzyma pozwolenie. Zgoszeniom podlegaj:
wszelkie publiczne zbirki (w gotwce lub w naturze), ktre s
przeznaczone na pewien z gry okrelony cel. Pozwolenia takiego mog
udzieli wjt, burmistrz, prezydent miasta-w przypadku jeli dana
zbirka znajduje si na obszarze gminy, starostwa w przypadku gdy
zbirka dotyczy miejscowoci znajdujcych si w powiecie lub w
przypadku minimum dwch gmin, w ktrych ma odby si zbirka. Gdy
terenem zbirki jest dane wojewdztwo lub s to dwa lub wicej powiaty
to decyzj wydaje marszaek wojewdztwa. Najwikszym obszarem jest
zbirka oglnokrajowa, ktrej terenem, jak sama nazwa wskazuje, jest
obszar caego kraju lub minimum dwa wojewdztwa i decyzj o wydaniu
pozwolenia na zbirk wydaje minister waciwy do spraw wewntrznych. W
sytuacji, gdy pozyskane rodki maj by wykorzystane poza obszarem
kraju, w ktrym s zbierane, zgod trzeba otrzyma od trzech
ministerstw: spraw wewntrznych, zagranicznych, ministra finansw
publicznych. W przypadku, gdy zbirka ma by organizowana na terenie
jakiego obiektu prywatnego to pozwolenie na przeprowadzenie zbirki
moe wyda waciciel takiego obiektu czy lokalu.57
Ustawa jasno okrela cele, w ramach ktrych mog by orga-nizowane
zbirki publiczne. Najwaniejszym jest jednak, aby cel zbirki nie by
sprzeczny z prawem oraz aby by oglnie spoecznie akceptowalny.
Ustawa wskazuje gwne typy celw, a s to: religijne, pastwowe,
owiatowe, zdrowotne, kulturalno-spoeczne i spoeczno-opiekucze.
Zabronionym jest aby organizowa zbirki we wasnym interesie
prywatnym.58
O pozwolenie na zbirk publiczna ubiega si mog stowarzy-szenia i
organizacje posiadajce osobowo prawn, jak rwnie komi-tety, ktre
prowadzenia okrelonego celu. Cel zbirki musi pokrywa si z zaoeniami
statutowymi stowarzyszenia lub organizacji a w przy-padku komitetu
musi by zbieny z jego aktem organizacyjnym.
Ubiegajcy si o udzielenie pozwolenia na przeprowadzenie zbirki
publicznej przedstawia organowi plan przeprowadzenia zbirki
57 Ustawa z dnia 15 marca 1933 r., op. cit., art. 1-258 Tame,
art. 3
24 25
publicznej. Plan powinien zawiera cel, na jaki zbirka jest
prowa-dzona; forma w jakiej bdzie przeprowadzona; termin rozpoczcia
i zakoczenia zbirki; teren i obszar na jakim bdzie przeprowadzona;
liczba osb, ktra wemie udzia w zbirce publicznej; przewidywane
koszty przeprowadzenia zbirki publicznej a w szczeglnoci wyso-ko i
rodzaj poszczeglnych kosztw oraz sposb informowania o prowadzonej
zbirce publicznej.59
Przeprowadzajcy zbirk publiczn powinien ca zbirk szcze-gowo
opisa zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozporzdzeniu, a po
zakoczeniu zbirki stworzy sprawozdanie z przeprowadzo-nej zbirki.
Takie sprawozdanie powinno by przechowywane przez 2 lata od dnia
zakoczenia zbirki. Wyniki kadej zbirki powinny by publicznie
ogoszone ponadto wyniki zbirki naley przedstawi orga-nowi, ktry
wyda pozwolenie na jej przeprowadzenie oraz w okresie miesica
ogoszony wynik zbirki w prasie (zasig prasy ma by ade-kwatny do
zasigu terytorialnego zbirki).60
Organ, ktry wyda zgod na przeprowadzenie zbirki, ma prawo w
kadej chwili skontrolowa zbirk cofn swoj decyzj, jeli ma przesanki
do tego, i zbirka publiczna jest realizowana niezgodnie z jej
przeznaczeniem lub jeli kontynuowanie dalszego prowadzania zbirki
moe zagraa bezpieczestwu, spokojowi lub porzdkowi
publicznemu.61
Darczyc moe by kady, kto popiera dan organizacj, jej cele
statutowe lub konkretny cel, na ktry jest organizowana forma
pozyski-wania rodkw (np. zbirka). rda internetowe okrelaj darczyc
jako osob, ktra przekazuje co dobrowolnie. W zakresie prawa
gospodarczego, dawc (darczyc) jest kto, kto daje dar a biorc osoba,
ktra ten dar otrzymuje.62
Beneficjentem moe by zarwno osoba fizyczna jak i osoba prawna,
ktra czerpie z czego profity lub zyski. Beneficjentami mog by
nazywane osoby, ktrym udzielono kredytu, gwarancji lub por-czenia.
Beneficjentem moe by kady, kto zostanie przez organizacje
59 Rozporzdzenie ministra spraw wewntrznych i administracji z
dnia 6 listopada 2003 r. W sprawie sposobw przeprowadzania zbirek
publicznych oraz zakre-su kontroli nad tymi zbirkami, 960 Tame,
11-1261 Ustawa z dnia 15 marca 1933 r., op. cit., art. 1062
http://en.wikipedia.org/wiki/Donor, 15.09.2010
24 25
wybrany, z jakiego szczegowo okrelonego powodu i bdzie mg np.
korzysta bezpatnie z usug lub danego programu. 63
Organizacje i darczycy mog liczy na ulgi podatkowe i
pre-ferencyjne warunki ale nie w kadym przypadku i typie
organizacji. Fundacje posiadaj wiele przywilejw, jednym z nich jest
ten, e pozy-skane przez fundacj rodki finansowe s zwolnione z
podatku. Dzieje si to jednak w sytuacji, gdy fundacja przeznaczy je
na okrelone cele. Osoby i organizacje, ktre wspieraj fundacje,
rwnie mog liczy na preferencje podatkowe. Wynika to z podziau na
dwie grupy przywile-jw. Pierwsz z grup s przywileje dla fundacji,
polegajce na zwol-nieniu z opodatkowania samej fundacji. Drug grup
uprzywilejowan s darczycy, ktrzy wspieraj dziaalno fundacji i mog
skorzysta z preferencji w zakresie ich obowizkw podatkowych.
Fundacje i ich donatorzy posiadaj najwicej przywilejw ze wzgldu na
istotne dla Pastwa cele, jakie organizacje realizuj. Wrd tych
realizowanych celw znajduj si cele spoeczne lub gospodarczo
uyteczne takie, jak m.in. ochrona zdrowia, rozwj gospodarki i
nauki, owiata i wychowa-nie, kultura i sztuka. Oprcz celu powstania
organizacji, wany jest cel na jaki rodki finansowe s wydatkowane.
Reguluje to najlepiej ustawa o podatku dochodowym od osb prawnych
(ustawa o CIT). 64
Fundacje, ktre dziaaj w obrbie obszaru okrelonego w ustawie
podlegaj zwolnieniom wszelkich przychodw (dochodw). Wolne od
podatku s dochody podatnikw, ktrych celem statutowym jest m.in.
dziaalno naukowa, naukowo-techniczna, owiatowa, kulturalna, w
zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony rodowiska i wspierania
inicjatyw spoecznych na rzecz budowy drg i sieci
telekomunikacyj-nej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wod,
dobroczynnoci, ochrony zdrowia i pomocy spoecznej, kultu
religijnego w czci, w jakiej uzyskany dochd przeznaczony zostanie
nastpnie na te cele.65
Rwnie preferencyjnie traktowane s rodki finansowe wydane na
zakup rodkw trwaych oraz wartoci niematerialnych, ktre przyczy-ni
si do realizacji celw organizacji.66
Organizacje, ktre inwestuj w papiery wartociowe (okrelone w
ustawie) rwnie mog by zwolnione z podatku. A spowodowane jest to
tym, i zgodnie z podan wyej definicj, Pastwo w istotny spo-
63 USTAWA z dnia 22 stycznia 2010 r., op. cit.64M. Grzywacz, op.
cit.65 Tame66 Tame
26 27
sb akcentuje cele spoeczne funkcjonowania organizacji.
Ustawodaw-ca podkrela, i cele maj by realizowane w sposb
ekonomiczny, a co za tym idzie, pozwala na bezpieczne gromadzenie
rodkw tak, aby w przyszoci mona byo wykorzysta je w sposb bardziej
efektyw-ny, aby realizowa cele statutowe. 67
Fundacje, ktre posiadaj status organizacji poytku publicznego s
zwolnione z podatku dochodowego od osb prawnych. 68
Organizacje o statusie organizacji poytku, nabywajc w drodze
spadku, zapisu lub darowizny pienidzy lub innych rzeczy ruchomych
albo praw majtkowych jest wolne od podatku od spadku i darowizn.
69
Ustawa o podatkach i opatach lokalnych przewiduje take
zwol-nienie podatkowe na nieruchomoci lub ich czci, ktre zostaj
zajte na prowadzenie nieodpatnej dziaalnoci statutowej. Gdy
fundacja bdzie prowadzi dziaalno odpatn, mog zosta zastosowane inne
ulgi, polegajce na uyciu preferencyjnych stawek za m2. Tym
zwolnie-niom podlegaj tylko fundacje posiadajce status organizacji
poytku publicznego. 70
Kolejne zwolnienie przewiduje ustawa o podatku od czynnoci
cywilnoprawnych. Moliwe jest zwolnienie z opodatkowania we
wszystkich przypadkach, gdy na mocy przepisw szczeglnych funda-cja
wystpuje jako strona takiej umowy zobowizanej w normalnych
warunkach do zapaty podatku. Aby mc jednak skorzysta z takiego
zwolnienia jest fakt aby dokonana czynno bya zwizana wycznie z
nieodpatn dziaalnoci organizacji.71
Przepisy ustawy z 16 listopada 2006 r. wprowadziy zwolnienie
fundacji z obowizku uiszczenia opaty skarbowej. Warunki podsta-wowe
do takiego zwolnienia to posiadanie statusu organizacji poytku
publicznego oraz sprawa, ktrej dotyczy wniosek o zwolnienie z opaty
skarbowej musi dotyczy wycznie dziaalnoci nieodpatnej. 72
Darczycy fundacji maj preferencje i ulgi podatkowe. Celem tego
jest skonienie potencjalnych donatorw do aktywnego wsparcia
dziaalnoci fundacji. Preferencje te polegajce na odliczeniu
darowi-
67 Tame68 Tame69 Tame70 Tame71 Tame72 Tame
26 27
zny od dochodu bdcego podstaw opodatkowania albo w przypadku
osoby fizycznej na pomniejszeniu nalenego podatku o kwot wpaty
dokonanej na rzecz danej organizacji (1 % na rzecz OPP). Darowizny
takie posiadaj limity, do jakich darowizna moe by pomniejszona o
podstaw opodatkowania (6 % dochodu od osb fizycznych i 10 % od osb
prawnych). Reasumujc odliczeniu podlegaj gwnie tylko darowizny
niestanowice kosztw uzyskania przychodw. Z takiej ulgi nie mog
skorzysta jednak nieodpatne lub czciowo odpatne wiadczenia.73
1.2. Fundraising jako projekt
Dziaania fundraisingowe mona uzna za specyficzn form pro-jektu.
Podobiestwo mona wskaza na podstawie cech, jakie oba poj-cia
definiuj. Dziaania fundraisingowe w swojej specyfice maj jasno
okrelony cel problem, s cile okrelone w czasie oraz wymagaj
zarzdzania, podobnie, jak jest to przy zarzdzaniu projektami.
1.2.1. Proces fundraisingu jako rodzaj projektu
Fundraising jako specyficzny rodzaj projektu jest rwnie
podzie-lony na etapy dziaania. Wrd tych etapw mona wyszczeglni:
planowanie kampanii fundraisingu, organizowanie wydarzenia,
roz-wijanie przedsiwzicia wydarzenia, promocja wydarzenia,
wykona-nie eventu, mierzalno jego efektw i na sam koniec
podsumowanie wydarzenia.74
W celu poprawnego zaplanowania kampanii fundraisingu naley jasno
okreli cele, ktre maj by zrealizowane (mona okreli je w formie
grupy problemowej). Nastpnie naley wybra daty spotka
organizacyjnych, aby mona byo okreli, jaki jest aktualny stan
orga-nizacji oraz jakie potrzeby personalne przed ni stoj. Zesp w
orga-nizacji musi wsplnie ustali plany dziaania i zaplanowa
cykliczne spotkania teamu.75
Aby prace nad organizacj wydarzenia przebiegay sprawnie, nale-y
rozpisa wszystkie prace, jakie powinny by wykonane, najlepiej 73
Tame74 A. Sargeant, J. Shang, , op. cit., s. 11575 Tame
28 29
w formie wykresw organizacyjnych i schematw dziaa. Na podsta-wie
harmonogramu dziaa naley okreli budet, jaki powinien by
przeznaczony na realizacj projektu. Kolejny etap to rekrutacja
perso-nelu i spotkanie organizacyjne z wybranym teamem. Po
zapoznaniu si zaogi naley uzyska wszelkie pozwolenia i licencje
potrzebne przy organizacji wydarzenia. Warto te na samym pocztku
przy organizo-waniu wydarzenia okreli ryzyko, jakie moe powsta przy
realizacji danego wydarzenia.76
Wszelkie wydarzenia naley skrupulatnie przygotowa. Zgodnie z
przepisami prawa naley pozyska wszelkie koncesje i pozwolenia: na
miejsce, w ktrym wydarzenie jest realizowane, na prowadzenie usu-gi
gastronomicznej oraz na sprzedawanie produktw alkoholowych.
Wszelkie publiczne zbirki finansowe, loterie rwnie musz by
zarejestrowane i wymagaj zezwole na przeprowadzenie takiej akcji.
Warto podczas takiego wydarzenia zwizanego ze zbirk publiczn
zorganizowa dodatkowo jak rozrywk kulturalna lub sportow. 77
Reklama jest dwigni handlu. Rwnie w przypadku organiza-cji
wydarze o charakterze fundraisingowym naley wykorzysta ten
instrument, aby zwikszy zainteresowanie, a co w efekcie idzie
wyso-ko pozyskanych funduszy. Mona zastosowa reklamy zewntrzne,
komunikaty w Internecie, banery, poczt pantoflow oraz konkursy w
lokalnych, regionalnych i oglnopolskich mediach (zalenie od zasigu
realizowanego projektu). 78
W kluczowym dniu realizacji eventu naley wszystko dokadnie
przygotowa i jeli jest to moliwe, naley to zrobi tak aby warun-ki
pogodowe nie mogy w znacznym stopniu zepsu planowanego wydarzenia.
W trakcie realizacji takiego wydarzenia pojawiaj si te wydarzenia
nieprzewidziane sytuacje kryzysowe tutaj osoba zarz-dzajca
projektem musi wykaza si sprawnoci dziaa i szybkoci w podejmowaniu
decyzji.79
W trakcie wydarzenia mona wypuci w tum wolontariuszy z
ankietami, tak aby po wydarzeniu mona byo zmierzy efekt i opini o
organizowanym wydarzeniu. Ponadto po zrealizowanym wydarzeniu naley
posprzta. 80
76 Tame77 Tame78 Tame79 Tame,80 Tame
28 29
W celu podsumowania eventu mona skorzysta z wynikw w ramach
przeprowadzonych ankiet podczas realizowanego wyda-rzenia. Na tej
podstawie oraz na podstawie osignitych finansowych i rzeczowych
korzyci z eventu naley stworzy raport ewaluacyjny. Reasumujc
wszelkie dziaania projektowe w ramach dziaa fundra-isingu naley na
pocztku jasno sprecyzowa cel jaki naley zrealizo-wa oraz okreli
kapita rzeczowy, finansowy i personalny organiza-cji. Nastpnie
naley wybra metody jakimi rodki zostan pozyskane i zrealizowa te
dziaania fundraisingowe. Na podsumowanie naley projekt podsumowa i
rozliczy. 81
1.2.2. Zesp fundraisingowy
Budowa efektywnego zespou projektowego to podstawa dziaa
fundraisingu. To wanie ten zesp kieruje projektem i prowadzi go
przez kolejne etapy i szczeble pozyskiwania rodkw na dziaalno
organizacji oraz na jej wytyczone cele. 82
Fundraiser to stanowisko osoby, ktra zajmuje si profesjonalnym
pozyskiwaniem funduszy. Potocznie fundraiser okrelany jest rwnie
jako profesjonalny porednik dobra.
Dla organizacji fundraiser odgrywa kluczow rol, gdy to on dba o
pozytywne relacje organizacji z otoczeniem, czyli potencjalnymi
darczycami. 83
Praca fundraisiera wie si z cigym przemieszczaniem. Fun-draiser
jako swoj baz moe traktowa siedzib organizacji fundacji czy
stowarzyszenia jako miejsce tworzenia planw, baz danych dar-czycw
czy materiaw marketingowych. Wikszo jednak czasu swojej pracy
fundraiser przebywa w terenie pozyskujc nowe kontakty lub nowych
darczycw. Zawd fundraisiera mona porwna do przedstawiciela
handlowego, ktrego plan dnia to ciga tuaczka ze spotkania na
spotkanie. Potencjalni darczycy s zapoznawani z ofert, oraz celami
danego projektu, organizacji czy akcji na ktr jest wanie prowadzona
zbirka. Czas pracy fundrasiera mona zliczy do nie-
81 Tame82 Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej
Wojewdzkiego Urzdu Pracy w Krako-wie , Informacje o zawodach:
fundraiser,
http://wup-krakow.pl/uslugi-rynku-pracy/poradnictwo-zawodowe/informacje-zawodowe-1/o-zawodach-pliki/fundraiser.pdf,
oprac. marzec 2010, 24.09.201083 Tame
30 31
normowanych. Osoba ta musi by elastyczna i dobrze zorganizowana
z duym poziomem samo motywacji do prowadzonych dziaa. 84
Gwne cechy jakie powinien posiada fundraiser to zorganizo-wanie
i uporzdkowanie, ktre jest istotne podczas wieloci prowa-dzonych
dziaa - wana jest rwnie jednoczenie koncentracja ale i z drugiej
strony podzielno uwagi oraz zdolno przekonywania. Fundraiser jako
osoba reprezentujca dan instytucj lub organiza-cj, powinien swoim
ubiorem, zachowaniem oraz stylem mwienia pozostawi po sobie dobre
wraenie. W tym zawodzie istotne s cechy takie, jak: komunikatywno,
atwo nawizywania kontaktw, sia przebicia, konsekwencja i odwaga.
Jest to praca przeznaczona dla osb otwartych, ktre nie s niemiae
lub maomwne. W pozyskiwaniu funduszy przydatne s take cechy osobowe
takie jak: rzetelno, szczero , przejrzysto i co najwaniejsze
determinacja w osigniciu zaoonego celu. W dziaaniach w tym zawodzie
przydatna jest znajo-mo podstaw z zakresu ekonomii, prawa,
socjologii oraz psychologii. Za kluczowe mona uzna rwnie umiejtnoci
menaderskie. Wrd podanych cech mona te wyrni: uprzejmo, takt,
umiejtno suchania i panowania nad sob oraz inteligencj
emocjonaln. Ponadto niezwykle wana jest umiejtno podej-mowania
szybkich decyzji, odporno na stres, wytrwao, odwaga oraz
inicjatywa. 85
Osoba starajca si na stanowisko fundraisera, powinna cechowa si
dobr ogln sprawnoci fizyczn, gdy praca ta wie si z ci-gym
przemieszczaniem. Ponadto z uwagi na rnorodno rodowisk oraz
odwiedzanych miejsc raczej nie zaleca si podjcia tej pracy przez
osob niepenosprawn ruchowo ze wzgldu na utrudnienia
infrastruk-turalne (bariery architektoniczne). W zawodzie
fundraisera wan cech jest te odporno na stres. Ze wzgldu na czste
spotkania twarz w twarz oraz komunikacj werbaln wskazanym by byo
aby osoba startujca na stanowisko fundraisera nie miaa wad wymowy,
ktre mogyby utrudni komunikacj werbaln z klientem. 86
Najczciej pracy fundraisera podejmuj si absolwenci m.in.
ekonomii, psychologii, socjologii, zarzdzania, marketingu czy
public relations, ale ukoczenie konkretnego kierunku studiw nie
jest jednak
84 Tame85 Tame86 Tame
30 31
gwn wytyczn do pracy w tym zawodzie. Oprcz wiedzy teore-tycznej
istotniejsze s jednak osobiste predyspozycje i umiejtnoci
interpersonalne. 87
Gwnym zadaniem fundraisera jest znalezienie darczycy lub
sponsora. Oferta skierowana do darczycw musi by wyselekcjono-wana
tak, aby konkretna oferta trafiaa do konkretnej grupy firm, ktre w
swojej dziaalnoci prospoecznej identyfikuj si z okrelonymi celami
spoecznymi. Fundraiser musi podzieli rynek darczycw i sponsorw na
poszczeglne cechy charakterystyczne istotne dla wize-runku firmy.
88
Organizacje na stanowisko fundraisera powinny zatrudnia osoby,
ktre bd miay jasno sprecyzowane specjalistyczne funkcje. Nie
wszystkie organizacje mog jednak sobie pozwoli na podzielenie tych
poszczeglnych funkcji na odrbne stanowiska tj. ekonomista i
ksigowy, prawnik czy rzecznik prasowy. Organizacje te musz wtedy
znale jedn osob, ktra speni cznie te wszystkie funkcje.
Stanowisko fundraisera to stanowisko osoby kreatywnej. To taka
osoba, ktra potrafi tworzy i czy rne wydarzenia o charakterze
kulturalnym czy sportowo rekreacyjnym dla pozyskania funduszy na
cele organizacji.89
Pozyskane fundusze naley poprawnie wydatkowa i pniej rozliczy si
z tych pozyskanych rodkw. Koniecznym jest aby w zespole
fundraisingowym znajdowaa si wanie taka osoba, ktra wie jak
poprawnie rozliczy si z pozyskanych rodkw, poniewa niejasne
wydatkowanie rodkw oraz niepoprawne wywizanie si z umw zawartych z
darczycami moe skutkowa nie otrzymaniem kolejnych rodkw na cele
statutowe organizacji, bd na realiza-cj konkretnych projektw. Wanym
jest aby organizacja tu przed rozpoczciem projektu dokonaa bilansu
i analizy finansowej swojej dziaalnoci oraz wskazaa jakie rodki s
potrzebne na realizacj przy-szego celu. Nastpnie po takiej analizie
mona wysnu wnioski jakie metody naley dostosowa aby pozyska
okrelone rodki finansowe czy rzeczowe. Ekonomiczne spojrzenie na
projekt szczeglnie w przy-padku dziaa fundraisingu - czyli
pozyskiwania funduszy jest istotna
87 Tame88 Tame89 B. Pawlak, Rola Fundraisera w dziaalnoci
szpitala, materiay konferencyjne, s. 28
32 33
finansowa strona przedsiwzicia, bo dziki nim mona realizowa cele
organizacji. 90
Znajomo aktualnych ustaw i przepisw dotyczcych pozyski-wania
funduszy jest niezbdnym wymaganiem dla osoby, ktra ma zajmowa si
profesjonalnym pozyskiwaniem funduszy dla organi-zacji. Istotne
jest, aby taka osoba w organizacji posiadaa informacje na temat
nowelizacji przepisw o zasigu krajowym oraz zna zasady, regulaminy,
zarzdzenia oraz przepisy wydawane przez jednostki two-rzce system
prawa lokalnego tj. burmistrz, rada miasta, rada gminy itp.
Kolejnym istotnym elementem jest zawieranie umw z darczycami.
Przykadem moe by umowa darowizny, ktra pod rygorem niewa-noci musi
by sporzdzona w formie aktu notarialnego. Wicej infor-macji o
formach prawnych zawierania umw w podrozdziale dotycz-cym
Fundraisingu w Polskim systemie prawnym. 91
Wszelkie informacje udzielane przez dan organizacj, bd instytucj
musz by spjne z celami organizacji, bd z celami kon-kretnego
projektu. Dziaania z zakresu public relations prowadzone przez
instytucje czy organizacje s wietn metod na wykreowanie wizerunku
organizacji i pniej bazowanie na tym przy wnioskowaniu o rodki
finansowe np. przy zbirce publicznej w danym miecie. Dzi-ki staej
polityce public relations lokalna spoeczno wie o organizacji, czym
ona si zajmuje, jakie cele statutowe realizuje oraz zna wyniki
prowadzonych projektw, przez co chtniej i bez obaw przycza si do
wsparcia konkretnego wnioskowanego celu przez organizacj. Rzecznik
prasowy powinien kady projekt relacjonowa na bieco. Nie tylko
dziaania informacyjno-promocyjne przed rozpoczciem projektu
(zbieraniem funduszy na konkretny cel), ale rwnie musi by bieca
relacja z aktualnie prowadzonych dziaa, czy rodkw ju pozyskanych na
dany cel. Osoba, udzielajca informacji do wiadomo-ci publicznej
powinna by zawsze na bieco i mie najwiesze dane dotyczce realizacji
tego projektu. Rzecznik prasowy odgrywa ogrom-n rol w pozyskiwaniu
funduszy ze wzgldu na znajomo technik przekazywania komunikatw do
szerokiej publicznoci, jak moe by np. lokalna spoeczno, spoeczno
caego kraju, bd wyodrbnie-nie grupy docelowej do ktrej kierowany
jest komunikat. Inn grup docelow oraz rodki masowego przekazu (np.
radio, telewizja, prasa
90 Tame, s. 2991 Tame, s. 30
32 33
oglnopolska, prasa lokalna czy prasa specjalistyczna) wybierze
osoba, ktra pracuje przy projekcie pozyskania rodkw na godujce
dzieci, a inne media wybierze osoba, ktra pracuje przy pozyskaniu
rodkw na remont lokalnego kocioa. 92
Rola informatyka powinna by skorelowana z dziaaniami
prowa-dzonymi przez rzecznika prasowego, gdy to wanie rzecznik moe
przygotowywa informacje, ktre maj by podane do wiadomoci
publicznej, a informatyk znajcy rne moliwoci techniczne moe
dostosowa typ prezentacji komunikatu do cech okrelonej grupy
odbiorcw. Techniczna strona czci informacyjnej o projekcie, to gwne
zadania dla informatyka. 93 Najczciej stosowane formy komu-nikatw
elektronicznych to np. bannery reklamowe (graficzna forma przekazu
informacji, treci reklamowych, ktra jest zamieszczona w Internecie;
zwykle banner jest odnonikiem do strony danego pro-duktu lub
instytucji). Kolejne narzdzie to www organizacji strona internetowa
jest wizytwk organizacji. Powstaj rwnie indywidu-alne strony
projektowe, ktre s przeznaczone do biecej aktualizacji informacji,
zdj, filmw i materiaw multimedialnych postpu w dziaaniach
projektowych. Strona internetowa to rwnie doskonae miejsce, w ktrym
mona zoy podzikowania darczycom. Pomoc-ny w komunikacji jest
e-mailing czyli wysyanie komunikatw drog poczty elektronicznej oraz
usuga e-mail to fax to rodzaj pomoc-nej usugi oferowanej przez
operatorw sieci stacjonarnych, ktrych celem jest redukcja czasu
powicanego na wysyanie faksw do wielu instytucji, organizacji drog
telefoniczn przy pomocy faxu, a zamiast tego jest specjalnie
dostosowany program, ktry po wpisaniu caej listy odbiorcw (numery
telefonw) w jeden adres e-mail wysya faxy do poszczeglnych
instytucji, wyszczeglnionych w przygotowanej licie, a nastpnie
naley doda zacznik w formacie: PDF (.pdf), Word (.doc), Excel
(.xls), PowerPoint (.ppt), plik graficzny (.tif, .gif, .jpg, .png,
.bmp). Jedno kliknicie wylij spowoduje, i w jednym e-mailu, w
bardzo krtkim czasie mona wysa jednoczenie np. 300 faxw, co
znacznie ogranicza czas powicony na poinformowanie osb, instytucji,
firm, mass mediw, ktre mog by zainteresowane prowadzonym projektem.
94
92 Tame, s. 3193 Tame, s. 3094 http://www.tanifax.pl/?show=opis,
12.07.2010
34 35
Nie wszystkie organizacje mog jednak sobie pozwoli na
podzie-lenie tych poszczeglnych funkcji na odrbne stanowiska tj.
ekonomi-sta i ksigowy, prawnik czy rzecznik prasowy. Organizacje te
musz wtedy znale jedn osob, ktra speni na raz te wszystkie funkcje,
potrzebne do realizacji projektw, ktrych gwnym i podstawowym
zadaniem jest pozyskiwanie funduszy na cele statutowe organizacji,
instytucji oraz na cale wyszczeglnione w konkretnych
projektach.
Fundraiserzy najczciej s zatrudniani w organizacjach
poza-rzdowych, ale praktyk staje si rwnie zatrudnianie fundraiserw
w teatrach, szpitalach, szkoach, uczelniach wyszych domach dziecka
czy w klubach sportowych. Rynek pracy dla fundraiserw si cigle
rozwija i kolejne instytucj coraz chtniej zatrudniaj takich
specjali-stw. Na razie fundraiserzy raczej nie mog liczy na stae
zatrudnienie i umow o prace, dotychczasowa praktyka wskazuje na
zatrudnianie fundraiserw na podstawie umowy zlecenia. Wynagrodzenie
dla osb zajmujcych si zawodowo pozyskiwaniem funduszy, zalene jest
od tego dla jakiej organizacji lub instytucji pracuje. Zgodnie z
zasad okre-lon w Midzynarodowej Deklaracji Zasad Etycznych w
Fundraisingu mwi o tym, e fundraiser pracuje spoecznie lub zawsze
pobiera on sta pensj, a nigdy prowizj czy procent od zebranych
przez siebie funduszy. Rynek fundraisingu cigle ewaluuje i nadal
jest nienasyco-ny osobami, ktre skutecznie pozyskuj fundusze. Ten
zawd mona miao okreli zawodem przyszoci. 95
Prawidowe dobranie zespou i okrelenie rl dla poszczeglnych
czonkw zespou to jeszcze nie wszystko. Kierownik personalny
powi-nien pamita o motywacji zespou. Motywowanie mona okreli jako
zesp dziaa, ktrych celem jest zachcenie i podniesienie efektyw-noci
pracownikw oraz skonienie ich do dziaa. O ile w przypadku
organizacji, ktra pracuje w sposb stay, mona wypracowa system
motywacyjny pracownikw, o tyle w grupie czsto przypadkowych i
nowych osb powoanych do zespou projektowego to zadanie jest
znacznie trudniejsze. Systemy motywacyjne mona podzieli na
materialne i niematerialne. System oparty o motywacj materialn
koncentruje si gwnie na wysokoci pensji, systemw premiowych
zalenych od wynikw pracy. System premiowy moe by stosowany dla
pojedynczej jednostki, ale rwnie moe by wykorzystany jako
95 Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej Wojewdzkiego
Urzdu Pracy w Krakowie , op. cit.
34 35
premia dla caego zespou za realizacj np. kolejnego etapu
projektu. Dodatkowo stosuje si te udostpnianie pracownikom
dodatko-wych wiadcze np. prywatna opieka medyczna,
czonkostwo/karnet w klubie sportowo-rekreacyjnym czy bony na
zakupy. W przypadku niematerialnego systemu motywacyjnego istota
ley w korzyciach jakie pyn dla czonkw zespou bd pojedynczej
jednostki uczest-nictwa w danym projekcie lub wsppracy dan
organizacj. Do elementw motywacji mona te zaliczy korzyci
polityczne, ktre objawiaj si w moliwoci uzyskania wpywu, informacji
czy kon-taktw. Przykadem motywacji pozafinansowej w aspekcie
korzyci spoeczno-psychologicznych mona wyrni dziaania dziki ktrym
pracownik czuje si szczeglnie potrzebny dla organizacji zespou
projektowego. Przykadem takich dziaa mog by pisemne gratula-cje,
publicznie wyraone uznanie, nadanie tytuw subowych oraz tworzenie
przyjaznego rodowiska pracy. 96
1.2.3. Narzdzia i metody fundraisingu
Fundraising wrd swoich narzdzi sucych do pozyskiwania funduszy
stosuje m.in. imprezy publiczne - charytatywne poczone ze zbirkami
pienidzy tzw. special events; biuletyny, ulotki informacyj-ne,
foldery, listy fundraisingowe; strony internetowe (klikanie w
bane-ry); specjalne linie telefoniczne oraz smsy specjalne,
kampanie 1%, oraz osobiste kontakty bezporednie od drzwi do
drzwi.97
Organizacje mog pozyskiwa rodki za pomoc loterii, kwest, aukcji
oraz sprzeday cegieek. Zwykle zbirki takie organizowane s podczas
wydarze publicznych. Imprezy takie jak koncerty, bale, pikniki,
imprezy sportowe lub wydarzenia charytatywne s pretekstem do
przeprowadzenia zbirki pieninej lub rzeczowej. Przy organizacji
imprez istotna te jest liczba jej uczestnikw, w przypadku
przekro-czenia pewnej liczby uczestnikw (zalenie od imprezy)
organizator moe podlega pod ustaw o imprezach masowych, ktra w
rygory-styczny sposb okrela wszelkie warunki organizacyjne.
Organizacja imprezy masowej oprcz zbirki pienidzy ma te szanse na
odbir duo wikszego grona odbiorcw przy prowadzeniu jakiej
kampanii
96 J. Kisielnicki, Zarzdzanie organizacj,Wysza Szkoa Handlu i
Prawa im. R. azarskiego, Warszawa, 2000, s. 158-16497 B. Pawlak,
op. cit., s. 16
36 37
spoecznej. Organizacja imprezy masowej jest kosztowna i wymaga
duego dowiadczenia lub zatrudnienia ludzi, ktrzy dobrze si na tym
znaj. Mona zorganizowa imprez otwart dla lokalnej spoecznoci lub
imprez dostosowan do konkretnej grupy docelowej. 98
Organizacje w celu promowania swoich idei, na ktre chc pozy-ska
rodki finansowe, mog tworzy materiay promocyjne takie, jak
biuletyny, listy fundraisingowe, ulotki informacyjne oraz foldery,
ktre mog by dystrybuowane podczas organizowanych wydarze. 99
Do popularn form pozyskiwania funduszy s internetowe banery, w
ktre mog klika cae spoecznoci. Opat za klikanie w baner ponosz
sponsorzy danej akcji, ktrzy pac od jednego klikni-cia. S to drobne
datki, ale generowane przez ogromne iloci osb. 100
Fundraiserzy mog te pozyskiwa fundusze na potrzeby orga-nizacji
i konkretnych projektw za pomoc specjalnych linii telefo-nicznych
oraz sms-w specjalnych. Wiadomoci SMS typu Premium (wiadomoci
tekstowe o podwyszonej opacie) opieraj si na sche-macie cztero lub
piciocyfrowej kombinacji cyfr, ktre zaczynaj si od numerw siedem
lub dziewi, a ich kolejne cyfry informuj o koszcie tej wiadomoci
SMS. Pierwszy raz w Polsce uruchomiono system SMS Premium 1 marca
2001r. w trakcie realizacji programu Big Brother emitowanego w
prywatnej telewizji TVN. Wiadomoci typu SMS Pre-mium s bardzo
popularn technik pozyskiwania rodkw, nie tylko przez organizacje
pozarzdowe, ale rwnie i przez podmioty o charak-terze komercyjnym.
Wykorzystywane s one gwnie w konkursach, teleturniejach oraz
gosowaniach.101
Osobiste kontakty bezporednie od drzwi do drzwi to specyficz-na
forma komunikacji z darczycami. Polega ona na indywidualnych
spotkaniach zachcajc do wsparcia danej akcji czy celu. Technika od
drzwi do drzwi czsto wykorzystywana jest w prowadzeniu kampanii
reklamowych lub wyborczych, ktra polega na osobistych
(bezpored-nich) odwiedzinach spotkaniu akwizytora z klientem lub
kandydata politycznego z wyborc. Metoda od drzwi do drzwi
wykorzystywa-na jest rwnie do promocji towaru, usug lub do
zawierania umw.
98 Tame, s. 1699 Tame100 Tame101
http://pl.wikipedia.org/wiki/SMS, 6.12.2010
36 37
Sposb taki pozwala uzyska bezporedni kontakt z okrelon grup
docelowa zamieszkujc dany obszar.102
Kampania 1% jest najprostsza form otrzymania dodatkowych rodkw
finansowych na statutowe cele organizacji ale przeznaczon jedynie
dla organizacji poytku publicznego. Podatnicy mog prze-kaza 1%
podatku dochodowego organizacjom. Podatek mog prze-kaza podatnicy
podatku dochodowego od osb fizycznych (w tym m.in. podatnicy
uzyskujcy dochody z odpatnego zbycia papierw wartociowych);
podatnicy opodatkowani ryczatem od przychodw ewidencjonowanych oraz
podatnicy prowadzcy jednoosobow dzia-alno gospodarcz i korzystajcy
z liniowej, 19-procentowej stawki podatku.103 Biorc 1 % mog by
jedynie organizacj poytku publicz-nego(OPP), aby zosta OPP naley
speni ca list cile okrelonych wymogw, w przypadku gdy organizacja
uzyska status OPP moe ubie-ga si o wpywy z 1 % na konto danej
organizacji. Status OPP organi-zacje nabywaj dugo i mozolnie,
natomiast utraci status OPP mona bardzo szybko. le rozliczane
wydatkowane rodki, mog spowodo-wa odebranie statusu OPP dla
organizacji. Na podstawie sprawozda finansowych i rozliczenia rodkw
organizacji tu przed okresem roz-liczeniowym pojawia si nowa
uaktualniana baza organizacji poytku publicznego, ktre s uprawnione
aby mc otrzyma 1%.104
1.3. Zarzdzanie fundraisingiem. Wybrane ustalenia badania
1.3.1. Rekrutacja fundraiserw
Poszukiwanie pracownikw w zawodzie fundraisera jest bardzo
trudnym zadaniem. Jest to nowy zawd, czsto przemiewczo nazywa-ny
potocznie rol zawodowego ebraka. W Polsce istnieje dopiero kilka
organizacji, ktre zajmuj si profesjonalnym przygotowaniem i
przeszkoleniem do zawodu fundraisera czyli osoby zajmujcej si
zawodowo poszukiwaniem funduszy dla organizacji pozarzdowych. 102
http://pl.wikipedia.org/wiki/Door-to-door_%28marketing%29,
03.12.2010103
http://jedenprocent.pl/art,27,kto-moze-przekazac-1--podatku-na-rzecz-organizacji-pozytku-publicznego.html,
15.09.2010104
http://jedenprocent.pl/art,26,co-to-sa-organizacje-pozytku-publicznego.html,
15.09.2010
38 39
Sytuacja zatrudnienia w Polsce fundraiserw bya do tej pory
jesz-cze nie zbadana. Dziki wynikom badania przeprowadzonego przez
autork mona dowiedzie si jak wyglda nie tylko sposb zatrud-niania,
ale i rwnie jaka ilo fundaiserw pracuje w organizacjach poytku
publicznego i jaki ma to wpyw na sytuacj finansow orga-nizacji.
Wyniki iloci pracujcych dla organizacji fundraiserw zostay
zestawione z wystpujcymi w OPP problemami finansowymi.
Badanie ujawnia, e w przypadku stosowania przez organizacje
rekrutacji zewntrznej (zatrudnienia osoby z zewntrz do pozyskiwania
funduszy) ronie ryzyko koniecznoci czasowego ograniczenia wydat-kw
organizacji. Wydatki te mog by czasowo ograniczone ze wzgl-du na
koszty prowadzenia rekrutacji fundraiserw. Zawd fundraisera jest
stosunkowo nowym zawodem, std poszukiwanie takich pracowni-kw moe
wiza si z wikszymi nakadami finansowymi, gdy ilo wyszkolonych i
zawodowo zajmujcych si fundraiserw jest bardzo niewielka. Popyt na
tych pracownikw jest wyszy ni poda. By moe poszukiwani fundraiserzy
s ju pracownikami innych organi-zacji spoecznych, std naleao by
sprbowa rekrutacji polegajcej na pozyskaniu fundraiserw z innych
organizacji.
1.3.2. Szkolenia fundraiserw
System szkole fundraiserw w Polsce wymaga wielu poprawek. Mimo
dopiero rozwijajcej si dziedziny w naszym kraju, jak jest
fundraising, organizacje szkol swoich fundraiserw, cho organiza-cji
(firm szkoleniowych) zajmujcych si profesjonalnym przygoto-waniem
do zawodu fundraisera na polskim rynku jest dopiero kilka.
Przeprowadzone badanie ujawnia natomiast bardzo intrygujce
wsp-wystpowanie zjawisk. Szkolenia, mimo swojej kluczowej funkcji,
jak jest poprawa oraz wzrost umiejtnoci uczestnika, w przypadku
polskiego fundraisingu okazuj si rdem dodatkowych,
nieuzasad-nionych wynikami kosztw. Zaniechanie posyania fundraiserw
na szkolenia i finansowania ich skutkuje znaczc oszczdnoci w
dzia-alnoci organizacji.
38 39
1.3.3. Systemy motywacyjne fundraiserw
Motywowanie pracownikw jest istotnym elementem zarzdzania i ma
szczeglne znaczenie w organizacjach komercyjnych nastawio-nych na
zysk. Czsto tworzone s specjalne systemy motywacyjne i premiowe
majce za zadanie zwikszenie wynikw finansowych przedsibiorstw. W
przypadku organizacji spoecznych, ktrymi s wa-nie organizacje
poytku publicznego charakter dziaania jest zupenie nie komercyjny.
Specyfika dziaalnoci OPP wie si w duej mierze z wykonywaniem
bezpatnie i bezinteresownie pracy czonkw orga-nizacji. Std
motywacja tych pracownikw, wie si bezporednio z osobistym
zaangaowaniem oraz popieraniem idei funkcjonujcej orga-nizacji.
Otrzymane wyniki badania wiadcz, e optymalnie dziaajca w Polsce
organizacja poytku publicznego powinna by struktur pa-sk. Badanie
wskazuje, i awansowanie fundraiserw skutkuje przyro-stem ryzyka
trudnoci finansowych i nieplanowanego wczeniej zwol-nienia
pracownikw. Powodem tego moe by fakt, i awans zwykle wie si nie
tylko ze zmian stanowiska (niekorzystnym dla organiza-cji, ktra
wczeniej fundraisera wyksztacia i daa mu szans na naby-cie waciwych
kwalifikacji zawodowych w pozyskiwaniu rodkw), ale i ze zwyk kosztw
zwizanych z wynagrodzenia i zapewnienia stanowiska pracy
pracownika. W polskich warunkach fundraiser nie powinien zatem by
awansowany, a z perspektywy jego rozwoju zawo-dowego naley zauway,
e naley ten zawd traktowa przejciowo, do czasu osignicia stanu
wypalenia zawodowego, a nastpnie zmie-ni nie tylko stanowisko, ale
take sektor zatrudnienia.
Trzeba jednoczenie zauway, e na wyniki pracy organizacji poytku
publicznego wpyw ma take sposb rekrutacji fundraise-rw. Badanie
ujawnia, i stosowanie uproszczonych form rekrutacji dla
wolontariuszy skutkuje wzrostem ryzyka czasowego ograniczenia
zakresu dziaalnoci organizacji. Powodem moe by czas powicony na
wdroenie nowych wolontariuszy do organizacji. W przypadku, gdy jest
to dua ilo wolontariuszy, oprcz czasu angaowani s rwnie inni
czonkowie organizacji. Zamiast realizowa zadania z zakresu
dziaalnoci organizacji, musz oni wdraa nowo pozyska-nych czonkw,
przez co zmniejsza si ich efektywno. Uproszczona forma rekrutacji
nie jest zalecan metod, gdy moe ona spowodowa sytuacj, w ktrej
organizacja bdzie posiadaa wiele sabych osb do
40 41
pozyskiwania funduszy, zamiast mie w swoich strukturach
niewiel-ki zesp dobrze przygotowanych fundraiserw, ktrzy bd
potrafili zapewni stabilno finansow organizacji.
Organizacje stosujce umow o prac jako bezpieczestwo staego
zatrudnienia dla osb pozyskujcych fundusze wykazuj tendencj do
zacigania dugookresowych kredytw bankowych. Ta forma umowy moe
powodowa wrd fundraiserw zbytnie poczucie pewnoci oraz zmniejszy
ich aktywno w pozyskiwaniu funduszy. Skutkowa to moe obnieniem
poziomu zaangaowania oraz motywacji do poszu-kiwania nowych kanaw
komunikacji z donatorami oraz do wykorzy-stywania rnorodnych
technik do pozyskania rodkw. W efekcie tego organizacja generowa
bdzie wysze koszty, ni pozyskane rodki finansowe i bdzie musiaa
zaciga dugookresowe kredyty, aby mc realizowa dziaalno
statutow.
Organizacje stosujce umow o prac, jako czynnik motywacyjny maj
wiksz tendencj do problemw finansowych. Jest to znaczcy sygna, ktry
wyranie wyklucza stosowanie umowy o prac, gdy wpywa to na
generowanie kosztw i brak stabilnoci finansowej.
Nieuzasadnione wynikami jest take organizowanie imprez
inte-gracyjnych dla zespou osb pozyskujcych fundusze. Powodem tego
mog by koszty zwizane z organizacj takich imprez, a take brak
przydatnoci integracji pomidzy poszczeglnymi fundraiserami dla
wynikw pozyskiwania rodkw, a take wysoki wskanik fluktuacji
zatrudnienia w tej profesji.
Paradoksalnie najbardziej stabilnie dziaaj organizacje, ktre
stosuj pozamaterialne i bezkosztowe formy motywowania fundraise-rw
(np. ustne pochway lub pisemne podzikowanie) lub nie stosuj adnych
metod motywacyjnych. Moe to wynika z tego, i osoby ktre zajmuj si
pozyskiwaniem funduszy s w danej organizacji dobrowolnie, spoecznie
i identyfikuj si z celami oraz ide funk-cjonowania organizacji.
Tacy wanie fundraiserzy posiadaj wysoki poziom wasnej motywacji do
dziaania na rzecz organizacji oraz reali-zacji jej celw
statutowych. Std zamiast wynagrodzenia czy premii od pozyskanej
kwoty, skutecznym okazuj si zwyke, codzienne prze-jawy serdecznoci
i wdzicznoci. Organizacje poytku publicznego, ze wzgldu na swj
spoeczny charakter dziaalnoci, gromadz wok siebie osoby, ktre
popieraj ide reprezentowan przez organizacj. Niestosowanie
jakichkolwiek metod motywacji nie powoduje spadku
40 41
zaangaowania w spoeczn aktywno czonkw organizacji, ktrzy maja
wasny, wysoki poziom samo motywacji.
1.4. Prognoza
Zatrudnienie fundraiserw ze wzgldu na specyficzny charakter
prowadzonej dziaalnoci oraz trudno w pozyskaniu profesjonalnie
przygotowanych pracownikw do pozyskiwania funduszy wymaga
weryfikacji dotychczasowego systemu rekrutacji, motywacji,
stosowa-nych form zatrudniania oraz szkolnictwa.
Rekrutacja fundraiserw dotychczas w gwnej mierze opieraa si na
rekrutacji wewntrznej. W wyniku przeprowadzonych bada oraz analizy
stosowanego systemu rekrutacji oraz sytuacji finansowej i
pojawiajcych si problemw w OPP, mona uzna metod rekruta-cji
wewntrznej jako zalecan. Osoby, ktre ju wczeniej dziaay na rzecz
danej organizacji poytku publicznego, s zaznajomione z misj i
celami danej organizacji oraz si z nimi identyfikuj. Dziki temu
motywacja pracownikw, ktrzy mili ju do czynienia z dan organi-zacj
jest duo silniejsza i zwiksza skuteczno w pozyskiwaniu rod-kw.
Ponadto koszty przeprowadzenia takiej rekrutacji s stanowczo duo
nisze, ni poszukiwanie na rynku pracy pracownikw o takich
kwalifikacjach. Zaleca si OPP pozyskiwanie fundraiserw z wasnej
organizacji.
W Polsce OPP stosuj rne formy zatrudnienia wrd osb zaj-mujcych
si pozyskiwaniem funduszy. Najczciej stosowan prak-tyk jest
spoeczna praca czonkw danej organizacji bez stosowania formalnych
umw, czsto wykorzystywane s take umowy o wolonta-riat. W przypadku
liczebnoci pracownikw zajmujcych si pozyski-waniem funduszy
dominuje tendencja zatrudniania 2-3 fundraiserw na organizacj.
Stosowane intuicyjnie praktyki zwizane z zatrudnianiem przez
organizacje poytku publicznego w zakresie zatrudniania fundra-iserw
s zalecane, gdy organizacje te wykazuj stabilno finansow i nie
notuj wikszych problemw z funkcjonowaniem organizacji. Stanowczo
odradza si stosowanie umw o prac oraz zatrudnianie powyej 3
fundraiserw. Te elementy generuj zbdne koszty i nie zwikszaj
efektywnoci w pozyskiwaniu funduszy.
Stosowanie szkole nie przynosi wymiernych efektw finan-
42 43
sowych, powoduje ograniczenia w zakresie dziaa organizacji oraz
destabilizacj finansow OPP. Nie zaleca si stosowania szkole.
W nawizaniu do wczeniejszych rozwaa oraz analiz fundra-iserzy,
ktrzy dobrowolnie uczestnicz w dziaalnoci spoecznej danej OPP oraz
identyfikuj si z jej misj i celami s duo bardziej efektyw-ni w
pozyskiwaniu rodkw i posiadaj wysoki poziom wasnej moty-wacji do
tych dziaa. Na podstawie analizy zaleca si organizacjom nie
stosowanie adnych metod motywacyjnych. Ewentualn form, ktra daje
wymierne korzyci mog by podzikowania ustne lub pisemne. Absolutnie
nie zalecanym oraz niezgodnym z Midzynarodo-w Deklaracj Zasad
Etycznych w Fundraisingu jest stosowanie premii dla fundraiserw od
pozyskanych dla organizacji rodkw. Organizacje Poytku Publicznego z
zaoenia powinny dziaa w charakterze spo-ecznym, std stosowanie
metod motywacji takich jak wykorzystywane s w komercyjnych
przedsibiorstwach mija si z celem.
Organizacje deklaruj stosowanie metod zarzdzania czasem oraz
kosztami. Prowadzenie przedsiwzicia zgodnie z harmonogramem
czasowym oraz kosztowym, daje organizacji stabilno dziaa oraz jasno
w wydatkowaniu rodkw. Oprcz tych dwch kluczowych obszarw zaleca si
rwnie, organizacjom na skupienie uwagi oraz prowadzenie szerszych
dziaa zarzdczych w obszarze dziaa admini-stracyjnych, ktre usprawni
prowadzenie dziaa fundraisingowych.
Streszczenie
Fundraising stosowany przez organizacje spoeczne jest mod
dziedzin aktywnoci spoecznej, ktra na wiecie jest w fazie
rozkwi-tu. W Polsce natomiast znaczenie tego typu dziaa zaczyna
dopiero nabiera wartoci, ale nadal czsto ma charakter intuicyjny, w
szczegl-noci jeli chodzi o obszar zarzdzania.
Opracowanie zawiera kluczowe pojcia i zasady funkcjonowania
fundraisingu (pozyskiwania funduszy) przez organizacje spoeczne.
Zawarte s tu rwnie podstawowe pojcia z zakresu organizacji,
filantropii i wolontariatu. Przedstawione s take zagadnienia prawne
i niezbdne wymogi, jakie naley speni przy organizacji dziaa
fun-draisingu.
Zarzdzanie jako obszerna dziedzina znajduje swoje zastosowanie
rwnie w fundraisingu, gdzie dobierane s czsto odmienne dziaania
42 43
ni w tradycyjnych organizacjach komercyjnych. Dobr zespou osb
pozyskujcych rodki finansowe i niefinansowe, formy zatrudnienia,
jak rwnie szkolenie i motywowanie w znacznym stopniu rni si od
zwyczajowo stosowanych metod wykorzystywanych w zarzdza-niu
zasobami ludzkimi. Opracowanie zawiera take prognoz dziaa
zarzdzania fundraisingiem.
Sowa kluczowe: fundraising, filantropia, wolontariat,
organizacja non profit, etyka, zarzdzanie projektem
Summary (Fundraising activities management)
Fundraising used by community organizations is a young field of
social activity, which is at the flowering stage in the world. In
Poland, however, the importance of this type of action is only
beginning to gain value, therefore it is still often intuitive,
especially when it comes to the management area.
The study contains the key foundraising concepts and principles
of operation in the activity of social organizations. It also
contains the basic concepts of organization, philanthropy and
volunteerism. The article presents also the legal issues and the
necessary requirements to be met in the organization for the
fundraising activities.
Management as a wide area od activity is also used in
fundraising, where the selected action is often different than in
traditional commer-cial organizations. Fundraising team selection,
forms of employment, as well as training and motivating differs to
a large extent from the ones commonly used in commercial human
resources management. The study also includes a forecast for
fundraising activities management
Keywords: fundraising, philanthropy, volunteering, non profit
organi-zation, ethics, project management
Bibliografia
1. Aouila Bassama, Maliszewski J. Wojciech (Red.), Media-
komu-nikacja: zdrowie i psychologia, Wyd. Adam Marszaek, Toru
2007
44 45
2. Bajerowicz Marcin, Filantrop naszych czasw, Wyd. Marcina
Bajerowicza, Pozna 1994
3. Barrow Paul, Raising Finance, Kogan Page, London 20044. Black
Sam, Public relations, Dom Wydawniczy ABC, Krakw
2001
5. Blattberg Robert C., Getz Gary, Thomas Jacguelyn S., Klient
jako kapita: budowa cennego majtku relacji z klientem i zarzdzanie
nim, MT Biznes, Konstancin- Jeziorna 2004.
6. Blythe Jim, Komunikacja marketingowa, przekad Grayna Gr-ska,
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002
7. Cenker Magorzata Ewa, Public relations, wyd. Wyszej Szkoy
Bankowej, Pozna 2007
8. Czuba M., Dylematy zarzdzania organizacjami non-profit, A.
Nalepka (red.) Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec
wzmoonej konkurencji i wzrastajcych wymaga konsumentw, Wysza Szkoa
Biznesu National-Louis University, Wyd. Gol-druk, Nowy Scz 2005
9. Davis Anthony, Public relations, Polskie Wydawnictwo
Ekono-miczne, Warszawa 2007
10. Dbski Maciej, Kreowanie silnej marki, Wydawnictwo
Ekono-miczne, Warszawa 2009.
11. Edles L. Peter, Fundraising. Hands-on tactics for nonprofit
gro-ups, McGraw-Hill, Nowy Jork 1993
12. Flanagan Joan, Successful Fundraising, Contemporary Books,
Nowy Jork 2002
13. Forlicz Stefan, Informacja w biznesie, PWE, Warszawa 200814.
Giedroj Kuba, Public relations w administracji, wydawnictwa
profesjonalne ALPHApro, Ostroka 200415. Goban Tomasz, Public
Relations czyli promocja reputacji, Busi-
ness Press, Warszawa 1997 wyd.216. Gregory Anne ( Red.), Public
Relations w praktyce, Wydawnic-
two Profesjonalnej Szkoy Biznesu, Krakw 199717. Griffin Em,
Podstawy komunikacji spoecznej, Gdaskie Wydaw-
nictwo Psychologiczne, Gdask 200318. Grzegorczyk Adam (Red.),
Event marketing jako nowa forma
organizacji procesw komunikacyjnych, Wysza Szkoa Promocji,
Warszawa 2009
44 45
19. Grzegorczyk Adam, Reklama w rodowisku komunikacji rynko-wej,
Wysza Szkoa Promocji, Warszawa 2003
20. Grzegorczyk Adam, Reklama, PWE, Warszawa 201021. Grzegorczyk
Adam, Sponsoring kultury, Aspra-JR, Warszawa,
2003
22. Grzegorczyk Wojciech, Finansowanie strategii marketingowych,
Oficyna wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz-d 2003 wyd. I
23. Grzegorczyk Wojciech, Finansowanie strategii marketingowych,
Oficyna wydawnicza BRANTA, Bydgoszcz-d 2003 wyd. I
24. Hammer Michael., Technika planw sieciowych, Prace naukowe
Instytutu Organizacji i Zarzdzania Politechniki Wrocawskiej nr 19,
Wrocaw, 1978
25. Huczek Marian, Marketing organizacji non-profit, Wysza Szkoa
Zarzdzania i Marketingu w Sosnowcu, Sosnowiec 2003
26. Jaboski Wojciech, Kreowanie informacji, Media Relations,
PWN, Warszawa 2007
27. Keegan P. Burke, Fundraising for non-profits, Harper
Resource, Nowy Jork 1990
28. Kisielnicki Jerzy, Zarzdzanie organizacj, Wysza Szkoa
Han-dlu i Prawa, Warszawa 2004
29. Lent Bogdan, Zarzdzanie procesami prowadzenia projektw,
DIFIN, Warszawa 2005
30. Le Ewa, Od filantropii do pomocniczoci. Stadium porwnawcze
rozwoju i dziaalnoci organizacji spoecznych, Dom Wydawni-czy
ELIPSa, Warszawa 2000
31. Leniak-ebkowska, Zarzdzanie projektami, w: Podstawy
orga-nizacji i zarzdzania, (Red.) M. Romanowska, DIFIN, Warszawa
2001
32. Luecke Richard, Komunikacja w biznesie, MT Biznes,
Konstan-cin-Jeziorna 2004
33. ada Monika, Kozarkiewicz-Chlebowska Alina, Podstawy
con-trollingu projektw, 2006
34. Macierzyski Wiesaw ukasz, Public Relations w opinii Pola-kw.
Perspektywa czasu niepewnoci, Wydawnictwo Naukowe Instytutu
Technologii Eksploatacji PIB, Radom 2008
35. Makarski Sylwester (Red.), Marketingowe mechanizmy
ksztato-wania lojalnoci, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszw 2007.
46 47
36. Marciniak Kamila, Zbirki publiczne, Stowarzyszenie
Klon/Jawor, Warszawa 2005
37. Moi Ali, Marketing i public relations w maej firmie,
tumaczenie Tomasz Rzycho, Wydawnictwo Helion 2005
38. Mrozowski Maciej, Media masowe. Wadza, rozrywka i biznes,
Oficyna wydawnicza ASPR-JR wyd.II, Warszawa 2001
39. Murdoch Anna, Jzyk public relations. Jak promowa firm,
Poltext, Warszawa 1998
40. Mutz John, Murray Katherine (Red.) Fundraising for dummies,
Wiley Publishing, Inc., Indianapolis 2010 wyd. 3
41. Nowotny Sawomir, ukasiak Pawe (Red.), Schimanek Tomasz
(Red.) Marketing dla NGO, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce
42. Oliver Sandra, Strategia public relations, przekad Karolina
Lignar, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005
43. Pabian Arnold, Promocja nowoczesne rodki i formy, Centrum
Dorodztwa i Informacji Difin sp. z.o.o, Warszawa 2008
44. Pawlak Marek, Zarzdzanie projektami, PWN, Warszawa 200645.
Penc Jzef, Decyzje w zarzdzaniu, Profesjonalna Szkoa Bizne-
su, Krakw 199646. Potocki Arkadiusz, Winkler Renata (Red.),
bikowska Agnieszka
(Red.), Techniki komunikacji w organizacjach gospodarczych,
Difin, Warszawa 2003
47. Rosso Henry A., Achieving Excellence in Fund Raising,
Jossey-Bass, San Francisco 2003
48. Rozwadowska Barbara, Public relations. Teoria, praktyka,
per-spektyw, wyd. studio EMKA, Warszawa 2002
49. Sargeant Adrian, Jay Elaine, Building donor loyalty,
Jossey-Bass, San Francisco 2004
50. Sargeant Adrian, Marketing w organizacjach non-profit,
Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2004
51. Sargeant Adrian, Shang Jen and Associates, Fundraising
Princi-ples and practice, Josscy-Bass, San Francisco 2010
52. Schaff Terry & Doug, The Fundraising Planner,
Jossey-Bass, San Francisco 1999
53. Soliski Tomasz, Tworzydo Dariusz (Red.), Public Relations -
narzdzia przyszoci, Wysza Szkoa Informatyki i Zarzdzania, Rzeszw
2007
46 47
54. Strategor, Zarzdzanie firm, PWE, Warszawa 199555. Szwabe
Micha, Zarzdzanie projektami wspfinansowanymi z
funduszy publicznych: planowanie i realizacja, Wolters Kluwer
Polska, 2007
56. Trocki Micha, Grucza B., Ogonek K., Zarzdzanie projektami,
Polskie wydawnictwa ekonomiczne, Warszawa 2003
57. Trojanowski Mariusz, Marketing bezporedni: koncepcja,
zarz-dzanie, instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
War-szawa 2010.
58. Urban Wiesaw, Siemieniako Dariusz, Lojalno klientw, Modele
motywacja i pomiar, PWN, Warszawa 2008.
59. Warshawski Morrie, Shaking the money tree, Morrie
Warszawski, Studio City 2003
60. Warwick Mal, Hitchock Stephen, Ten Steps to Fundraising
Suc-cess, Jossey-Bass, San Francisco 2002
61. Warwick Mal, The Five Strategies for Fundraising Success,
Jos-sey-Bass , San Francisco 2000
62. Witecka Jadwiga (red.), Biznes tom I, Zarzdzanie Firm cz I,
PWE, Warszawa 2007
63. Wdz Kazimierz, Wdz Jacek (Red.), Funkcje komunikacji
spo-ecznej, Wysza Szkoa Biznesu w Dbrowie Grniczej, Dbrowa Grnicza
2003