Rozdzia 9 - CIRE.pl...Przygotowanie dna morskiego dotyczy wszystkich działań mających zapewnić, że w korytarzu rurociągu nie ma przeszkód i moliwe jest ukż ładanie rur bezpośrednio

Rozdział 9

Ocena oddziaływania i środki łagodzące

POL

Spis treści Strona

9 Ocena oddziaływania i środki łagodzące 879 9.1 Wstęp 879 9.2 Źródła oddziaływań 883 9.2.1 Etap budowy 883 9.2.2 Etap odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji 896 9.2.3 Etap eksploatacji 898 9.2.4 Oddziaływania skumulowane 900 9.2.5 Zdarzenia nieplanowane 900 9.2.6 Etap wycofania z eksploatacji 901 9.3 Podregion ekologiczny I 902 9.3.1 Wstęp 902 9.3.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne 904 9.3.3 Środowisko fizyczne — słup wody 908 9.3.4 Środowisko fizyczne — dno morskie 929 9.3.5 Środowisko fizyczne — atmosfera 939 9.3.6 Środowisko biologiczne – plankton 945 9.3.7 Środowisko biologiczne — bentos morski 951 9.3.8 Środowisko biologiczne — ryby 969 9.3.9 Środowisko biologiczne — ptaki morskie 987 9.3.10 Środowisko biologiczne — ssaki morskie 1001 9.3.11 Środowisko biologiczne — obszary ochrony przyrody 1015 9.4 Podregion ekologiczny II 1034 9.4.1 Wstęp 1034 9.4.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne 1036 9.4.3 Środowisko fizyczne — słup wody 1040 9.4.4 Środowisko fizyczne — dno morskie 1052 9.4.5 Środowisko fizyczne — atmosfera 1060 9.4.6 Środowisko biologiczne — plankton 1063 9.4.7 Środowisko biologiczne — bentos morski 1063 9.4.8 Środowisko biologiczne — ryby 1076 9.4.9 Środowisko biologiczne — ptaki morskie 1090 9.4.10 Środowisko biologiczne — ssaki morskie 1098 9.4.11 Środowisko biologiczne — obszary ochrony przyrody 1108 9.5 Podregion ekologiczny III 1123 9.5.1 Wstęp 1123 9.5.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne 1125 9.5.3 Środowisko fizyczne — słup wody 1130 9.5.4 Środowisko fizyczne — dno morskie 1142 9.5.5 Środowisko fizyczne — atmosfera 1148 9.5.6 Środowisko biologiczne — plankton 1152 9.5.7 Środowisko biologiczne — bentos morski 1152 9.5.8 Środowisko biologiczne — ryby 1168 9.5.9 Środowisko biologiczne — ptaki morskie 1182 9.5.10 Środowisko biologiczne — ssaki morskie 1190 9.5.11 Środowisko biologiczne – obszary ochrony przyrody 1200 9.6 Podregion ekologiczny IV 1216 9.6.1 Wstęp 1216 9.6.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne 1218

POL

9.6.3 Środowisko fizyczne — słup wody 1222 9.6.4 Środowisko fizyczne — dno morskie 1231 9.6.5 Środowisko fizyczne — atmosfera 1236 9.6.6 Środowisko biologiczne — plankton 1239 9.6.7 Środowisko biologiczne — bentos morski 1239 9.6.8 Środowisko biologiczne — ryby 1253 9.6.9 Środowisko biologiczne — ptaki morskie 1267 9.6.10 Środowisko biologiczne — ssaki morskie 1278 9.6.11 Środowisko biologiczne – obszary ochrony przyrody 1288 9.7 Podregion ekologiczny V 1303 9.7.1 Wstęp 1303 9.7.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne 1305 9.7.3 Środowisko fizyczne — słup wody 1308 9.7.4 Środowisko fizyczne — dno morskie 1320 9.7.5 Środowisko fizyczne – atmosfera 1327 9.7.6 Środowisko biologiczne – plankton 1331 9.7.7 Środowisko biologiczne — bentos morski 1332 9.7.8 Środowisko biologiczne – ryby 1346 9.7.9 Środowisko biologiczne – ptaki morskie 1360 9.7.10 Środowisko biologiczne – ssaki morskie 1372 9.7.11 Środowisko biologiczne – obszary ochrony przyrody 1381 9.8 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze 1398 9.8.1 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze – Rybołówstwo 1399 9.8.2 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze — Żegluga i nawigacja 1415 9.8.3 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze — Turystyka i rekreacja 1420 9.8.4 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze — Dziedzictwo kulturowe 1425 9.8.5 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze — Przemysł morski 1429 9.8.6 Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze — Działania wojskowe 1434 9.9 Oddziaływania skumulowane 1438 9.9.1 Informacje ogólne 1438 9.9.2 Oddziaływania skumulowane spowodowane projektami statycznymi stron trzecich

1438 9.9.3 Oddziaływania skumulowane na żeglugę i nawigację 1439 9.9.4 Oddziaływania skumulowane na emisję CO2 1440 9.10 Zdarzenia nieplanowane 1440 9.10.1 Wstęp 1440 9.10.2 Wyciek paliwa/ropy 1442 9.10.3 Naruszenie amunicji 1462 9.10.4 Awaria rurociągu 1480 9.11 Wycofanie z eksploatacji 1495 9.11.1 Ustawodawstwo i zalecenia ustawowe 1495 9.11.2 Opcje wycofania z eksploatacji 1497 9.12 Podsumowanie oddziaływań 1498 9.12.2 Środowisko fizyczne – procesy fizyczne 1499 9.12.3 Środowisko fizyczne – słup wody 1500 9.12.4 Środowisko fizyczne – dno morskie 1500 9.12.5 Środowisko fizyczne – atmosfera 1501 9.12.6 Środowisko biologiczne – plankton 1501 9.12.7 Środowisko biologiczne – bentos morski 1501 9.12.8 Środowisko biologiczne – ryby 1503 9.12.9 Środowisko biologiczne – ptaki morskie 1504 9.12.10 Środowisko biologiczne – ssaki morskie 1505

POL

9.12.11 Środowisko biologiczne – obszary ochrony przyrody 1506 9.12.12 Środowisko społeczne i społeczno-ekonomiczne 1507 9.12.13 Oddziaływania wynikające ze zdarzeń nieplanowanych 1508 9.12.14 Zestawienie tabel dotyczących oddziaływań 1510 9.13 Wnioski 1541 9.14 Bibliografia 1542

POL

879

9 Ocena oddziaływania i środki łagodzące

9.1 Wstęp

W niniejszym rozdziale zidentyfikowano i poddano ocenie przewidywane, skumulowane i nieplanowane oddziaływania środowiskowe związane z projektem Nord Stream oraz opisano planowane środki łagodzące. Oddziaływania oceniane są po wdrożeniu środków łagodzących stanowiących jeden z elementów projektu, a także wszelkich dodatkowych środków uznanych za niezbędne w niniejszej ocenie. Oddziaływania zostały zidentyfikowane zgodnie z procedurą określania zakresu i identyfikacji oddziaływań, opartą na podejściu systematycznym, z wyszczególnieniem następujących elementów:

Techniczny, przestrzenny i czasowy zakres OOŚ

Wszelkie interakcje między działaniami w ramach projektu a środowiskiem, do którego wprowadzane są określone substancje

Wszelkie przewidywane, skumulowane i nieplanowane oddziaływania związane z projektem

Zakres techniczny OOŚ określa się jako obejmujący zasoby/przedmioty oddziaływania przedstawione w Tabeli 9.1.

POL

880

Tabela 9.1 Środowiskowe i społeczne/społeczno-gospodarcze zasoby oraz przedmioty oddziaływania związane z projektem Nord Stream

Środowisko Zasób lub przedmiot oddziaływania

Środowisko fizyczne

Procesy fizyczne Słup wody Dno morskie Atmosfera

Środowisko biologiczne

Plankton Bentos morski Ryby Ptaki morskie Ssaki morskie Obszary ochrony przyrody

Środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze

Rybołówstwo Żegluga i nawigacja Turystyka i rekreacja Dziedzictwo kulturowe Przemysł morski Operacje militarne

Zakres przestrzenny OOŚ jest uzależniony od konkretnego zasobu/przedmiotu oddziaływania; w stosownych przypadkach zamieszczono szczegółowy opis. Trasa rurociągów została jednak podzielona na pięć podregionów ekologicznych (Ecological Sub-Region, ESR), określonych w Rozdziale 8 i podsumowanych w następujący sposób:

ESR I – Zatoka Portowaja

- PK 0 – 22.1

ESR II – Zatoka Fińska

- PK 22.1 – 318.4

ESR III – Bałtyk Właściwy

- PK 318.4 – 745.9.

- PK 945.0 – 1046.4

- PK 1057.4 – 1070.8

POL

881

ESR IV – Piaszczyste ławice na południu

- PK 745.9 – 945.0

- PK 1046.4 – 1057.4

- PK 1070.8 – 1198.1

ESR V – Zatoka Greifswaldzka

- PK 1198.1 – 1222.7

Nie występują wyraźnie zaznaczone przejścia między poszczególnymi podregionami ESR (tj. między jednym punktem kilometrowym (PK) a drugim), ponieważ główne parametry definiujące podregiony ESR są zmiennymi ciągłymi. Oddziaływania na środowisko fizyczne i biologiczne poddano ocenie w ramach każdego podregionu ESR w częściach 9.3-9.7, natomiast oddziaływania na środowisko społeczne i społeczno-gospodarcze na poziomie Morza Bałtyckiego poddano ocenie w części 9.8. Oddziaływania transgraniczne opisano i poddano ocenie w Rozdziale 11.

Zakres czasowy OOŚ jest ograniczony do czterech głównych etapów projektu:

Etap budowy

Etap odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji

Etap eksploatacji

Etap wycofania z eksploatacji

Ocena przewidywanych oddziaływań podczas budowy, odbioru wstępnego, oddania do eksploatacji i eksploatacji została dokonana dla poszczególnych zasobów/przedmiotów oddziaływania, natomiast oddziaływania dla etapu wycofania z eksploatacji przedstawiono w osobnej części niniejszego rozdziału (część 9.11). Oddziaływania na etapie budowy, odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji rozpatrywane są w kontekście proponowanego harmonogramu budowy, opisanego w Rozdziale 4. Oddziaływania, które można przypisać obu nitkom rurociągu, rozważone zostały jak podano w ramce 9.1.

POL

882

Ramka 9.1 Ocena oddziaływań obydwu rurociągów

Oddziaływania skumulowane wynikające z innych działań stron trzecich i zdarzeń nieplanowanych (ze scenariuszy nietypowych) oceniane są w osobnych częściach niniejszego rozdziału, z podziałem na poszczególne zasoby/przedmioty oddziaływań (części 9.9 i 9.10).

Charakterystyki i oceny oddziaływań dokonano na podstawie następujących źródeł informacji:

Krajowe oceny oddziaływania na środowisko dotyczące projektu Nord Stream dla Niemiec, Danii, Szwecji, Finlandii i Rosji

Notatki dotyczące projektu, sporządzone przez firmę Rambøll (Dania) oraz szwedzki Instytut Badań Środowiskowych (IVL, Szwecja)

Wyniki modelowania wygenerowane przez firmę Rambøll (Dania) oraz Instytut Ekologii Stosowanej (IfAÖ, Niemcy)

Mapy opracowane przez firmę Rambøll

Badania specjalistyczne prowadzone przez laboratoria środowiskowe w Niemczech, Danii, Szwecji i Finlandii, zlecone przez firmę Rambøll (Dania)

Poprzednie doświadczenia konsultantów środowiskowych ERM (Zjednoczone Królestwo), IVL (Szwecja), IfAÖ (Niemcy), PeterGaz (Rosja) i Rambøll (Dania i Finlandia)

Opublikowana lub „szara” literatura

Potencjalne oddziaływania oceniane są po wdrożeniu środków łagodzących stanowiących jeden z elementów projektu, a także wszelkich innych środków uznanych za konieczne, przy użyciu metodyki opisanej w Rozdziale 7. Gdy zdecydowano, że dany temat wymaga dodatkowej klasyfikacji, przedstawiono zmiany metodyki – wraz z objaśnieniem, np. dotyczącym kryteriów

Nitka północno-zachodnia rurociągu zostanie ułożony przed nitką południowo-wschodnią, z wyjątkiem obu miejsc wyjścia na ląd, w których obie nitki zostaną zainstalowanr równocześnie. W niniejszej ocenie uwzględniono oddziaływania etapu budowy, odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji związane z sekwencyjnym układaniem obu nitek rurociągu oraz pracami ingerującymi w dno morskie, z uwzględnieniem ich odpowiednich harmonogramów budowy, określonych w Rozdziale 4. W stosunku do etapu eksploatacji niniejsza ocena zajmuje się ogólnymi oddziaływaniami, które można przypisać obecności obu prawie równoległych nitek rurociągu na dnie morza przez cały okres ich żywotności eksploatacyjnej.

POL

883

wrażliwości dla zasobu lub przedmiotu oddziaływania. Oceny oddziaływań nieplanowanych dokonano zgodnie z metodyką przedstawioną w części 7.4.8.

9.2 Źródła oddziaływań

Szereg działań związanych z realizacją projektu będzie źródłem oddziaływań w środowisku jego realizacji. W niniejszej części opisano zidentyfikowane źródła oddziaływań.

9.2.1 Etap budowy

Przygotowanie dna morskiego

Przygotowanie dna morskiego dotyczy wszystkich działań mających zapewnić, że w korytarzu rurociągu nie ma przeszkód i możliwe jest układanie rur bezpośrednio na dnie morskim bądź niezbędna ingerencja w to dno przed lub po ułożeniu rur. Związane z projektem działania w zakresie przygotowania dna morskiego obejmują:

Usuwanie niewybuchów

Usuwanie głazów

Usuwanie wraków

Ingerencja w dno morskie stanowi element prac przygotowawczych dotyczących dna morskiego, została jednak omówiona osobno.

Opis działań w zakresie przygotowania dna morskiego oraz ich wpływ na środowisko przedstawiono poniżej.


Ominięcie znanych miejsc zatopienia amunicji było ważnym kryterium przy wyborze proponowanej trasy. Jednak przed ułożeniem rur usunięcie niewybuchów konieczne będzie w ograniczonej liczbie miejsc wzdłuż trasy rurociągów. Przewiduje się, że usuwanie niewybuchów będzie przebiegać w dwóch etapach – najpierw wzdłuż korytarza bezpieczeństwa, a następnie w wybranych miejscach w obrębie korytarza kotwiczenia. Podczas I i II wojny światowej Zatoka Fińska oraz wybrzeże Szwecji były zabezpieczone przed wrogiem za pomocą amunicji. Umieszczano ją na dnie morskim nie tylko w tym obszarze, ale także w innych rejonach Morza Bałtyckiego. Wiele takich pól minowych zostało oczyszczonych, na dnie jednak nadal znajduje się pewna ilość niewybuchów. Również inne rodzaje niewybuchów (np. bomby głębinowe, torpedy i granaty) znajdują się na całym obszarze Morza Bałtyckiego. Z uwagi na potencjalne

POL

884

ryzyko wybuchu min lub innych urządzeń, na etapie budowy zoptymalizowano trasę rurociągów w celu zapewnienia, że prace związane z usuwaniem niewybuchów zostaną ograniczone do minimum. Mimo że informacje na temat dokładnej lokalizacji niewybuchów na trasie rurociągu są poufne, potwierdzono, że łącznie 31 niewybuchów znajduje się w Zatoce Fińskiej, a jeden przy wybrzeżu Szwecji. Obecnie prowadzone są badania dotyczące niewybuchów w Rosji; w ich wyniku mogą zostać odkryte kolejne niewybuchy na dnie morskim w wodach rosyjskich.

Spółka Nord Stream opracowuje obecnie oświadczenie dotyczące metody usuwania niewybuchów. Usuwanie niewybuchów wiąże się z koniecznością ich bezpiecznej detonacji. Specjaliści zajmujący się amunicją przeanalizowali kwestię fizycznego usunięcia niewybuchów mających wpływ na trasę rurociągu. Doszli oni do wniosku, że taka metoda będzie wiązać się z większym ryzykiem.

Stosowane będą bezpieczne i sprawdzone metody usuwania niewybuchów, podobne do metod użytych wcześniej do zatopienia amunicji w Morzu Bałtyckim. W ciągu ostatnich dziesięciu lat marynarki wojenne krajów nadbałtyckich opracowały wspólnie metody, które zapewniają bezpieczeństwo i skuteczność usuwania min i innych zatopionych niewybuchów. Metody te stosowane były także przez marynarki wojenne na całym świecie przy usuwaniu niewybuchów.

Usuwanie niewybuchów będzie prowadzone zgodnie z planem, który zostanie opracowany we współpracy z odpowiednimi organami krajowymi. Plan ten będzie obejmować procedury dotyczące technicznego wykonania prac, ocenione z uwzględnieniem ryzyka usuwania niewybuchów, a także plan monitorowania, który pozwoli ograniczyć do minimum oddziaływania na przedmioty oddziaływania, w tym ssaki morskie, ryby i ptaki.

Techniczna procedura usuwania niewybuchów będzie obejmować:

Identyfikację i wdrożenie stref demarkacyjnych, a także zapewnienie statkom bezpiecznej żeglugi w obszarach w pobliżu miejsca wykonywania prac

Kontrole przed detonacją: badania weryfikacyjne prowadzone za pomocą wysokiej rozdzielczości kamer zamontowanych na zdalnie sterowanym robocie podwodnym, rejestrujących warunki dna morskiego oraz otaczającego środowiska, w tym obecność infrastruktury, obiektów dziedzictwa kulturowego, szczątków pochodzenia antropogenicznego (np. beczek) i amunicji

Klasyfikacja amunicji: amunicja zostanie zidentyfikowana (rodzaj, model i ilość materiału wybuchowego na podstawie danych historycznych)

Usuwanie: metoda ta polega na umieszczeniu niewielkiego ładunku w pobliżu zidentyfikowanego niewybuchu lub potencjalnego niewybuchu na dnie morskim za pomocą zdalnie sterowanego robota podwodnego o niewielkich rozmiarach. Ładunek taki jest

POL

885

następnie detonowany akustycznie ze statku pomocniczego na powierzchni morza, znajdującego się w bezpiecznej odległości od celu

Badanie po detonacji: w celu potwierdzenia usunięcia niewybuchów, a w razie konieczności usunięcia dużych odłamków metali nadal występujących na danym obszarze i mogących stwarzać problemy podczas instalacji rurociągu. Działania te prowadzone będą także przy użyciu zdalnie sterowanego robota podwodnego wyposażonego w manipulatory i specjalne kosze

Potencjalne oddziaływania związane z usuwaniem niewybuchów obejmują:

Wzrost zmętnienia

Uwalnianie zanieczyszczeń

Uwalnianie składników pokarmowych

Hałas i wibracje (generowane w wyniku usuwania/eksplozji)

Emisję zanieczyszczeń gazowych

Fizyczne zmiany dna morskiego

Fizyczną utratę siedlisk dna morskiego

Zasypywanie (bentosu morskiego)

Oddziaływania związane ze zwiększonym ruchem statków (patrz „Budowa i ruch statków pomocniczych” w części „Układanie rur na pełnym morzu”)

Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków rybackich

Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków transportowych

Uszkodzenie wraków

Uszkodzenie istniejących kabli na dnie morskim

Ograniczenia dla przyszłych projektów morskich

Usuwanie głazów

Większa część trasy rurociągów została zoptymalizowana w celu obejścia obszarów, w których konieczne są rozległe prace związane z usuwaniem głazów. Jednak w pewnych obszarach wzdłuż trasy rurociągów, w niemieckiej WSE oraz w pobliżu miejsca wyjścia na ląd w Rosji,

POL

886

niezbędne będzie usunięcie głazów celem zapewnienia stabilnego podłoża dla rurociągów oraz możliwości prowadzenia robót budowlanych.

Potencjalne oddziaływania związane z usuwaniem głazów obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje

Emisję zanieczyszczeń gazowych (statki pomocnicze)




Usuwanie wraków

Trasa rurociągów została w miarę możliwości zoptymalizowana w celu zapobieżenia oddziaływaniom na wraki statków. Trasa biegnąca w Zatoce Greifswaldzkiej (podregion ESR V) przechodzi jednak w pobliżu dwóch wraków, wchodzących w skład bariery wraków blokujących wejście do zatoki (Schiffsperre). Rozważa się obecnie wydobycie z morza jednego z tych wraków, aby zapobiec jego zniszczeniu.

Potencjalne oddziaływania związane z wydobyciem wraku obejmują:

Wzrost zmętnienia


Uwalnianie składników pokarmowe

Hałas i wibracje




POL

887


Uszkodzenie wraków

Ingerencja w dno morskie

Ingerencja w dno morskie obejmuje działania konieczne do przygotowania takich określonych odcinków trasy, które nie zapewniają idealnego podłoża dla rurociągu. Te prace gwarantują stabilność położenia oraz integralność strukturalną rurociągów na powierzchni dna morskiego lub pod nim.

Zdarzenia, które mogą naruszyć stabilność rurociągów, obejmują:

Nadmierny przemieszczanie się nitek rurociągu

Naprężenia/zmęczenie materiału, z którego wykonane są wolne przęsła (odcinki rurociągu, które nie są wsparte na osadach), wynikające z nierówności dna morskiego

Oddziaływania związane z przepływającymi statkami

Oddziaływania fal i prądów głębinowych

Prace pogłębiarskie w pobliżu wybrzeża i na pełnym morzu

Oddziaływania powodowane przez sprzęt rybacki, np. kontakt z włokami

Aby zabezpieczyć rurociągi przed uszkodzeniami powodowanymi przez wymienione zdarzenia, konieczne będzie przeprowadzenie następujących ingerencji w dno morskie w niektórych miejscach na trasie rurociągu:

Prace pogłębiarskie (przed ułożeniem rur)

Prace wykopowe (po ułożeniu rur)

Zwałowanie materiału skalnego

Montaż konstrukcji wsporczych

Ustawienie ścianki szczelnej (za pomocą urządzeń wibracyjnych)

Opis prac wykonywanych w ramach ingerencji w dno morskie oraz ich wpływ na środowisko przedstawiono poniżej.

POL

888

Prace pogłębiarskie (przed ułożeniem rur) oraz wykopowe (po ułożeniu rur)

Rurociągi zostaną wkopane w dno morskie, aby zapewnić ich stabilność dynamiczną. Pozwoli to zabezpieczyć je przed silnym ruchem fal lub prądów głębinowych. W niektórych obszarach wzdłuż trasy rurociągu konieczne są prace wykopowe przed ułożeniem rur, w celu wykonania wykopu pod rurociąg, a także jego zasypanie przy użyciu osadów. Prace wykopowe (pogłębiarskie) przed ułożeniem rur, prowadzone w pobliżu wybrzeża, konieczne będą jedynie na płyciznach - w okolicach wyjścia rurociągu na ląd w Rosji i Niemczech. Na tych obszarach wymagane jest wkopanie rurociągu na większą głębokość niż w przypadku głębokowodnych odcinków trasy. Wykopy wykonywane będą metodą pogłębiania przed ułożeniem rur. Urobek będzie tymczasowo zwałowany obok wykopu lub w bardziej oddalonym wyznaczonym obszarze, a następnie zostanie użyty do zasypania wykopu po ułożeniu rur.

Prace wykopowe po ułożeniu rur będą wykonywane na pełnym morzu, z dala od miejsc wyjścia na ląd, za pomocą pługa rurociągowego, umieszczonego na dnie morskim. Każdy z rurociągów zostanie podniesiony i położony na pługu oraz będzie przesuwany na wałkach z przodu i z tyłu pługa. Pług będzie następnie ciągnięty przez holowniki (od jednego do trzech) połączone za pomocą lin holowniczych, w celu utworzenia wykopu pod podtrzymywanym przez pług rurociągiem. W miejscach, w których konieczne jest pokrycie rurociągów przed rozpoczęciem ich eksploatacji, usunięte materiały zostaną uzupełnione (na odcinkach, na których rurociągi mają być całkowicie wkopane) lub użyte do pokrycia rurociągów i utworzenia nasypów (na odcinkach, na których rurociągi mają być częściowo wkopane w dno morskie).

Wzdłuż większości wkopanych odcinków utworzone zostaną po obu stronach wykopu nasypy z wydobytej ziemi, aby umożliwić prądom i sile ciążenia ich wyrównanie, w miarę upływu czasu. Prace wykopowe po położeniu rur są preferowaną metodą wykopową ze względów ekologicznych i ekonomicznych. W związku z tym ta metoda będzie najczęściej stosowana wzdłuż trasy rurociągu.

Potencjalne oddziaływania związane z pracami pogłębiarskimi i wykopowymi po ułożeniu rur obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje, generowane podczas prac wykopowych, zasypywania i użycia maszyn



POL

889



Zmiany dynamiki planktonu


Zaburzenia wizualne / fizyczne

Uszkodzenie wraków




Zwałowanie materiału skalnego będzie wymagane w niektórych miejscach, w celu zapewnienia długookresowej integralności rurociągów oraz odporności na wyboczenia. Zwałowanie materiału skalnego polega na umieszczaniu w danym miejscu grubego tłucznia oraz małych kamieni w celu zmiany profilu dna morskiego, aby zapewnić stałe podłoże nośne rurociągu. Zwałowanie materiału skalnego może być również uzupełnione przez montaż materaców betonowych w określonych punktach. Tłuczeń i kamienie zostaną przetransportowane statkiem w konkretne miejsce, w którym wymagane jest zwałowanie materiału skalnego, po czym zostaną załadowane do rury spustowej za pomocą przenośników znajdujących się na statku. Następnie materiał skalny zostanie opuszczony na dno morskie za pośrednictwem rury spustowej. Najniższa część rury będzie wyposażona w końcówki wylotowe, umożliwiające dokładne formowanie każdej podpory tłuczniowej.

Wskutek zwałowania materiału skalnego utworzone zostaną następujące typy struktur:

Podpory tłuczniowe korygujące wolne przęsła (przed ułożeniem i po ułożeniu rur)

Zasypka tłuczniowa (po ułożeniu rur) jako dodatkowa stabilizacja rurociągu po instalacji

Podsypka tłuczniowa w miejscach, w których główne odcinki rurociągu są ze sobą spawane (punkty połączenia hiperbarycznego)

Podpory tłuczniowe w miejscach skrzyżowania z liniami kablowymi

Zasypka tłuczniowa (po ułożeniu rur) jako zabezpieczenie przed opuszczanymi lub wleczonymi kotwicami i statkami osiadającymi na mieliźnie

POL

890

Tłuczeń przeznaczony do zwałowania będzie stabilny pod względem chemicznym i mechanicznym przez cały okres eksploatacji rurociągu i nie będzie zawierać żadnych zanieczyszczeń, takich jak metale ciężkie, które mogłyby rozpuścić się w słonawych wodach Morza Bałtyckiego. Ponadto tłuczeń nie będzie mieć wysokiej zawartości żelaza i będzie pozbawiony gliny, mułu, kredy, roślinności oraz innych substancji toksycznych. Preferowanymi typami tłucznia są: niezwietrzały bazalt, gabr lub granit; będą one wydobywane z kamieniołomów na lądzie w Finlandii i/lub Norwegii. Ziarna tłucznia będą mieć średnicę wynoszącą średnio ok. 60 mm. Może ona jednak mieścić się w zakresie od 16 do 125 mm.

Potencjalne oddziaływania związane ze zwałowaniem materiału skalnego obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje, generowane pod wodą podczas spadania tłucznia z rury spustowej





Zmiany dynamiki planktonu

Wprowadzanie siedlisk wtórnych przez zmianę miękkiego podłoża


Montaż konstrukcji wsporczych

W niektórych miejscach wzdłuż trasy rurociągu konieczny będzie montaż konstrukcji wsporczych w celu uniknięcia instalacji wolnych przęseł na obszarach, na których nośność podłoża uniemożliwia zastosowanie tłucznia (zwałowanie materiału skalnego).

W większości przypadków, problemy geotechniczne związane z miękką gliną lub pochyłościami dna morskiego rozwiązuje się przez dodatkowe zwałowanie materiału skalnego jako przypory. W pewnych okolicznościach, np. gdy naturalne dno morskie ma bardzo małą nośność, ilość tłucznia konieczna do usypania przypory zapewniającej odpowiednią stabilność staje się jednak

POL

891

zbyt duża. Ponadto, w niektórych miejscach ciężar tłucznia potrzebnego do uzyskania właściwej stabilności będzie większy niż nośność podłoża. W takiej sytuacji niezbędny będzie montaż konstrukcji wsporczej, której rdzeń może zostać następnie przykryty cieńszą warstwą tłucznia. Wszelkie niezbędne konstrukcje wsporcze będą opuszczane na dno morskie za pomocą dźwigu pływającego.

Potencjalne oddziaływania związane z konstrukcjami wsporczymi obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje, generowane podczas montażu konstrukcji wsporczej





Wprowadzenie siedlisk wtórnych


Ustawienie ścianki szczelnej (za pomocą urządzeń wibracyjnych)

W miejscu wyjścia na ląd w Niemczech zostanie zbudowana grodza, ciągnąca się do otwartego morza. Grodza będzie składać się z pali połączonych ze sobą zamkami, tworzących stabilną i ciągłą ścianę. Zapewni ona stabilną podstawę rurociągu i umożliwi dostęp dla sprzętu pogłębiarskiego. Ponadto, grodza ograniczy wpływ prac pogłębiarskich na otaczające środowisko, zmniejszając szkody. Osadzanie ścianek szczelnych zostanie przeprowadzone metodą pogrążania wibracyjnego.

Potencjalne oddziaływania związane z ustawieniem ścianki szczelnej obejmują:

Wzrost zmętnienia



POL

892

Hałas i wibracje, generowane podczas osadzania ścianek szczelnych





Układanie rur na pełnym morzu

Rury układane będą na pełnym morzu z zastosowaniem konwencjonalnej metody S-lay. Pojedyncze odcinki rur będą dostarczane na statek układający, gdzie będzie z nich tworzone jednolite pasmo rurowe, opuszczane następnie na dno morskie. Podczas instalacji rurociągi będą narażone na działanie różnych sił, których kontrolą musi zająć się statek układający. Siły takie będą powstawać głównie w wyniku oddziaływania ciśnienia hydrostatycznego, rozciągania i zginania rurociągów.

Do działań związanych z układaniem rur na pełnym morzu należą:

Układanie rur

Obsługa kotwic

Wykonywanie połączeń rurociągu

Ruch statków konstrukcyjnych i pomocniczych

Opis wymienionych działań oraz ich wpływ na środowisko przedstawiono poniżej.

Układanie rur

Prace na pokładzie statku układającego wykonywane są w cyklu ciągłym i obejmują następujące podstawowe etapy opisane w Rozdziale 4:

Spawanie rur

Badania nieniszczące spawów

Przygotowanie powłoki styków montażowych

Układanie na dnie morskim

POL

893

Spawanie odcinków rur w jednolite pasmo rurowe na pokładzie statku układającego będzie procesem częściowo lub całkowicie zautomatyzowanym. Po zakończeniu spawania statek będzie przemieszczać się do przodu na odległość odpowiadającą długości jednej lub dwóch rur (12,2 m lub 24,4 m). Następnie do opisanego powyżej pasma rurowego dodana zostanie kolejna rura. W miarę przemieszczania się statku układającego do przodu, jednolite pasmo rurowe będzie wychodzić z tyłu statku do wody i będzie powoli opuszczane na dno morskie.

Potencjalne oddziaływania związane z układaniem rur obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje

Emisję zanieczyszczeń gazowych (ruch statków)



Uszkodzenie wraków



Obsługa kotwic

Statek pozycjonowany dynamicznie (DPV) zostanie wykorzystany do ułożenia pierwszej nitki rurociągu (nitka północno-zachodnia) od PK 7.5 do PK 300. Można go również użyć do układania drugiej nitki (nitka południowo-wschodnia) od PK 7.5 do PK 300, zależnie od dostępności. W obszarach, gdzie DPV nie będzie używany, statek układający będzie utrzymywany na miejscu przez 12 kotwic. Kotwice te zostaną w miarę potrzeby umieszczone na dwóch lub czterech dużych (130–200 m) holownikach do obsługi kotwic.

Potencjalne oddziaływania związane z obsługą kotwic obejmują:

Wzrost zmętnienia


POL

894


Hałas i wibracje



Uszkodzenie wraków



Wykonywanie połączeń rurociągu

Rurociągi zostaną połączone w trzech miejscach. Jedno z połączeń będzie znajdować się nad powierzchnią wody, w obszarze o małej głębokości (w PK 1195,9). W tym miejscu nitki rurociągu zostaną uniesione do powierzchni wody w celu wykonania połączenia. Pozostałe dwa połączenia będą połączeniami hiperbarycznymi i będą znajdować się na dnie morskim w PK 300 i PK 675.

Potencjalne oddziaływania związane z połączeniami nad powierzchnią wody obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje



Po wykonaniu połączeń, na etapie odbioru wstępnego, zostaną przeprowadzone próby ciśnieniowe dla trzech pozostałych odcinków. Po zakończeniu prób odcinki rurociągu zostaną połączone w dwóch punktach (PK 300 i PK 675) za pomocą połączeń spawanych metodą hiperbaryczną, jak opisano w Rozdziale 4. W punktach połączenia będzie zwałowany materiał skalny, w celu wyrównania dna morskiego i zapewnienia mocnej podstawy dla rurociągu oraz działań związanych z wykonywaniem połączeń. Oddziaływania odnoszące się do zwałowania materiału skalnego zostały opisane w części poświęconej ingerencji w dno morskie, gdyż mają one miejsce przed połączeniem rurociągów.

POL

895

Potencjalne oddziaływania związane z wykonywaniem połączeń hiperbarycznych obejmują:

Wzrost zmętnienia



Hałas i wibracje



Uszkodzenie wraków


Na etapie budowy wykorzystywane będą różne statki konstrukcyjne i pomocnicze, które zapewnią obsługę 24 godziny na dobę.

Potencjalne oddziaływania związane z ruchem statków obejmują:


Wprowadzanie gatunków obcych (wskutek transportu i uwalniania wód balastowych oraz biodeterioracji kadłubów statków)

Hałas i wibracje

Zaburzenia wizualne/fizyczne

Lamanie lodu


Zaburzenia obecnych modeli połowowych


Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków rekreacyjnych

Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków marynarki wojennej

Zakłócenia w ruchu jednostek wojskowych

POL

896

Strefę wyłączenia z ruchu wokół statków zaangażowanych w realizację projektu

9.2.2 Etap odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji

Po ułożeniu rur, działania prowadzone na etapie odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji zapewnią przygotowanie rurociągów do użytku. Działania na etapie odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji będą obejmować:

Pobór wody morskiej

Zalanie, oczyszczenie, inspekcję oraz próbę ciśnieniową rurociągu

Zrzut wody użytej do próby ciśnieniowej

Osuszenie rurociągu

Oddanie rurociągu do eksploatacji

Opis działań na etapie odbioru wstępnego i oddania do eksploatacji oraz ich wpływ na środowisko przedstawiono poniżej.


Woda morska używana podczas zalewania i prób ciśnieniowych rurociągu będzie pobierana na głębokości 10 m pod powierzchnią morza, w pobliżu wyjścia na ląd w Rosji, a następnie przepompowywana na ląd do tymczasowego zbiornika.

Potencjalne oddziaływania związane z poborem wody morskiej obejmują:

Hałas i wibracje

Uszkodzenia fizyczne ikry i larw ryb

Usunięcie larw

Emisję zanieczyszczeń gazowych przez pompy

Zalanie, oczyszczenie, inspekcja oraz próba ciśnieniowa rurociągu

W celu zapobiegania korozji do użytej w próbie ciśnieniowej wody morskiej dodać substancje takie jak wodorosiarczyn sodu (NaHSO3 – substancja wiążąca tlen) i wodorotlenek sodu (NaOH – w celu ustalenia wartości pH na poziomie 9,5 – 10). Obecnie badana jest korozyjność wody z Morza Bałtyckiego. Na podstawie tych badań podjęta zostanie decyzja o celowości zastosowania tych dodatków, a także zastosowania dodatków w ogóle.

POL

897

Dodatki zwykle używane do uzdatniania wody przeznaczonej do prób ciśnieniowych są obecne w wodzie morskiej i nie wywierają negatywnego wpływu na środowisko morskie w stężeniach naturalnych. Takie dodatki ulegają szybkiemu rozpadowi w środowisku wskutek procesów hydrolizy, utleniania, foto- i biodegradacji.

Rurociągi będą czyszczone od wewnątrz za pomocą tłoków. Przed pierwszym tłokiem czyszczącym zostanie wprowadzona do rurociągu określona ilość wody. Ruch tłoków będzie powodowany przez wodę użytą do próby ciśnieniowej, która będzie pchać tłoki przez rurociąg. Integralność rurociągu podmorskiego można sprawdzić za pomocą prób ciśnieniowych. Aby je przeprowadzić, należy wypełnić rurociągi wodą i ustabilizować warunki w nich panujące przez kontrolę ciśnienia i temperatury. Po okresie stabilizacji ciśnienie jest podnoszone do maksymalnego poziomu wymaganego w hydraulicznej próbie ciśnieniowej przez wpompowanie do rurociągu dodatkowej ilości wody. Ciśnienie i temperaturę monitoruje się następnie przez 24 godziny.

Potencjalne oddziaływania związane z zalaniem, oczyszczeniem, inspekcją oraz próbą ciśnieniową rurociągu obejmują:

Hałas i wibracje, generowane przez ruch wody i tłoków w rurociągach

Emisję zanieczyszczeń gazowych przez pompy

Zaburzenia wizualne/fizyczne spowodowane towarzyszącym ruchem statków


Po zakończeniu prób ciśnieniowych woda zostanie odprowadzona z rurociągów za pomocą tłoków do usuwania wody, wyposażonych w tarcze uszczelniające. Wypompowywanie wody z rurociągu zostanie przeprowadzone w kierunku z zachodu na wschód, wzdłuż rurociągu między miejscem wyjścia na ląd w Niemczech a miejscem wyjścia na ląd w Rosji, z wykorzystaniem sprężonego powietrza z tymczasowej tłoczni w Lubminie. Woda zostanie odprowadzona z rurociągu do morza przez tymczasowy rurociąg odprowadzający w miejscu wyjścia na ląd w Rosji. Woda zostanie usunięta na głębokości ok. 10 m pod powierzchnią morza.

Potencjalne oddziaływania związane ze zrzutem wody użytej do próby ciśnieniowej obejmują:

Hałas i wibracje (wskutek przepływu wody w rurociągach, działania sprężarki i odprowadzania wody użytej do próby ciśnieniowej)

Emisję zanieczyszczeń gazowych (przez sprężarki)

Zmianę jakości wody

POL

898


Pozostała woda w rurociągu zostanie usunięta z wykorzystaniem suchego powietrza, doprowadzanego z tymczasowej tłoczni w Lubminie.

Potencjalne oddziaływania związane z osuszaniem rurociągu obejmują:

Hałas i wibracje (generowane przez sprężarkę)

Emisję zanieczyszczeń gazowych (przez sprężarkę)


Na etapie oddania do eksploatacji do rurociągów zostanie wprowadzony gaz ziemny. W celu stworzenia buforu między gazem ziemnym a powietrzem rurociągi zostaną wcześniej częściowo wypełnione azotem.

Potencjalne oddziaływania związane z oddaniem rurociągu do eksploatacji obejmują:

Hałas i wibracje (generowane przez przepływ gazu w rurociągu)

9.2.3 Etap eksploatacji

Oczekuje się, że rurociągi będą eksploatowane przez 50 lat. Skala działań związanych z obsługą rurociągu na etapie jego eksploatacji będzie znacznie mniejsza niż na etapie budowy. Niektóre działania mogą jednak powodować oddziaływanie na środowisko. Te działania to:

Rutynowe kontrole i prace konserwacyjne

Obecność rurociągu


Kontrole będą prowadzone wewnątrz i na zewnątrz rurociągu. Do kontroli wewnętrznych wykorzystywane będą tłoki kontrolne. Tłoki, pojedyncze lub w zespołach, będą wpuszczane przez śluzę nadawczą w miejscu wyjścia na ląd w Rosji i przemieszczane w rurociągu przez wypełniający go gaz. Częstotliwość takich inspekcji będzie zależeć od jakości gazu wtłaczanego do rurociągu i będzie regulowana przez spółkę Nord Stream zależnie od potrzeb. Kontrole prowadzone będą ze statków badawczych, wyposażonych w różnego rodzaju specjalistyczny sprzęt, taki jak kamery i skanery, służący do kontroli ogólnego stanu rurociągów i podłoża (dna morskiego). Taki sprzęt jest zazwyczaj montowany na zdalnie sterowanym robocie podwodnym.

POL

899

W ciągu pierwszego roku po osadzeniu rurociągu konieczne mogą być także prace konserwacyjne na dnie morskim (miejsca zwałowania materiału skalnego, konstrukcje podpór itp.). Oczekuje się, że na etapie eksploatacji zakres prac konserwacyjnych będzie minimalny.

Potencjalne oddziaływania związane z rutynowymi kontrolami i pracami konserwacyjnymi obejmują:

Hałas i wibracje (generowane przez statki badawcze)

Wzrost zmętnienia




Wprowadzanie gatunków obcych wskutek transportu i uwalniania wód balastowych

Zaburzenia wizualne/fizyczne

Oddziaływania związane ze zwiększonym ruchem statków (patrz „Ruch statków konstrukcyjnych i pomocniczych” w części „Układanie rur na pełnym morzu”)



Uszkodzenie wraków


Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków rekreacyjnych

Ograniczenie ruchu żeglugowego dla statków marynarki wojennej


Obecność nitek rurociągu na dnie morskim oraz przepływający przez nie gaz mogą oddziaływać na środowisko. Potencjalne oddziaływania związane z obecnością rurociągu na dnie morskim obejmują:

Hałas i wibracje (generowane przez przepływ gazu w rurociągu)


POL

900


Wprowadzenie siedlisk wtórnych

Zmiany w przepływie prądów głębinowych

Zmianę temperatury (wskutek przepływu gazu w rurociągu)

Uwalnianie zanieczyszczeń z anod antykorozyjnych


Uszkodzenie sprzętu rybackiego


Uszkodzenie rurociągu

Oddziaływania na środowisko na wszystkich trzech etapach zostały poddane ocenie dla każdego z pięciu podregionów ekologicznych (ESR) określonych w Rozdziale 8.

9.2.4 Oddziaływania skumulowane

Analizowana jest możliwość wystąpienia skumulowanych oddziaływań związanych z projektem Nord Stream oraz innymi działaniami stron trzecich, prowadzonymi na Morzu Bałtyckim. Oddziaływania takie obejmują:

Skumulowane oddziaływania projektów statycznych stron trzecich

Skumulowane oddziaływania na żeglugę i nawigację

Skumulowane oddziaływania na poziom emisji CO2

9.2.5 Zdarzenia nieplanowane

Oprócz potencjalnych skutków działań na etapie budowy i eksploatacji, które podlegają ścisłej kontroli, nieprzewidziane przypadkowe zdarzenia mogą oddziaływać na środowisko naturalne i społeczne. Zdarzenia te są określane mianem „zdarzeń nieplanowanych”.

Z uwagi na charakter projektu, w czasie jego trwania istnieje ryzyko wystąpienia nieplanowanego zdarzenia, które może oddziaływać na środowisko realizacji projektu. Potencjalne nieplanowane zdarzenia, opisane w części 9.10 obejmują przypadkowe:

POL

901

Wycieki paliwa/ropy naftowej

Zakłócenia w miejscach zatopienia amunicji

Awarie rurociągu

Opis oddziaływań związanych z każdym z wymienionych zdarzeń oraz ich wpływ na środowisko naturalne i społeczne/społeczno-gospodarcze przedstawiono poniżej.

Wycieki paliwa/ropy naftowej

Do wycieku paliwa i ropy naftowej może dojść na każdym etapie projektu, wskutek nieprawidłowego działania lub awarii sprzętu podczas operacji ładowania i tankowania statku bądź w wyniku przypadkowego uszkodzenia statku (strony trzeciej lub konstrukcyjnego). Potencjalne oddziaływania związane z wyciekiem paliwa/ropy omówiono w części 9.10.2.

Zakłócenia w miejscach zatopienia amunicji

Przed rozpoczęciem budowy rurociągu z jego trasy zostanie usunięta amunicja konwencjonalna, natomiast zidentyfikowane chemiczne środki bojowe zostaną pozostawione na miejscu, ponieważ nie występują w bezpośredniej bliskości trasy. Istnieje jednak bardzo niewielkie prawdopodobieństwo niewykrycia amunicji znajdującej się w Morzu Bałtyckim. W związku z tym może ona zostać przypadkowo naruszona. Potencjalne oddziaływania naruszeń amunicji omówiono w części 9.10.3.

Awarie rurociągu

Nitki rurociągu mogą ulec uszkodzeniu, np. z powodu wgłębień lub wyboczeń bądź zakłóceń związanych z ruchem statków, co może skutkować awarią rurociągu. Awaria rurociągu ma miejsce wtedy, gdy rurociąg nie może pracować w normalnych warunkach; w najbardziej skrajnym przypadku wiązałoby się to z pęknięciem rurociągu, mogącym wystąpić w przypadku poważnego uszkodzenia gazociągu, czego rezultatem byłoby uwolnienie gazu. Potencjalne oddziaływania awarii rurociągu omówiono w części 9.10.4.

9.2.6 Etap wycofania z eksploatacji

Mimo że charakter procesu wycofania z eksploatacji nie jest jeszcze znany, obecnie uważa się, że rurociągi zostaną usunięte lub pozostawione na dnie morskim.

Pozostawienie nitek rurociągu na miejscu będzie wiązać się z następującymi działaniami:

Oczyszczenie rurociągu przez wypłukanie wodą

POL

902

Napełnienie wodą

Uszczelnienie

Usunięcie nitek rurociągu z dna morskiego będzie wiązać się z następującymi działaniami:

Ingerencja w dno morskie

Obsługa kotwic

Usunięcie rur

Ruch statków

Wpływ takich działań nie został poddany szczegółowej ocenie, ponieważ obecnie nie można przewidzieć oddziaływań, do jakich dojdzie po 50 latach eksploatacji rurociągu.

9.3 Podregion ekologiczny I

9.3.1 Wstęp

Podregion ekologiczny ESR I zajmuje niewielki obszar (Rysunek 9.1) i rozciąga się 22,1 km na południowy zachód od miejsca wyjścia na ląd w Rosji, w zatoce Portowaja. Wody na tym obszarze są płytkie, a poziom ich zasolenia jest bardzo niski. W podregionie ESR I zasadniczo nie występuje haloklina. Zimą, do kwietnia lub maja, obszar ten jest niemal całkowicie pokryty lodem. Zawartość tlenu w wodzie jest wprawdzie niska, nie występują jednak jego niedobory. Woda jest względnie wolna od zanieczyszczeń metalami ciężkimi oraz od szkodliwych zanieczyszczeń organicznych, a jedynymi metalami występującym w osadach podregionu ESR I w stężeniu, które przekracza górne wartości OSPAR EAC, są rtęć i ołów. Dno morskie składa się głównie z osadów piaskowych pokrywających podłoże krystaliczne. Oznacza to, że ten podregion ekologiczny cechuje stosunkowo wysoki poziom sedymentacji i ponownego osadzania się oraz niskie stężenie zawiesin ciał stałych w słupie wody. Wskutek niskiego zasolenia, w tym podregionie ESR występuje stosunkowo niewiele gatunków organizmów morskich. Charakteryzuje się on jednak dużą liczebnością ptaków morskich, żerujących przy dnie w pobliżu miejsca wyjścia rurociągu na ląd. W tym podregionie występują ważne populacje rozmnażających się i żerujących ptaków brodzących i morskich. Pojawiają się tu także w dużej liczbie gatunki wędrowne o znaczeniu międzynarodowym. Podregion ESR I stanowi również ważny obszar dla foki szarej. Młode foki szarej rodzą się na pływającym lodzie od lutego do marca. Granice tego podregionu wyznaczone są przez PK 0 i 22.1.

POL

903

Rys. 9.1 Trasa rurociągu przebiegająca przez podregion ESR I (zaznaczona

kolorem pomarańczowym)

Przewidywane oddziaływania w podregionie ESR I wystąpią wskutek wymienionych poniżej działań, zidentyfikowanych w trakcie trzech wstępnych etapów projektu. Obejmują one:

Etap budowy

Działania w zakresie przygotowania dna morskiego:


Ingerencja w dno morskie:

Prace pogłębiarskie


Montaż konstrukcji podpór

ESR I

POL

904

Układanie rur na pełnym morzu:

Układanie rur

Obsługa kotwic




Zalanie, oczyszczenie, inspekcja oraz próba ciśnieniowa rurociągu




Etap eksploatacji



Przewidywane oddziaływania zostały zidentyfikowane i poddane ocenie według każdego zasobu lub przedmiotu oddziaływania w środowisku fizycznym i biologicznym. Oddziaływania uznane za znaczące w razie wystąpienia poddano pełnej ocenie z zastosowaniem metodyki przedstawionej w Rozdziale 7. Oddziaływania uznane za nieistotne na podstawie uprzedniej wiedzy i doświadczenia w podobnych projektach zostały opisane, natomiast nie poddano ich szczegółowej ocenie.

Tabelę podsumowującą znaczące oddziaływania w podregionie ESR I przedstawiono na końcu niniejszej części (Tabela 9.22).

9.3.2 Środowisko fizyczne — procesy fizyczne

Informacje ogólne

W niniejszej części przedstawiono i poddano ocenie potencjalne oddziaływania na procesy fizyczne w wodach przybrzeżnych w podregionie ESR I, w kontekście metodyki ujętej w Rozdziale 7.

POL

905

Za procesy fizyczne w Morzu Bałtyckim uważa się w niniejszym raporcie prądy głębinowe, powstające w wyniku oddziaływania na słup wody sił wzbudzanych ruchem obrotowym Ziemi, wiatrem, temperaturą i zasoleniem w słupie wody, a także przyciąganiem grawitacyjnym Księżyca. Na ruch wspomnianych prądów ma także wpływ batymetria dna morskiego, napływ wód słodkich, a także kształt linii brzegowej. Model krążenia tych prądów jest szczególnie złożony w Zatoce Fińskiej, zgodnie z opisem w części 8.5.2. W regionie tym występują mezoskalowe prądy wirowe.

Główne działania w podregionie ESR I, które mogą oddziaływać na procesy fizyczne, będą mieć miejsce na etapie eksploatacji. Na etapach budowy, wstępnego odbioru i oddania do eksploatacji nie przewiduje się oddziaływań na procesy fizyczne w podregionie ESR I, gdyż może do nich dojść jedynie wskutek długoterminowej obecności rurociągu na dnie morskim.

Czynności i związane z nimi oddziaływania poddane ocenie w niniejszej części:

Etap eksploatacji

Obecność rurociągu powodująca:

- Zmiany w przepływie prądów głębinowych

Oddziaływania na etapie eksploatacji

Obecność nitek rurociągu na dnie morskim w Zatoce Fińskiej może spowodować zmiany w składzie, sile i kierunku prądów głębinowych. Przepływ prądów może ulec zmianie także wskutek różnicy temperatur między rurociągiem a otaczającą wodą.

Zmiany w przepływie prądów głębinowych

Tam, gdzie przeważająca część prądów przecina rurociąg, nastąpi ich podniesienie. Obecne warunki w wodach podregionu ESR I są dość złożone, a wskutek zmienności batymetrycznej występują mezoskalowe zawirowania. Nitki rurociągu będą najprawdopodobniej oddziaływać na przepływ prądów w obszarach przybrzeżnych, jednak w podregionie ESR I mają zostać zainstalowane w wykopie, wychodzącym na 1,8 km z miejsca wyjścia na ląd w Rosji, i zakopane, tym samym wyeliminowana zostaje możliwość powstawania generowanych przez rurociąg turbulencji oraz znaczącego oddziaływania na procesy fizyczne. Dalej od brzegu mogą wystąpić mezoskalowe zaburzenia w przepływie prądów, oczekuje się jednak, że zjawisko to będzie mieć bardzo ograniczony zakres. Wysokość nitek rurociągu nad dnem morskim nie będzie większa niż 1,5 m, a zatem jej oddziaływanie na istniejące w podregionie ESR I prądy będzie małe albo żadne. Ponadto odpływ wód w północnej części Zatoki Fińskiej jest wykrywalny dopiero w odległości ok. 20–30 km od brzegu, gdyż prędkość prądów

POL

906

występujących w tym obszarze maleje wskutek tarcia(1)

.Dlatego też oczekuje się, że oddziaływanie obecności rurociągu na skład, siłę i kierunek prądów w podregionie ESR I uważa się za nieistotne.

Zmiana temperatury także może spowodować zmiany w przepływie prądów głębinowych. Temperatura wody może być minimalnie podniesiona w obszarze bezpośrednio przyległym do nitek rurociągu, jak opisano w części 9.3.3. Jednak ponieważ zmiana temperatury wody nie będzie wykrywalna dalej niż 1 m od nitek rurociągu oraz ponieważ w podregionie ESR I zostaną umieszczone w wykopie o długości 1,8 km i zakopane (co dodatkowo ograniczy transfer ciepła do słupa wody), oddziaływanie temperatury wody spowodowane obecnością rurociągu na tym odcinku uznaje się za nieistotne.

Podsumowanie oddziaływań

Oddziaływania na procesy fizyczne, zidentyfikowane i poddane ocenie w przypadku podregionu ESR I, przedstawiono w Tabela 9.2.

(1) Andrejev, O. et al. 2004. Mean circulation and water exchange in the Gulf of Finland – A study based on three-

dimensional modelling. Boreal Environmental Research. 9.

POL

907

Tabe

la 9

.2

Pods

umow

anie

odd

ział

ywań

na

proc

esy

fizyc

zne

w p

rzyp

adku

pod

regi

onu

ESR

I

Procesy fizyczne Podregion

ekologiczny

Odd

ział

y-w

anie

D

ział

anie

C

hara

kter

Typ

Wie

lkość

oddz

iały

wan

ia

War

tość

/ w

rażl

iwość

Odw

raca

lność

Znac

zeni

e Sk

ala

Cza

s tr

wan

iaIn

tens

ywno

śćW

ielk

ość

Zmia

ny w

pr

zepł

ywie

prąd

ów

głęb

inow

ych

Obe

cność

ruro

ciąg

u —

—

—

—

—

—

—

—

N

ieis

totn

e

POL

908

9.3.3 Środowisko fizyczne — słup wody

Informacje ogólne

Po zidentyfikowaniu zakresu i oddziaływań stwierdzono szereg interakcji między projektem a słupem wody w podregionie ESR I, które mogłyby być źródłem potencjalnych oddziaływań. W niniejszej części zidentyfikowano i poddano ocenie potencjalne oddziaływania na słup wody w podregionie ESR I na etapie budowy, odbioru wstępnego, oddania do eksploatacji i eksploatacji projektu, zgodnie z metodyką przedstawioną w Rozdziale 7.

Właściwości słupa wody w całym Morzu Bałtyckim nie są stałe i zmieniają się w zależności od lokalizacji oraz głębokości. Odpowiednio, znaczenie związanych z tym oddziaływań projektu na słup wody także może ulec zmianie wzdłuż trasy rurociągów. Jakość słupa wody zależy od zasolenia i poziomów tlenu, jak również od stężenia zawiesiny ciał stałych, składników pokarmowych, metali ciężkich, zanieczyszczeń organicznych, planktonu i składników biologicznych. Pełne informacje dotyczące jakości wody w podregionie ESR I przedstawiono w części 8.7.1. Zasadniczo słup wody odgrywa ważną rolę dla wszystkich ekosystemów pod względem funkcji podtrzymującej i struktury, ale jest bardzo odporny na zmiany w odniesieniu do interakcji z projektem. W większości przypadków, po zakończeniu określonych działań, np. na etapie budowy, słup wody szybko powraca do stanu sprzed oddziaływania. Zależy to od wielkości oddziaływania i czasu jego trwania. Zgodnie z kryteriami wrażliwości dla środowiska fizycznego, omówionymi szczegółowo w części 7.4.4, dla całego Morza Bałtyckiego słupowi wody przypisano małą wartość/wrażliwość.

Głównymi działaniami, które mogą mieć wpływ na słup wody, są działania prowadzone na etapie budowy. Największe oddziaływanie na słup wody będzie mieć najprawdopodobniej resuspensja i dyspersja osadów wskutek ingerencji w dno morskie. W związku z tym, przy określaniu stopnia tego oddziaływania główną rolę odgrywają właściwości osadów dennych. Oczekuje się, że oddziaływania związane ze zrzutem wody użytej do próby ciśnieniowej na etapie odbioru wstępnego w podregionie ESR I będą ograniczone. Oddziaływania na etapie eksploatacji w porównaniu z oddziaływaniami na etapie budowy powinny być raczej minimalne. Czynności i związane z nimi oddziaływania poddane ocenie w niniejszej części:

Etap budowy

Resuspensja i dyspersja osadów wskutek usuwania niewybuchów, usuwania głazów, ingerencji w dno morskie, układania rur i obsługi kotwic, powodujące następujące skutki:

- Wzrost zmętnienia

Resuspensja i dyspersja osadów spowodowane usuwaniem niewybuchów i ingerencją w dno morskie, mające następujące skutki:

- Uwalnianie zanieczyszczeń

POL

909

Resuspensja i dyspersja osadów spowodowane ingerencją w dno morskie, mające następujące skutki:

- Uwalnianie składników pokarmowych


Zrzut wody użytej do próby ciśnieniowej, powodujący następujące skutki:

- Zmiana jakości wody

Etap eksploatacji

Obecność rurociągu, powodująca następujące skutki:

- Zmiana temperatury

- Uwalnianie zanieczyszczeń z anod antykorozyjnych

Oddziaływania na etapie budowy

Oddziaływania na słup wody na etapie budowy ograniczają się do resuspensji i dyspersji osadów, powodujących wzrost zmętnienia oraz uwalnianie zanieczyszczeń i składników pokarmowych, wskutek usuwania niewybuchów, usuwania głazów, ingerencji w dno morskie, układania rur i obsługi kotwic.

Wzrost zmętnienia

Prace budowlane na dnie morskim spowodują także zaburzenia i w konsekwencji resuspensję osadów oraz związanych z nimi substancji, takich jak na przykład składniki pokarmowe i zanieczyszczenia. Doprowadziłoby to do wzrostu stopnia zmętnienia, jak również stężeń tych substancji w słupie wody. Do działań, które mogą spowodować zaburzenia dna morskiego, należą: usuwanie głazów, ingerencja w dno morskie, układanie rur oraz obsługa kotwic. Spodziewane oddziaływanie związane z ingerencją w dno morskie to wytwarzanie osadów o wysokim stopniu resuspensji, do czego usuwanie głazów, układanie rur i obsługa kotwic przyczynią się raczej w niewielkim stopniu. Ilość wzburzonych osadów zależy w dużym stopniu od technologii i sprzętu użytego na etapie montażu rurociągów, jak również od zakresu prac budowlanych. Stopień, w jakim osady wykazują tendencję do suspensji, związany jest z zawartością drobnoziarnistych materiałów oraz poziomem konsolidacji osadów. Osady podlegają resuspensji przez pewien okres, zanim nie ulegną osadzeniu. Należy zwrócić uwagę na fakt, że ingerencja w dno morskie będzie ograniczona do określonych obszarów, pokazanych na mapach PR-3A i PR-3B. Związane z tym oddziaływanie nie rozciągałoby się zatem na całej trasie rurociągu w podregionie ESR I.

POL

910

Trasa rurociągu w podregionie ESR I biegnie przez większą część w płytkich wodach Morza Bałtyckiego. W miejscu wyjścia na ląd głębokość wody sięga 14 m. Prądy i fale (w zależności od siły i obecności) przy dnie morskim i w miejscu wyjścia na ląd zwiększą odległość, na którą przeniesione zostaną zawieszone osady po obu stronach rurociągu, a także okres ich pozostawania w zawiesinie. Obecny poziom zmętnienia jest na ogół wyższy w miejscu wyjścia na ląd niż dalej od brzegu.

Przed rozpoczęciem prac budowlanych w korytarzu rurociągu przewiduje się usunięcie niewybuchów. Optymalizacja przebiegu trasy pozwoliła ominąć większość niewybuchów. Badania trasy rurociągu w wodach rosyjskich są obecnie w toku, a zatem dokładne lokalizacje niewybuchów nie zostały jeszcze potwierdzone. Konieczne będzie usunięcie, za pomocą materiałów wybuchowych, niewybuchów, które mogą oddziaływać na rurociąg. Usuwane niewybuchów może powodować resuspensję i dyspersję osadów oraz zanieczyszczeń, gdyż znajdują się one zwykle na dnie morskim lub są w nim osadzone.

Modelowanie dyspersji i sedymentacji osadów oraz uwalniania substancji zanieczyszczających wskutek usuwania niewybuchów prowadzono w obszarach usuwania niewybuchów w fińskiej WSE z wykorzystaniem ogólnego numerycznego modelu analizy cząstek (Mike 3 PA)(1). Model Mike 3 PA wykorzystuje szczegółowe dane hydrodynamiczne do oszacowania transportu substancji rozpuszczonych i pozostających w zawiesinie. Ilość osadów poddanych resuspensji i dyspersji zależy od ilości i rodzaju środków wybuchowych użytych do detonacji oraz środków wybuchowych pozostałych w niewybuchach, rodzaju dna morskiego i zakresu prądów głębinowych w pobliżu dna. Identyczny model, różniący się jedynie zmiennymi wejściowymi, wykorzystano w celu oceny miejsc prowadzenia ingerencji w dno morskie. W związku z tym, że w rosyjskiej WSE nie potwierdzono dokładnej liczby i lokalizacji niewybuchów, które wymagają usunięcia, nie wykonano do tej pory modelowania. Dlatego też w raporcie Espoo uwzględniono wyniki modelowania dla Finlandii i na ich podstawie założono, że do podobnych oddziaływań dojdzie w rosyjskiej WSE.

Przewiduje się, że wskutek usunięcia niewybuchów na dnie morskim powstanie krater oraz dojdzie do resuspensji osadów w słupie wody. Przeciętnie, usuwanie niewybuchów w fińskiej WSE spowoduje resuspensję osadów o stężeniu powyżej 1 mg/l w odległości 1–2 km (maksymalnie 5 km w niektórych obszarach) od miejsca wzburzenia, która będzie się utrzymywać przez 13 godzin. Spodziewany czas występowania stężeń powyżej 10 mg/l w pobliżu obszaru usuwania niewybuchów wynosi średnio 4 godziny. Poziom sedymentacji jest ograniczony i rzadko przekracza wartość 0,1 kg/m2. Oczekuje się, że oddziaływania w fińskiej WSE będą podobne do oddziaływań w rosyjskiej WSE, a tym samym w podregionie ESR I. W związku z tym, z uwagi na ograniczony zasięg i okres utrzymywania się wysokiego poziomu zmętnienia, a także biorąc pod uwagę fakt, że niewybuchy usuwane będą tylko w określonych miejscach (po dokonaniu potwierdzenia) na trasie rurociągu, przewiduje się, że oddziaływanie (1) Nord Stream AG i Rambøll , 2008, notatka nr 4.3A-12 Spreading of sediment and contaminants from clearing of

munitions, Zug, Szwjcaria.

POL

911

na słup wody w podregionie ESR I (negatywne i bezpośrednie) będzie mieć skalę regionalną (powyżej poziomu tła) i charakter krótkoterminowy (szybkość sedymentacji). Oddziaływania będą odwracalne po upływie kilku dni, gdy osady osiądą na dnie morskim. Intensywność jest mała, ponieważ nie oczekuje się większych zmian w strukturze i funkcji. Wielkość oddziaływania jest mała, w związku z czym oczekuje się, że jego znaczenie będzie niewielkie. W obszarze w pobliżu wyjścia na ląd poziom zmętnienia jest zwykle wysoki wskutek działania prądów i fal.

Podczas budowy zostaną usunięte głazy, które mogą utrudniać prace budowlane w podregionie ESR I. Usunięcie głazów może spowodować lokalny wzrost zmętnienia na bardzo niewielkim obszarze. Jednakże nie przypuszcza się, by osad powtórnie zawieszony zwiększył obecny poziom mętności, który jest ogólnie dość wysoki, zatem uznaje się to oddziaływanie za nieistotne.

Oczekuje się, że resuspensja i dyspersja osadów będzie największa podczas ingerencji w dno morskie, obejmującej prace pogłębiarskie (jedynie w pobliżu miejsca wyjścia na ląd na odcinku 1,8 km) i zwałowanie materiału skalnego. Modelowanie dyspersji oraz sedymentacji osadów i zanieczyszczeń podczas wykonywania prac związanych z ingerencją w dno w podregionie ESR I prowadzono z wykorzystaniem ogólnego numerycznego modelu analizy cząstek (Mike 3 PA) dla miejsc wzdłuż trasy rurociągu, w których będą mieć miejsce prace pogłębiarskie przed położeniem rur oraz zwałowanie materiału skalnego przed i po ułożeniu rur. Model Mike 3 PA wykorzystuje szczegółowe dane hydrodynamiczne do oszacowania transportu substancji rozpuszczonych i pozostających w zawiesinie. Przyjęto, że do prac budowlanych po obu stronach rurociągu zarezerwowany zostanie korytarz o szerokości ok. 100 m. W związku z tym, w modelowaniu uwzględniono jedynie cząstki, które mogą być przenoszone na odległość powyżej 100 m od rurociągu. Model Mike 3 PA opiera się na licznych danych wejściowych, związanych z określonym rodzajem ingerencji w dno morskie. Parametrem wejściowym w przypadku modelowania osadów jest spodziewana szybkość rozprzestrzeniania się dla różnych operacji. Szybkość rozprzestrzeniania się w przypadku prac pogłębiarskich (7 kg/s) określono dla przeciętnej prędkości pogłębiania, nominalnej objętości przemieszczanego osadu, procentowego wskaźnika rozprzestrzeniania (10%) i gęstości rozprzestrzenianego osadu. Szybkość rozprzestrzeniania się w przypadku zwałowania materiału skalnego (1 kg/s) określono na podstawie częstości zwałowania, objętości materiału skalnego i prędkości opadania (energia kinetyczna przekształcona w energię potencjalną w chwili uderzenia). W przypadku prac pogłębiarskich i zwałowania materiału skalnego osady uwalniane są na wysokości 2 m nad dnem morskim. Oczekuje się, że osady w postaci zawiesiny, uwolnione w wyniku prac pogłębiarskich, w pobliżu miejsca wyjścia na ląd będą znajdować się bardzo blisko powierzchni morza. Odległość, jaką przebywa cząstka, zależy od wielkości ziarna, flokulacji, frakcji granulometrycznych, osadzania zakłóconego w obszarach o wysokim stężeniu, własności wody, rozkładu wielkości ziaren i prędkości osadzania. Różne typy ingerencji w dno morskie i rodzaje osadów w przypadku podregionu ESR I przedstawiono szczegółowo w Tabeli 9.3.

POL

912

Tabela 9.3 Rodzaje ingerencji w dno morskie (obie nitki rurociągu) i rodzaje osadów w przypadku podregionu ekologicznego I

Obszar Ingerencja w dno morskie Rodzaje osadów Miejsce wyjścia na ląd w Rosji

Prace pogłębiarskie Piasek i muł

Strefa przybrzeżna (> PK 1,8)

Zwałowanie materiału skalnego Głównie muł i twarda glina

Na mapie MO 25 przedstawiono obszary i przeciętny czas występowania stężeń osadu powtórnie zawieszonego powyżej 1 mg/l w normalnych warunkach pogodowych, w podregionie ESR I. Stężenie powyżej 1 mg/l (w modelu przyjęto wartość stężenia tła 0 mg/l) prawie nie będzie zauważalne w wodzie, ponieważ w normalnych warunkach pogodowych typowe stężenia w Morzu Bałtyckim wynoszą zwykle 1–4 mg/l, a jeszcze wyższe są w warunkach sztormowych. W związku z tym, chmury osadu pokazane na mapach mogą być traktowane jako maksymalny zasięg dyspersji osadu (dla normalnych warunków pogodowych). Na mapie MO 26 przedstawiono sedymentację w przypadku podregionu ESR I, mierzoną ilością osadu naniesionego na metr kwadratowy dna morskiego.

W przypadku prac pogłębiarskich w pobliżu wyjścia na ląd w Rosji oczekuje się, że modelowane stężenie osadu powtórnie zawieszonego powyżej 1 mg/l będzie występować w odległości 3 km na wschód i 1 km na zachód (zasięg ograniczony obszarem zatoki Portowaja) od obszaru zaburzenia (łączny obszar 35,6 km2) i utrzymywać się przez ok. 12 godzin. Spodziewany czas występowania stężeń powyżej 10 mg/l (wartość, przy której można zaobserwować reakcje unikania ze strony niektórych gatunków ryb) na obszarze 5,6 km2 wynosi 13 godzin. W wyniku modelowania sedymentacji uzyskano wynik powyżej 10,0 kg/m2 w odległości do 220 m od źródła oraz od 0,1 do 1 kg/m2 w odległości do 400 m. 1,0 kg/m2 odpowiada 1 mm osadu na metr kwadratowy. Spodziewany jest bardzo wysoki poziom sedymentacji w odległości 200 m od obszaru zaburzenia.

W przypadku zwałowania materiału skalnego za PK 1.8 (końcowy punkt wykonywania prac pogłębiarskich) oczekuje się, że modelowane stężenie osadu powtórnie zawieszonego powyżej 1 mg/l będzie występować w odległości 1,5 km od obszaru zaburzenia i utrzymywać się przez ok. 12 godzin. Spodziewany czas występowania stężeń powyżej 10 mg/l w pobliżu obszaru zaburzenia wynosi 5,2 godziny. W wyniku modelowania sedymentacji uzyskano wynik od 0,1 do 1,0 kg/m2 w odległości 500 m od źródła oraz od 0,01 do 0,1 kg/m2 w odległości 1,5 km.

Oczekuje się, że osady powtórnie zawieszone będą utrzymywać się na wysokości 10 metrów nad dnem morskim. Prądy i fale mogą jednak spowodować przemieszczenie się osadów ku powierzchni na płytkich obszarach. Oczekuje się, że osady powtórnie zawieszone w wyniku prac pogłębiarskich dotrą do powierzchni wskutek małej głębokości wód w miejscu wyjścia na

POL

913

ląd. Ze względu na ograniczony zasięg i czas występowania zwiększonej mętności wody oraz fakt, że ingerencja w dno morskie będzie prowadzona jedynie w określonych miejscach na trasie rurociągu, spodziewane oddziaływanie (negatywne i bezpośrednie) na słup wody w podregionie ESR I będzie mieć charakter regionalny (powyżej poziomu tła) i krótkoterminowy (tempo sedymentacji). Oddziaływania będą odwracalne po upływie kilku dni, gdy osad osiądzie na dnie morskim. Jego intensywność jest mała, gdyż nie oczekuje się poważnej zmiany struktury i funkcji. Wielkość oddziaływania jest mała. Oczekuje się w związku z tym, że znaczenie tego oddziaływania będzie niewielkie. W pobliżu miejsca wyjścia na ląd występuje zwykle duży poziom zmętnienia wskutek działania prądów i fal.

Układanie rur może spowodować resuspensję i dyspersję osadów wskutek prądów wytwarzanych przed rurociągiem podczas zbliżania się do dna morskiego, jak również wskutek przenoszenia nacisku w chwili uderzenia rurociągu o dno. Ilość osadu, który prawdopodobnie będzie podlegać suspensji podczas układania rur, została obliczona na podstawie prędkości pionowej opuszczanego rurociągu, prędkości przepływu wody podczas przemieszczania, parametru Shieldsa(1), określającego granicę, przy której cząstki rozpoczynają przemieszczać się, ruchem ascensyjnym spowodowanym zwiększeniem ciśnienia porowego wskutek ściskania osadu, jak również właściwościami osadu twardego i miękkiego(2). W przypadku osadów miękkich, jeśli 1-kilometrowy odcinek rurociągu uderzy o dno morskie, spodziewana ilość zawieszonego osadu na wysokości 1 m nad dnem morskim może wynosić maksymalnie 600 kg. Podczas układania rur do pozycjonowania statku układającego używane będą kotwice (obsługa kotwic). Obsługa kotwic polega na zrzucaniu na dno morza i podnoszeniu 12 kotwic na każde 200–600 m układanego rurociągu. Rzucanie i podnoszenie kotwic, a także wleczenie kabla kotwicy po dnie morskim, spowodują resuspensję osadów. Ilość osadu podlegającego suspensji została obliczona na podstawie podobnych zmiennych, jakie zastosowano w przypadku układania rur(3). Oczekuje się, że zarówno podczas zrzucania, jak i podnoszenia kotwic w stan zawiesiny przejdzie 10-160 kg osadów na jedną kotwicę. Przewiduje się, że odcinek kabla kotwicy o długości około 100–150 m będzie spoczywać na dnie morskim i będzie wleczony po dnie w miarę przemieszczania się statku układającego, wskutek czego dojdzie do uwolnienia 400–1600 kg osadów. Obsługa kotwic spowoduje wzrost stężenia osadów w postaci zawiesiny do ponad 10 mg/l na niewielkim obszarze o powierzchni 0,004–0,016 km2. Jeśli nawet układanie rur i obsługa kotwic odbywałyby się wzdłuż całej trasy rurociągu w podregionie ESR I, spodziewane oddziaływanie tych czynności byłoby porównywalne z oddziaływaniami związanymi z połowami włokiem (ciągnięciem włoków po dnie morskim), jak również zwykłym zarzucaniem kotwic w Morzu Bałtyckim. W związku z tym operacje takie miałyby jedynie niewielki wpływ na ogólną ilość osadów podlegających suspensji na etapie budowy, stąd ich

(1) Parametr Shieldsa — bezwymiarowa zmienna wskazująca, kiedy podstawowe naprężenie styczne na dnie będzie

na tyle wysokie, że osady zawierające cząstki o określonym rozmiarze zostaną przeniesione. (2) Nord Stream AG i Rambøll. 2008. Notatka 4.3A-4 – Spreading of sediments during pipeline layout, Zug, Szwjcaria (3) Nord Stream AG i Rambøll. 2008. Notatka 4.3A-9 – Release of sediments from anchor operation, Zug, Szwjcaria.

POL

914

oddziaływanie uznaje się za nieistotne. Statek pozycjonowany dynamicznie (DPV) zostanie wykorzystany do ułożenia pierwszej nitki rurociągu (nitka północno-zachodnia), a być może także drugiej nitki (nitka południowo-wschodnia) od PK 7.5 do PK 300), zależnie od dostępności. Na wszystkich pozostałych odcinkach trasy do układania obu nitek rurociągu użyty zostanie statek pozycjonowany za pomocą kotwic.


W obszarach akumulacji (sedymentacji) w podregionie ESR I stwierdzone zanieczyszczenia (kadm, rtęć, ołów, cynk, miedź, arsen, chrom, nikiel, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne WWA oraz tributylocyna) są na ogół związane z cząstkami osadu. Do oceny ich zdolności do dyspersji i rozpuszczania się w słupie wody niezbędne są różne parametry. Stężenia zanieczyszczeń w osadach oznaczano w trakcie różnorodnych badań (patrz Rozdział 8). Aby wywołać skutek toksykologiczny, zanieczyszczenie musi być przyswajalne w słupie wody. Przyswajalna ilość zanieczyszczeń zależy od desorpcji (ilości związku chemicznego w związanym osadzie, która ulega desorpcji podczas resuspensji) i bioaktywności (ilości zdesorbowanego związku chemicznego, która może być wchłonięta przez przedmioty oddziaływania). Uogólnione wartości desorpcji wyniosły 50% dla metali i 10% dla zanieczyszczeń organicznych, podczas gdy uogólnione wskaźniki bioaktywności wyniosły 25% dla metali i 100% dla zanieczyszczeń organicznych. Szybkość uwalniania zanieczyszczeń do słupa wody zależy od kombinacji wszystkich tych wartości. Uwalnianie zanieczyszczeń prowadzi do ich zwiększonego stężenia w słupie wody. Do ilościowego określenia ryzyka przyjęto stosunek przewidywanego stężenia w środowisku niepowodującego żadnych skutków (Predicted No-Effect Concentration, PNEC)(1),(2),(3),(4),(5) do przewidywanego stężenia w środowisku (Predicted Environmental Concentration, PEC) — PEC/PNEC. Wartość stosunku PEC/PNEC równa jedności lub mniejsza sugeruje, że nie przewiduje się szkodliwych skutków, podczas gdy wartość większa od jedności sugeruje możliwość ich wystąpienia. Względna toksyczność zanieczyszczenia jest uważana za funkcję frakcji zdesorbowanej i bioaktywnej oraz przewidywanego stężenia niepowodującego żadnych skutków w słupie wody. Za najważniejsze substancje pod względem toksyczności uważane są miedź i WWA.

(1) Netherlands Organisation for Applied Scientific Research (TNO). 2004. Update of an evaluation of PNEC values

for water produced water according to the revised marine EU-TGD. (2 ) Australijski Urząd ds. Pestycydów i Leków Weterynaryjnych, The reconsideration of registrations of arsenic timber

treatment products (CCA and arsenic trioxide) and their associated labels, cz. 2, Environmental assessment. (3) Europejskie Biuro Chemiczne (2005), European Union Risk Assessment Report Chromium Trioxide, Sodium

Chromate, Sodium Dichromate, Ammonium Dichromate and Potassium Dichromate. (4) HLD (2004), Conoco Phillips Scandinavia AS — Ekofisk Tank Cleaning Feasibility Study for cover of inner and

outer annuli — Cover design and execution methods. (5) Norwegian Oil Industry Association (2003), A manual for standardised modelling and determination of the

environmental impact factor (EIF), Norweskie Stowarzyszenie Przemysłu Naftowego, Norwegia.

POL

915

Zarówno usuwanie niewybuchów, jak i ingerencja w dno morskie, spowodują uwolnienie zanieczyszczeń do słupa wody. W związku z tym, że w rosyjskiej WSE nie potwierdzono dokładnej liczby i lokalizacji niewybuchów, które wymagają usunięcia, nie wykonano do tej pory modelowania uwalniania zanieczyszczeń. Przeprowadzono jednak modelowanie dla obszarów usuwania niewybuchów w fińskiej WSE(1). W rezultacie w raporcie Espoo uwzględniono wyniki modelowania dla Finlandii i na ich podstawie założono, że do podobnych oddziaływań dojdzie w rosyjskiej WSE.

W przypadku obszarów usuwania niewybuchów w fińskiej WSE modelowanie rozpuszczonej w wodzie miedzi wykazało, że wskaźnik PNEC zostanie przekroczony (> 0,02 μg/l) w odległości do 1–3 km od źródła w normalnych warunkach pogodowych. Przewidywany czas, przez jaki stężenie miedzi będzie się utrzymywać na poziomie wyższym od wartości PNEC, wynosi 6 godzin. Przewidywane stężenie rozpuszczonych WWA w normalnych warunkach pogodowych przekroczy wartość PNEC (> 0,000009 μg/l) w odległości do 1–3,5 km od źródła. Przewidywany czas, przez jaki stężenie WWA będzie się utrzymywać na poziomie wyższym od wartości PNEC, wynosi 7 godzin. Oczekuje się, że oddziaływania w fińskiej WSE będą podobne do oddziaływań w rosyjskiej WSE, a tym samym w podregionie ESR I. W związku z tym, z uwagi na ograniczony zasięg i okres utrzymywania się podwyższonego stężenia zanieczyszczeń, a także biorąc pod uwagę fakt, że niewybuchy usuwane będą tylko w określonych miejscach na trasie rurociągu, przewiduje się, że oddziaływanie (negatywne i bezpośrednie) związane z uwalnianiem zanieczyszczeń będzie mieć skalę regionalną (powyżej wartości PNEC), charakter krótkoterminowy (z uwagi na przewidywane osadzenie się zanieczyszczeń związanych z osadami w postaci zawiesiny) oraz małą intensywność, gdyż nie przewiduje się żadnych zmian w strukturze i funkcji słupa wody. Oddziaływania będą odwracalne po upływie kilku dni. Wielkość oddziaływania jest zatem mała. Ponieważ zarówno wielkość oddziaływania, jaki i wartość/wrażliwość przedmiotu oddziaływania jest mała, przewidywane znaczenie oddziaływania jest niewielkie.

Szczegółowe modelowanie wykonano jedynie w podregionie ESR I dla ingerencji w dno morskie.

Dyspersję zanieczyszczeń wskutek ingerencji w dno morskie analizowano pod względem stężeń pozostających w zawiesinie zanieczyszczeń, których ilości określano następującymi miernikami:

Całkowita ilość zanieczyszczeń w zawiesinie, zdesorbowanych i bioaktywnych

Szereg czasowy w miejscach zwałowania największej ilości materiału skalnego

Obszar i średni czas występowania stężeń zanieczyszczeń wyższych niż PNEC

(1) Nord Stream AG i Rambøll, 2008, notatka nr 4.3A-12-Spreading of sediment and contaminants from clearing of

munitions, Nord Stream AG.

POL

916

Dyspersję zanieczyszczeń uwzględniano jedynie w obszarach zwałowania materiału skalnego, ponieważ obszary prowadzenia prac pogłębiarskich to zwykle obszary erozji, w których nie występuje wysoki poziom zanieczyszczenia. Dyspersja zanieczyszczeń wskutek układania rur oraz obsługi kotwic nie jest rozważana, gdyż spodziewana jest resuspensja jedynie ograniczonej ilości osadów. Maksymalne stężenia miedzi i WWA w przypadku miejsc zwałowania materiału skalnego w podregionie ESR I pokazano na mapach MO 50–51. Lokalizacje w obszarach narażonych są bardzo wrażliwe na prędkość i kierunek prądów, ponieważ zanieczyszczenia są traktowane jak cząstki rozpuszczone, które nie osiadają.

W przypadku zwałowania materiału skalnego, modelowanie rozpuszczonej w wodzie miedzi wykazało, że wskaźnik PNEC zostanie przekroczony (> 0,02 μg/l) w odległości do 1 km od źródła w normalnych warunkach pogodowych. Oczekuje się, że stężenie miedzi przekraczające wartość PNEC będzie utrzymywać się przez 7,5 godziny. Rozpuszczone w wodzie WWA mogą przekroczyć wskaźnik PNEC (> 0,000009 μg/l) w odległości do 250 km od źródła w normalnych warunkach pogodowych. Oczekuje się, że stężenie WWA przekraczające wartość PNEC będzie utrzymywać się przez 14 godzin.

Ze względu na ograniczony zasięg i czas występowania wyższych stężeń zanieczyszczeń oraz fakt, że ingerencja w dno morskie będzie prowadzona jedynie w określonych miejscach na trasie rurociągu, spodziewane oddziaływanie (negatywne i bezpośrednie) uwalniania zanieczyszczeń będzie mieć charakter regionalny (powyżej poziomu tła), krótkoterminowy - wskutek spodziewanego osadzenia zanieczyszczeń związanych z osadami w postaci zawiesiny oraz małą intensywność, gdyż nie oczekuje się zmian struktury i funkcji słupa wody. Oddziaływania będą odwracalne po upływie kilku dni. Wielkość oddziaływania jest w związku z tym mała. Z uwagi na to, że wielkość oddziaływania oraz wartość / wrażliwość przedmiotu oddziaływania są małe, oczekuje się, że oddziaływanie to będzie mieć niewielkie znaczenie. Prace związane z ingerencją w dno morskie nie spowodują wprowadzenia dodatkowych zanieczyszczeń do Morza Bałtyckiego, ale przyczynią się do ich przemieszczania.

Podczas ingerencji w dno morskie H2S znajdujący się w osadach może zostać uwolniony do słupa wody i wejść w gwałtowną reakcję z tlenem w wodzie, tworząc H2SO4. Spowoduje to zmniejszenie poziomu tlenu w słupie wody. Oczekuje się, że zjawisko to będzie mieć charakter tymczasowy, gdyż wymiana mas wody zapewni natlenienie wody o niższej zawartości tlenu. Oddziaływanie jest uważane za nieistotne.

W osadach podregionu ESR I występować mogą polichlorowane dibenzo-p-dioksyny (PCDD) i dibenzofuran (PCDF), czyli dioksyny. Są one praktycznie nierozpuszczalne w wodzie i dlatego nie są spotykane w dużych stężeniach w słupie wody, bardziej prawdopodobne jest natomiast ich gromadzenie się w osadach(1). Jednakże dioksyny z łatwością rozpuszczają się w tłuszczach, dlatego mogą gromadzić się w tkankach tłuszczowych ryb i bentosu morskiego. Jest

(1) Komisja Helsińska. 2004. Dioxins in the Baltic Sea.

POL

917

możliwe, że wskutek wzburzenia osadów spowodowanego usuwaniem niewybuchów, układaniem rur, obsługą kotwic oraz ingerencją w dno morskie zgromadzone w osadach dioksyny zostaną uwolnione do słupa wody a następnie ulegną bioakumulacji przez organizmy morskie, po czym poprzez łańcuch pokarmowy trafią do organizmów ludzi, wpływając na ich stan zdrowia.

Dioksyny zgromadzone w osadach są zwykle mocno związane z cząstkami osadów i bardzo powoli ulegają desorpcji. Na podstawie wyników modelowania resuspensji i dyspersji osadów oczekuje się, że podlegające resuspensji osady nie rozprzestrzenią się w całym słupie wody, lecz skupią się w odległości do 10 m w pionie od dna morskiego i opadną w ciągu kilku dni. Ponieważ większość dioksyn związana jest z cząstkami osadów, zakłada się, że wraz z nimi opadną one na dno morskie. W związku z tym przewiduje się, że oddziaływanie na słup wody będzie nieistotne, a bioakumulacja przez organizmy morskie ograniczona.


Uwalnianie składników pokarmowych, takich jak azot i fosfor, podczas resuspensji i dyspersji osadów wskutek prac budowlanych może stymulować produkcję fitoplanktonu, gdyby dotarły one do strefy fotycznej, powodując w ten sposób przyrost biomasy. Wzrost produkcji pierwotnej mógłby również potencjalnie przyczynić się do zużycia tlenu przez rozkład substancji organicznych. Z uwagi na niewielką głębokość wód w podregionie ESR I resuspensja i dyspersja składników pokarmowych prawdopodobnie spowodowałaby uwolnienie takich składników do strefy fotycznej.

Dokonano oceny ilości osadów, jaka zostanie uwolniona do słupa wody wskutek ingerencji w dno morskie, spodziewanej zawartości składników pokarmowych w zaburzonych osadach, a także oczekiwanej ilości uwolnionego azotu i fosforu w przypadku omawianej części trasy rurociągu w Bałtyku Właściwym(1).Bałtyk Właściwy obejmuje Zatokę Fińską, a tym samym podregion ESR I. Zatoka Greifswaldzka (podregion ESR V) została omówiona oddzielnie. Ocena oddziaływań związanych z uwalnianiem składników pokarmowych do słupa wody w podregionie ESR I jest rozważan

Rozdzia 9 - CIRE.pl...Przygotowanie dna morskiego dotyczy wszystkich działań mających zapewnić, że w korytarzu rurociągu nie ma przeszkód i moliwe jest ukż ładanie rur bezpośrednio

Documents