Roji Welat

ئۆجه الن: تێزی نه ته وه ی دیموکراتی

مۆدێلی چاره سه ری کێشه کانی رۆژهه اڵتی ناوینه

خه ڵک له هه رێمی کوردستان ناڕازی و توڕه یه له ده سه اڵتی پارتی ویه کێتی وهاوبه شه کانی ده سه اڵتیان

هه ڵه بجه زامی نه ته وه یه کی بنده ست وئازاری داگیرکارییه

چه مکی نامووس، چه مکێکی ئایدئۆلۆژییه

ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستانساڵی 1 | ژمارەی 4 | 2011/03/20 | گۆڤارێکی مانگانەیە

بە بۆنەی هاتنی ساڵی 2711 ی کوردی و جەژنی نەورۆزەوە پیرۆزبایی لە بەهاری ئازادیگەلەکەمان و هەموو گەالنی دنیا دەکەین

ستافی ~

~

ساڵی 1 | ژماره 42011/03/20

خاوەنی ئیمتیاز PÇDK کۆمیتەی ڕاگەیاندنی

سەرنووسەرئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر

بەڕێوەبەری نووسین

ئارام کەریم بابان

دیزاین

هێژا رۆژهەاڵتی

بۆ پەیوەندی گرتنwww.PCDK.org

[email protected]

ناو نیشانکەرکوک، بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک

2 شرۆڤه ی سیاسیپێشنیارێک چەند چارەسەری پارتی 6ئاراستەی ئەنجوومەنی کاتی مەیدانی ئازادی

)سەرا( دەکاتچارەسەری بۆ ئۆجەالن رێی نەخشە 7

پرسی کورد لە باکووری واڵت ئاشکرا بوو8 پرۆژەیەی چارەسەر ئامێزی PÇDK بۆ

چارەسەری کێشەکانی باشووری واڵتناوچەی ڕەگ��ەزی پاکتاوی 9 نەخشەی

گەرمیان باڵوکرایەوە10 رێبەری گەلی کورد: ڕێگای چارەسەری

کێشەکانی کوردان کۆنفرانسی نەتەوەییەرێکخستنێکی خاوەن گەل چی ئەگەر 16ئەم بڵین دەتوانین ب��ەاڵم نییه، تۆکمه جواڵنەوەیە سەرەتای شۆڕشێکی دیموکراتیەئۆپۆزیسیۆن لە خۆپیشاندەر 19 خەڵکی

راستر بیردەکاتەوەفکر و دەسەاڵتی تەکنۆکراتی بێالیەن، 21

تاوانبارە!!23 سیستەمی قەڵەمڕەوی حکومەتی هەرێم لە بەردەم ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی و پرسی

گۆڕاندا!!!نەقشبەندی: عەبدولڕوحمان شێخ 28بێ شوبات، پانزدەی پیالنگێری ئامانجی

دەنگ کردنی کوردی ئازاد بووسەرکەوتنی ناوەکییەکانی فاکتەرە 31

پەیماننامەی جەزائیر!!33 3/16 بەوتەیەکی دیکه

34 ئۆجەالن، رێبەرێک پڕاوپڕ لە داهێنانلە ڕەگ��ەزی پاکتاوی پرۆسەکانی 35

ناوچەی کفری37 رۆژەکانی ژن و خەباتی ژنانی کورد

40 خۆشەویستی و ئەشقێک کە بۆ واڵت و گەلکەی…

42-44 بەیاننامە

16

28

33

[email protected] | 2011/3/20 | 4 سەروتار~ | ژماره

دوای ئه وه ی شه پۆلی ناڕه زایی جه ماوه ر بن عابدین زه ین به ده سه اڵتی کۆتایی موباره ک حوسنی و له تونس عه لی له میسر هێنا و ته ختی معه مه ر قه زافی چه ندین و ع��ه ب��دوڵ��اص��ال��ح ع��ه ل��ی و ده س����ه اڵت����داری ت���ری ن��اوچ��ه ک��ه ش��ی له و رێ��ک له کوردستانیش ه��ه ژان��د، رۆژه ی که جه ماوه ری لیبیا له به رامبه ر سه ره تای راپ��ه ڕی��ن، قه زافی معه مه ر جوڵه یه کی نوێ ده رکه وت. ئه م جوڵه یه دیموکراتی ڕاپه ڕنی وه کو هه ندێک ناویان لێ کرد و به هیوایه کی گه وره وه پێیان ئێستاش هه تا و ڕوان���ی لێیان جه ماوه رییه خۆپێشاندانه ئه م که وایه ناوخۆیی به سته می کۆتایی ده توانێت گ��ه ن��ده ڵ��ی و ن��اع��ه داڵ��ه ت��ی و بهێنێ بنه بڕ بکات و بنه ماکانی دیموکراتی ع���ه داڵ���ه ت���ی و خ���زم���ه ت���گ���وزاری و کۆمه اڵیه تی و ئاشتیه کی به ڕوومه ت جێگیربکات. له الیه کی تره وه ده سه اڵت ل��ه ک��وردس��ت��ان��دا وه ک���و ده س��ت��ێ��وه ردان��ی خۆپێشاندانه ی ئ��ه م سه یری ده ره ک���ی کرد و به ئاشکرا و به نهێنی هه ندێک الی���ه ن ت��ۆم��ه ت��ب��ار ده ک���ه ن ب���ه وه ی که له پێناوی ده سکه وتی حزبی و به پشتی رێکده خه ن خوپێشاندانانه ئ��ه م ده ره وه بۆ ک��ارده ک��ه ن شێوه یه ک به هه موو و بگه ڕێننه وه بارودۆخه که که ئ��ه وه ی پێیان تر پێش )2/17(. هه ندێکی بۆ وایه که ئه م جواڵنه یه وه جواڵنه وه یه کی خ��ۆڕس��ک��ه ، ب����ه اڵم ل���ه ب���ه ر ن��ه ب��وون��ی چاالک جه ماوه ری پێشه نگایه تیه کی شیمانه ت��ۆک��م��ه ، رێنمایی خ���اوه ن و ملمالنێ ق��ورب��ان��ی ببێته ده ک���رێ���ت ن���ێ���وان ده س�����ه اڵت و ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی ل��ه "گ��ۆڕان، مه به ست پ��ه رل��ه م��ان، ن��او ئیسالمی"یه . کۆمه ڵی یه کگرتوو، جیاواز بیروبۆچوونی چه ندین و ئه مه

له سه ر ئه م جواڵنه وه یه هه یه .ب��ێ��گ��وم��ان خ��وێ��ن��دن��ه وه ی��ه ک��ی واق��ع��ی هه ڵسوکه وتێکی و بارودۆخه ئه م بۆ ب��ه رپ��رس��ی��اران��ه ده ت��وان��ێ��ت ئ��اراس��ت��ه ی روداوه ک������ان ب��ه خ��زم��ه ت��ی ج���ه م���اوه ردا ب��ش��ک��ێ��ن��ێ��ت��ه وه ، ئ���ه گ���ه ر ن���ا ش��ه ه��ی��د،

ناکه ونه ماندووبوونه کان و قوربانی خ��زم��ه ت��ی ج����ه م����اوه ره وه . ئ��ه م��ه ش به ده بێت به رپرسیارانه هه ڵوه سته یه کی ئۆپۆزسیۆنی ده س�����ه اڵت، ل��ه الی��ه ن��ی ده ره وه ی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه رله مان،

په رله مان و جه ماوه ری کوردستانه وه .ده بێت ده سه اڵت و هه ریه که له والیه نانه ی نه هه لپه رستانه و ب��ه ک��اردان��ه وه نه تر هه ڵسوکه وت بکه ن، پێویسته ده سه اڵت ک��ه ج��ه م��اوه ری ببینێت راس��ت��ی��ه ئ���ه و ک��وردس��ت��ان ت��وڕه ی��ه ون��ات��وان��ێ��ت ل��ه وه زیاتر چاوه ڕوان بێت و له م ڕوانگه یه وه نه ک هه ڵبسه نگێنێ، خۆپێشاندانه کان وه کو ده ستێوه ردانی ده ره کی وملمالنێ ده سه اڵت و ئۆپۆزسیۆن پێناسه ی بکات، به مڕه نگه هه ڵوه سته یه کی چونکه ده سکه وته کانمان به ره و الوازی ده بات. ئ��ه وه ب��وو دڵخۆشی جێگه ی ئ���ه وه ی هه ڵوێسته کانی ل��ه س��ه ره ت��اوه ک��ه ب��وو حکومه تی ک��وردس��ت��ان، پ��ه رل��ه م��ان��ی ه��ه رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان و س��ه رۆک��ی هه رێمی کوردستانیش ئه گه ر که میش بێت بۆنی ئه وه ی لێ ده هات که گوێ بچنه وه ، وبه خۆیاندا بگرن له جه ماوه ر مانگێک تێپه ڕبوونی دوای ب���ه اڵم بۆ ب��ه ت��ه واوی ک��ار ده بینین ده س��ه اڵت خۆپێشاندانانه ئ��ه و ک��ه ده ک��ات ئ��ه وه خۆی سیاسی ملمالنێ قاڵبی بخاته ئه و و پ��ه رل��ه م��ان��ه وه ئۆپۆزسیۆنی و وه ک��و ته نیا ک��ه داب��ووی به ڵینانه شی مه ترسی ئ��ه م��ه ش م��اون��ه ت��ه وه . به ڵێن گ������ه وره دروس������ت ده ک������ات ب���ۆ س��ه ر

ده سکه وته کانمان.واته پێویسته ده سه اڵت به دوای بیانوودا بارودۆخه . به م بۆ ڕه واییدان نه گه ڕێت ک���ه گه لێک ن��ی��ی��ه ت��ێ��دا گ��وم��ان��ی هه یه بارودۆخه دا له م ڕۆڵیان فاکته ر و ڕه ن��گ��ه ه��ێ��زی ده ره ک���ی���ش ب��خ��وازن سوودی لێ وه ربگرن، به اڵم گرنگه که ئه ویش ببینین، س��ه ره ک��ی فاکته ری ن��اڕه زای��ی ج��ه م��اوه ره ل��ه ب��ه رام��ب��ه ر ئه و خوڵقاوه و له کوردستان که بارودۆخه ی هه رێمی ده س��ه اڵت��ی ب��ارودۆخ��ه ک��ه ش کوردستان لێی به رپرسیاره . به دڵنیاییه وه

ئایا راپه ڕین وخۆپێشاندانـــــه کـــــــــــانـــــی کـــــوردستان ده بێته شۆڕشی دیموکراتی

یاس

سیی

ڤه رشۆ

3 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره سەروتار

ئایا راپه ڕین وخۆپێشاندانـــــه کـــــــــــانـــــی کـــــوردستان ده بێته شۆڕشی دیموکراتیناوخۆیی ئاشتی و ع��ه داڵ��ه ت ئه گه ر ئه وا نه بێت، ناڕازی هه بێت و جه ماوه ر ده ره ک��ی ن��ه ده س��ت��ی و ئۆپۆزسیۆن ن��ه سه رشه قام. بیهێنن ڕه نگه به و ناتوانن ده س��ه اڵت بۆ به رپرسیارانه هه ڵوێستی ئ��ه وه ی��ه گ���وێ ب���ۆداخ���وازی ج��ه م��اوه ر وسه رجه م الیه نه کان بگرێت و هه نگاوی ب���ه رچ���او ب��ن��ێ��ت ب��ۆج��ێ��ب��ه ج��ێ ک��ردن��ی ده س���ه اڵت پێویسته داخ��وازی��ی��ه ک��ان. هه رێم ده س��ت��ووری داڕشتنی ب��ڕی��اری بدات و یاساکان سه رله نوێ دارێژێنه وه وده زگاکاندا دام له ناو حزب ده ستی و متمانه س��ه رل��ه ن��وێ ن���ه ک نه هێڵێت ئه و چونکه به حکومه ت، ببه خشێته وه متمانه یه هیچ له مه سه له کان ناگۆڕێت و ناکۆکییه کان قوڵترده کاته وه و پێویسته ده س����ه اڵت ک��ارب��ک��ات ب��ۆ ئ���ه وه ی ئه و جه ماوه ره ناڕازییه ئاشت بکاته وه نه ک

جه ماوه ری خۆی بێنێته سه رشه قام.هه رچی الیه نه ئۆپۆزسیۆنه کانه "ئه وه ی په رله مانیش"مافی وده ره وه ی په رله مان خ��ۆی��ان��ه ک���ه خ�����اوه ن ه��ه ڵ��وێ��س��ت بن و ئ��ه رک��ی��ش��ی��ان��ه ه��ه ڵ��وێ��س��ت��ی خ��ۆی��ان دی�����اری ب���ک���ه ن. دی�����اره چ���ۆن رۆڵ���ی رۆڵی هه یه ، له چاره سه ریدا ده س��ه اڵت هه یه . ل��ه چ��اره س��ه ری��دا ئۆپۆزسیۆنیش تۆ ده ڵ��ێ��ن: ه��ه ی��ه ک���وردی په ندێکی ده چی بۆ باخچه ده ته وێت میوه بخۆی ئه گه ر بکوژی؟؟! باخچه وان خود یان ئێمه بخوازین میوه بخۆین ئه وا پێویسته بگه ڕێین میوه گه یشتنه ل��ه ش��ێ��وازی ئه گه ر باخچه وان، خۆ نه ک کوشتنی ئه وکاته بچین باخچه وان کوشتنی بۆ میوه بۆ ئێمه گرنگ نابێت. ئه مڕۆش گرنگه هه موو الیه نه کانی ئۆپۆزسیۆن وج��ه م��اوه ری��ش ه��ه م��ووم��ان خ��ۆم��ان له م خ��اڵ��ه دا ی��ه ک��ای��ب��ک��ه ی��ن��ه وه ، ئ��ای��ا ئێمه ده وێت وعه داڵه تمان سیسته م گۆڕینی یان له ناوبردنی ده سه اڵت وده سه اڵتداران. ئه گه ر گۆڕینی سیسته م و دابینکردنی پێویسته ئ����ه وا ده وێ����ت ع��ه داڵ��ه ت��م��ان دروش��م سه نته ری بکه ینه بابه ته ئ��ه م وپرۆژه کانمان وخۆمان له دژایه تیکردنی

تاکه که س وحزب دوور بخه ینه وه .

خ���ۆ ئ���ه گ���ه ر ئ��ام��ان��ج��م��ان گ��ۆڕی��ن��ی ت��اک��ه ک��ه س��ێ��ک ی��اخ��ود ح��زب��ێ��ک ی��ان لیستێک بێت، ئه وا گومانی تێدا نییه که ده رفه ت ده ده ینه ئه و که س والیه نه ی شێوه یه ک به هه موو ک��ه ده س��ه اڵت��دار و بگۆڕێت نه خۆی و بپارێزێت خۆی نه رێگای گۆڕانکاری بدات و ڕه نگه ئێمه ش بچینه جێگه ی ئه وان له ناوڕۆکدا و ن��ه ب��ێ��ت پ��ێ ج��ی��اوازت��رم��ان شتێکی هه ڵوێستی ڕوانگه یه وه له م نه یکه ین. هه ڵبسه نگێنین ئۆپۆزسیۆنه کان الیه نه وکورتی که م کۆمه ڵێک که ده بینین و ه��ه ڵ��ه ی ج���ددی ه��ه ی��ه ، ئ��ه گ��ه ر ئه م ده توانین ئ��ه وا بکرێن، چ��اک هه اڵنه چاره سه ری، بۆ ببینین ج��ددی رۆڵ��ی به پێچه وانه وه ئه گه ر چاک نه کرێن ئه وا الیه نی ئۆپۆزسیۆنیش ده بنه ته واوکه ری بن و دووباره کردنه وه خۆ بۆ ده س��ه اڵت لێره دا گرنگه کێشه کان. به ستکردنی ئاماژه به هه ندێک له و که م وکورتیانه

بکرێت.ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن پ���ارچ���ه پ���ارچ���ه ی���ی �1ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ه ، الوازی خ��اڵ��ی��ک��ی له مۆرکی دوور ئۆپۆزسیۆن پێویسته پێگه ی ق��ورس��ای��ی و ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی جه ماوه ری یه کتری بناسن و به گشتی هاوبه ش. کارنامه یه کی خاوه نی ببنه ئۆپۆزسیۆن هێزه کانی ئ��ه گ��ه ر دی���اره ن��ه خ��وێ��ن��ن��ه وه ، ئیتر ی��ه ک��ت��ری خ��ۆی��ان ده سه اڵت و جه ماوه ر چۆن حسابیان بۆ

ده کات وباوه ڕییان پێ ده کات.ئۆپۆزسیۆن پارچه پارچه یی خیتابی �2و ڕه نگدانه وه ی له سه ر خۆپیشاندانه کان ئۆپۆزسیۆن الوازی ت��ری خاڵێکی و ب�����ووه و گ����وڕی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی ک��ه م

کردۆته وه .ده یخواست ک��ه خیتابێک ب��وون��ی �3خۆی ل��ه ن��اوه ڕۆک��ی خۆپیشاندانه کان ملمانێی بیکاته و ب��خ��ات��ه وه دوور سلێمانی پارێزگای ج��ه م��اوه ری نێوان و پ��ارت��ی دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان، ی���اخ���ود ج����ه م����اوه ری ئ����ه م ده ڤ������ه ره و ده س����ه اڵت. ئ��ه م��ه ش وای��ک��رد ده رف���ه ت

له ته شه نه رێگه به ده سه اڵت ب��دات

پێویسته الیه نه ئۆپۆزسیۆنه کانیش

خۆیان یه کالیبکه نه وه ، ئه گه ر الیه نگری

جه ماوه رن ئه وا ده بێت

داخوازییه کانی خۆیان ببه نه ناوجه ماوه ر و له گه ڵ داخوازی جه ماوه ردا بیکه نه

یه ک و به یه که وه کاری بۆ بکه ن، نه ک له دوو سه کۆی جیاوازه وه .

له م حاڵه ته شدا جه ماوه ر بکه نه

مه رجه ع نه ک خۆیان

“

“

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 سەروتار~ | ژماره

وه ه��ا و بگرێت خۆپیشاندان سه ندنی بکات، خۆپیشاندانه کان ب��ۆ پێناسه الیه نێکه چه ند پیالنگێڕییه کی ک��ه تا ئه مه ش به رامبه ر هه ندێک الیه ن و راده یه ک ناوه ڕۆکی خۆپیشاندانی الواز الیه نه کانی ئه رکی بۆیه ه��ه ر ک��رد. ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ه ک���ه خ��ی��ت��اب��ی خ��ۆی��ان خیتابه ج��ۆره له و وخۆشیان یه کبخه ن گۆڕانکاری بۆنی که بگرن ب��ه دوور ملمالنێ زه مینه ی به ڵکۆ نایه ت، لێ

سیاسی قوڵده کاته وه .که ئ��ه وه ی��ه الواز ت���ری خاڵێکی �4زۆری به شێکی ئێستا هه تا به فه رمی ناو نه چوونه ته ئۆپۆزسیۆنه کان الیه نه خۆپیشانده رانه وه و هه ڵوێستی خۆیانیان خۆپیشانداندا له ناو فه رمی به شێوه ی پرۆژه ده بینین که چی ن��ه داوه . نیشان جۆراوجۆر دانیشتنی و ده ک��ه ن ئاماده ده ک�����ه ن و ده خ������وازن خ���ۆی���ان ب��ک��ه ن��ه خ���اوه ن���ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ه ک��ه . ئ��ه م��ه ش رووب���ه رووی ئۆپۆزسیۆنه کانی الیه نه ک��ردۆت��ه وه ، ناکۆک هه ڵوێستی دوو له الیه ک ده ڵێن ئه وه جه ماوه ره راپه ڕیوه ت��ره وه له الیه کی نیین، تێدا ئێمه ی و پ��ێ��ی��ان وای����ه ک���ه داخ��وازی��ی��ه ک��ان��ی��ان هه ر ج��ه م��اوه ر ئ��ه وا نه کرێت جێبه جێ پێویسته ب��ۆی��ه ه��ه ر ده ب��ێ��ت. ب����ه رده وام الی��ه ن��ه ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ه ک��ان��ی��ش خ��ۆی��ان ی��ه ک��الی��ب��ک��ه ن��ه وه ، ئ��ه گ��ه ر الی��ه ن��گ��ری داخوازییه کانی ده بێت ئ��ه وا جه ماوه رن له گه ڵ و ن��اوج��ه م��اوه ر ببه نه خ��ۆی��ان و یه ک بیکه نه ج��ه م��اوه ردا داخ��وازی به یه که وه کاری بۆ بکه ن، نه ک له دوو حاڵه ته شدا ل��ه م ج���ی���اوازه وه . س��ه ک��ۆی جه ماوه ر بکه نه مه رجه ع نه ک خۆیان.

رۆڵ����ی الواز، ت����ری خ��اڵ��ێ��ک��ی �5روداوان���ه دا، ل��ه م گ���ۆڕان"ه "بزوتنه وه ی گۆڕان که بزوتنه وه ی ناکرێت نکۆڵی دایه گۆڕێکی ته مه نیدا م��اوه ی ل��ه م خ��ه ب��ات��ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ک��اری��گ��ه ری به اڵم هه بووه ، روداوه کان ڕه وتی له سه ر ئه مه به و واتایه نییه که که م وکورتی نه بووه و یان ئێستا بێ که م وکورتییه . الیه نی گه وره ترین ئ��ه وه ی له به ر دی��اره ب��ه رچ��اوی کاریگه ریی ئۆپۆزسیۆنه هه یه له سه ر ڕه وتی روداوه کان، ئه مه ش ئه م بزوتنه وه ده خاته به رده م به رپرسیارێتی م����ه زن. ه���ه ر ب��ۆی��ه گ��رن��گ��ه ل��ه چ��ه ن��د خاڵێکدا که م وکورتی وهه ڵوێسته کانی

بنرخێنین.ی���ه‌ک���ه‌م: ج����ه م����اوه ر و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ره خ��ن��ه ل��ه ده س��ه اڵت ده گ���رن ک��ه ته نیا تر وکه سی ده ک��ه ن خۆیان بۆ حساب ن��اخ��وێ��ن��ن��ه وه ، وات���ه ج���ه م���اوه ر ه��ی��وای ببنه ده خ���وازن هێزانه ی ئ��ه و که وای��ه هه مان ده س��ه اڵت��ه ئ��ه م ئه ڵته رناتیڤی کاراکته ریان نه بێت. ئه مه ش ئه رکێکی بوو پێویست ب��وو. گ��ۆڕان بزوتنه وه ی ل����ه دوای )2009/7/25(ب����زوت����ن����ه وه ی بۆ ب��ه زه م��ی��ن��ه س��ازی هه ستایه گ���ۆڕان ئۆپۆزسیۆن به ره یه کی دروستکردنی و ه��ه م��وو ڕه ن���گ و ده ن��گ��ه پ��ه راوێ��ز خ���راوان���ه ی ک��ه ده س����ه اڵت پ��ه راوێ��زی خستوون له سه ر مێزێک کۆبکردایه ته وه له گه ڵیاندا ه��اوب��ه ش��ی ه��ه ن��گ��اوی و هه ڵنایه و خاوه نداری له هه موو الیه ک و پرۆژه کانیان بکردایه ، بێگۆمان ئه مه بۆ بزوتنه وه ی گۆڕان ده بووه شانازی و بۆ هه موو الیه ک ده بووه ده رفه ت و بۆ جه ماوه ریش ده بووه هیوا، به اڵم جێگای هه ڵنه ستا گ���ۆڕان ب��زوت��ن��ه وه ی داخ���ه ته نیا ئێستاش و به مڕه نگه به کارێکی ده خوێنێته وه . الیه نێک چه ند و خۆیی دیاره ئه مه ش الی جه ماوه ر و ئه و هێز له الیه نی ئێستا که هه تا الیه نانه ی و ده س���ه اڵت���ه وه پ���ه ڕاوێ���ز خ����راون گ��وم��ان ده بێت ئه وه یان وترسی ده ک��ات دروس��ت ک���ه "گ���ۆڕان���ی���ش"پ���ه راوێ���زی���ان ب��خ��ات، و گۆڕان بۆ پشتیوانی نابنه هه ربۆیه

گۆڕان به ته نیا ده مێنێته وه . به یاننامه که ی )2011/1/29( دووه‌م: چ���ه ن���ده گ�������ۆڕان ب����زوت����ن����ه وه ی ی وه ک����و م��اف��ێ��ک ب���ۆ گ�����ۆڕان م��اف��ی خ��ۆی��ه ت��ی ک��ه پ����رۆژه ب��اوب��ک��ات��ه وه و و حکومه ت هه ڵوه شاندنه وه ی داوای ل��ه وک��ات و ساته دا ب��ک��ات، پ��ه رل��ه م��ان ب���اوک���ردن���ه وه ی ئ���ه و ب��ه ی��ان��ن��ام��ه ی��ه و پ��ه رل��ه م��ان ه��ه ڵ��وه ش��ان��دن��ه وه ی داوای و ح��ک��وم��ه ت ل���ه الی���ه ک داوای���ه ک���ی نامه نتقی بوو، چونکه کارێکی جددی له الیه کی نه کرابوو، ئه لته رناتیڤ بۆ که دروستکرد ئ��ه وه ی زه مینه ی ت��ره وه راپه ڕینی جه ماوه ری کوردستان به حزبی ئه نجامه که شی بکرێت. س��ن��ووردار و ئه و ب��اوک��ردن��ه وه ی ده یبینین. ئ��ه وه ت��ا ده سه اڵت هه موو وایکرد که به یاننامه بکاته وه کورت جه ماوه ر ناڕه زاییه کی ل����ه ن����اڕه زای����ی"گ����ۆڕان"دا و س��ن��ووری

ئه مڕۆش گرنگه هه موو الیه نه کانی ئۆپۆزسیۆن

وجه ماوه ریش هه موومان خۆمان له م خاڵه دا یه کالیبکه ینه وه ،

ئایا ئێمه گۆڕینی سیسته م وعه داڵه تمان

ده وێت یان له ناوبردنی ده سه اڵت وده سه اڵتداران. ئه گه ر

گۆڕینی سیسته م و دابینکردنی

عه داڵه تمان ده وێت ئه وا پێویسته

ئه م بابه ته بکه ینه سه نته ری دروشم

وپرۆژه کانمان وخۆمان له دژایه تیکردنی

تاکه که س وحزب دوور بخه ینه وه

““

5 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره سەروتار

ت��ره وه له الیه کی بکاته وه . به رته سک وج��ه م��اوه ری ئۆپۆزسیۆن الیه نه کانی کوردستان دیموکراتی پارتی ن��اڕازی کوردستانیش نیشتمانی یه کێتی و سه یری ڕاڕای��ی و ودوودڵ��ی به گومان ئه مه ش ب��ک��ه ن. هه رخۆپیشاندانێک نێگه تیڤی ک��اری��گ��ه ری ت��ر ج��ارێ��ک��ی ئ��ه و ق���ه ب���اره ی و ڕه وت س���ه ر ک����رده ل��ه ئ��ارادای��ه ئ��ه م��ڕۆ خۆپیشاندانانه ی ل��ه ک��وردس��ت��ان��دا. ب��زوت��ن��ه وه ی گ���ۆڕان به یاننامه ، له م بوو زیانمه ند بۆخۆشی ب���ه ده س���ه اڵت که دا ئ����ه وه ده رف���ه ت���ی یه کسه ر"گۆڕان" خۆپیشانداندا له کاتی ئه و ئه گه ر بێگومان ئامانج. بکرێته ئه وا نه بوایه ، کاته دا له و به یاننامه یه به رفراوانتر ئ��ه م��ڕۆ خۆپیشاندانه کان ده بوو و"بزوتنه وه ی گۆڕان" والیه نه کانی ده یانتوانی باشتر به شێوه یه کی تریش

ڕۆڵ ببینن.سێیه‌م: خیتاب و ڕاگه یاندنی بزوتنه وه ی هه ر و بێت فراوانتر ده یتوانی گ��ۆڕان وه کو له ماڵپه ڕی"سبه ی" نوسراوه ره خنه سیاسه ته ئه م ده یتوانی گۆل به زمانی راگه یاندنه که یان و بکات به رفراوانتر سه کۆیان ئ��ه وان��ه ی س��ه ک��ۆی بکه نه ناڕه زای ده نگی ببنه ده یانتوانی نییه ، له م ب��ه اڵم گۆڕانیش، له سه ر ره خنه و نه یتوانیوه راگه یاندنی"گۆڕان" ب��واره دا یه ک و ببینێ رۆڵ��ه ئ��ه م ب��ه ت��ه واوی نه بووه ته و ب��ک��ات تێپه ڕ ئ��اراس��ت��ه ی��ی س��ه ک��ۆی ئ��ه وان��ه ی س��ه ک��ۆی��ان نییه و ره خ��ن��ه ک��ان و ئ��اراس��ت��ه ک��ان��ی زم��ان��ی گوڵی تێپه ڕکردووه ، ئه مه ش وایکردووه ده توانێت هێنده ی بزوتنه وه یه ئ��ه م که

رۆڵ ببینێت رۆڵی خۆی نه بینێ.6� خاڵێکی تری الواز له م خۆپیشاندانانه دا ئه وه یه که ده خوازرێت مۆرکی ئیسالمی س��ی��اس��ی ل���ێ ب���درێ���ت، راس��ت��ی��ه ک��ی ب��ه ش��ی زۆری ح��اش��اه��ه ڵ��ن��ه گ��ره ک���ه ده سه اڵتیش و موسوڵمانه گه له که مان راستیه ی ئه م کوردستاندا له هه رێمی جه ماوه ریش ناڕه زایی ره تنه کردۆته وه و هه تا نییه یه وه ئایینی له ڕوانگه یه کی لێ م��ۆڕک��ه ی ئ��ه و خۆپیشاندانه کان موسلمین ئیخوان بینیمان ئێمه بدرێت. ل��ه راپ��ه ڕی��ن��ی گ��ه ل��ی م��ی��س��ردا س��ه ره ت��ا کارێکی وه های کرد، دواتر بینی ئه و هه ڵوێسته زیانی له قازانجی زیاتره ، له م هه ڵوێسته پاشگه ز بوویه وه و به اڵم خۆی

نه کێشایه وه ، ل��ه ن��اوخ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ه ک��ان بوو حه کیمانه هه نگاوێکی ئ��ه م��ه ش پێویسته ئ��ه م��ڕۆش ه��اوی��ش��ت��ی��ان. ک��ه الی��ه ن��ه ئ��ی��س��الم��ی��ه ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان و ئیسالمی به تایبه تی"یه کگرتووی ل��ه وه ه��ا خ��ۆی��ان ئیسالمی" ک��ۆم��ه ڵ��ی هه روه ها بگرن. ب��ه دوور هه ڵوێستێک له گه ل کاربکه ن پێویسته الیه نانه ئه و ئۆپۆزسیۆنێکی و ت��ردا الیه نه کانی وبه ڤیتۆی ب��ک��ه ن دروس���ت ب���ه رف���راوان ئایدئۆلۆژی مامه ڵە له گه ڵ هیچ الیه ن

و پێکهاته یه کدا نه که ن.الی��ه ن��ه و پ����ارت رۆڵ����ی الوازی �7دیموکراتخوازه کان و ونه ته وه یی چه پ له وێنه ی پارتی چاره سه ری دیموکراتی که له ناو تر الیه نه کانی و کوردستان وای په رله مانن ده ره وه ی و په رله مان کردووه که ئه م خۆپیشاندانانه مۆرکی گرنگه هه ربۆیه و وه رنه گرێت گشتی ئ���ه و الی���ه ن���ان���ه ش ت��ه ن��ی��ا چ���اوه ڕوان���ی ده سه اڵت و ئۆپۆزسیۆنی په رله مان نه بن، و بکه ن ده ستپێشخه ری خۆیان به ڵکۆ رۆڵ ببینن بۆ ئه وه ی که ببنه هه وێنی چاره سه ری و رێنمایی چاره سه ری بده ن له کردنه وه ی ببینن ئاکتیڤ ڕۆڵی و

گرێ کوێره کاندا.8� چاالک نه بوونی ئه نجوومه نی کاتی مه یدانی ئازادی و نه بوونی ئه نجوومه نی تر له جێگاکانی چ��االک ج��ه م��اوه ری ج��ه م��اوه ر داخوازییه کانی که بتوانێت الیه نه کانیش هه موو و بکات گه اڵڵه بگه یه نێته له ناوجه ماوه ر مێزو له سه ر ل��ه م الوازه ت����ری خ��اڵ��ێ��ک��ی ی��ه ک��ت��ر چاره سه ر پێویسته و خۆپیشاندانانه دا بکرێت. واته ئه نجومه نه جه ماوه رییه کان له شار و شارۆچکه کان له ناو جه ماوه ردا دروست ببن و خۆیان بگه یه ننه یه کتر و و یه کتر بگه یه ننه به رنامه کان پرۆژه و به چاالکیه کاندا، به رده وامیدان له گه ڵ رێ��ن��م��ای��ی��ه ک��ان روون���ت���ر ب���ک���ات���ه وه و خه باتێکی دیبلوماسیش له گه ڵ هه موو الیه نه کاندا به ڕێوه ببات بۆ ئه وه ی که بتوانێت خۆی و جه ماوه ر بکاته مه رجه ع

و شوێنی بڕیاردان و چاره سه ری.که یه کالیه نه هه وڵماندا ل��ێ��ره دا دی��اره ئ���ه م ب���ارودۆخ���ه ن��ه گ��رری��ن��ه ده س����ت و ش���رۆڤ���ه ی���ه ک ب��ک��ه ی��ن ک���ه ب��ت��وان��ێ��ت له و و ل��ه چ��اره س��ه ری��ی��دا ببینێت ڕۆڵ باوه ڕه داین هه موو ده سه اڵت، هه م الیه نه

ئه نجومه نی هه روه ها ئۆپۆزسیۆنه کان، ج�����ه م�����اوه ری م���ه ی���دان���ی ئ�������ازادی و رۆڵی چوارچێوه یه دا له م تر شاره کانی به هه موومان ئه وکاته ببینن، خۆیان ده توانین ئه م خۆپیشاندان وچاالکیانه بکه ینه راپه ڕینی دیموکراتی و شۆڕشی دیموکراتی گه له که مان، به پێچه وانه وه ئه گه ر هاوشێوه ی ئاسۆیه کی ئه وا بکرێت ئێستا هه ڵسوکه وت ئه وکاته و ناکرێت چ����اوه ڕوان لێ گه شی

هه موومان زیانمه ند ده بین.

پێویسته ده سه اڵت ئه و راستیه ببینێت

که جه ماوه ری کوردستان توڕه یه وناتوانێت

له وه زیاتر چاوه ڕوان بێت و له م ڕوانگه یه وه

خۆپێشاندانه کان هه ڵبسه نگێنێ، نه ک وه کو ده ستێوه ردانی ده ره کی وملمالنێ

ده سه اڵت و ئۆپۆزسیۆن پێناسه ی بکات، چونکه

هه ڵوه سته یه کی به مڕه نگه

ده سکه وته کانمان به ره و الوازی ده بات

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 هەواڵ~ | ژماره

به رێز/ ئه نجوومه نی کاتی سه رای ئازادیژماره : 576 هـ

ــی چـــاره ســـه ری دیــمــوکــراتــی ــارت ـــو پ ئێمه وه کــه وه له ــمــان ــدن ــای دامــه زران ــه ســه ره ت کــوردســتــان لله به ره ی هه میشه ئێستا هه تا )2002/3/5(ه وه وئێستاشمان کــردار ورابــــردوو، بوین جــه مــاوه ردا له سه ربچووکترین کاتێک هیچ گه واهیده رن. مافی گه له که مان سازشمان نه کردووه و نایکه ین. راستگۆو یه ک ڕوو بوین، هه رچی دیدوبۆچوون ده رمانبڕیوه و به ئاشکرا هه یه هه ڵوێستکێمان و داوه . زۆرمان باجی له به رئه مه ش ده بڕین. ده ری سه ره ڕای کاروچاالکی نه ته وه یی ودیموکراتیمان رووبه رووی فشاروناحه قی زۆر بوینه ته وه له الیه نی ده سه اڵتی کوردییه وه . ئه وه تا له )2007/11/3(حکومه تی له الیه نی داخــراوه باره گاکانمان ه وه یاسایی به شێوه یه کی ئێستاش وهه تا هه رێمه وه مامه ڵه مان له گه ڵدا ناکه ن و له پێش ئه و به رواره وه ودوای ئه و به رواره ش سه رکردایه تی وکادیروئه ندام ــــــه رووی زۆرتـــریـــن فــشــارو والیــه نــگــرانــمــان رووبپارتێکین ئێمه واتــه بوونه ته وه . ده ستگیرکردن نادیموکراتیانه ی سیاسه تی قوربانی بووینه ته ده ســه اڵتــی کـــوردی، که رووبــــه ڕووی زۆرترین سزای سیاسی بوینه ته وه له کوردستاندا. ئێستاش په راوێزخستنمان بۆ هه یه هه وڵدانێک ده بینین له رووداوه کان، ئه مه ش نیگه رانمان ده کات، چونکه ئێمه ش هاوشێوه ی پارت والیه نه کوردستانیه کانی وپێمان ده بینین واڵتــه ئه م به خاوه نی خۆمان تر پرۆسه ی به شداری خۆمانه ڕه وای مافی وایه خۆمان ئــه رکــی و بکه ین کــوردســتــان سیاسی له پرۆسه ی نابینین به ڕاستی بکه ین. جێبه جێ پالتفۆرم ودانیشتندا نه ئێمه ، نه هیچ الیه نێکی تر په راوێز بخرێت. ڕه نگه ده سه اڵت به هه ربیانوویه ک بێت بخوازێت ئێمه په راوێز بخات، به اڵم ئێوه و ئه و الیه نانه ی که ئۆپۆزیسیۆنن بێگومان گرنگه که له م بواره دا خاوه ن هه ڵوێستی جیاواز بن و ئێوه ش پرسه کاندا چاره سه رکردنی و پالتفۆرم له کاتی ته نیا باسی ئه و الیه نانه نه که ن که له په رله ماندان یاخود له الیه نی ده سه اڵته وه مۆڵه ت پێدراون. هه ر بۆیه پێشنیارمان وایه که ئێوه ی به ڕێز له لێدوان وروونکردنه وه کانتاندا کاتێک ئاماژه بۆ پرۆژه و به پرۆژه ی ئاماژه ده که ن، الیه نه کان هه ڵوێستی و کــوردســتــان دیموکراتی ــه ری چــاره س پــارتــی پشتیوانیمان تێیدا که بکه ن هه ڵوێسته کانمان

بۆ کـــردووه . جه ماوه ر داخوازییه کانی ئێوه و له چاره سه ریش سه ره ڕای ئه و پرۆژه یه ی که باڵومان ئه م به رێزیشتاندایه ، له به رده ستی ــه وه و ــردۆت ک

پێشنیاره کردارییانه ده خه ینه به رده م به رێزتان:یه که م: ئه نجومه نی کاتی سه رای ئازادی کار بکات بۆ له یه ک نزیککردنه وه ی هه موو الیه ن و پارته ئۆپۆزسیۆنه کان و به رفراوانکردنی رێپێوان و دیــمــوکــراتــی به شێوه یه کی چــاالکــیــه کــان و گه یاندنی به هه موو شاروشارۆچکه کانی هه رێمی کاتی ئه نجوومه نی کاتدا له هه مان کوردستان. دروستکردنی بۆ بکات کــار ئـــازادی ســـه رای پــالتــفــۆرمــێــکــی کـــــراوه کـــه ســـه رجـــه م الیــه نــه له په رله ماندان کوردستان"ئه وانه ی سیاسیه کانی ـــــه ده ره وه ی پــه رلــه مــانــن، ئــه وانــه ی وئــه وانــه شــی لحکومه ت مۆڵه تی پێداون وئه وانه شی حکومه ت مۆڵه تی پێ نه داون و په راوێزی خستوون" به شدار

بن تێیدا.کۆمه ڵگای رێکخراوه کانی نوێنه ری دووه م: کۆمه ڵگا جــیــاوازه کــانــی وپێکهاته ــی مــه ده ن

به شداری ئه و پالتفۆرمه بکه ن.خۆپێشاندانه کان ســه رجــه م نــوێــنــه ری سێیه م: له شاره کانی کوردستان به شداری ئه م پالتفۆرمه

بکه ن.له سه رئاستی ــه کــان ــه ن الی هــه مــوو چ�����واره م: به رپرسیاری یه که م به شداری پالتفۆرمه که بکه ن.پێنجه م: پالتفۆرمه که له الیه نی کۆمیسیۆنێکی سه ربه خۆوه که نوێنه ری جه ماوه ر بن به ڕێوه ببرێت. پرۆژانه ی ئه و سه رجه م پالتفۆرمه که شه شه م: وبیانکات بکاته وه کۆیان ڕوو، خراونه ته که

به ئه جیندای گفتوگۆ.پــرۆژانــه ی که ئــه و ح��ه وت��ه م: له چوارچێوه ی خراونه ته ڕوو گفتوگۆی تێرو ته سه ل ئه نجام بدرێت

بۆ هه نگاونان له م بوارانه دا:ده ستووری هه رێمی پرۆژه ی پێداچوونه وه ی ـ 1ــامــاده کــردنــی ــی وئ ــوارکــردن ــه م ــان وه کــوردســت

بۆڕاپرسی جه ماوه ر.ــاســای هــه ڵــبــژاردنــی ــه ی ــه وه ب ــداچــوون ــێ 2 ـ پــان، یاسای ســه رۆکــایــه تــی هــه رێــمــی کــوردســتکوردستان هه رێمی په رله مانی هــه ڵــبــژاردنــی ویاسای هه ڵبژاردنی ئه نجوومه نی پارێزگاو قه زاو بۆ ئــامــاده کــاری پێیه ــه و وب بکرێت ناحیه کان

هه ڵبژاردنی پێشوه خت بکرێت.په رله مان ناوخۆی به په یڕه وی پێداچوونه وه ـ 3

ورێکخستنی کاری په رله ماندا بکرێت.

کــاری رێکخستنی بــۆ یاسایه ک پـــرۆژه ـ 4بکرێت ئاماده هه رێم هه ڵبژاردنی کۆمیسیۆنی که سه ربه خۆیی کۆمیسیۆنه که گه ره نتی بکات و به وپێیه کۆمیسیۆنی هه ڵبژاردنی هه رێم دروست

بکرێت.5 ـ پرۆژه یاسای رێکخستنی کاری حکومه ت پێشمه رگه ، که به شێوه یه ک بکرێت، گه اڵڵه ئاسایش، پۆلیس وده زگای هه واڵگری نیشتمانی وپسپۆری نیشتمانی خزمه تی له سه ربنه مای

رێکبخرێت وسه ربه حکومه ت بن. 6 ـ یاسای رێکخستنی پارته کان هه موار بکرێت و رێگه له بوونی ئه و پارتانه بگیرێت که "چه کدار، ئاسایش، هه واڵگری" تایبه تیان هه یه و سه رجه م ئه و

ده زگا حیزبیانه هه ڵبوه شێنێته وه .رێکخراوه کانی رێکخستنی یاساکانی ـ 7رێکخستنی ــاســای ی مـــه ده نـــی، کــۆمــه ڵــگــای

خۆپێشاندان رێکبخرێته وه .8ـ یاسای باری که سێتی، ره گه زنامه ، له شفرۆشی و سزادان سه رله نوێ رێکبخرێته وه به شێوه یه ک

که هاوتایی ڕه گه زی به بنه ما بگرێت.سه رجه م هه موارکردنی بۆ به رنامه یه ک ـ 9ئه و یاسایانه دابنرێت که پالتفۆرمه که پێویستی

ده بینێت.10 ـ ئه و پالتفۆرمه ده سته یه ک ئه رکدار بکات بۆ گه ڕاندنه وه ی موڵکی گشتی له الی هه رالیه ن

و کۆمپانیاو که سێک بێت.11 ـ ئه م پالتفۆرمه ئه رکه کانی خۆی له ماوه ی

که متر له سێ مانگدا جێبه جێ بکات.کاتی حکومه تێکی پالتفۆرمه ئه م هه شته م: بکات ئه رکدار بکات رازی الیه ک که هه موو ئــه وه ی هه تا پێش کۆتایی مانگی ده )10( بۆ و بکات خاوێن هه ڵبژاردنێکی بۆ ئاماده کاری ئه و بڕیاروراسپاردانه ی که پالتفۆرمه که گه اڵڵه ی

کردوون پێکی بهێنێت.نۆیه م: ئه و پالتفۆرمه هه تا ئه نجامدانی هه ڵبژاردن وراگه یاندنی ئه نجامه فه رمییه کان وته سدیقکردنی

کاره کانی به رده وام ببێت و دوایی هه ڵبوه شێته وه .له پێناوی ده خــوازیــن، بۆ سه رکه وتنتان هیوای ـــامـــاده ی هــه مــوو جــۆره ــدا ئــێــمــه ئ ــن ســه رکــه وت

هاوکاریه کین.

ده سته ی کارگێڕیپارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

)2011/3/13(

پارتی چاره سه ری چه ند پێشنیارێک ئاراسته ی ئه نجوومه نی کاتی مه یدانی ئازادی)سه را(ده کات

7 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره هەواڵ

رێ��ب��ه ری گ��ه ل��ی ک���ورد ع��ه ب��دوڵ��ا ئ��ۆج��ه الن، پێناو ل��ه ،)2009( ساڵی ئابی )15(ی ل��ه چاره سه رکردنی پرسی کورد به ڕێبازی ئاشتیانه ، نه خشه رێ چاره سه ری پرسی کوردی له باکووری له الیه ن ن��ه خ��ش��ه ڕێ، ب��ه اڵم ئ��ام��اده ک��رد، واڵت حکومه تی و ت��ورک ده وڵ��ه ت��ی کاربه ده ستانی

ئاکه په وه ده ستی به سه رداگیرا.دوای ساڵ و نیوێک، نه خشه ی ڕێی ئۆجه الن، که وته ده ستی پارێزه رانی، که تیایدا پره نسیپه کانی دێموکراتزه و ک���ورد پ��رس��ی چ��اره س��ه رک��ردن��ی کردنی تورکیا، به جێ کراون. له نه خشه ڕێدا که تورکیا له دێموکراتیزه بوون ناوی"پرسی له ژێر له که کوردستان" له چاره سه ریی مۆدێڵی و کورد گه لی ڕێبه ری پێکدێ. الپ��ه ڕه )156(عه بدوڵا ئۆجه الن، )10( پره نسیپی چاره سه ریی پ��رس��ی ک���ورد و وه رچ��ه رخ��ان��ی ت��ورک��ی��ا ب��ه ره و

سیسته مێکی دێموکراتیک، ده ستنیشانده کات.دێ��م��وک��رات��ی��ک: ن����ه ت����ه وه ی پ��ره ن��س��ی��پ��ی .1ده بێ پێکدێنێ، یه کگرتن که نه ته وه بوونێک ن��ه ک وه ک��وو ن��ه ت��ه وه - ده وڵ���ه ت، به ڵکو وه کو نه ته وه ی دێموکراتیک دابمه زرێنرێ. له نه ته وه ی و ت��اک ئازادیه کانی و م��اف دێموکراتیکدا،

کۆمه ڵگه ، نابێ له یه کتر جوودا بکرێنه وه .2. پره نسیپی وواڵتی هاوبه ش: ده بێ تێگه یشتنی واڵتی هاوبه ش به بنه ما بگیردرێ. له جێگه ی پیوانی یه ک زمانی، وواڵتی هاوبه ش به هاوواڵتی فره زمان، فره نه ته وه و فره دین پێش به که وێ و تێگه یشتنی واڵت ئه مه ش هه ره ڕاسته قیه نه یه . ب��ه ته نیا هه ستی خ��اوه ن��دارێ��ت��ی ک��ردن له ک��ه یه ک گرووپی ئه تنیک ده دا، به شێکی مه زن له

هاوواڵتیان ده کات به "ئه وی تر".3. پره نسیپی کۆماری دێموکراتیک: کۆماری دیموکراتیک سیسته می ب��ۆ دێموکراتیک کراوه یه ، کۆمارێکه که له گه ڵی پێک دێت. نه ته وه - ده وڵه ت ئامانجێکی له و شێوه یه ی نییه ، به پێچه وانه وه کۆمه ڵگه ی دێموکراتیکیش له ناو خۆیدا ده توێنێته وه . کۆماری دێموکراتیک، ڕێز

له هه بوونی مرۆڤه کان ده گرێ.4. پ��ره ن��س��ی��پ��ی ده س���ت���ووری دێ��م��وک��رات��ی��ک: پێکهاتنی ده ربڕینی دێموکراتیک، ده ستووری ماف ده وڵ��ه ت��ه . و دێموکراتیک کۆمه ڵگه ی کۆمه ڵگه ی له ته نها ت��اک، ئازادیه کانی و دێ��م��وک��رات��ی��ک��دا وات�����ادار ده ب����ێ. ده س���ت���ووری

پاراستنی ده وڵه تدا، به رامبه ر له دیموکراتیک، هاوواڵتیان و کۆمه ڵگه به بنه ما ده گرێ.

دی��م��وک��رات��ی��ک: چ��اره س��ه ری��ی پره نسیپی .5مۆدێلێکی زیادتر دیموکراتیک، چاره سه ری ئامانجی ناکاته بوون چاره سه رییه که ده وڵ��ه ت خۆی، به ڵکو دیموکراتیک بوونی کۆمه ڵگه ی به دێموکراتیک کۆمه ڵگه ی وات��ه ، مه ده نی

بنه ما ده گرێ.ئازادیه کانی و ماف الیه نگری پره نسیپی .6ت���اک و ک��ۆم��ه ڵ��گ��ه : م��اف��ه ک��ان��ی ت���اک و کۆمه ڵگه ، ده ربڕینی دوو الیه نی کۆمه ڵگه ن . نه ک یه کتری، له مافانه ئه و جیاکردنه وه ی ده کات. دژوارت��ر پرسه که به ڵکو چاره سه ری، ئه گه ر ماف و ئازادیه کانی تاک و کۆمه ڵگه نه کرێن، ده سته به ر هاوئاهه نگ شێوه یه کی به ئه وکات نرخ و به هاکانی ژیانیش، په یدا نابن.

7. پره نسیپی سه ربه خۆیی ئایدئۆلۆژی و ئازادی؛ مۆدێرنیته ی ئایدئۆلۆژیکی بااڵده ستی هه تا س��ه رم��ای��ه داری ه��ه ب��ێ، ک��ه ل��ه س��ه ران��س��ه ری و دیموکراتیکبوون سه پاندووه ، خۆی جیهاندا ئه وه ی بۆ نایه ت. پێک مرۆڤه کان، ئ��ازادی وات��ادار ئالته رناتیڤ ئایدئۆلۆژیکی ب��ژاری شار، و هه رێمی ئاستی گه لێک ده ب��ێ ب��ن، زۆرینه ی نه ته وه کانی هه رێم و واڵتی هاوبه ش ئه گه ری نه بێ، وه ه��ا ئه گه ر بگیرێ. خۆ له تر ئایدئۆلۆژیه کی بااڵده ستی که هه یه ئه وه

پێش بکه وێ.ه��ه م��ده م و ب���ون م��ێ��ژووی��ی پ��ره ن��س��ی��پ��ی .8و دیموکراتیکبوون پ��رس��ی ب���وون)م���ودێ���رن(: ده رفه تی چاره سه ری، له نزیکه وه به درووستکردنی ئێستاوه گرێدراوه . نێوان مێژوو و له په یوه ندی مێژووه وه به پرسانه ی ئه و باره ی له زهنییه ت گرێدراون و پشتگوێخستنی ده رفه تی چاره سه ری ده ک��ات��ه وه . دژوار قه یرانێکی ب���ه رده م له ڕێ دیتنی مێژوو له سه رده م و سه رده م له مێژوودا،

پره نسیبی دروستی زانستی کۆمه اڵیه تیه .9. پره نسیپی ئه خالق و ویژدان: ئه و چاره سه ریه ی مۆدێرنیته هێزه کانی و یاسا به خۆی ته نها له گه ڵ خۆیدا ئه نجامێک ده سپێردرێ، هیچ و ئه خالق چوارچێوه ی له هاوده نگی ناهێنێ. ویژداندا، بۆ چاره سه ری نه ته وه ی دێموکراتیک

مه رجه .10. پره نسیپی پاراستنی جه وهه ری دیموکراسی:

به ر له بێواتایه . جه وهه ری پاراستنی نه بوونی بێ دیموکراته کانیش، کۆمه ڵگه که ئه مه یه درێ��ژه پێدانی ده رفه تی جه وهه ری، پاراستنی

هه بوونی خۆیان نییه .ه���اوک���ات ل��ه ن��ه خ��ش��ه ڕێ ئ��ۆج��ه الن��دا "پ��الن��ی جێ دێ، پێک قۆناغ 3 له که چ��االک��ی"، گرنگه کانی هه ره له قۆناغه یه کێک ده گرێ. نه خشه ڕێ ئۆجه الن، پالنی چاالکییه . به و پێیه مه رجی"له یه ک تیایدا که چ��االک��ی، پالنی تێگه یشتن"ی تێدا ده ستنیشان ده کات. له 3 قۆناغ پێ دێ. من)ئۆجه الن( له به ر ڕه وشی خۆم، له پێکهێنانی ئه و پالنه دا نابمه الیه ن و بۆ ئه وه ی ئه و پالنه جێبه جێ بکرێ، بانگ له الیه نه کان ده که م، که به شێوه یه کی دروست له یه کتری تێبگه ن. شێوه یه به م قۆناخه کان ک��ورد، گه لی رێبه ری له قۆناغی یه که مدا، ئۆجه الن دیاری ده کات: داوا له په که که ده کات پێڤاژۆی بێچاالکی به شێوه یه کی درێژخایه ن ڕابگه یه نێ و وه ها ده دوێ؛ هه وڵی فریوی الیه نه کان ده بێ پێڤاژۆیه دا له و گێره شێوێنی نه خۆن و هێزه کانیان به ڕێکوپێکی پێڤاژۆیه دا له و ده بێ هه روه ها بکه ن. کۆنترۆل

ڕای گشتیش ئاماده بکه ن.حکوومه تی گ���رێ���دراوی دووه م��ی��ش ق��ۆن��اغ��ی ئ��اک��ه پ��ه ی��ه ، ده ب����ێ ل��ه پ��ه رل��ه م��ان��ی ت��ورک��ی��ا، کۆمیسیۆنێکی ڕاستی و پێکهاتن دابمه زرێندرێ پێشنیاره کانی، به و ئه و کۆمیسیۆنه ده توانێ، ئاسته نگییه یاساییه کان نه هێڵێ. له چوارچێوه ی دان��پ��ێ��دان��ان و خ��ۆپ��اراس��ت��ن��ه ک��ان��دا، ده ت��وان��رێ دامه زراوه یه کی لێبوردن پێشنیار بکرێ و ئه مه نه مانی دوای بکرێ. په رله مان به پێشکه ش بێته ڕه وشێک ده شێ یاساییه کان، ئاسته نگییه هێزه به پاشه کشه په که که تیایدا، که ئ��اراوه سێهه مین قۆناغی ب��ک��ات. چ��ه ک��داری��ه ک��ان��ی له "پالنی چاالکی"ی نه خشه ڕێ ئۆجه الندا وه هایه : کاتێک هه نگاوی دیموکراتیزه بوون به پێی یاسا بنێردرێن، ئه وکات زه مینه ی شه ڕی و ده ستوور چه کداری نامێنێ. دوای ئه وه ی که )که جه که ( توانی له چوارچێوه ی یاسادا کاروخه باتی خۆی خه باتی به پێویستی ئ��ه وک��ات ب��ه رێ، ب��ه ڕێ��وه نامێنێ. تورکیادا س��ن��ووری ن��او له په که که سیاسه تی خه باتی شێوازێک هه ر به ئه و کات دیموکراتیک، یاسایی، کۆمه اڵیه تی، ئابووری

و چاندی به بنه ما ده گیردرێ.

نه خشه رێی ئۆجه الن بۆ چاره سه ری پرسی کورد له باکووری واڵت ئاشکرا بوو

تێزی چاره سه ری نه ته وه ی دیموکراتی ده توانێت ببێته مۆدێلی چاره سه ری کێشه کانی رۆژهه اڵتی ناوین

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره | ~

پرۆژه یه ی چاره سه رئامێزی پارتی چــــاره سه ری دیموکـــراتــــــــــــی کــــوردستــــان بۆ چـــــاره ســــــــــه ری کـــــێـــــشـــــه کـــــانـــــی بــــــــــاشــــــــــــووری واڵت

هەواڵ

پڕۆژه ی چاره سه ری دیموکراتیانه بۆ کێشه کانی باشووری کوردستان

رۆشنبیران، کوردستان، به شه ره فی جه ماوه ری راگ��ه ی��ان��دن��ه ب���ه ڕێ���زه ک���ان، رێ��ک��خ��راوه ک��ان��ی

کۆمه ڵگای مه ده نی و الیه نه سیاسیه کانم��اوه ی��ه ک��ه گ��ه الن��ی ب���اک���وری ئ��ه ف��ری��ق��ی��ا و به شۆڕشێکی ده س��ت��ی��ان ن��اوی��ن رۆژه���ه اڵت���ی شۆڕشه ئه و له ئه نجامی ک��ردووه ، جه ماوه ری توانیان میسر و تونس گه لی جه ماوه ریه شدا، کۆتایی به دوو ده سه اڵتی سته مکاری ناوخۆیی بۆ له هه وڵداندان ئێستا تریش گه النی بهێنن. ئه وه ی هاوشێوه ی هه ردوو گه لی میسر و تونس بارودۆخه ئه م دیاره بگۆڕن. سیسته مه کانیان راسته وخۆ کاریگه ریی له کوردستانیش کردووه ، به شێوه یه کی هه موومان ئێمه گرنگه هه ربۆیه راس����ت ئ���ه م س���ه رده م���ه ن��وێ��ی��ه ب��خ��وێ��ن��ی��ن��ه وه و

هه ڵویستی له به رامبه ر نیشانبده ین.له ئه نجامی جه ماوه ریانه شۆڕشه ئه م بێگومان ک��ه ڵ��ه ک��ه ب��وون��ی ک��ێ��ش��ه ف���ک���ری، س��ی��اس��ی، ره گه زیی، ئابووری، کۆمه اڵیه تی، نه ته وه یی، ئاینی و ئاینزایی و ئیدارییه کان و بێچاره بوونی ئه م ل��ه ب��ه رام��ب��ه ر ده س��ه اڵت��داره ک��ان سیسته مه ئاماژه ن شۆڕشانه ئ��ه م به رپابوون. کێشانه دا دان ناتوانن زیاتر له مه ئ��ه وه ی که گه الن بۆ ناعه داڵه تیه ی و سته م ئه و و بگرن به خۆیاندا ل���ه ب���ه رام���ب���ه ری���ان ب���ه ڕێ���وه ده چ���ێ���ت پ��ه س��ن��دی رژێمانه ئه و ده بینن پێویست هه ربۆیه بکه ن. په یامه یاندا ئ��ه و شۆڕشانه ئ��ه م ب��گ��ۆڕدرێ��ن. له ده ستێوه ردانی چ��اره س��ه ری چ��اوه ڕوان��ی ئیتر ده ره کی و ئه و مۆدێالنه ی له الیه نی رۆژئاواوه وه کو چاره سه ری پێشکه شی رۆژهه اڵتی ناوین ته نیا وه کو ده نگدان پرۆسه ی و ناکه ن کران ئه فغانستان کێشه کان، بۆ نابینن چاره سه ری ئه م ه��ه روه ه��ا زه ق��ن. نمونه ی دوو ئێراقیش و ش��ۆڕش��ان��ه پ��ه ی��ام��ێ��ک��ی ت��ری��ش��ی��ان دا ئ��ه وی��ش تێپه ڕکردنی کوده تای سه ربازی بوو که شێوازی ل��ه راب��ردوودا و ب��وو گ��ۆڕان��ک��اری کالسیکی پشتی پێده به سترا. له گه ڵ ئه مه دا ئه م شۆڕشانه و گۆشه گیریی و کالسیک ئۆپۆزسیۆنی پێشه نگایه تی تاکه ئایدیۆلۆژی و تاکه حیزبی هێزی بووه خۆی خودی جه ماوه ر تێپه ڕکردو ب��ن��ه ڕه ت��ی. ش��ۆڕش��ی گه النی گ��ۆڕان��ک��اری��ی چه ندین ئه وه تا و سه رکه وتن میسر و تونس گه لی تر به ره و سه رکه وتن هه نگاوده نێن، به اڵم خه ڵکه ، دڵه ڕاوکێی و مه ترسی جێی ئ��ه وه ی جیهانیه کان و هه رێمی زلهێزه ده ستێوه ردانی به گوێره ی که ده یانه وێت سیاسییه ئیسالمی و

به رژه وه ندیه کانیان شۆڕشه کان و ئه نجامه کانی له وه ها رێگه گرتن ئاشکرایه بکه ن. ئاڕاسته و ش��ۆڕش پێشه نگانی ئه رکی ب��ارودۆخ��ێ��ک

ئازادیخوازان و دیموکراتخوازانه .هه رچی تایبه ته به ئێراق و باشوری کوردستان؛ گه له که مان له ئه نجامی تێکۆشان و قوربانیه کی ب��ێ ه��اوت��او ل��ه گ��ه ڵ ئ��ه و ب��ارودۆخ��ه تایبه ته له رێگای توانی ره خسا، بۆی نێوده وڵه تیه ی )1991(ه وه به هاری شکۆداره که ی راپه ڕینه کۆتایی به ده سه اڵتی رژێمی به عس له به شێکی کوردستاندا بهێنێت و کۆمه ڵێک دامووده زگای ئ���ی���داری ب��ون��ی��اد ب��ن��ێ��ت، ک��ات��ێ��ک ل��ه س��اڵ��ی ئه مریکاو ده ستێوه ردانی به هۆی )2003(دا ه��اوپ��ه ی��م��ان��ه ک��ان��ی��ه وه ک��ۆت��ای��ی ب��ه ده س��ه اڵت��ی دیکتاتۆریانه ی رژێمی به عس هات، ده رفه تی سه رجه م و گه له که مان دۆزی دروستبوو ئه وه ئه وا به اڵم ببێت، چاره سه ر ناوخۆ کێشه کانی بیست ساڵ به سه ر راپه رێن و هه شت ساڵ به سه ر روخاندنی رژێمی به عسدا تێپه ڕی هێشتا کێشه ئێراق و ک��وردس��ت��ان خه ڵکی سه ره کیه کانی ناڕه زایی وایکردووه ئه مه ش نه بووه . چاره سه ر رۆژبه ڕۆژ بارودۆخه ئه و له به رامبه ر جه ماوه ر ئ��ه و مۆدێله و ده س����ه اڵت ل��ه زی��ادب��وون��داب��ێ��ت، ئه م له به رامبه ر ده چێت به ڕێوه که سیاسییه ی

بارودۆخه به رپرس ده بینێت.دیموکراتی چ��اره س��ه ری پ��ارت��ی وه ک��و ئێمه کوردستان ئه و ناڕه زایی و خۆپیشاندانانه ئه مڕۆی کوردستان به چاالکی ره واو دیموکراتی ده بینین، کار ده که ین بۆ ئه وه ی به شێوه یه کی دیموکراتی و ئاشتییانه به رده وام بێت و هیچ الیه نێک بۆ به رژه وه ندی خۆی به کاری نه هێنێت، به پێویستی و وه رب��گ��رن ب��ه ه��ه ن��دی ده س���ه اڵت���داران ده بینین داواکاریه کانی جه ماوه ر وه اڵمی زووه هه رچی بده نه وه و، هۆکاری ئه و گرژیانه چاره سه ر بکه ن که ئه نجامدانی گۆڕانکاری ریشه ییه له سیسته م و ده س����ه اڵت����دا، ن���ه ک ب��ه ف��ی��ش��ه ک وه اڵم���ی به هه ستکردن هه روه ها بدرێته وه . خۆپیشانده ران به به رپرسیارێتی له به رامبه ر مێژوو، کارده که ین ج��ه م��اوه ری راپه ڕینی و ن��اڕه زای��ی ئ��ه وه ی بۆ بڕوات خۆیدا راستی به ئاڕاسته ی کوردستان، ده سه اڵت له سه ر ملمالنێ بۆ زه مینه نه بێته و ل��ه ن��ێ��وان چه ند ئ��ی��م��ت��ی��ازات و داب��ه ش��ک��ردن��ی الیه نێکی سیاسیدا، هه روه ها نه بێته گۆڕه پانێک هه ندێک قینی کۆنه یه کالییکردنه وه ی بۆ هه میشه ک��ه ل��ه ڕاب��ردوودا الی��ه ن و که سایه تی و ن��وێ ده ن��گ��ی ملمالنێیه وه ئ��ه و ل��ه ڕێ��گ��ای دیموکراتخوازیان کپ کردووه و کوردستانیان بۆ

دواوه گه ڕاندۆته وه . دیموکراتیانه و چ��اره س��ه ری��ی��ه ک��ی له پێناوی ن��ه ت��ه وه ی��ی��ان��ه و ب���ه رق���ه رارک���ردن���ی دادوه ری�����ی خزمه تگوزارییه دابینکرنی و کۆمه اڵیه تی سه ره کییه کانی جه ماوه رو بنه بڕکردنی گه نده ڵی حیزب به ده سه اڵتی هێنان کۆتایی و ئیداری جه ماوه رو بۆ داموده زگاکان گه ڕاندنه وه ی و کۆمه اڵیه تی، ئاشتییه کی سه قامگیرکردنی ه���ه روه ه���ا ب��ۆ ت����ه واو ک��ردن��ی ئ���ه و پ��رۆژان��ه ی جیاوازه کانه وه الیه نه و که سایه تی که له الیه ن

خراونه ته روو، ئه م پرۆژه یه پێشکه ش ده که ین:پشتیوانی له به رده وامبوونی خۆپیشاندان -1ده که ین دیموکراتیانه ناڕه زایه تیه کی هه موو و ئه وانه ی ده ستبه جێ ئ��ه وه ی بۆ کارده که ین و به رپرسیارن له ته قه کردن له خۆپیشانده ران بدرێنه

دادگا.2- جه ماوه ری خۆپیشانده رو رۆشنبیران و پێکهاته جیاجیاکانی کۆمه ڵگا بانگ ده که ین ب��ه رف��راوان ج��ه م��اوه ری ئه نجومه نێکی ت��اک��و دروستبکه ین، بۆ ئه وه ی داخوازیه کانی جه ماوه ر له چوارچێوه ی پرۆژه یه کی نه ته وه یی دیموکراتیدا و ک��ار ستراتیژی بیکه ینه و بکه ین گه اڵڵه

9 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره

پرۆژه یه ی چاره سه رئامێزی پارتی چــــاره سه ری دیموکـــراتــــــــــــی کــــوردستــــان بۆ چـــــاره ســــــــــه ری کـــــێـــــشـــــه کـــــانـــــی بــــــــــاشــــــــــــووری واڵت

نه خشه ى پاکتاوى ره گه زى ناوچه ی گه رمیان باڵوکرایه وه

هەواڵ

چاالکییه‌کان.له‌ماوه‌یه‌کی‌ ئ���ه‌وه‌ی‌ ب��ۆ‌ کاربکرێت‌ ‌-3هه‌رێمی‌ بۆ‌ دیموکراتی‌ ده‌ستورێکی‌ کورتدا،‌بنه‌مایه‌ش‌ ئه‌و‌ له‌سه‌ر‌ دابڕێژرێت،‌ کوردستان‌ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ێ��ک��ی‌دی��م��وک��رات��ی��ان��ه‌و‌پێش‌وه‌خ��ت‌

ئه‌نجامبدرێت.به‌ده‌سه‌اڵتی‌ کۆتایی‌ زووه‌‌ هه‌رچی‌ ‌-4حزبگه‌رایی‌بهێنرێت‌و‌ئه‌و‌موڵک‌و‌مااڵنه‌ی‌ک��راوه‌‌ ت��اپ��ۆ‌ حیزبه‌کان‌ ک��ه‌ل��ه‌س��ه‌ر‌ حکومه‌ت‌ب��گ��ه‌ڕێ��ن��رێ��ت��ه‌وه‌،‌ه��ه‌روه‌ه��ا‌دام��ووده‌زگ��اک��ان��ی‌خزمه‌تی‌ بنه‌مای‌ له‌سه‌ر‌ کوردستان‌ هه‌رێمی‌

نشتیمانی‌و‌پسپۆڕی‌رێکبخرێنه‌وه‌.چاره‌سه‌رکردنی‌کێشه‌ی‌ژنان،‌الوان،‌ ‌-5خزمه‌تگوزاریه‌‌ دابینکردنی‌ هه‌روه‌ها‌ بێکاری،‌سه‌ره‌تاییه‌کانی‌خه‌ڵک‌له‌"‌ئاو،‌کاره‌با،‌رێگاو‌

بان‌و‌بوژانه‌وه‌ی‌ژێرخانی‌ئابووری".ستراتیژییه‌کی‌ گه‌اڵڵه‌کردنی‌ له‌پێناو‌ ‌-6ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی‌و‌ی���ه‌ک���ری���زی‌گ���ه‌ل���ه‌ک���ه‌م���ان‌و‌له‌ئێراق‌ ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��م��ان‌ دۆزی‌ چ��اره‌س��ه‌رک��ردن��ی‌و‌ب����اش����ووری‌ک���وردس���ت���ان���دا،‌ک����ار‌ب��ک��ه‌ی��ن‌ناوچه‌‌ و‌ که‌رکوک‌ پرسی‌ بۆچاره‌سه‌رکردنی‌

دابڕاوه‌کان.‌‌هه‌موو‌ پ��رۆژه‌ی��ه‌دا‌ ئ��ه‌م‌ جێبه‌جێکردنی‌ له‌پێناو‌ه���ه‌وڵ‌و‌ت��وان��اک��ان��ی‌خ��ۆم��ان‌ده‌خ��ه‌ی��ن��ه‌گ��ه‌ڕ‌و‌داواک���اری���ن‌ل��ه‌ج��ه‌م��اوه‌ری‌گ��ه‌ل��ه‌ک��ه‌م��ان‌و‌و‌ رێکخراوه‌کان‌ و‌ راگه‌یاندنه‌کان‌ و‌ رۆشنبیران‌الیه‌نه‌سیاسیه‌کان‌به‌به‌رپرسیاریه‌تی‌هه‌ڵسوکه‌وت‌تاکو‌ ب���ارودۆخ���ه‌دا،‌ ئ��ه‌و‌ ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ر‌ بکرێت‌دۆزی‌ ئێستادا‌ گۆڕانکاریانه‌ی‌ ل��ه‌و‌ بتوانین‌ره‌وای‌گه‌له‌که‌مان‌چاره‌سه‌ربکه‌ین‌و‌پێداویستیه‌‌دیموکراتی‌و‌خزمه‌تگوزاریه‌کانی‌خه‌ڵک‌دابین‌

بکه‌ین.

ده سته ی کارگێڕیپارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

)24( ـ شوبات ــ )2011( ـ هه ولێر

*تێبینی:رۆژی)2011/2/24( پ����رۆژه ی����ه ئ����ه م ل��ه هۆلی ل��ه ک��ۆن��گ��ری��ه ک��ی ڕۆژن���ام���ه وان���ی کاتژمێر)11:00(سه رله به یانی، له چوارچرا و مه ده نیه کان رێکخراوه ئاماده بوونی به و راگه یاندنه کان که ناڵه و ڕۆژنامه نووسان گشتی، رای بۆ سیاسیه کان، الیه نه و حزب

ڕاگه یاندرا.

ن��ه‌خ��ش��ه‌ى‌)پ��اک��ت��اوى‌ره‌گ����ه‌زى‌ل��ه‌ن��اوچ��ه‌ى‌گ����ه‌رم����ی����ان(،‌ب���ه‌ره���ه‌م���ێ���ک���ى‌ن����ووس����ه‌رو‌که‌‌ عزیز(ه‌،‌ خورشید‌ )سهیل‌ رۆژنامه‌نووس‌به‌قه‌باره‌ى‌)50به‌70(‌سم‌‌به‌چاپگه‌ینراوه‌،‌ئه‌م‌پاکتاوى‌ باسى‌ قۆناغێک‌ به‌چه‌ند‌ نه‌خشه‌یه‌‌)کفرى-که‌الر-سه‌نگاو- ناوچه‌کانى‌ ره‌گه‌زى‌خورماتوو-قادرکه‌رم-‌له‌یالن‌و(‌چه‌ند‌شوێن‌و‌له‌خۆگرتووه‌،‌ گه‌رمیانى‌ دیکه‌ى‌ ناوچه‌یه‌کى‌به‌و‌ ئ��ام��اژه‌‌ تێروته‌سلى‌ ب��ه‌‌ نه‌خشه‌یه‌دا‌ ل��ه‌م‌جیاجیاکاندا‌ که‌له‌سه‌رده‌مه‌‌ ک��راوه‌‌ گوندانه‌‌پێش‌ و‌ هه‌شتاکان‌ و‌ حه‌فتاکان‌ له‌سااڵنى‌

دواى‌ و‌ ئه‌نفال‌ له‌کاتى‌ و‌ ئه‌نفال‌ پ��رۆس��ه‌ى‌به‌عسه‌وه‌‌ رژێ��م��ى‌ ل��ه‌الی��ه‌ن‌ پ��رۆس��ه‌ی��ه‌دا‌ ئ��ه‌و‌روخ��ێ��ن��راوون.‌ه��ه‌روه‌ه��ا‌ئ��ام��اژه‌‌ب��ه‌‌پرۆسه‌ى‌شااڵوى‌ و‌ گه‌رمیان‌ له‌ناوچه‌ى‌ سێ‌ ئه‌نفالى‌سوپاى‌به‌عس‌و‌جموجۆڵى‌ئه‌نفالکراوه‌کان‌و‌شوێنى‌کۆکردنه‌وه‌و‌ده‌سبه‌سه‌راگرتنى‌خه‌ڵکى‌ئاماژه‌پێکردنه‌‌ جێگه‌ى‌ ک��راوه‌.‌ گوندانه‌‌ ئه‌و‌که‌‌ئه‌م‌نه‌خشه‌یه‌‌له‌سه‌ر‌ئه‌رکى‌په‌رله‌مانتارى‌ک��وردس��ت��ان��ى‌)س���االر‌م��ه‌ح��م��ود(‌ب��ه‌ت��ی��راژى‌)1500(دان������ه‌‌‌ل��ه‌چ��اپ��خ��ان��ه‌ى‌ی��اد‌به‌چاپ‌

گه‌ینراوه‌.‌

10

رێبه ری گه لی کورد:

رێگای چاره سه ری کێشه کانی کوردان کۆنفرانسی نه ته وه ییه

ئه گه ر چاره سه ری پێکنه یه ت،

ئامه د ده توانی ده هێنده ی

مه یدانی ته حریری لێبێت

11 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره ديدار

پارێزه رانی ڕێبه ری گه لی کورد عه بدوڵاڵ ئۆجه الن رۆژی )18(ی شوبات، پاش سێ هه فته ئاسته نگی، دی��داره دا له و بکه وێت. ئۆجه الن به چاویان توانیان پیالنگێڕی به سه باره ت خۆی بۆچوونی ئۆجه الن له ناوبردن سیاسه تی پیالنه کانی شوبات، )15(ی چ��اره س��ه ری نایهه وێ ئاکه په گ��وت��ی، و ده رب���ڕی پێشبکه وێت، به پێچه وانه وه ، په ره به سیاسه تی له ناوبردن ده دات. ئه وان، هه ندێ کوردیش ده که نه ئامێری ئه و پوڵه وه )پاره ( به ڕیگای ک��ورد هه ندێ و سیاسه ته به خۆیانه وه ده به ستنه وه . ئێستاش هه وڵده ده ن به و شێوه یه

درێژه به پیالنه کانیان بده ن. دوایی کۆچی به هۆی خۆی غه مگینی ئۆجه الن مامۆستا شێخ عیزه ددین حسێنی ده ربری و سه ره خۆشی کورد گه لی سه رجه رم و بنه ماڵه که ی ئاراسته ی کرد. هاوکاتیش ستایشی به رخۆدانی کوردانی کرد شوبات. )15(ی نێونه ته وه یی پیالنگێڕی دژی له مسته فاماڵچوکیش چاالکییه که ی به س��ه ب��اره ت ووتی؛ خوێندکاری دواناوه ندی مسته فا ماڵچۆک، له پێناو شه رمه زار کردنی پیالنگێڕی )15(ی شوبات، و لێکردووه خاوه نداری گه ل داوه . ئه نجام چاالکی پرسه و سه ره خۆشیان بۆداناوه . ئه وه زۆر گرینگه و به الی منه وه هێژایه ، به اڵم ده بێ چاالکی به و شێوه یه نه بنه نه ریت و به رده وام نه بن. من زۆر غه مگینم به وه ی پرسه و له و جۆره چاالکیانه بگرین. ناتوانین پێش ده ک��ه م. بنه ماڵه که ی ئاراسته ی خۆم سه ره خۆشی بدرێت. ئه نجام خۆسوتاندن چاالکی نامهه وێ من له الیه که ی تره وه هه ڤاڵێک بۆ شه رمه زارکردنی ئه و پیالنگێڕییه ، له زیندانی میدیات هه وڵی خۆسوتاندنی داوه ، پێویسته مه جبووری چاالکی به و شێوه یه نه بن. زۆر شێوازی جۆراوجۆری چاالکی هه ن. سیاسه تی ده ستی )1925(وه له ساڵی که کوردان له ناوبردنی له م زۆره ئینگلته را رۆڵ��ی ب��ه رده وام��ه ، و پێکردووه پیالنگێڕییه دا. پێش ئه وه ی سه رهه ڵدانی شێخ سه عید و گ��ه ڕان��ه وه و ئینگلیستان چوونه ده ستپێبکات، کوده تای له به ر کرد. سه رکوت سه رهه ڵدانه که یان )1980( سه ردانی ئینگلیستانیان کرد و گه ڕانه وه و کوده تای ساڵی )1980(یان ئه نجام دا. دواتر دۆغان ئه رته شی تورکیا گوره ش، سه رفه رمانداری گشتی له ساڵی )1990(دا چۆوه ئینگلیستان و گه ڕایه وه ،

ئاکامه ماڵوێرانکه ره که ی ئه و سه ردانه ده زاندرێت. )1925( ساڵی له ک��وردان له ناوبردنی سیاسه تی براوه . به ڕێوه جه هه په سێکوالری تێڕوانینی به وه ئیسالمی ن��اوی له ژێر سیاسه ت هه مان ئه مڕۆش ده بردرێت. به ڕێوه ئاکه په وه له الیه ن نه رم)لیبراڵ(، ده ب��ێ زۆرت����ره . ئاکه په سیاسه ته کانی مه ترسی ئ���ه وه پ����ه رده ی ل��ه س��ه ر الب��ب��رێ��ت و ڕوون��ب��ک��رێ��ت��ه وه . ڕێگای سه عید، شێخ له به رامبه ر پیالنگێڕییه کان کرده وه . ک��وردان له ناوبردنی هه وڵه کانی له به رده وام ئه و له سه ر دێرسیم کۆمه ڵکوژی له خۆیدا خ��ۆی ئه ساسه ئه نجام درا. به ڕیگای پیالنگێڕی )15(ی شوباتی ساڵی )1999(ش ویستیان په ره به سیاسه تی

له ناوبردنه بده ن. سه رکێشی و ناوه ندی سیاسه تی له ناوبردنی کوردان

ئاکه په یان )2000( له ساڵی ئینگلته رایه . ئه مرۆ خست. ڕێکیان ئینگلیستانه وه ل��ه و ئ��ام��اده ک��رد ئاکه په به ده ست له ناوبردن پیالنه کانی کاته وه له و بۆتان و عوسمان ڕووداوه ک��ان��ی به ب��ه ری��وه ده ب��رێ��ن. ئه و ببه ن. له ناو له ناوه وه ته ڤگه ره که مان هه وڵیاندا کات من نامه یه کم بۆ عه بدوڵاڵ گول نارد. سه ره ڕای داواکارییه گونجاوه کانی ئێمه ئه وان پێداگیریان له سه ر سیاسه تی له ناوبردن کرد. ڕاگه یه ندرا ساڵی )2006( هه ندێ چاوپێکه وتن ئه نجام دراوه . هه رچه نده هیواکان ده ستپێکرد. نوێمان پێواژۆیه کی ب��ه اڵم ب��وون، کز یه کالیه نه گه ریال هێزه کانی پێواژۆیه ش ل��ه و ب��ه ر کشانه وه و به اڵم ڕووداوی دڵته زێن ڕوویاندا. ئه گه ر هه ر ب��درێ��ت��ه وه . واڵم ده ب��ێ بنردرێت، هه نگاوێک چییه ک ب��ک��ه ن، ئ��ه گ��ه ر الی��ه ن��ی ب��ه رام��ب��ه ر هیچ واڵمیک نه داته وه ، له ئاکامدا هیچ پێشکه وتنێک ڕوون��ادات. ئاکه په هه ندێ کورد له پێناو سیاسه تی له ناوبردندا، به کاردێنێت. هه وڵه کانی ئاکه په له پێناو نییه تێکی هیچ په ره ده ستێنێ. ک��وردان له ناوبردنی چاره سه رکردنی پرسی کوردی نییه . ده بێ ئه و نییه ته خه راپه ی ئاکه په به باشی شی بکرێته وه . له ده وڵه ت زیاتر، ئاکه په ڕێگره له چاره سه رکردنی پرسه که دا. له ناوبردنی کوردن، له پێناو سه رخستنی هه وڵه کانی ه��ه وڵ و دینێت ب��ه ک��ار ه��ه ن��دی ک��وردی��ش ئاکه په ده دات به ڕێگای پوڵ وپاره به خۆیانه وه گرێ بدات. واتا ئاکه په ده یهه وی شوان په روه ر و که سانی وه کو ئه و گه وره نیشان بده ن. ئه وه ی له ساڵی )2003(دا ده یانویست به ده ستی عوسمان و بۆتان بیکه ن، ئه مرۆ ده یانهه وێ به ده ستی ئه و که سانه ی ئه نجامی بده ن.

ل��ه ڕۆژان����ی ڕاب�����ردوودا ج��ه م��اوه ر ل��ه سلێمانی و ش��اره ک��ان��ی دیکه ن��اڕه زای��ه ت��ی خ��ۆی ده رب��ڕی��ی��ه وه . ئه و وات��ای له باشی به بارزانی و تاڵه بانی ده ب��ێ کێشه کانی چاره سه رکردنی تیبگه ن. ناڕه زایه تیانه مسۆگه ر نه ته وه یی یه کێتی به ریگای ته نیا ئێستا

ده بێت. لێره وه تاڵه بانی و بارزانی هۆشیار ده که مه وه تا مه حموده وه شێخ سه رهه ڵدانی پێواژۆی له که ده گاته کۆماری مه هاباد، ئینگلیستان کاریگه ری ڕاوسته وخۆی له سه ر ڕووداوه کان هه بووه . ده بێ پیالنی به باشی کوردستان باشووری له ده ره کییه کان هێزه به هۆشیارییه وه له به رامبه ریاندا و پێبکرێت ده رکی هه وڵه کانی ل��ه ب��ه رام��ب��ه ر ب��ک��رێ��ت. ه��ه ڵ��س��وک��ه وت به پ��ه ره ده ستبه جێ پێویسته ک���وردان، له ناوبردنی نه ته وه یدا کۆنفڕانسی به ستنی له پێناو تیکۆشان زان��اب��وون ب��ه ت��ورک��ی��اش راگه یاندنه کانی ب��درێ��ت. به پێچه وانه وه ڕاستییه کان و ده ک��ه ن چه واشه کاری ڕاده گه یه ن. له چاپه مه نی)راگه یاندنه کانی( تورکیادا باڵوده کرێنه وه . ڕاستی له دوور ه��ه واڵ��ی هه ندێ س���ه ب���اره ت ب��ه ئێمه ده ڵ��ێ��ن، ب��ه رل��ه ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه ک��ان ده ی��ان��ه��ه وێ، ب��ارودۆخ��ه ک��ه ب���ه ره و ئ��اڵ��ۆزی ببه ن. وه رچه رخێته ئامه د ده بێ گوتویه تی ئۆجه الن ده ڵێن شه ڕی ده ستپێکردنی فه رمانی و ته حریر مه یدانی شه ڕ ئاماده کاری ئاکه په نین. ڕاست ئه وانه داوه . ده کات. ئه و پیالنانه ی که ئه مڕۆ له ڕۆژه ڤیان دایه ، له پیالنه کانی سااڵنی )1993 و 95( مه ترسیدارترن. که سی ه��ه زار )50( تایبه تی ئه رته شێکی ئه وه تا پاراستنی ئه رته شی بڕیاره هه روه ها ده ک��ه ن. ئاماده له خۆده گرێت، که س ه��ه زار )100( که سنوره کان که تایبه ت ئه رته شێکی به گشتی ڕێ��ک��ده خ��ه ن. ده که ن. ئاماده له خۆده گرێت، که س هه زار )150(ل��ه دژی “ش��ه ڕ ن��اوی گوایه له ژێر ئ��ه وه ش هه موو ت��رۆر ده ک��ه ن”. به گوێره ی ئ��ه وان ک��ورد ترۆریستن. له ژێر ناوی “ شه ر له دژی ترۆر” پیالنی له ناوبردنی کوردان ئاماده ده که ن. به ر له ئێستاش به کرێگیراوان، نه ته وه په رسته کان و حیزبول - کۆنترایان به کار هێنا. به اڵم ئه و هێزه نوێیه زۆر مه ترسی دارتره ، له به ر ئه وه ی ده درێ��ت. نیشان ڕه وا یاساییه وه ، ل��ه ڕووی هێزه ئه و پوڵیان ئ��ه وه ن��ده ده ک���وژن، ئ��ه وه ی چه نده به گوێره ی تانسۆ سه رده می له کرده وه کانی ئ��ه وه ش پێده درێت. به گ��وره ش مه ترسیدارتره . سه باره و دۆغ��ان چیله ر نزیکبوونه وه ی یه کی مارسیش له رۆژانی داهاتوودا لێدان بده م. ئه گه ر پێشکه وتنێکی ئه رێنی ڕووبدات، چاره سه رییه کی بۆ هه وڵکانمان ئێمه ش کاته ئه و دێموکراتیک چڕ ده که ینه وه . به اڵم ئه گه ر پێداگیری له نێوان خۆم من بکه ن، له ناوبردن سیاسه تی له سه ر بڕیار هه ر که س خۆی با ئه و کات و ده کێشمه وه بدات که چی ده کات. بۆ ئه وه ی من بتوانم به باشی به شداری پیڤاژۆی چاره سه ری ببم، ده بێت باردۆخم گۆڕنکاری تێدا بکرێت. ئه وان چی بکه ن، ده بێت به خۆیان بڕیاری خۆیان بده ن، لێره هه رکه سێک، واتا ئه رکه که ده خه نه سه ر ئێمه ش ده وڵ��ه ت و هه ڤااڵنی ئه و )20( ساڵه ی ت��ه واوی م��اوه ی له شانی من. که سوریاش بووم، هه ر وه هایان کرد. )12( ساڵیشه له لێره م هه ر هه مان شت ده ک��ه ن، هه موو شتێکیان من ده وێت، به هۆی کاپیتالیزمه وه که س ویژدانی ال نه ماوه . بۆ ئه وه ی من بتوانم ئه رک و به رپرسیارییه تی ب��ه رده م��م ئاسته نگیه کانی ده ب���ێ پیکبێنم، خ��ۆم

Ûهه ڵگیرێن. له بارودۆخی ئێستادا ناتوانم هیچ

ئه و ژنانه ی که بۆالی پیاوێک هه ڵدێن،

شکۆمه ندی ژن بچووک ده که نه وه . له به ر ئه وه ی

خۆی ده سپێرێته پیاوێکی ده سه اڵتدار،

ئه وه ش ڕێبازێکی مردنه

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ديدار~ | ژماره

ناتوانم ئێستادا دۆخ��ی له ب��ده م. ئه نجام شتێک ده وڵ��ه ت��ی م��ن ب��ک��ه م. ک���رداری ڕێبه رایه تییه کی ت���ورک و الی��ه ن��ی ک���وردی وه ک ب��ه رپ��رس��ی��اری پێواژۆکه نیشان ده ده م و وشیارییان ده که مه وه . ئه گه ر ئامه د ده توانی ده هێنده ی پێکنه یه ت، چاره سه ری مه یدانی ته حریری لێبیت. ئه وه له به ر ئه وه نییه که من ئێژم، به اڵم ده بێ له پێناو پاراستنی شکۆمه ندی خۆیان و ئازادیدا ئه وکاره بکه ن. ئه گه ر ئه و کاره ده که ن با بیکه ن، ئه گه ر ناشیکه ن با خه ڵکی ئامه د ئ��ه وان له ب��دات. که جه که ش ده ڵیت، خۆی بڕیار ئاستێک دان که ده توانن گوڕ به تێکۆشانیان بده ن، من پێشتر ڕه خنه م له شێوازی شه ڕ و گه ڕیالیێتییان گرت بوو، من دیسان بۆ پێڤاژۆی مانگی مارس پێک دیموکراتیک چ��اره س��ه ری ئ��ه گ��ه ر ده ڵ��ێ��م، ل��ه و ڕووداوان���ه ی دوای مارس ئ��ه و ک��ات نه یه ت، من نه کات گله یی که سێک هیچ با ڕووده ده ن، به هه موویان ده ڵێم، که جه که ، به ده په و کۆنگره ی بکه ن چی ده یانهه وێ دیموکراتیک کۆمه ڵگای له من شتێک هه موو داوای با بیکه ن، خۆیان با ن��ه ک��ه ن. م��ن، ل��ه م��اوه ی��ه ک��ی نزیکدا س��ه ب��اره ت ده ده م. تایبه ت لێدوانیکی داه��ات��وو پ��ێ��واژۆی به

له پێناو بوو من شانی له سه ر ئ��ه وه ی ئێستا هه تا تێکۆشاندا ئه نجامم دا. ناوی تێکۆشانی ئێستامان تێکۆشانمان به دواوه له مه دێموکراتیکه . نه ته وه ی به ڕیوه دێموکراتیک بنچینه یی ده ستوری به پێی ده به ین. له سه ر ئه و بنچینه ییه کۆنفڕانسی ده ستوری له پێکبینین. دێموکراتیک نه ته وه یی بنچینه یی ده ڵێم، گه له که م به ئاشکرا به داهاتوودا ڕۆژانی ئایا چاره سه ری دێموکراتیک پێک دێت یان نا.

ئاکه په له به رامبه ر چاره سه ری پرسی کورددا گه وره ترین ئاسته نگه

رێ����ب����ه ری گ���ه ل���ی ک�����ورد ع���ه ب���دوڵ���ائ���ۆج���ه الن، که وت پارێزه رانی به چاوی رۆژی)2011/3/2( و بۆ پێڤاژۆی بیچاالکی ڕایگه یاند: هه تا نه ورۆز به رده وامه و پێڤاژۆی دیالۆگ چاوه رێ ده که ین. پێویسته بۆ چاره سه ری گوشار بۆ ئاکه په بهێنرێت.با ئێمه هه تا نه ورۆز راوه ستین و سه یر که ین، سه یری هه ڵوێستی حکومه ت بکه ین و لێکی ده ده ینه وه ، که نه رێنی به م شیوازه چه نده کاریگه ری ئالۆزیه کان با پێڤاژۆیه دا له م ده کات. له پێڤاژۆی چاره سه ری له نه کرێ. ته نگه تاو ده وڵ��ه ت م��ه زن به چاالکی به ر ئه وه ی ئێمه له و باوه ڕه داین که هیشتا هیوای چاره سه ری هه یه . ئێستا پێڤاژۆی دیالۆگ له گه ل ده وڵه ت به رده وامه . دیداره کانی من له گه ل ده وڵه ت به رده وامه و من تا ئێستاش هیوام به و دیدارانه یه ، تا راده یه ک هیوادارم که وتوێژ به رده وام بێ. ده بێ له و نه که وێته وه ، روداوێ���ک ئ��ادار )21(ی هه تا باوه ڕه دام هه ندێک پێشکه وتن بێته ئاراوه . ده بێ که له )21(ی ئاداره وه هه تا مانگی حوزیران دۆخه که به رده وام بێ. ئێمه ده مانه وێ بۆ چاره سه ری پرسی کورد چاره سه ریه کی ده ستوری پێشبکه وێت. له به ر ئه وه من لێره زۆر کاری بۆ ده که م و به و بابه ته وه زۆرسه قاڵ ده بم. من، بۆ چاره سه ری هه وڵ ده ده م. پێویسته راپه رینی گه الن له تونس، میسر، لیبی و هه روه ها خۆپێشاندانه کانی شاری سلێمانی به باشی

خوێندنه وه یان بۆ بکرێت.تونس وه ک��و میسر و ناکه م پێشنیار ئێستا من راپه رینیێکی بێ راوه ستان به رده وام بێ. له وباوه ڕه دام که ئێستا کات بۆ ئه وه گۆنجاو نییه که هه موو هیزی خۆمان بخه ینه جموجووڵه وه . ئێستا هه وڵه کانمان بۆ بخه ینه رێکخستنه که مان جه ماوه رو که نییه ئه وه ناو جموجووڵه وه ، به اڵم ده بی باش بزانرێت که هیزی ئێمه له تونس و مسر به کاریگه رتره ، له به ر ئه وه ی هێز و رێکخستنمان هه ڵگری ئه زموون و تێکۆشانی

چه ندین ساڵه یه .من بانگ له الیه نگرانی چاره سه ری ده که م که به په له بێنه الی یه کتر. ئه و که س و الیه نانه ده توانن ل��ه ژێ��ر ن��اوی )ک��ه ج��ه ده (دا ب��ه ش��داری پێڤاژۆی چاره سه ری ببن. پێویسته داخوازی هه م بۆ که جه ده و هه میش بۆ حکومه ت راگه ینرێن و داواش ده که م ک��ه ل��ه ب��ه رام��ب��ه ر ئ��ه و ه��ی��زان��ه ی ک��ه الیه نگری چاره سه ری نیین هه ڵوێست نیشان بدرێن. به و شیوازه و چاره سه ریه الیه نگری کێ که ده بێت ئاشکرا

و دان��ی��ش��ن ل��ێ��ره ک��ه ناشبێت ش���ه ڕخ���وازه . کێش گوشار بخه نه سه ر په که که . تاکوو ئێستا ئاکه په له و نه یناوه چییه ، هه نگاوێکیش چاره سه ری بۆ ده بێ بۆیه ئاسته نگ، بووته چاره سه ریشدا به رده م الیه نه کانیش ئاو به ئاشی ئاکه په دا نه که ن. شتێک هه یه زۆر سه رنجی منی بۆالی خۆی راکیشاوه و پێم سه یره ، ده لێین باده نگی چه که کان ببرێن. ئه وانه بێ ئه وه ی کار و خه بات و هه وڵه کانیان بۆ چاره سه ر بکرێن. بێده نگ باچه که کان ده لێن، ببێت هه ردێن ده هێنن؟ کار به چه ک ئێمه بۆ چییه ؟ چه ک به کار چ��ه ک ک��ه ن��اچ��ارک��ردوه ئێمه یان نه خێر بهێنین. ئێمه هه وڵ ده ده ین چاره سه ری دیموکراتی بۆ کۆنفراسێک ده ب��ێ��ت پێشبخه ین. ده س��ت��وری ئیستادا له پێشبخرێت. دیموکراتی ده ستوریکی ره وه شی جه هه په له ئاکه په باشتره . بانگه وازی من تایبه ت بۆ گه ریال ئه وه یه ، ده بێ له م پێڤاژۆیه دا هه تا به پێکدادان شه ڕو له خۆیان ده توانن ڕاده ی ئه و دوور بگرن. له ئاستی ئاسایشیشدا پاراستنی ره وای خۆتان به کار بهێنن، به باشترین شیوه خۆتان بپارێزن. من چاوه ڕوانم که گه ریال له م پێڤاژۆیه دا پشتیوانی له چاره سه ری دیموکراتی بکه ن. هه تاکوو هێرشتان نه یه ت، پێک هیرشێک هیچ با س��ه ر، نه کرێته دابێت. له ده ست ده ستپێشخه ریتان ب���ه رده وام ده بێت ده ستپێشخه ریتان و بن ده ستپێشخه ری خاوه ن ده بێت

زۆرتر بکه ن.وه رن ئه وه یه ، تورکیاش له ڕای گشتی داواکاریم خوێنی که ن��ه ده ی��ن رێگا ئێمه ئیدی پێکه وه با هیواکان له پشتیوانی ده بێت برێژرێ. الوه کانمان له پێویسته بکه ین. دیموکراتیانه چاره سه ری بۆ بۆ پێویسته بگرن. جێگا چ��اره س��ه ری��دا پێڤاژۆی

چاره سه ری گوشار بخه نه سه ر ئاکه په ش.تورک، ده وڵه تی ئێمه دا، تێکۆشانی ئه نجامی له ب��وون��ی گ��ه ل��ی ک����وردی ق��ب��وڵ ک�����ردووه ، ب��ه اڵم ئاکه په له به رده م چاره سه ریدا ئاسته نگه . ئاکه په به پاکتاو کوردان ده یه وێت چاره سه ریه وه پێچه وانه ی کاره ساتباره . به ته واوی ئاکه په هه ڵوێستی بکات. پرسی به رامبه ر له ت��ورک ده وڵ��ه ت��ی هه ڵوێستی کوردا هه ڵده سه نگێنم. ده وڵه تی تورک له سااڵنی )80(کان و )90(کاندا، له دژی کوردان سیاسه تی نکۆڵی و قڕکردنی به کار هێنا، له ساڵی )1950(تورک ده وڵه تی ساڵه )60( م��اوه ی دواوه به ش په یوه ندی به گالدیۆی ناتۆوه کردۆوه ، به اڵم ئیستا قبوڵ ک���وردان ب��وون��ی ک��ه ئاستێک گه یشتۆته ده کات، له سایه ی تێکۆشانی کوردانه وه ، ئیدی ئێمه ده توانین بلێین، دیدی ده وڵه ت گۆڕاوه ، هه وڵه کانی ل��ێ��ره نکۆڵی و ل��ه ن��اوب��ردن��ی س��ه ر ک��وردان��ی م��ن ده کرێت. قبوڵ ک��وردان بوونی ئیدی ڕاگ��رت��ووه ، پێشبخرێت، چ��اره س��ه ری پ��ێ��ڤ��اژۆی ده ب��ێ��ت ب��ۆی��ه و هه ڵوێستی دی��د ل��ه ده س��ت��ب��ه ردارب��وون بێگومان سااڵنی )80(ک��ان و )90(ک��ان هێده ئاسان نییه ، به اڵم له م قۆناخه دا، دیاره که ده وڵه ت هاتۆته ئاستی ئێمه نکۆلیکردن، سیاسه تی له ده ستبه رداربوون ده مانه وێت خۆمان له سیاسه تی نکۆلی و له ناوبردن

ئه گه ر پیاوێک به ژنێک بڵێ" ژنی من" ئه و پیاوه کۆتایی پێهاتووه . ئێدی چاوه ڕێی هێچ شتێک

له و پیاوه ناکرێت. ئه گه ر ژنێکیش بڵێ"

مێردی من" ئه و ژنه ش کۆتایی پێهاتووه . ئه گه ر په یوه ندی نێوان ژن و پیاو له سه ر ئه ساسی" هه وه س" بێت، ئه وه

زۆر مه ترسی داره

“

“

13 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره ديدار

ده وڵ��ه ت��دا دی��دی له گۆڕانکاری بکه ین. ڕزگ��ار ئاسته نگی گه وره ترین نه خراوه . به ده ست به ئاسانی ئاکه په هه ڵوێستی ئاکه په یه . له به رده م چاره سه ریدا لێبوردنی بابه تی ل��ه ک��اره س��ات��ب��اره ، ت���ه واوی ب��ه خوێندکار ه��ه زار ده ی��ان مافی خوێندکارانیشدا، ب��ه دواوه من له م ساته ئیدی نازانن خ��ورا، مه گه ر و سیاسی زانسی کۆلیژی زانکۆی ناگه ڕێمه وه له پۆلدا له ڕێزی پاشه وه دا دانانیشم و له ڕوشێکی به ده ست و زانکۆ بچمه وه بتوانم تا نیم وه هاشدا خوێندن بکه مه وه ، هێنده به بچووک نزیک ده بنه وه ، پرسی چ��اره س��ه ری ئاکه په ئامانجی سه د س��ه دی کورد نییه ، ئه و ده یه وێت هه یمه نه ی خۆی دروست ده سه اڵتی و هه یمه نه کردنی دروس��ت بۆ بکات، خۆی، کوردان پاکتاو ده کات، ده بێت کوردان ئه وه ش

وه ها بزانن و ببینن.ئاکه په م��ه ت��رس��ی��داری هه یمه نه ی دژی ل��ه م��ن ده س��ت��ب��ه رادری ده وڵ���ه ت ده ده م. تکۆشان به دری��ژه سیاسه تی نکۆلی کوردان بووه و وه ک ئه وه ی بۆ به اڵم ده رده ک��ه وێ��ت، بێت ئیراده خ��اوه ن چاره سه ری له به رامبه ر ئه مه دا ئاکه په مه ترسییه کی گه وره یه . په روه ریش شڤان و بورقای له گه ڵ که مال ئاکه په چاوپێکه وتن ده کات. که مال بورقای له به ری ئه وه ی دڵخواز با بگرێت، ئێمه له ره خنه ته له فزیۆندا له جێ دیموکراتیدا سیاسه تی نێو له بێت با و بێت بگرێت، به شداری تێکۆشان ببێت، پشتیوانی بکات، له ئاکه په نین، ئاسته نگ که سدا له به رده م ئێمه ئه و ده یه وێت بێت، ده یه وێت سودمه ند ئه وانه وه ڕێ و بکات خۆی گرێدراوی سه رباز وه ک که سه نه ئێستا ئایا بکات. پاکتاو پێ ئازادیان کوردانی هه یه ؟ جه ماوه ریان په روه ر شڤان و بورقای که مال بۆ تۆ نین؟ ک��ورد تورکیان له ئ��ه وان��ه ی مه گه ر له گه ڵ ئه واندا قسه ناکه ی، دیالۆگ پێشناخه ی؟ ت���ورک دان��ان��ی��ش��ی؟ ئه و ل��ه گ��ه ل ئه حمه د ب��ۆ ت��ۆ

نوێنه رایه تی میلیۆنان کورد ده کات.ئاشکرایه نیین، دڵ��خ��واز ب��اب��ه ت��ه دا ل��ه م دی���اره ک��ه حیساباتی دیکه تان هه یه ، من به شڤان په روه ر ده لێم، بابێت و له ناو پێڤاژۆی چاره سه ری دیموکراتیدا جێ بگرێت، با ڕێگه نه دات به کار ببرێت، ئه وکات بایی من نامێنێت، گه له که ی الی نرخی ق��روش )5(دیموکراتی چاره سه ری به شداری و بێن با ده ڵێم، ب���ن، ک��ه س��ان��ێ��ک ک��ه الی��ه ن��گ��ری چ��اره س��ه ری��ن و هه رکه سێک که ده ڵیت چاره سه ری ده وێت، ده توانن

بێن و به شداری پێڤاژۆکه بن.هه لبژاردنه گشتیه کانی مانگی پوشپه ری)حوزه یران(داهاتوو له تورکیا زۆر گرنگه . بۆ ئه وه ی به ربه ستی ده توانرێت نه مێنێ، هه ڵبژاردن ده ی)%10( له سه دا داوا دامه زرینێت. دیموکراتی ن��ه ت��ه وه ی بلۆکی ده که م له ئامه دیش بۆ ئاشتی و چاره سه ری گروپ پێشبخه ن. چاوپێکه وتن ده ت��وان��ێ��ت داب��م��ه زرێ��ت. ئ��ه و که سانه ی ه��ه م��وو ژێ��رده س��ت��ه ک��ان، ه��ه م��وو ده توانن ک��ورد، هه روه ها و ناڕازین له سیسته م که بۆ بێتوو ئه گه ر کۆبنه وه . هاوپه یمانێکدا له ناو بکرێت، باش ئاماده کاریییه کی هاوپه یمانییه ئه م

ده توانن به ربه ستی له سه دا ده ش)10%( تێپه رێنن، به اڵم ئێستا دره نگه . وادیاره به کاندیدی سه ربه خۆ دیسانه وه ب��ه اڵم ده ب��ن ، هه ڵبژاردنه کان ب��ه ش��داری نییه . پ��ه ل��ه ک��ردن ب��ه پێویستی ب��اب��ه ت��ه ک��ه دا، ل��ه هه نگاو، دواین تا ئه گه رێک، هه موو له به رامبه ر پێویست ده کات ئه گه ری هاوپه یمانی به وشێوه له به ر بکه ن، هه ڵسوکه وت ره وش��ه ک��ه به پێی چاوبگرن. هه لبژاردن به ربه ستی هه بێت رێبازێک ئ��ه گ��ه ر سه ربه خۆ، کاندیدی بابه تی ئه توانن تێبپه رێنن، ب��گ��رن��ه وه و بلۆکی ل��ه ب��ه رچ��او ج��ارێ��ک��ی دی��ک��ه رێژه ی ئێستا، دابمه زرێنن. دیموکراتی نه ته وه ی ده نگه کانی به ده په له سه دا )7 و 8( زیاتره . ده توانن به داوا ده که م په رله مان. بنێرنه په رله مانتار )40(بێت، هه ندێکیش ئه گه ر تێگه یشتنی، چه مکی به اڵم بۆمن بێت، هه ڵسوکه وت نه کرێت. ده وڵه تیش ئێدی گه یشتووه ته جێگایه ک. تا بلۆکی نه ته وه ی دیموکراتی قبوڵ بکات. پێویسته ئه م پێڤاژۆیه باش مێژووییه ، پێڤاژۆیه کی ئه مه هه لسه نگێندرێت. پیویسته له ده ست نه درێت. ئێمه هه وڵده ده ین ده وڵه ت له بابه تی بلۆکی نه ته وه ی دیموکراتیدا قه ناعه تی دیموکراتی ده ستورێکی چ��اره س��ه ری و پێبکه ین بلۆکی )3( ت��ورک��ی��ادا ل��ه ئێستا پێشبخه یه ن.

سه ره کی هه ن.له نه ته وه پارێز، و نه ته وه په ره ست یه‌که‌م: بلۆکی‌سااڵنی )1920(کانه ، ئێستاش جه هه په و مه هه په

نوێنه رایه تی ئه م بلۆکه ده که ن.بلۆکی‌دووه‌م:‌ئیسالمییه . ئێستا ئاکه په و هێزه کانی

ده وروبه ری نوێنه ری ئه م بلۆکه ده که ن.یاخود سێیه‌هه‌مین، بلۆکی‌ هه وڵده ده ین که ‌ ئێمه ش بلۆکی دیموکراتی سازبکه ین که مسته فا سوبحیش

له ناو ئه م بلۆکه دا جێ ده گرت.ئیسالمی، و نه ته وه په ره ست بلۆکی ئێستا، تاوه کو ه��ه م��وو ک��ات ل��ه س��ه ر ده وڵ���ه ت ده س��ه اڵت��دار بوونه . سازبکه یه ن دیموکراتی بلۆکێکی ده مه وێت ئێستا و به ده وڵه تی بده ینه قه بول کردن. تا ئێمه به م بلۆکه روون مسته فاسوبحیش کوشتنی دیموکراتییه روداوه ک��ه ی راستی ناوه رۆکی هه روه ها بکه ینه وه . ئاشکرا سه عید شێخ و ڕزا س��ه ی��د ک��ۆچ��گ��ری،

بکه یه ن.له ده ک���ه م، پێشنیاری له هه ڵبژرادنه کانێش ب��ه ر به ناو ئ��ازادی میدانی وه ک، شوێنێک ئامه دیش چ��اره س��ه ری و ئاشتی خێوه تی ل���ه وێ و بکرێت له ده توانن ئامانج به هه مان هه ڵدرێن. دیموکراتی وان و باتمانیش خێوه ت هه ڵدرێن و گه ل ده توانێت له و چاره سه ری بۆ پێشنیاره کانیان و داخ��واز شوێنانه ،

پێش بخه ن.ئێدی مودێلی نه ته وه � ده وڵه ت، له رۆژهه التی ناوین بۆ دیموکراتی نه ته وه یی چاره سه ری و تیکچووه بڕی له گۆنجاوه . مودێلێکی ناوین رۆژهه التی ئه وه ی که بابه ته که وه ک پاڕچه بوون هه ڵسه نگێنن، تێزی بێت. تێگه شتن مایه ی یه کپارچه یی ده بیت سالی ل��ه ک��ه دیموکراتی ن��ه ت��ه وه ی چ��اره س��ه ری پێشمخستبوو، نه خشه رێیه که مدا ل��ه )2009(دا

وه ک یه کێک له گرنگترین تئوریه کانی جیهانه . ئ��ه و ت��ی��زه ده ت��وان��ی ب��ۆ رۆژه���ه الت���ی ن��اوی��ن ببێته مودێلێکی چاره سه ری. روداوه کان له میسر، تونس، لیبیا و سلێمانی ئه و راستیه ده سه لمێنن که ئیدی تێکچووه . هه رێمه که له ده وڵه ت � نه ته وه مودێلی پالنه دا ئه و له پشتی و پرسگریه که دا بنه ڕه تی له مودێرنیه تی کاپیتالیست هه یه ، من پێشتر ئاماژه م له رۆژهه اڵتی که ده وڵه ت � نه ته وه پالنی پێدابوو، به پالنه ئه و بوو، به ریتانیا پالنی پێشخرا، ناوین جیهان باڵو کرایه وه ، سه ره تا له سه ر ئه مریکا به رێوه رژیمانه ی ئه و ئه مرۆمان له رۆژگ��اری به اڵم برا، به شێک ده چ��ن. ن��او له خۆلقاندیانن خۆیان که ته نیا ب��ه اڵم مافدارانه یه ، گ��ه الن له داخوازیه کانی که مه . ئ���ه وه و ن��اب��ێ هه ڵسانگاندن ب��ه ش��ی��وازی سیستمانه ی که ئه و ده بینن ئینگلته را و ئه مریکا که بۆ خۆیان خۆلقاندیان تێکده چن و به پێی خۆیان چاره سه ر گرفته که هه تاکۆ ده ک��ه ن، ده ستێوه ردان به اڵم ک��اره دان، ئه و ناو له ئه وانیش ئیدی بکه ن. ده یانه وێت وه کوو داخوازی چاره سه ری خۆیان نیشان بده ن. مودێلی ئیسالمی نه رمی ئاکه په هه یه ، به اڵم هه ندێک مودێل ناتوانن له تورکیا ببنه چاره سه ری

له ئێستادا له کوردیش پرسی Ûگرفته کان.

روداوه کان له میسر، تونس، لیبیا و

سلێمانی ئه و راستیه ده سه لمێنن که ئیدی

مودێلی نه ته وه ـ ده وڵه ت له هه رێمه که تێکچووه . له بنه ڕه تی

پرسگریه که دا و له پشتی ئه و

پالنه دا مودێرنیه تی کاپیتالیست هه یه

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ديدار~ | ژماره

هه موو رویه که وه به رده وامه . من، له به رانبه ر ئه وه دا، پێشنیاری چاره سه ری نه ته وه ی دیموکراتی ده که م. لێکبدرێته وه یه کپارچه یی بابه ته که وه ک پێویسته و پ��ارچ��ه پ��ارچ��ه هه ڵوێستی پ��ارچ��ه ب��وون. ن��ه ک به هه ڵه که ب���اوه ڕه دام له و من هه ڵه یه ، به شبه ش تێگه شتوون. دیموکراتی خۆسه ری له چاره سه ری قۆناغی )8( له یه کێک دیموکراتی خۆسه ری ڕووه ته نها و دیموکراتی ن��ه ت��ه وه ی چ��اره س��ه ری ئ��اب��وری، ڕووی ل���ه وه ش جێگا سیاسیه که یتی، چ��ان��دی)ک��ه ل��ت��ووری(، جڤاکی)کۆمه اڵیه تی(، حقوقی، ئاسایشی و پاراستنی جه وهه ری و ئاستی دیبلۆماسی هه ن. هه ر قۆناغ و ڕووه کان، به پێی خۆی خاوه ن گرنگی واتایه ، به اڵم له چۆارچێوه ی چاره سه ر نه ته وه ی دیموکراتیدا پێویسته مرۆڤ به شیوازێکی یه کپارچه هه ڵیسه نگێنێ. ده بێ کۆنگره ی جڤاتی دیموکراتی( کۆمه ڵگای دیموکراتی)کۆنگره ی به رێوه یه کسان و هاوبه ش خه باتێکی که جه ده ش، به دیموکراتی خۆسه ری پێگه ی ده بێت و ببات

باشی بۆ گه ل شێ بکاته وه .

ده بێ هه موو که سێک ئه وه باش بزانێ تا ئه و کاته ی من زیندووم، هیچ که سێک ناتوانێ یاری

به شکۆمه ندی کوردان بکاتئ����ۆج����ه الن رۆژی ڕێ����ب����ه ری گ���ه ل���ی ک�������ورد ئه نجام پاریزه رانی له گه ڵ دیداری )2011/3/11(دا و جارێکی دیکه ده ستنیشانی کرد که ئه گه ر ک��ورد پرسی چ��اره س��ه ری ب��ۆ ئه رێنی هه نگاوی هه تا بێچاالکی پێواژۆی ده ت��وان��رێ هه ڵبگیرێ، بکرێته وه . درێژ تورکیا له هه ڵبژاردنه کان کاتی دا:" شێوه یه ی به م هوشیاریه کی کاتدا له هه مان چاره سه ری بابه تی له ئه رێنی هه نگاوی ئه گه ر سیسته می کاته ئه و هه ڵنه گیرێن، کورددا پرسی ب��واری بکه وێته ت���ه واوی ب��ه ده ت��وان��ێ که جه که کرداریه وه . هاوکاتیش تێکۆشانی" پاراستنی هه بوون

و پێکهێنانی ئازادی" له )7( الیه ندا راڤه کرد.سه باره ت خۆی له نیگه رانیه کانی باسی ئۆجه الن به پێڤاژۆی بێچاالکی کرد و ده ستنیشانیکرد که رۆژانی داهاتوودا له سه ر ئه و بابه ته به به رفراوانی دا گووتی:"ئه گه ر ب��ه رده وام��ی له و ده ک��ات قسه پێڤاژۆی ده توانرێ بده ن، روو ئه رێنی پێشکه و تنی بێچاالکی هه تا کاتی هه ڵبژاردن به رده وام بێ، به اڵم ئه گه ر پێشکه تنی ئه رێنی روو نه ده ن، ئیدی من خۆم شه رێکی له رێگام ئێستا هه تا من ده کشێنمه وه . مه زن گرتووه . ئه گه ر سه باره ت به ستاتۆی کوردان و مافی کوردان روون��ه ده ن، ئه رێنی پێشکه وتنی نه کرێ، مسۆگه ر دا بنچینه ی ده س��ت��ووری ل��ه ک��وردان بۆ که جه که سیسته می کاته ئه و ئێدی ئۆجه الن ک��رداری��ه وه ". واری ده که وێته ت��ه واوی به پێڤاژۆی تێکۆشان بۆ" پێڤاژۆی ئێستاشی وه کوو پاراستنی هه بوون و پێکهێنانی ئازادی" ناودێر کرد و گووتی:" له مه به دواوه ئیدی تێکۆشانی پاراستنی پێده کات. ده س��ت ئ���ازادی پێکهێنانی و ه��ه ب��وون سه ر له کاریگه ریان که الیه نانه ی ئه و هه موو

قۆناغی ده رب��ازی هه یه ، باروودۆخی گه لی کورد پراکتیک ده بن. ئه و الیه نانه ی که من باسیان ده که م سیاسی)خۆبه رێوه به رایه تی کۆمه اڵیه تی، الیه نی، ئابووری، دیپلۆماسی دیموکراتیک(، که لتووری، و خ��ۆپ��اراس��ت��ن��ی ڕه وای������ه . الی��ه ن��ی پ������ه روه رده و دایه . کۆمه اڵیه تی الیه نی نێو له ته ندرووستیش الیه نی به گرینگی زۆرت��ر هه تائه مڕۆ که جه که )7( ئه و هه موو ب���ه دوواوه ، له مه ب��ه اڵم سیاسیدا،

الیه نه به یه که وه پێشده خات".ئ���ۆج���ه الن ب��ه ب��ی��ر دێ��ن��ێ��ت��ه وه ک��ه ب��ه رپ��رس��ی��اران��ی ک��ۆم��اج��ڤ��اک��ێ��ن ک��وردس��ت��ان ل��ێ��دوان��ی��ان ل��ه س��ه ر

)13( من، ووت��ی و داوه هه مه الیه نه به رخۆدانی ساڵه ئه وه ی له ده ستم هاتووه بۆ چاره سه ری کێشه کان کردوومه . "ئه گه ر پێشکه و تنی ئه رێنی روو نه ده ن، ناتوانم ئایدئۆلۆژیکیه وه و سیاسی الیه نی له من ب��ه رێ��وه ب��ه ری ب��ک��ه م. خ��ۆی ل��ه خ��ۆی��دا ب��ارودۆخ��ی ئه وه ی نادات. )13( ساڵه به وه ته ندرووستیم رێگا له ده ستم هات بۆ چاره سه ری کێشه کان ئه نجاممدا. من نه خشه ی رێگام به مه به ستی چاره سه ری ئاماده سنووردار شه ڕ مندا هه وڵه کانی له ئاکامی کرد. بوو. له ساڵی )2002(ه وه ، من به هێمنی چاوه ڕی

پرسه که ی ئێستا هه تا ئاکه په ب��ه اڵم ئ��اک��ه پ��ه م، چاره سه ر نه کردووه . له م ماوه یه ی دوایدا به رێگای هه ندێ که سایه تی کورد شه پۆلێکی هێرش ده ستی ئه گه ر ده ک��ه م:" له والیه نانه بانگ من پێکردووه . پ��رۆژه ی��ه ک��ی چ��اره س��ه ری��ی��ان هه یه و ل��ه س��ه ر ن��اوی ئه وه ئه وکاته ده ده ن، ئه نجام چاوپێکه تن ک��وردان پرۆژه یه کی ئێوه ئه گه ر ب��ه اڵم بکه ن، ئاشکرا به چاره سه ریتان پێ نییه ، هه تا کاتێ زیندوو بم، رێگا ناده م که س یاری به شکۆی گه لی کورد بکات. ده روون��ی شه رێکی چاپه مه نی رێگای به ئێستا له دژی من به رێوه ده چێ. من هه ڕه شه ی کووشتنم له که سانێکی ه��ه ڕه ش��ه م م��ن ن��ه ک��ردوه . ل��ه ک��ه س لێکردین، خیانه تیان که عوسمان و بۆتان وه ک��وو نه کردووه . ئه وه به باشی ده زانرێ. ده وڵه تی تورک له ساڵی )1993(ه وه هه ندی که س به کار ده بات و به رێوه ده روون��ی ئێمه شه ڕی دژی له شێوه یه به و ژماره یک )94(دا و )1993( له سااڵنی ده ب��ه ن. که سی کورد بوونه به ووته بێژی سیاسه تی قیزه ونی نزیکه ی ئێستاش ب���ران. ب��ه ک��ار چ��ی��ل��ه رو تانسۆ )200( ڕاوێژکاری له و شێویه له ده و ری ئه ردۆغان لێدوان ئێمه له دژی کاتێک هه موو کۆبوونه ته وه . به وشێویه که سانی سه رده مێکدا له هه موو ده ده ن. شه ڕی به ڕێکخستنی باڵوه مان ئێمه ده ب��ن. په یدا تایبه تی چیله ر کرد. ئێستاش رێکخستنی شه ڕی ده ده ین هه وڵ ئێمه که هه یه ، ئه ردۆغان تایبه تی

ئه وه ش باڵوه و تێکشکێنین.ده وڵتی تورک ئه و سیاسه ته ی به رێگای حقوق و یاسا پراکتیزه ده کات و ئه وه ی وه کوو تااڵن کردنی حقوق ناودێر ده که م. " حقوق و یاسا به کار ده به ن. ئه وه ی چیله ر له سااڵنی )1993( و )1995(دا کردی، ئێستا ئاکه په به رێگای یاسا ده یکات. ئێستا )2000( که س له به ر دۆزی که جه که له زینداندان و داوای سزای هه ره گرانیان بۆ ده کرێ. هه موو ئه و دیموکراتیکیان سیاسه تی ئه وه ی له به ر که سانه ش ک�����ردووه ، گ���ی���راوان. ئ��ێ��وه ئ���ه و س��ی��اس��ه ت��م��ه داران��ه بورکا( )که مال سزای )35( ساڵ به اڵم ده گ��رن، باشی به ئه وه پێویسته هه ڵده گرن. له شه وێکدا ی دژی له زیندانیکردن، به بێ. تێگه یشتن مایه ی ده ڵه ت ده کرێ. په یره و یاسایی له ناوبردنی کوردان ئێمه ل��ه دژی که سانه ئه و ده ده ن، ه��ه ول ئاکه په و بکار بێنن. رێگا ناده ن که گیراوانی دۆزی که جه که که مال ب��ه اڵم بکه ن، قسه ک��وردی به وشه یه ک ده وڵ��ه ت، فه رمی ته له فیزیۆنی له دێنن، بورکای پێده که ن. ب��ه ک���ۆردی قسه ی ت��ه ره ت��ه ش��ه ش��دا ل��ه بورکای په یوه ندی که به ڵگه یه گرینگترین ئه وه له گه ل ده وڵه ت نیشان ده دا. هه ندێ رۆشنبیر هه موو کاتێک ره خنه له ئێمه ده گرن، بۆچی ئه و راستیانه نابینن، له به ر چی ره خنه له ده وڵه ت و حکوومه ت

ناگرن؟سه باره ت به شوان په روه ریش ده ڵیم: "هیج دژایه تیه کی له گه ڵ نییه . چاوپێکه تنی له دژی شوان تایبه تم ئ��ارن��ی��چ ه��ی��چ گ��ری��ن��گ ن��ی��ی��ه ، ده ت���وان���ێ ل��ه گ��ه ل من ب��دات. ئه نجام چاوپێکه تن که سێک هه موو

ئه مریکا و ئینگلته را ده بینن که ئه و

سیستمانه ی که بۆ خۆیان خۆلقاندیان تێکده چن و به پێی

خۆیان ده ستێوه ردان ده که ن، هه تاکۆ

گرفته که چاره سه ر بکه ن. ئیدی ئه وانیش

له ناو ئه و کاره دان، به اڵم ده یانه وێت وه کوو

داخوازی چاره سه ری خۆیان نیشان بده ن

““

15 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره ديدار

نه ک ب��ه اڵم ن��ه دات، ئه نجام چاوپێکه تن با ناڵێم چاوپێکه وتن به ڵکوو تاکه که سی، به رژه وه ندی بۆ تۆ ب���دات. ئه نجام ب��ه رژه وه ن��دی گه لی ک��ورد ب��ۆ به اڵم ده ده ی، ئه نجام ئارنچ له گه ڵ چاوپێکه تن چ��اره س��ه ری به مه به ستی ئایا ده ک���ه ی؟ چی تۆ ده که ی؟ پێشکه ش پرۆژه یه ک پرسی کورد هیچ ئایا ده گ��رن، له ئێمه ره خنه که ن��ووس��ه ران��ه ی ئ��ه و ئایا هه یه ؟ پرۆژه یه کیان هیچ له پێناو چاره سه ریدا سه ر له کاتێک پرۆژه یه ، خاوه ن بورکای که مال ن��اوی ک��وردان له گه ل ده وڵ��ه ت��دا موزاکره ده ک��ات؟ سه ر له تۆ ده وڵ��ه ت هه یه ، ئ��اوا دۆخێکی ئه گه ر ناوی کوردان جددی ده گڕی و موزاکره ت له گه ڵ ده کات، ئه و کات تۆ نوێنه رایه تی ئێمه بکه و ئێمه ش به گوێره ی تۆ هه ڵسوکه وت ده که ین، به اڵم کاتێ پرۆژه یه کت بۆ کوردان پێ نییه ، موزاکره مه که ، س��ه ره ڕای ئه مه ش بچی و له ته له فزیۆنی ره سمی جاره یه که مین بکه ی. ئێمه دژای��ه ت��ی ده وڵ��ه ت��دا ده وڵه ت له گه ڵ موزاکره بۆ جددی ئاوا هه لێکی هاتووته ئاراوه . بانگ له الیه نه کان ده که م." ئێمه لێره پێکبین. چاوپێکه وتنه وه رێگای له ده ده ی��ن هه وڵ م��اف��ه ک��ان��ی ک����وردان ب��ه رێ��گ��ای ده س��ت��وورێ��ک��ی بنچینه ی مسۆگه ر ده کرێن. ئه گه ر ده وڵه ت جددی بنچینه یی ده ستوورێکی رێگای به ده توانین بێت، بیرێکی ئه وانیش ئه گه ر بخوڵقێنین. چاره سه ری مافه کانی وه ده ستخستنی ب��ۆ ه��ه ی��ه ج��ی��اوازی��ان ڕه خ��ن��ه ش ت��ه ن��ان��ه ت و روو بیانخنه ب��ا ک����وردان بۆ که هه یه رێگامان نه خشه یه کی ئێمه بکه ن. سه باره ت ئه گه ر ک��ردووه . ئاشکرا گشتیمان ڕای با ب��ه اڵم بیڵێن، با هه یه ، ره خنه یان نه خشه یه به و نه چن و بڵێن ئۆجه الن هه ڕه شه ده کات. با درووست بن. ده بێ هه موو که سێک ئه وه باش بزانێ تا ئه و کاته ی من زیندووم، هیچ که سێک ناتوانێ یاری

به شکۆمه ندی کوردان بکات. ئ��ۆج��ه الن ه���ه روه ه���ا ب��اس��ی ل��ه ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه ک��ان��ی سه رنجی و ک��رد ح��وزه ی��ران��ی��ش مانگی گشتی بۆسه ر گرنگی"یه کگرتنی نه ته وه ی دێموکراتیک" ڕاکێشا. هه روه ها گوتی له و یه کگرتنه دا، جیاواز له

کوردان، ڕۆشنبیریش ده توانن به شدار بن. یه کگرتن دیموکراتیکدا، نه ته وه ی له چوارچێوه ی ته نها یه کگرتنانه ئه و پێکبهێندرێ. ده ت��وان��درێ خ��ۆی ب��ه ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ه وه س��ن��وردار ن��اک��ات، ئ��ه وه دۆخ��ێ��ک��ی م��ێ��ژووی��ه . ئ���ه و ڕه وش����ه ی ک��ه ساڵی که ئ���ه وه ی ه��ۆی ب��ه ب��وو پێکنه هات، )1920(کوردان، که مینه کانی تر، ڕه نجده ران و چه وساوه کان له ده ره وه ی ده ستوری بنچینه یی بمێننه وه . ئێستا ئێمه ئه و ئه گه ر بکه ینه وه . سه رڕاست ئه وه ده مانهه وێ یه کگرتنه له چوارچێوه ی" نه ته وه ی دیموکراتیکدا" پێکبێت، ئه و کاته ئه و مافانه ی که زه وت کراون،

له ده ستوری بنچینه ییدا مسۆگه ر ده کرێن. ئ���ه و ی��ه ک��گ��رت��ن��ه ب��ل��ۆک��ی س��ێ��ه��ه م��ی��ن��ه . ت����ه واوی الیه نانه ی ئه و مافی که ئه وه یه من هه وڵه کانی ده ستوری به ڕێگای جێده گرن بلۆکه دا ل��ه و که بنچینه یی مسۆگه ر بکرێن. ئێمه ده مانهه وێ مافی

بنچینه ییدا له ده ستوری ئاینییه کانیش که مایه تییه ده رفه تی ئێستادا ڕه وش��ه ی له و بکرێت. مسۆگه ر مافی ئه گه ر ڕه خساوه . دیموکراتیک پێکهاتنی کاته ئ��ه و بکرێن، مسۆگه ر سێهه مین بلۆکی ئێمه ش پێهاتنی پێشده که وێت. دیموکراتیکبوونیش ده بێ ده بێت. ئه ساسه ئه و له سه ر ده وڵ��ه ت له گه ڵ به تایبه ت ڕۆشنبیران له و ڕاستییه باش تێبگه نن و بڕیاری خۆیان بده ن. ئایا له بلۆکی ئاکه په دا جێ دێموکراتیکدا"؟ نه ته وه ی بلۆکی" له یان ده گرن، پێواژۆی له به رامبه ر خۆیان هه ڵوێستی پێویسته بکه نه وه . ڕوون بنچینه یی ده ستوری ئاماده کردنی بلۆکی سێهه مین ته نها کوردان له خۆ ناگرێت. به مه هه په ، له به رامبه ر به ده په ده ده ن هه وڵ ئاگاییه وه ئێمه ب��ده ن. نیشان نه ژادپه رست پارتییه کی وه ک ئێمه ب��ک��ه ی��ن. تێڕوانینه ب��ه و ب���اوه ده م��ان��ه��ه وێ ده مانهه وێ ببینه پارتی هه موو ئه و الیه نانه ی که حسابیان بۆ نه کراوه . ئێمه نه ژادپه رست نا، به ڵکوو

نه ته وه ی یه کگرتنی له دیموکرات سۆسیالیستین. و سوریانی جه وساوه کان، ڕه نجده ر، دێموکراتیکدا،

ئه رمه نیش ده توانن به شدار بن.من ستایشی ژنانی کورد ده که م که له مه یدانه کاندا پێشوازیان له )8(ی مارس کرد. سه باره ت به ئازادی ژن جارێکی تر داوای له ژنان ده که م که ته سلیمی

که لتوری ده سه اڵتداری پیاو نه بن. ڕێبه ری گه لی کورد عه بدوڵا ئۆجه الن له و به شه ی دیداره که یدا پیرۆزبایی له ژنانی کورد ده کات که به شێوه یه کی به شکۆ پێشوازیان له هه شتی مارسی ئه مساڵ کرد. هاوکاتیش ساوی خۆی ئاراسته ی خ��واره وه گوتنانه ی ب��ه و و زیندانه کان ن��او ژنانی واڵم��ی ئ��ه و نامانه ی دای��ه وه که ب��ۆی ن���اردراون. ک���راون. ته نگه تاو ک��ه ه��ه ن ک��چ و ژن ه��ه ن��دێ ڕووب��ه ڕووی شێوه یه ک به هه موو که هه ن هه ندێ

هه اڵتن به اڵم جه وسانه وه ن، و توندوتیژی گوشار، له ژن���ان کاتێک ج��ی��اوازت��ره . دۆخێکی ل��ه م��اڵ ماڵه وه هه ڵدێن، ناتوانن خۆیان له پیاوی ده سه اڵتدار ناتوانێ هیچ الیه نێکی ئه و ڕزگار بکه ن. مرۆڤ کرده وه یه بپارێزێ. ئه و ژنانه ی که بۆالی پیاوێک هه ڵدێن، شکۆمه ندی ژن بچووک ده که نه وه . له به ر ئه وه ی خۆی ده سپێرێته پیاوێکی ده سه اڵتدار، ئه وه ش ژنانه له و خاوه ندارییه تی ده ب��ێ مردنه . ڕێبازێکی ده بێ ده ب��ن��ه وه . توندوتیژی ڕووب���ه ڕووی که بکه ن ئه و ژنانه په روه رده بکرێن و هه موو ده رفه تیکیان بۆ بڕه خسێندرێت، به اڵم ئێمه ناتوانین که لتوری هه اڵتن له ماڵ په سه ند بکه ین و ته سلیمی ببین. من له دژی ده سه اڵتدار. پیاوی ده سپێرنه خۆیان ژنانه م که ئه و هه اڵتن پ��ی��اوس��االره . کۆمه ڵگایه کی کۆمه ڵگا، ناتوانێ ژنان ئازاد بکات. هیچ الیه کی ڕه وای ئه و چاره سه رکردنی بیپارێزین. ئێمه که نییه که لتوره کێشه ی به و شێوه یه ، ئه رکی کۆنگره ی کۆمه ڵگای

دێوکراتیکه . داوا ده که م، ناوه ندی ئاڵته رناتیڤ بۆ ژنان دابمه زرێ. شاره داری ده توانێت، به مه به ستی پاراستنی ئه و ژنانه ی که له ژێر گوشاردان، ماڵی ژنان ئاوا بکات و پرۆژه ی تایبه ت به ژنان پێشبخات. هه اڵتن له ده ست پیاوێکی له هه اڵتن به پێچه وانه وه نییه ، ئ��ازادی ده سه اڵتدار، ده سه اڵتدارێکی ب��ه خۆسپاردنه ده س��ه اڵت��دارێ��ک، دیکه . له بواری فه لسه فه هیچ الیه نیکی ئه و دۆخه نییه که مرۆڤ بتوانێت بیپارێزێت. هه روه ها پێویسته له و ژانانه بکرێت که ڕووب��ه ڕووی خاوه ندارییه تی

کوشتن ده بنه وه . ک��ه ل��ت��وری ته سلیمی ک��ه ژن���ان ل��ه ده ک����ه م داوا ده س���ه اڵت���داری پیاو ن��ه ب��ن. م��ن ده م��ه��ه وێ هه ندێ مێرد و ژن هاوبه شی ژیانی له سه ر هه ڵسه نگاندن من" ژنی بڵێ" ژنێک به پیاوێک ئه گه ر بکه م. هێچ چاوه ڕێی ئێدی پێهاتووه . کۆتایی پیاوه ئه و بڵێ" ژنێکیش ئه گه ر ناکرێت. پیاوه له و شتێک ئه گه ر پێهاتووه . کۆتایی ژن��ه ش ئه و من" مێردی په یوه ندی نێوان ژن و پیاو له سه ر ئه ساسی" هه وه س" بێت، ئه وه زۆر مه ترسی داره . له ڕووی فه لسه فییه وه له کاتێک هه موو من نابێت. به رهه مێکی هیچ په یوه ندی له و شێوه یه ده ترسێم. ده زاندرێت که منیش ژیانی هاوبه شم هه بوو. من ڕێگا به هیچ که سێک ناده م که هه سته کانم یه خسیر بکات. به و شێوه یه ش له سه ر پێ مامه وه . پێشتر وتبووم، زه واج ده توانێ هه م مرۆڤ ڕیسوا بکات، هه میش بیکات به وه زیر. له به ر ئه وه ی من له ژیانی هاوبه شدا خۆم ڕاده ستی" هه وه س" نه کرد، بووم به ئاپۆ. ئه وانه ی هه ره زیاتریش عاشق قورگی پێکدێنن، هاوبه شی ژیانی کاتێک ده بن، یه کتر ده گرن. ده بێ ژیان له گه ڵ ژندا به باشی ببێته مایه ی تێگه یشتن و تێپه ڕی تێگه یشتنێکی زانستی به ژی��ان له زمانی کوردیدا، ده زان��درێ��ت که بکه ن. ژیان. وات��ا ژن تر، به واتایه کی ده کرێت. ڕاڤ��ه ژن پێویسته بۆ ژیانکردن له گه ڵ ژندا، هاوسه نگییه کی ڕوحی پێکبهێندرێت. ده بێ بزاڤی ژنان له و مژاره دا

پێشه نگایه تی بکات.

سه دی سه د ئامانجی ئاکه په چاره سه ری

پرسی کورد نییه ، ئه و ده یه وێت هه یمه نه ی

خۆی دروست بکات، بۆ دروست کردنی هه یمه نه

و ده سه اڵتی خۆی، کوردان پاکتاو ده کات

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 چاوپێکەوتن~ | ژماره

ئه‌گه‌ر‌چى‌گــــه‌ل‌خـــــاوه‌ن‌ڕێــــــــکـــخـــستنێکى‌تۆکــمـــه‌‌نییــــه‌،به‌اڵم‌ده‌توانیـن‌بڵیــــن‌ئـه‌م‌جواڵنـــه‌وه‌یــه‌‌سه‌ره‌تاى‌شــــــــۆڕشێـــکی‌دیموکراتیه‌

و کوردستان هه رێمی به خوپیشاندانه کانی سه باره ت ئامانج وئاکامه کانی ئه م خوپیشاندانانه و ئاراسته کردنی، ج��ه م��اوه ری ڕه واک��ان��ی داوا وسه رخستنی ج��ه م��اوه ر گه له که مان وهه روه ها ده رخستنی پرۆژه ی چاره سه ری له الیه ن هێزوالیه نه جیاوازه کانی نێوگۆڕه پانه که ، له وانه ، ئۆپۆزسیۆن)په رله مان وده ره وه ی په رله مان( و ده سه اڵت و هاوکات، میکانیزمه ی چاره سه ری کێشه کان، رۆژی واڵت چاوپێکه وتنێکی له گه ڵ، نه جیبه عومه ر جێگری سه رۆکی پارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان و به رێوه به ری ئه نجوومه نی ژنانی ئازاد س��ازداوه . ئه مه

خۆاره وه ش ده قی چاوپێکه وتنه که یه تی:

~: هۆکارى ده رکردنى ئه م پڕۆژه یه له م کاته دا چى بوو؟

به گشتی و جیهان س��ه ده ی��ه دا له م عومەر: نەجیبە له ناو به تایبه تى کوردستان ن��اوه ڕاس��ت و ڕۆژه��ه اڵت��ى سیسته مانه ى ئ��ه و تێده په ڕێت، گۆڕانکاریدا گه لێ که هه یه ناتوانن ببنه وه اڵم بۆ به ڕێوه بردنى کۆمه ڵگا خوازانه ى دیموکراتى بزوتنه وه شۆڕش و ئه و هه ربۆیه گه الن که باڵى به سه ر هه موو ڕۆژهه اڵتى ناوه ڕاستدا بۆ گه لدا ڕاپه ڕینى ته قین و ده رئه نجامى له کێشاوه جه ماوه ر ڕووب����ه ڕووى که کێشانه ى ئ��ه و تێپه ڕاندنى بۆته وه له سایه ى ئه م سیسته مانه دا. کوردستان و گه لى کاریگه ر ڕۆڵى هه رێمه ئه م ناوه ندى وه ک کوردیش ده گێڕێت له و گۆڕانکاریانه دا به به رده وامى تێکۆشانى ئازادیخوازیانه ى گه لى کورد کاریگه رى له سه ر گه النى ناوچه که کردووه له ڕۆژى ئه مڕۆشدا به هه مان شێوه کوردستانیش له سه ر کاریگه رى گۆڕانکاریانه ئه و ده کات. له و باوه ڕه داین شه پۆلى هه ڵوه شانه وه ى سیسته مه له سه رده ست ده وڵه تانى ڕوب��ه ڕووى پارێزه کان ستاتۆ ئازادیخوزانه ى ب��زوت��ن��ه وه ى ببێته وه و کوردستانیشدا بگێڕێت ده توانێت ڕۆڵێکى کاریگه ر گه لى کوردیش له به رپاکردنى شۆڕشى دیموکراتى گه الندا. هه رچى گه ل ئێستا پێش ساڵ بیست کوردستانیشه هه رێمى ل����ه دژى سیسته مى ڕاپ��ه ڕی��ن��ێ��ک��ى ش���ک���ۆدارى ک���رد هه ندێک توانى ئه نجامدا له به عس، ده سته اڵتدارى ده ستکه وتى نه ته وه یی به ده ستبخات، به اڵم به هۆکارى حیزبگه رایی ناوه ندگه راییو عه قڵیه تى بااڵده ستبوونى به سه ر حکومه ت و په رله ماندا بووه هۆکارى په ره سه ندنى که سیاسى سیسته مێکى ن��اع��ه داڵ��ه ت��ى و گه نده ڵیو دیموکراتیه ت و جێگیرکردنى بۆ وه اڵم ببێته نه یتوانى چ��اره س��ه رک��ردن��ى ئ���ه و پ��رس��ه ن��ه ت��ه وه ی��ی��ان��ه ى ک��ه به هه ڵواسراوى ماونه ته وه ، به پێچه وانه وه بووه ئاسته نگێکى نه ته وه ییو پ��رس��ى ل��ه ب��ه رده م��چ��اره س��ه رک��ردن��ی گ���ه وره

که گه ل ئ��ه م��ڕۆش��دا ڕۆژى ل��ه گ��ه ل��دا. دیموکراتى خۆى ناڕه زایی جه ماوه ریدا توڕه بونێکى له چوارچێوه ى خاوه ن ئه گه ر چى گه ل وای��ه پێمان ئێمه ده رده ب��ڕێ��ت بڵین ئه م نییه ، به اڵم ده توانین ڕێکخستنێکى تۆکمه

جواڵنه وه یه سه ره تاى شۆڕشێکی دیموکراتیه . له سه ر ئه م بنه مایه ئێمه به ئه رکى خۆمان ده زانین کار بگاته جه ماوه رییه چاالکییه ئ��ه م ئ��ه وه ى بۆ بکه ین چ��اره س��ه رى پارتى وه ک ئێمه خ��ۆى، ئامانجه کانى ئۆپۆزسیۆنی هێزێکى ک��ه ک��وردس��ت��ان دیموکراتى پۆزه تیفین به به رده وامى له به ره ى جه ماوه ردا جێگه ى نه ته وه ییو پرسه گرتنى له به رچاو به گرتووه و خۆمان دیموکراتیه کان به به رده وامى خاوه ن پڕۆژه ى چاره سه رى ب���ۆئ���ه وه ى چاالکییه وه ه���اش���دا ل��ه ک��ات��ێ��ک��ى ب��وی��ن. دیموکراتیدا ئاشتیو ئاراسته یه کى به جه ماوه ریه کان بچێت و چاالکیو خۆپیشاندانه کان بگاته ئامانجى خۆى و له به رژه وه ندى گه لدا بشکێته وه ئه و ئیراده دیموکراتیه ى که ده رده که وێته پێش به هێزتر بکرێت و کاریگه ریه کى باشى هه بێت بۆ گۆڕانکاریه کى ڕیشه یی له سیسته مى له و راگه یاند. پرۆژه یه کمان به ڕێوه بردندا، سیاسى و گرنگه واقعیو پڕۆژه یه کى پڕۆژه که مان ب��اوه ڕه دای��ن ت��ه واوى ئه و کێشانه ى ڕوب��ه رووى بۆ چاره سه ر کردنى

سیسته م و کۆمه ڵگا بۆته وه . ئامانجى ده کاته چى پڕۆژه که تان :~

خۆى؟نەجیبە عومەر: پڕۆژه که مان سه رکه وتنى پڕۆسه ى دیموکراتى ده کاته ئامانجى خۆى، که تێیدا ئیراده ى گه ل و پێشخستنى بیروڕاى ئازادیخوازانه ى گه ل به بنه ما

ده گرێت. پێشمان وایه هێزیى پۆاڵینى وشیار و ئیراده ى ده سته ڕۆییو هه موو بۆ سنور که ده توانێت خه ڵکه گه نده ڵى و نا عه داله تیه کانى ده سه اڵت دابنێت و ده توانێت پێ بڵێت ئیتر به سه . هه ر ئه و هێزه ش ده توانێت ببێته له سه ر خ���ۆى. کێشه کانى ب��ۆ چ���اره س���ه رى م��ای��ه ى پێشکه شى خاڵیه که مان ش��ه ش پ��ڕۆژه بنه مایه ئ��ه م جه ماوه رى خۆپیشانده ر و که سانى ڕۆشنبیر و ڕێکخراوه مه ده نیو الیه نه سیاسیه کانمان کردووه . ئه م چاالکییه جه ماوه ریانه له هه رێمی کوردستاندا هه یه ئه گه ر زۆر هه بێت تردا واڵتانى تونس و له گه ڵ جیاوازمان خاڵى ئه وا هه ندێک خاڵى هاوبه شیشمان هه یه وه ک چۆن گه ل ناڕه زاییه کانى خۆپیشانده ران ت��ردا واڵتانى له پ��ارت��ى ده س����ه اڵت و ه��ێ��زى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ى کالسیکى خۆڕسکانه ى پێشه نگایه تیه کى تێپه ڕاند و هه مووی له ماوه ى که ده سه لمێنن ئه وه چاالکیه کان پێشخست ڕاب��ردودا په رله مان و حکومه ت نه بونه ئیراده یه ک که نوێنه رایه تى خه ڵک بکه ن. هه ربۆیه له به رامبه ر به وه گه ل به چاالکیه کانى مه یدانى سه را) ئازادى( بۆخۆى دیاریکرد که نوێنه رایه تى ئیراده ى گه ل بکات له وێوه ده یه وێت خۆى ڕاسته وخۆ نوێنه رایه تى خۆى بکات ئه م هه ڵوێستانه یش به واتاى ئه وه دێت که دیموکراسیه تى نوێنه رایه تى ناتوانێت ببێته وه اڵم بۆ داخوازیه کانى گه ل گه ل که ڕاسته وخۆ دیموکراستێکى ئ��ه وه جیاتى له به هه موو چین و توێژه کانیه وه به شدار بێت له بڕیارگرتن

له سه ر چاره نوسى خۆى ده کاته ئه مرى واقع. له سه ر ئه و بنه مایه به خوێندنه وه یه کى زانستیو بابه تیمان کردووه بۆ ڕه وشه که ، له پڕۆژه که ماندا گرنگى ده ده ینه گه ل، ڕاسته وخۆى دیموکراتى ئیراده یه کى ئاواکردنى بۆ ئه و مه به سته پێداگرى له دروستکردنى ئه نجومه نى ب��ه ش��دارى هه موو به ئه نجومه ن ج��ه م��اوه رى ده ک��ه ی��ن. چین و توێژه کانى کۆمه ڵگا بێنه الى یه کترى له سه ر شارۆچکه و ناوچه و گوند و ک��ۆاڵن و هه موو ئاستى ج��ه م��اوه رى گ��ه ل ساز ئه نجومه نى ش��اره گ��ه وره ک��ان ئ��ه و مۆدێله وات��ای��ه ش دێ��ت ک��ه ب��ه و بکرێت. ئه مه ل��ه جێگه ى پ��ارت��ى سیاسى ک��ه بێت پ��ێ ک��ۆت��ای��ی بڕیاربگرێت، کۆمه ڵگا توێژه کانى چین و ه��ه م��وو پارتیو پێیکهاته سیاسیه کانیش ده توانن وه ک به ڵکو سه ندیکا و ڕێ��ک��خ��راو و وه ک کۆمه ڵگا به شێکى گروپ و که سایه تى هه بونیان هه بێت له بڕیارگرتن و چاره سه رکردنى کێشه کانى کۆمه ڵگادا. له ناو هه موو ئه نجومه نه کاندا کۆمسیۆنى سیاسى، یاسایی، ئابورى، کۆمسیۆنانه ئه م بکرێت. ساز هتد کۆمه اڵیه تى... کار بکه ن بۆ داڕشتنى پڕۆژه ى چاره سه رى له هه موو یاسایی کۆمسیۆنى هه موویانه وه له سه ر و بواره کاندا،

هه رکۆبونه وه و پرۆژه یه ک به بێ به شداری هه موو

پێکهاته کانی کۆمه ڵگا هیچ واتایه کی نابێـت

وگه ره نتی سه رکه وتنی الوازه

“

“

17 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره چاوپێکەوتن

ئه‌گه‌ر‌چى‌گــــه‌ل‌خـــــاوه‌ن‌ڕێــــــــکـــخـــستنێکى‌تۆکــمـــه‌‌نییــــه‌،به‌اڵم‌ده‌توانیـن‌بڵیــــن‌ئـه‌م‌جواڵنـــه‌وه‌یــه‌‌سه‌ره‌تاى‌شــــــــۆڕشێـــکی‌دیموکراتیه‌

ده ستورێکى یاساکان پڕۆژه هه موو کۆکردنه وه ى به دیموکراتى دابڕێژێت و بیخاته به رده م ڕاى گشتى هه موو له کۆمسیۆنه دیموکراتیخواز خه مخۆر و ناسى یاسا بۆ بکه ن کار بگرین و خۆیان جێگه ى یاساییه کاندا سه ره ڕاستکردنه وه ى ته واوى پڕۆژه یاساکان له هه رێمى که یاسایانه ى له و یه کێک به تایبه تى کوردستاندا، کۆمسیۆنى ی��اس��اى بکرێته وه س��ه ره ڕاس��ت پێویسته هه موو هاوبه شى به ئاستدا له هه مان هه ڵبژاردنه ، بۆ شارى که رکوک و تۆکمه پڕۆژه یه کى الیه نه کان ئاماده ل��ه س��ه ره ناکۆکیان جێگایانه ى ئ��ه و ه��ه م��وو بکرێت ل��ه گ��ه ڵ داڕش��ت��ن��ى پ���ڕۆژه ى چ��اره س��ه رى بۆ هه موویانه وه له سه رو کۆمه ڵگا کێشه کانى هه موو کێشه ى ژنان و الوان بتوانرێت گۆڕانکاریه کى ڕیشه یی ڕیفۆرمێکى مۆدێرنانه ئه نجام بدرێت پاشان کار بکرێت

بۆ هه ڵبژاردنێکى پێشوه خت. ~: الیه نه کانى تریش پڕۆژه یان هه بوو چ جیاوازیه ک له نێوان پڕۆژه که ى ئێوه و ئه واندا

هه یه ؟بیر و هه مه ڕه نگى به ب��اوه ڕێ��م��ان عومەر: نەجیبە خۆماندا پ��ڕۆژه ک��ه ى له هه یه . جیاوازه کان بۆچونه له و هه ندێک ڕه تناکه ینه وه الیه نێک هێز و هیچ پڕۆژانه ى تر که هه یه ڕویان له حکومه ت و ده سه اڵته . باس ئێمه خه ڵکه ، له ڕووى زیاتر ئێمه پ��ڕۆژه ک��ه ى ل��ه مۆدێلیک ده ک��ه ی��ن ک��ه چ��اره س��ه ری��ه ک��ى واق��ع پێمانوایه له گه ل ئه وه ى تێدایه بۆ نمونه ئێمه بینانه ى نه ماوه مانه وه یان شانسى پارێزه کان ستاتۆ سیسته مه هه مان ب��ه پێشکه وتنه کاندا ب���ه رده م ل��ه ئاسته نگن شێوه حکومه تێکى ته کنۆکرات و سیسته مێک که هه ڵگرى ئایدۆلۆژیاى لیبرالیزم بێت سه رچاوه ى کێشه ن و ڕووب��ه ڕووى قه یران بونه ته وه . ئه مڕۆ نمونه ى ئه وانه له واڵتانى ڕۆژئاوادا به ئاشکرا ده بینرێت و هه ندێک له هه ڵگرى که سه رمایه دارى سیسته مى نه خۆشیه کانى ئایدئۆلۆژیاى لیبرالیزمه توشى کۆمه ڵگا و سیسته مى به ڕێوه بردنى هه رێمى کوردستانیش بۆته وه . ئێمه پێمان وانییه کێشه کانى هه رێمى کوردستان نه بوونى که سى هه یه ته کنۆکراتمان که سی به ڵکو ته کنۆکراته ، خۆیاندا له خزمه تى هه یه که توانایانه ى ئ��ه و ب��ه اڵم ته نها سه رکه وتوش به ڕێوه بردنێکى بۆ به کاریده هێنن زانیارى و پسپۆڕبوون به س نییه ، به ڵکو زانیاریو ئه خالق و لێپرسینه وه و میکانیزمه ى ل��ه گ��ه ڵ پێکه وه وی���ژدان دادگایی کردن پێویسته بۆ حکومه تێک تا بتوانێت

به باشترین شێوه خزمه ت به خه ڵک بکات. هه ڵوه شانه وه ى له گه ڵ ئێوه ئایا :~

حکومه تدان؟

نەجیبە عومەر: نه خێر ئێمه له گه ڵ هه ڵوه شاندنه وه ى پێیدا حکومه تدانین و ئه م قۆناغه ى که گه له که مان هه ڵوه شاندنه وه ى هه ستیاره و قۆناغێکى تێده په ڕێت خۆش ڕێگه په رشوباڵویو مایه ى ده بێته حکومه ت ده کات له به رده م ده ستێوه ردانێکى دژوار له الیه ن ده وڵه تانى داگیرکه ر له کوردستاندا بۆ سه ر هه رێمه که ، ئه گه رى ئه وه ش دروست ده کات زه مینه له به رده م شه ڕى ناوخۆیدا به هێزکردنى به وایه پێمان له م سه رده مه شدا بکاته وه ، پێوانه کانى دیموکراتیه ت له چاالکییه جه ماوه ریه کاندا ل��ه ڕێگه ى ل��ه س��ه ر ده س���ه اڵت و فشار دروس��ت��ک��ردن گۆڕانکاریه کى ده توانین گ��ه ل ئ��ی��راده ى پێشخستنى

ڕیشه یی ئه نجام بده ین. خۆپیشاندانى ئ����ه وه ى ل��ه گ��ه ڵ :~قۆڵى و دوو دانیشتنى ب��ه رده وام��ه ، ج��ه م��اوه رى ئایا ده کرێت الیه نه کاندا نێوان له قۆڵى چه ند دۆخه که بار و ده توانێت چه نده دانیشتنانه ئه و

بگۆڕێت؟گفتوگۆ دان��ی��ش��ت��ن و ب��ه ڵ��ێ ع���وم���ەر: نەجیبە و کۆبوونه وه هه موو ئه نجامدانی پێویسته و گرنگه به به شداری و الیه نه کان هێزو هه موو به ئاماده بوونی جه ماوه ر و به شێوه یه کی ک��راووه و شه فاف بێت، به اڵم گومان الیه ندا چه ند له نێوان داخ��راوه ک��ان کۆبونه وه له الی خه ڵک دروست ده کات و خه ڵک ئه وه قه بووڵ ناکات هه ندێک هێز ببنه نوێنه ری خۆپیشاندان و پڕۆژه ده ربخه ن و پێشکه شی حکومه ت و په رله مانی بکه ن ئاشکرایه چونکه ئاگاداربێت، خه ڵک ئ��ه وه ی بێ ک��ه ئ��ه م ب��زوت��ن��ه وه ج��ه م��اوه ری��ی��ه ب��ه ره ن��گ��ی گه نجان که ئیراده یه کی دیموکراتیانه ی ئازادی پێش خستووه . ئه م خۆپیشاندانانه ئیراده یه کی دیموکراتیانه یه و وه ک چۆن له میسر و تونس چاالکییه جه ماوه رییه کان هه موو پارتیه کانی تێپه ڕاندووه به وانه ی ده سه اڵت و ئۆپۆزسیۆنه

Ûکالسیکه کانیش جێهێشتووه و گه ل پێش ئه وانه

به هۆکاری ئه وه ی په رله مان و حکومه ت نه بونه ئیراده یه ک بۆیه گه ل ده ڕژێنه ناو شه قام ومه یدانی ئازادی دروست ده که ن، بۆده ربڕینی بیروڕأکانیان

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 چاوپێکەوتن~ | ژماره

ئه وه ی به هۆکاری کوردستانیش له هه رێمی که وتووه گه ل بۆیه ئیراده یه ک نه بونه حکومه ت و په رله مان ده ڕژێنه ناو شه قام ومه یدانی ئازادی دروست ده که ن، بخه مه تیشک ده مه وێت بیروڕأکانیان. بۆده ربڕینی سه ر ئه و خاڵه ش که ئه گه ر هه ندێک هێز له په رله ماندا وه ک ئۆپۆزسیۆنی ناوپه رله مانن جگه له وانیش چه ندین له به ره ی که هه یه وکه سایه تی ڕێکخراو و پارتی ئۆپۆزسیۆن دان له و باوه ڕه شداین ئه وانه ی خۆپیشاندانیان ئه نجامداوه به شێکی گرنگیان له م پێکهاته یه پێکهاتووه ، پرۆژه یه ک و هه رکۆبونه وه ڕاستیه وه ب��ه و گ��رێ��دراو به بێ به شداری هه موو پێکهاته کانی کۆمه ڵگا هیچ

واتایه کی نابێ�ت وگه ره نتی سه رکه وتنی الوازه .~: ئێوه له گه ڵ چه په کاندا کۆبوونه وه ،

ئامانجتان چیبوو له وکۆبونه وه یه ؟نەجیبە عومەر: ئێمه وه ک پارتیه کی ئۆپۆزسیۆنی ک��راوه ی��ن و دیموکراتین ن��ه ت��ه وه ی هێلێکی خ���اوه ن ب��ۆ پ��ه ی��وه ن��دی ل��ه گ��ه ڵ ه��ه م��وو ه��ێ��زو الیه نێک که چه ندین له وماوه یه دا بێت. گه لدا له به رژه وه ندیه کانی الیه نه کان هێزو له گه ڵ گفتوگۆمان و چاوپێکه وتن چه په کاندا ل��ه گ��ه ڵ دانیشتنیشمان ئ��ه ن��ج��ام��داوه . ج��ه م��اوه ری پالتفۆرمێکی س��ازدان��ی به مه به ستی که سایه تی ڕێ��ک��خ��راو و الی���ه ن ه��ێ��زو و ل��ه پ��ارت��ی به ررۆژی واڵتی به مه به ستی هه ڵوێست دیاریکردن و له به رامبه ر کێشه کانی کۆمه ڵگا و دانانی هه ڵوێستی ئه وپارتیانه ی که ئه وه یه داخوازیمان که ڕادی��ک��اڵ که چه پن و له ده سه اڵتدان پێویسته بێنه به ره ی گه ل و بنگه یشمان ئامانجی بکشێننه وه . له ده سه اڵت خۆیان ئه نجامدانی کار وچاالکی هاوبه شه بۆ گرنگی دان به هێزکردنی و کۆمه ڵگا تاکه کانی به هۆشیاری به رفراوانکردنیان و خۆپیشانده ران ب��اوه ری و ئیراده کوردستان باشوری شاروشارۆچکه کانی له هه موو ئاشتی له چوارچێوه ی ئاراسته کردنی چاالکیه کان و

ودیموکراتیدا.~: ئاراسته ی خۆپیشاندانه کان به ربه کوێ

وه ده چێت؟وه ک ک��ه خۆپیشاندانانه ئ��ه م ع��وم��ەر: نەجیبە خۆرسکانه به شێوه یه کی ج��ه م��اوه ری توره بونێکی گه نده ڵی و ناعه داڵه تی له ده رئه نجامی پێشکه وتووه گه له وه ئیراده کردنی بێ و سه رکوتکردن هه موو و له خۆیدا ئه مه ش خۆی بڵێین ده رکه وتووه که ده توانین پێشکه وتنی ئاستی هۆشیاری گه ل پیشانده دات. له گه ڵ ئه مانه ش له الیه ن هێزی نه یار و ده ره کییه وه به به رده وامی له سه ره تادا به تایبه تی ده س��ت��ێ��وه ردان بۆ ه��ه وڵ��ده درێ��ت که بووه به ئاراسته یه کدا له هه وڵدانانه کان هه ندێک داخوازییه کان بچوکبکرێته وه و بخرێته ره وشێکه و وه ک ملمالنێ نێوان دووهێز ئاراسته بکرێت یان چاالکیه کان ئاراسته یه ئه م بێگومان بکرێت. قه تیس له شارێکدا ئیراده ی دیموکراتیخوازانه ی گه ل ده شکێنێت. گرێدراو دیموکراتی چاره سه ری پارتی وه ک ئێمه به مانه وه کوردستان به به رده وامی به به شداریمان له چاالکییه کان و به لێدوانه کانمان کارمان کرد بۆئه وه ی خۆپیشاندان ئه م له وباوه ره داین ئێمه بڕوات. باشدا به ئاراسته یه کی وبه ئاقارێکی پێبدرێ�ت ئه گه رگرنگی کارانه ج��ۆره

ڕێکدا بڕوات ئه م بزوتنه وه ده بێته هۆکارێکی بنگه هی ب��ۆچ��اره س��ه رک��ردن��ی پرسه چ��اره ن��وس��ازه ک��ان��ی گ��ه ل و پێشمانوایه پێویسته هه موو الیه نێک خۆی به ررۆژی واڵت ببینێت بۆسه رخستنی ئه م پرۆسه یه که ده رفه تی پرۆسه یه کی دیموکراتیانه یه و پێویسته ڕێگه نه ده ین ئالۆزی و توندوتیژی یه خه ی کۆمه ڵگا بگرێت و ئه و ئیراده دیموکراتییه ی پێشده که وێت سه رکوت بکرێت. ئه گه ر ئاراسته یه کی راستی بدرێتی ده توانین ببینه خاوه ن به رفراوانکردن وگه ره نتی دیموکراتی سیته مێکی بکه ین. نه ته وه ییه کانیشمان ده سکه وته پاراستنی و له هه موو هه لومه رجێکیشدا ده کرێت ئه م خۆپیشاندانانه ئامانجه کانی بگاته و ببرێت باشدا به ئاراسته یه کی

خۆی که داخوازییه ره واکانی گه له .چ���اره س���ه ری پ��ارت��ی وه ک ئ��ێ��وه :~

کێشه کانی هه رێم له چیدا ده بینن؟ئه و زه ق دی���ارو کێشه ئ��ه گ��ه ر ع��وم��ەر: نەجیبە سیسته مه سیاسی و ئیدارییه بێت که له سه ر بنه مایه کی نادیموکراتی بنیاتنراوه و داهاته کان له به رژه وه ندی تاخم و کۆمه ڵیکدا به کارده هێنرێت و گه نده لی وناعه داڵه تی و

کۆمه ڵگا به ره و ڕزاندن ده بات، به اڵم له بنگه دا کێشه ی بنگه هی بوونی عه قڵیه تێکی نادیموکراته بااڵده ستی زهنیه تێکی ناوه ندگه رایه که به هیچ جۆرێک بیرورای یه کترقه بوڵکردن چه مکی و ناکات په سه ند جیاواز تا ک��ه جێگیربووه که لتورێک وه ک ئه مه نییه ناوتاکه کانی کۆمه ڵگا چاندویانه ، شانبه شانی ئه مانه خۆگرێدانه بااڵده سته له سیاسه تکردندا چه مکێک به هێزی ده ره کییه و بێ باوه ڕبوونه به هێزی جه ماوه ری. له گه ڵ به ڕێوه بردندا له سیسته می ئه مانه ش له گه ڵ نه بوونی ستراتیجێکی کارکردن و نه بوونی ئایدۆلۆژیا و چه مکێکی خزمه تکردن ونه بوونی میکانیزمه یه کی و ک��ه م تێپه راندنی راس��ت��ک��ردن��ه وه و ب��ۆ لێپرسینه وه کورتیه کان. ئه م زهنیه ته گه وره ترین ئاسته نگه له به رده م چاره سه رکردنی پرسی نه ته وه ی و دیموکراتی هه تا ئه م زهنیه ته نه گۆرێت ناتوانین باس له گۆرانکاری ریشه یی

بکه ین.رێگای گونجا و و سه رده میانه بۆ :~ چاره سه رکردنی کێشه کانی هه رێمی کوردستان له چیدا ده بینن، هه تا که س، به داخوازییه کانی

جه ماوه ر، موزایده و سازش نه کات؟خۆپیشاندان ب��ه رده وام��ک��ردن��ی ع��وم��ەر: نەجیبە وبه رفراوانکردنی و به زیندوهێشتنه وه ی ڕۆحی تێکۆشان و هه ڵوێست وه رگرتن و پێشخستنی چه مکی خزمه تکردن پێوانێکی گرنگ بۆبه هێزکردن وبه رزڕاگرتنی وه ک زۆرگرنگه ، وکۆمه ڵگابوون مرۆڤبوون به هاکانی تاکه کانی سه رقاڵبوونی ئه مانه پێچه وانه ی چونکه کوشتنی ژیانه وه و مادییه کانی به الیه نه کۆمه ڵگا کۆمه ڵگایه . وه��ه ڵ��وه ش��ان��ه وه ی تێکۆشان هه ستی به ڕێکخستنی و هۆشیارکردن چ��اره س��ه ری باشترین گه له له خواره وه بۆسه ره وه گه یاندنی گه ل به ئیراده یه کی سه ربه خۆ که بتوانێت هه موو پێکهاته کانی کۆمه ڵگا ل��ه چ��اره س��ه رک��ردن��ی کێشه کانی ب��ڕی��ارب��ن خ����اوه ن کۆمه ڵگادا، واتا به بچوکردنه وه ی ده وڵه ت و ده سه اڵت له بواری زهنیه تداو ئاواکردنی بیروبۆچوونی ئاشتی و له بواری و کۆمه ڵگادا تاکه کانی له ناو دیموکراتی دیموکراتییه ی سیسته مه ئ��ه و ئاواکردنی ک��رداری که هه موو چین وتوێژو الیه ن و که سێک ئه رک و مافی خۆی بزانێ�ت، واتاگه ل خۆی خۆ به ڕێوه ببات. زێ��ده ده ک��ات و هیچ هیزو ئه مه ش هۆشیاری گ��ه ل سه رکوت گه ل داخوازییه کانی ناتوانێت الیه نێکیش بکات یان هه ندێکی تریش ناتوانن داخوازییه کانی گه ل به کاربهێنن بۆمه به ستی ده سه اڵتخوازی، به ڵکوو گه ل ده توانێت به ری ره نجی خۆی وه ربگرێت. بێگومان ئه وه ی ببێته هێزی به ڕێوه بردنی کۆمه ڵگاش شانبه شانی الوان ژنانه که پێویسته پێشه نگایه تی بکه ن له م چاالکیانه دا، چونکه هه تا ژن به شێوه یه کی ئاکتیف ڕۆڵ نه گێرێت نه زهنیه تی ناوه ندگه رایی کۆتای دێت و نه چه مکی چونکه به رپاکردنی جێگیرده بێت، په سه ندکردن یه کتر پاڵنه رده بێت ه��ێ��زی ت��اک��ه ل��ه الی��ه ن ژن��ان��ه وه ش���ۆرش ده هه ژێنیت. کۆنه پارێزییه کان عه قڵیه ته که ته واوی زۆرک��ورت��ه ، ن��اوه ن��گ��ه رای که ته مه نی بڵین گرنگه به اڵم هه مه ره نگی له یه کترنزیکبونه وه ی هه موو ره نگه

جیاوازه کان کرۆک و نرخه کانی دیموکراتیه ته .

ئێمه پێمان وانییه کێشه کانى هه رێمى کوردستان نه بوونى

که سى ته کنۆکراته ، به ڵکو که سی ته کنۆکراتمان

هه یه به اڵم ئه و توانایانه ى که هه یه له خزمه تى

خۆیاندا به کاریده هێنن بۆ به ڕێوه بردنێکى سه رکه وتوش ته نها زانیارى و پسپۆڕبوون به س نییه ، به ڵکو زانیاریو ئه خالق و ویژدان پێکه وه

له گه ڵ میکانیزمه ى لێپرسینه وه و دادگایی کردن پێویسته بۆ حکومه تێک تا بتوانێت به باشترین شێوه

خزمه ت به خه ڵک بکات

“

“

19 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره

ئ���ه و ق��ۆن��اخ��ه ت���ازه ی���ه ی ل��ه ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی گ���ه الن ده س��ت��ی��پ��ێ��ک��ردوه ل��ه گ��ه ڵ ئ���ه وه ی ل���ه زۆر الی��ه ن��ه وه هه مانکات ده رخست، تێکۆشانیان نوێی شێوازی ل��ه پ��رس��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن و ب��ه ره��ه ڵ��س��ت��ک��اری��ش��دا ته نها ده رکه وت ئه وه ی له به ر تازه یه ، نمونه یه کی سیسته می ده سه اڵتداریه تی و به ڕێوه بردن له قه یراندا نییه ، به ڵکو له گه ڵ ئه وه ش ئۆپۆزیسیۆن به مۆدێلی ل��ه ق��ه ی��ران��دای��ه . بۆیه ش ده س��ه اڵت��داری��ه ت��ی ئ��ه وی��ش ئۆپۆزیسیۆن، هێزی بای دوای نه که وته خه ڵک چاوه ڕێ وه ک وه ربگرین؛ میسر نمونه ی ئه گه ر ئه وانه ی واده رن��ه ک��ه وت، موسلمین ئیخوان ده ک��را داده ن��ا ئ��ه وروپ��اش الیه نگری و به لیبڕاڵ خۆیان ئه وانیش موسا ع��وم��ه رو و ال��ب��راداع��ی نمونه ی نه یانتوانی ببنه جێی هیوای خه ڵک. بۆیه تائێستا هه ڵسه نگاندن ه��ه م��ان ن��ه ب��ووه ، راس��ت��ه ڕێ میسر سه رهلدانیان واڵتانه ی ئه و و تونس بۆ ده توانین پێویسته بۆیه ش بکه ین. ده ک��ات ب���ه رده وام تیادا ره هه نده کانی و ئۆپۆزیسیۆن پرسی جاریکیتر

هه ڵسه نگێنینه وه .له ناوچه که دا چۆن وه ک ده س��ه اڵت ئه وه ی له به ر به گشتی له داڕمان و هه ڵوه شانه وه دایه به هه مانشێوه له هه رێمه که ی ئێمه ش ئیتر ده سه اڵت نه ما بتوانێت به میتۆدی رابردوو ده سه اڵتداریه تی خۆی به رده وام بکات، بۆیه گرنگه له مڕۆوه چاومان له سه ر ئه وه ده ک��ه ن؟ چی ئۆپۆزیسیۆنه کان هێزه ئ��ه ی بێت خزمه ت ده که ێته چه نده پێشنیاره کانیان و پرۆژه سنوردارکردنی و کۆمه ڵگا دیموکراتیزه کردنی

ده سه اڵتداریه تی داهاتوو.ل��ه ک��وردس��ت��ان ه��ه ت��ا س��اڵ��ی)2005(ک��ه س باسی ن���اڕه زای وات���ا ن��ه ک��ردب��وو، ب��وون��ی ئۆپۆزیسیۆن له خۆنه نابوو، به ئۆپۆزیسیۆن ناویان به اڵم هه بوو، نوێی ج��ه س��اره ت��ێ��ک��ی )2005( ن��اڕه زای��ه ک��ان��ی هه ندێک ئه مه ش بۆ دروستده کرد، له کۆمه ڵگادا ب��ه ره��ه ڵ��س��ت��ک��ار خ��ۆی��ان وه ک گ���روپ و الی���ه ن راگ��ه ی��ان��د. ج���اری ی��ه ک��ه م پ��ارت��ی چ��اره س��ه ری ئۆپۆزیسیۆن وه ک خۆی کوردستان، دیموکراتی کوردستان هه رێمی ئاستی له سه ر هه م راگه یاند، و هه م له سه ر ئاستی ئێراق، هه رچه نده رووبه ڕووی په راوێزخستن و گۆشه گیریشکرایه وه ، به اڵم هه موو هێزی خۆی نیشاندا له پێناو سه لماندنی مۆدێلێکی چه ک، بێ و پۆزه تیف له ئۆپۆزیسیۆنیه تی نوێ

چونکه تا ئه و کاته پارتی و یه کێتی په نجا په نجا بوون و پارت و الیه نه کانی تریش له ده وره ی ئه وان به ئیسالمی و عه لمانیه وه ، له سه ر ئه و ده خوالنه وه له گه ڵ هه وڵیدا چ��اره س��ه ری پ��ارت��ی بنه مایه ش رزگاری حیزبی و دیموکراتیخوازان بزووتنه وه ی ب��ه ره ی به ناوی دروستبکه ن هاوبه ش به ره یه کی خۆبه رێکخستن ب��اش به هۆکاری ب��ه اڵم گ��ۆڕان، ن��ه ک��ردن��ی��ان و ف��ش��ار و ه��ه ڕه ش��ه ب��ه رده وام��ه ک��ان وله هه مانکات به رامبه ر الیه نی ه��ه ردووو له سه ر هۆکارێکی ئه وه ش له په رله مان کورسی نه بوونی رۆڵی نه یانتوانی بۆیه له گه شه نه سه ندیان، تربوو )2008( ساڵی ل���ه دوای ببینن. پێشه نگایه تی ئه وه ش داب��وون، له په ره سه ندن رۆژب��ه ڕۆژ ن��اڕه زای قه یرانه وه ، بکه ونه ده سه اڵت پارته کانی وای کرد زه مینه ی و یه کێتی سیاسی پێکهاته ی به هۆی بۆیه سلێمانی ش��اری دیموکراتی و رۆشنبیری ته قینه وه که یه کێتی و سلێمانی گرته وه ، ئه نجامی له یه کێتی ج��ی��اب��وون��ه وه گ���روپ���ه ی ئ���ه و ئ����ه وه ی له خۆ زۆری��ان و هه بوو ده سه اڵتدا له ناو بنکه یان کۆسپێکی وای��ک��رد ئه مه ش ن��ه ده دی��ت، جیاوازتر له هه ڵبژاردن ئه وانیش دروستنه کرێت، بۆ ئه وتۆیان به ئه نجامێکی به کارهێناو باشتر ده رفه ته که یان ببوونایه ئه گه ر هه ڵبژاردن دوای ده رکه وتن. باش بۆیه پێده هات، کۆتایان ئه وا ده سه اڵت هاوبه شی

به ناچاری بڕیاری ئۆپۆزیسیۆن بوونیاندا.له ده سه اڵتدا به رده وام ئێستا تا ئیسالمیه کان هێزه بله وه ڕێن، به ر له هه ردوو ویستوویانه هاوبه شبوونه ، که ده سه اڵت نه کردوه وایان کارێکی کاتێک چ له بادینان هێرشه ی ئ��ه و نمونه ش بتۆرێت، لێیان ک��رای��ه س���ه ر ب��ن��ک��ه و ب��اره گ��اک��ان��ی ی��ه ک��گ��رت��وو له کاتی هه ڵبژاردنه کانی )2005(دا، به اڵم دوای بوونه هاوبه شی هه ڵبژاردن یه کگرتووی ئیسالمی ده سه اڵت، به پاره له خوێنی ئه ندامه کوژراوه کانیان ن��اڕه زای��ه ک��ان شه پۆڵی ئ��ه وه ی دوای خۆشبوون. به شێوه ێکی ئاشکرا پێویستده کرا ئیتر زیاتربوون و الیه ک بگرێ، جه ماوه ری ئیسالمیه کانیش دوای خستنه و لیبراڵ به فۆڕمی گ��ۆڕان ده رکه وتنی ناوخۆی هه رکه سێک و رێگا گرتن له لیستی هیوا زۆرکه سی له هه ڵبژاردنه کان، کردن به شداری بۆ بۆیه ده چ����وو، گ���ۆڕان الی���ای ب���ه ره و ئیسالمی یه کگرتوو و کۆمه ڵ بینیان ئه گه ر بێتو به هه مان شێوازی رابردوو بکه ونه وه ناو ده سه اڵت ئه وا بنکه ل���ه ده ره وه ی بۆیه ل��ه ده س��ت��ده ده ن، جه ماوه ریه که یان ده سه اڵتدامانه وه . ئه گه رچی هه ردوو پارتی ناوبراو په یوه ندیه کی ئه وا به شاراوه یی یان بێت به ئاشکرا ه��ه ری��ه ک ل��ه گ��ه ڵ ه��ه ی��ه به هێزیان رێکخستنی له ئێران و تورکیا و سعودییه ، به تایبه ت په یوه ندی له گه ڵ له بنه ڕه تیشدا تورکیا له گه ڵ یه کگرتوو

گه شه پێدان" و داد پارتی ده س���ه اڵت" پارتی

خه‌ڵکی‌خۆپیشانده‌ر‌له‌‌ئۆپۆزیسیۆن‌راستربیرده‌کاته‌وه‌

Û

سه ردار ستار

خه ڵک به گشتی له هه رێمی کوردستان

ناڕازی و توڕه یه له ده سه اڵتی پارتی و

یه کێتی و هاوبه شه کانی ده سه اڵتیان، کۆمه ڵێک داواکاری ره واو ساده ی هه یه ، داواکاریه کانیشی

بۆ هه موو جه ماوه ره به گشتی و چینی

خواره وه و الوانیش به تایبه تی، له به ر ئه وه شه پرۆژه که ی ئه نجوومه نی خۆپیشانده ران مه نتیقی

ترو هه نووکه یی تر و بێ حیسابی ده سه اڵتداریه تیه ،

به پێوان له گه ڵ پرۆژه یه کالیه ن و هاوبه شه کانی ئۆپۆزیسیۆنی په رله مانی

“

“وتار

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

مۆدێل هه مان دووباره کردنه وه ی بنه مای له سه ر ئیسالمی مۆدێلی به واتایه کیتر له کوردستانیش، لیبڕاڵ و الینگری رۆژئاوا و به پشتیوانی ئه مریکا له باشووری ده توانرێت ئیسرائیل ب��ه ئ��ازاردان��ی و و ل��ه زۆرک��ات بۆیه ش پێشیبخه ن، کوردستانیش بۆنه دا به رپرسانی یه کگرتوو ده ڵێن؛ ئێمه ئاکه په ی که بزانرێت ئ��ه وه پێویسته له راستیدا باشوورین. ئیسالمی درۆی��ن��ه و ئیسالمی هێزێکی ئه که په ک��ۆم��ه ڵ��گ��ا ده خ���ات���ه خ��زم��ه ت ده س��ه اڵت��داری��ه ت��ی کۆمه ڵێکی دیاری کراو بۆ جێبه جێکردنی پرۆژه ی ک��وردس��ت��ان، ل��ه ب��اش��ووری به ریتانیا و ئه مریکا ئه مریکای پرۆژه ی بزانرێت ئه وه پێویسته چونکه ده وڵه تی نه ته وه یی له تورکیا کۆتایی پێهات، بۆیه رێگای کرده وه له به رده م ئیسالمی لیبڕاڵدا، ئه وه ی ئه مڕۆش ده بینین له تورکیا هه موو هێزو الیه نه کان

سوپا کردنی بێده نگ نمونه ی ده کرێن، بێده نگ ب��ه ن��اوی له ئۆپه راسیۆنه کانی گ��ه ن��ه ڕاڵ��ه ک��ان و سه رکه وتنی له پێناو ب��ال��ی��ۆزدا، و ئه رگه نه کۆن

پرۆژه ی ئیسالمی لیبڕاڵدایه . تائاستێک ساردی )7 � دوای هه ڵبژاردنی )25 تێکه وت، ئه وه ش له هه ڵبژاردنه کانی )3 � 7( باشتر دیاربوون، هه ندێک هه ڵه ی ده سه اڵت و نزیکبوونه خۆپیشاندان له یاسای به تایبه ت تاکڕه ویه کانیان له تیرۆرکردنی نزیکبوون نابه رپرسیار هه روه ها و ئۆپۆزیسیۆنی عوسمان، سه رده شت رۆژنامه نووس به خه ڵک هه ڵوێستی ن��اڕاس��ت��ه وخ��ۆ پ��ه رل��ه م��ان��ی نیشاندا، دوای ئه وه ی ده سه اڵت خۆی تووڕه ده کرد ده بوو. بێده نگ په رله مانی ئۆپۆزیسیۆنی دیسان هه رێم په رله مانی ئۆپۆزیسیۆنی ئه وه شبوو له به ر رۆژبه ڕۆژ به ره و الوازی و نه بوونی رۆژه ڤ ده چوو، راپه ڕینی گه الن ئه وانیشی له قه یران رزگارکردۆوه ، به ینامه و رۆژونارۆژێک هه ر ئه وانیش وایکردوه ئێستا ئه وه ی بزانن ده بێ به اڵم ده رده خ��ه ن، پرۆژه نییه ، ئ���ه وان ب��ه رن��ام��ه ک��ه ی پ���رۆژه و ب��ه ڕێ��وه ی��ه چونکه خه ڵکه ، دیموکراتیانه ی ئیراده ی به ڵکو ئۆپۆزیسیۆنی په رله مانیش وه ک به ره ی ده سه اڵت رۆژی یه که م به خۆپیشانده رانی گووت ئاژاوه گێڕ، ل���ه س���ه رووی ئاستی ئ���ه وه ی ده رک����ه وت چ��ون��ک��ه بیرکردنه وه ی ئه وان بوو. ده توانین بڵێین ئۆپۆزیسیۆن دوو هه وڵی داوه ، یه که م وروژانی جه ماوه ر، دووه م له ماوه ی چونکه ناڕه زایه کان، خاوه نی خۆکردنه ساڵ و نیوێکی ئه و شێوازه ی ئۆپۆزیسیۆن تائێستا نه یتوانیوه به ئاشکرا خودی به ڕێوه به رانی به شداری ناڕه زایه کانی خه ڵک ببن، ده یانه وێت به قسه ئه وان به دڵیان له کوێش بێت، خه ڵک ب��ه ک��رداری و بن

نه بوو له وێش قسه یان بۆ هه ڵبه ستن. ن��اڕازی کوردستان له هه رێمی به گشتی خه ڵک و ت���وڕه ی���ه ل���ه ده س���ه اڵت���ی پ��ارت��ی و ی��ه ک��ێ��ت��ی و داواکاری کۆمه ڵێک ده سه اڵتیان، هاوبه شه کانی هه موو بۆ داواکاریه کانیشی هه یه ، ساده ی ره واو الوانیش خ���واره وه و چینی و به گشتی ج��ه م��اوه ره به تایبه تی، له به ر ئه وه شه پرۆژه که ی ئه نجوومه نی و ت��ر هه نووکه یی ت��رو مه نتیقی خۆپیشانده ران له گه ڵ به پێوان ده س��ه اڵت��داری��ه ت��ی��ه ، حیسابی بێ ئۆپۆزیسیۆنی هاوبه شه کانی و یه کالیه ن پ��رۆژه

په رله مانی. خۆپیشاندان بێ مۆڵه تی ده سه اڵت و ئۆپۆزیسیۆن ده ستی پێکردوه ، بۆیه ش دانیشتنه کانی یه کێتی و گۆڕان، په رله مان، یه کگرتوو و گۆڕان و کۆمه ڵ ، رۆژه ڤ��ی خستنه هه رێم، سه رۆکی لێدوانه کانی عه ره ب هاتنی و ناوچه دابڕاوه کان و که رکوک پێچه وانه ساردناکاته وه ، خۆپیشانده ران به عسی، و پێداگری و مانگرتن بڕیاری رۆژدا له )20(مین زیاتر نیشانده درێت، بۆیه ئه گه ر بگووترێت خه ڵک ئ��ه وا راسته قینه یه . ه��ه ره ئۆپۆزیسیۆنی خ��ۆی ئه و به گوێره ی ده بێ هه رکه س به ڵکو نییه ، هه ڵه ئۆپۆزیسیۆنه خۆی به رنامه رێژبکات بۆ ئێستاکه ، به پرۆگرامیش و به کردار خۆپیشانده ران چونکه

ک���ردوه و ه��ه ڵ��س��وک��ه وت��ی��ان ف��روان��ت��ر گشتگیرترو که سایه تیه و مه ده نی و سیاسی گرووپه هه موو سه ربه خۆکانیش پێشنیاریان وه رگیراوه ، له به ر ئه وه ی نییه ، ل��ه ده س��ه اڵت چ��اوی��ان خۆپیشانده ران خ��ودی گشتیدا به رژه وه ندی به ئاراسته ی ده یانه وێت به ڵکو

بگۆڕدرێت، بۆیه ش دیموکراتیانه تره .گرووپ و الیه نه ئۆپۆزیسیۆنه کان به گشی ئه گه ر له ده سه اڵتدا ب��ه گ��ۆڕان بکه ن پابه ند خۆیان ته نها ببێته ناتوانێت ده ک��رێ��ت لێوه باسی ئ���ه وه ی ئ��ه وا کۆمه ڵگا ئه گه ر چونکه ریشه یی، گۆڕانێکی نه کرێت، به رێکخستن دیموکراتی بنه مای له سه ر نه بێت، دروس��ت شاره کان و گ��ه ڕه ک ئه نجومه نی خه ڵکی هه رناوچه ێک به ڕێژه یه کی فراوان شوێنی له به ڕێوه بردنی هه رێمه کانیان نه گرت، هه ڵبه ت ئه وه ی بکات دروست نه رمبوون هه ندێک له وانه یه ئێستا تاماوه ێک و خه ڵک بده نه له داهات هه ندێک و خه ڵکی پێ بێده نگ بکه ن، به اڵم نابێته چاره سه ری بابه تێکی ئێستا هه ڵبه ت وری��ش��ه ی��ی، س��ه ره ک��ی ئ��ه وی��ش، مه ترسیه کیتر بڵێین ی��ان ه��ه ی��ه ت��ری��ش ئه ڵته رناتیفی ئیسالمی لیبڕاڵ به مۆدێلی ئه که په ، به راستی مه ترسیداره ، چونکه به کرێگیراوه و هیچ بۆیه نییه ، ئیسالمه وه به ناوه ڕۆکی په یوه ندیه کی نه درێت رێگا بووه دروست ده رفه ته ی له و پێویسته زیاتر به هێزببن، بۆئه مه ش پێویسته خه ڵک هۆشیار پێویسته خۆپیشانده رانیش له هه مانکات و بکرێته وه ک��ه ن��اڕه زای��ی ن��ه ک��ات ئیقناع خ��ۆی ب���ه وه ته نها ده سه اڵته ئه م به یانی له وانییه هه تا و ده رده ب��ڕێ��ت پێویسته بونیادبنرێت پێویسته ئ���ه وه ی بڕوخێت، به ڕێوه به راتیه کی و دیموکرات کۆمه ڵگایه کی خزمتکار و دوور له به رژه وه ندی شه خسی و خێزانی و بنه ماڵه یی بن، ئه گه ر کۆمه ڵگایه کی دیموکراتی به ئیراده دروست بوو، بێگومان دڵنیا ده بینه وه له وه ی ی��اری ناتوانێت ن��اوێ��ک هیچ له بن هێزێک چ

به چاره نووسمان بکات.

ئه و قۆناخه تازه یه ی له تێکۆشانی گه الن

ده ستیپێکردوه له گه ڵ ئه وه ی له زۆر الیه نه وه

شێوازی نوێی تێکۆشانیان ده رخست، هه مانکات له پرسی ئۆپۆزیسیۆن و به رهه ڵستکاریشدا نمونه یه کی تازه یه ،

له به ر ئه وه ی ده رکه وت ته نها سیسته می

ده سه اڵتداریه تی و به ڕێوه بردن له قه یراندا

نییه ، به ڵکو له گه ڵ ئه وه ش ئۆپۆزیسیۆن به مۆدێلی ده سه اڵتداریه تی ئه ویش

له قه یراندایه

“

“گرووپ و الیه نه

ئۆپۆزیسیۆنه کان به گشی ئه گه ر ته نها خۆیان

پابه ند بکه ن به گۆڕان له ده سه اڵتدا ئه وا ئه وه ی

باسی لێوه ده کرێت ناتوانێت ببێته گۆڕانێکی

ریشه یی

“

“

21 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره وتار

فکرو‌ده‌سه‌اڵتی‌ته‌کنۆکراتی‌بێالیه‌ن،‌تاوانباره‌!!

فکر و ده سه اڵتی ته کنۆکراتی له دیدی فه یله سوفان )پۆپه ر، مارکۆزه و بۆدیو(

کاڕل پۆپه ر پێوایه ده سه اڵت و فکری ته کنۆکراتی، )دیموکراسی تۆتالیتر(ه و فه یله سوفی فه ره نسی بۆدیو که لیبڕالیزم به دڕنده ناوده بات، ده ڵێ)له چوارچێوه ی خزمه تگوزارییه و داهێنان گ��ه ڕان��دن��ه وه ی هه وڵی ن��ووس��ه ر، رۆشنبیر، ه��ه ر پێمانوایه گشتییه کان هونه رمه ند و زانایه ک...هتد. رۆڵی چاره نووسازیان یه که مجار ده ت���وان���ن و بیگێڕن ده ب���ێ ک��ه ه��ه ی��ه به رێگای په خش و باڵوکردنه وه وه به شداری بکه ن له وردوخاشکردنی قۆرخکردن و بااڵده ستی ته کنۆکراته ئه رته دۆکسه کان...(. هه روه ها ده ڵێ: به ڕاستی من له و بڕوایه م که ئێمه ناتوانین به رگرییه کی کاریگه ر بکه ین دژ به ته کنۆکراتی نیشتمانی و جیهانی ته نها به رووبه ڕووبوونه وه یان له گۆڕه پانی خوازراوه که یاندا بواره له به تایبه تی و زانست له بواری واته نه بێت، مه عریفه ئ��ه و له هه مبه ر ده ب��ێ و ئابوورییه که ی موجه ره د و شێواوه که شانازی پێوه ده که ن، مه عریفه ی رێزگرتنی زیاتر له مرۆڤ و راستییه کان دابنێین...

هتد. )کتێبی: دژ به ئاگر(. به بۆچوونی )هیربه رت مارکۆزه (، ئه کسپێرتۆکراتی تێکه ڵه که یه له به ڕیوه بردن و شاره زایی که له باره یه وه ئه و و ستراتیژی الپ��ه ڕه ی��ه ک��ی م��ان��دووب��وون به بێ زانیارییانه ده ن��ووس��ن ک��ه ب��ه ب���ڕوای خ��ۆی��ان ده ب��ێ پرۆسه یه دا له م هاواڵتیان بیزانن. سیاسه تمه داره کان ترسناکه که ی عاقیبه ته په راوێزده کرێن. به ته واوه تی شێوه کانی هه موو ته کنیکدا له ئاستی که ئه وه یه بزاوته په رله مانییه کان راده گیرێت. هاوکات پرۆسه ی له سه ر بڕیاریان نادیموکراسانه ، به به رده وام پالندانان ده درێ، چونکه ته نها له دوالیتێتی نێوان ته کنیک و سیاسه تی سیاسه تمه داران تێده په ڕێن و له دواییدا ده ڵێن:

ئه وه ی له باره یه وه بڕیارماندا، ئه ڵته رناتیڤ نه بوو(.سه ر که سانێکی بۆچوونی ئ��ه وه کورتییه که ی به لیبڕاڵ رۆشنبیره له وانه یه که جیاجیان ره وت��ی به و"سه ربه خۆ"وه کورد زمانه کان و ده اڵڵه کانی لیبڕالیزم رۆڵێکی ته کنۆکراته کان چ بزانن و ببن فێر لێی دڕنده و نامرۆیی ده بینن له م قه یرانه جیهانگیریه که کوردستانیشی گرتووه ته وه . ده بێ ئه و به ڕێزانه بزانن که به هوشیارییه وه ده یانه وێ به رێگای تکنۆکراتکردنی ده سه اڵت، گه له که مان له هه ڵدێره وه بۆ هه ڵدێرێکی تر ده به ن. شۆڕه سواره کانی لیبڕالیزمی نوێ)تاتشه ر و

ریگانیزم(وا ده گه نه مه نزل!! هه ینییه کی شووم و دگان تیژه کان له الیه که وه هه ینی و بێوه یه کان و پیاوچاک ئ��ازادی تێپه ڕی، ش��ووم هه تک ئێمه ی ئ��ازادی ئاوژووه که یان، هوشیارییه کردو بۆنی بخور و حیکایه ته کانی جنۆکه و په ری یه کسان(شانبه شانی و)قه پانی پیرۆز جیهادی و حکومه تی ب��ۆ گ���ۆڕان ب��زووت��ن��ه وه ی بانگه شه ی ته کنۆکراتی سه ربه خۆ، ته مومژی به ده ور تێکه یشتنی ئه م بارودۆخه درووستکردووه و له هه وڵی ئه وه ن ته واوی بۆ و سه به ته کانیان ن��او بخه نه ناڕه زایه تییه کان له الیه کی به کاریانبهێنن. ئاشکرا سه وداکارییه کی تره وه دوێنێ رۆژێکی ره ش بوو بۆ خودی حکومه ت: س��وت��ان��دن��ی خ��ێ��وه ت��ه ک��ان��ی ب����ه رده م س���ه را و لێدانی تێکدانی و په رله مه نتارێک لێدانی تا مانگرتووان رادیوی ده نگ له که الر. به م شێوه یه که شوهه وای کۆنه په ره ستی دژ به ئازادی، که ناڵه کانی راگه یاندن

داگیرکرد.ئێمه چی ئه که ین؟!

نه پ��ه رل��ه م��ان ده ره وه ی به رهه ڵستکاره کانی هێزه رازی��ن په رله مان ن��او به رهه ڵستکاره کانی هێزه به ونه خۆشمان گوێ له یه کتری ده گرین و په رته وازه ین دزی��وه ت��ه وه و ئه رکه کانمان له خۆمان شێوه یه به م و په راوێزی له وات��ه خۆمان، شوێنی"گونجاو"ی له به شه رمه وه به شێکمان ده بینین. خۆمان رووداوه ک��ان پاش ئه مه ش دێ��ت، به ده نگ هه مووانه وه دوای له رێگه پێدانی فه رمی و ناراسته وخۆ تا هاوپه یمانه کانیان زوێر نه بن و پڕۆژه یه کی شه رمنانه پێشکه ش ده که ن. سه نگدا و رووداو ئاستی سه ر له هه یه وا گروپی به زه ڕه بینیش نابینرێن که چی خۆیانیان لێ بووه به خه ویان رۆشنبیره کانیشمان و گۆڕه پانه که پاڵه وانی نه زانی و دواکه وتوویی نموونه ی ئه وانه لێکه وتووه . ئێمه یه له سه ر ئاستی گۆڕانکارییه کان و دواکه وتنی ئه م بانگه واز بۆ یه کگرتنه وه مان له سه ر پالتفۆرمێکی

الیه نی که م، گه واهی ئه م ره خنه یه له خۆمان!! و خه ڵک ڕه وای داخ����وازی ل��ه ن��ێ��وان هێشتا ئێمه په رله مان ناو ئۆپۆزیسیۆنی له الیه ن به کارهێنانیان ناعه داڵه تی گ��ه ن��ده ڵ��ی، ل��ه تێگالو حکومه تی و کۆمه اڵیه تی و بازاڕگانی، به چه ند به یاننامه یه که وه

به بۆڵه بۆڵکردنه وه ته راتێن ده که ین.له هه موو نووسینه کان نه ک هه ر ته نها به وشه یه کیش ناوی دوژمنی مرۆڤایه تی)سه ندوقی دراوی جیهانی، بانکی جیهانی و سیاسه ت و ئابووری لیبڕالیزمی نوێ و ده سه اڵته ته کنۆکراته کانیان(ناهێنرێت، به ڵکو به هۆی گه مژه یی ئاشکرا، پشتیوانی له پڕۆژه کانیان و سه یر سیناریۆیه کی له به رامبه ر ئێمه ده ک��رێ��ت. پێکه نیناوین. به چه پڵه رێزانه وه پێشوازی له ده سه اڵت ده کرێت. چه وسێنه ران برسیکه رو بکوژو ئه قڵی و گه نده ڵ، ته کنۆکراتی خ��ودی ئه قڵی و ده س��ه اڵت له سه ر و هێناوه شکستی وده زگاکانی شه ڕه نگیز

بزووتنه وه ی که چی ریسوابوون، جیهان ئاستی

بانگه واز ئیسالمییه کان، سه ڵه واتدانی به گ��ۆڕان بۆ ئه م مۆدێله دژه ئینسانییه ڕزی��وه ده ک��ات، واته ل��ه م ده ڤ��ه ره م��رۆڤ ده ت��وان��ێ بڵێ؛ به راستی ئه قڵ باری کردووه ، بۆیه گردبوونی هه موو حزب و الیه ن و گروپ و رێکخراوه چه پیه کان له به ره یه کدا تاقه

ئه ڵته رناتیڤه بۆ باروودۆخی ئیمرۆ!!ن��ه م��اوه پ��ێ م��رۆی��ان��ه ی ئه ڵته رناتیڤی س��ه رم��ای��ه ک��ه ت��ۆزق��اڵ��ێ��ک خ��ه ڵ��ک دڵ��ی پێخۆش ب��ک��ات و دیموکراتی)بااڵده ستی پۆست قۆناغی له ئه مڕۆ ته کنه لۆژیا، دیکتاتۆرییه تی ده زگا نیونه ته وه ییه کان، ب��ه رف��راوان��ک��ردن��ی ک��ۆن��ت��ڕۆڵ و ج��اس��ووس��ی��ک��ردن، پ��ه ک��خ��س��ت��ن��ی)گ��ه ل و س���ه رچ���اوه ی ب��ڕی��اره ک��ان��ه (بڕیاره کانه "و سه رچاوه ی له شوێنیدا"ته کنۆکرات و به شێوه یه کی زۆر دڕه نده و دیکتاتۆریانه فه رمانه کانی به یان به خۆشی ده ب��ێ حکومه ته کان ده رده ک��ات و الوازکردنی نموونه بۆ بکه ن. جێبه جێیان ناخۆشی له گه ڵیدا و ب���ازاڕ گ��ران��ی گشتییه کان، ک��ه رت��ه دووب��اره ک��ارک��ه ران، مرۆڤی ره نجی هه رزانکڕینی سه رله نوێ و کۆلۆنه کان له جه نگ به رپاکردنی ئابووری به هێزکردنی و درێ��ژه دان و دابه شکردنیان زیادکردنی ک��ااڵک��ه ی، گه رمکردنی و جه نگ رێژه ی بێکاری، وێرانکردنی ژینگه ، به کااڵکردنی

ن/‌سه‌الم‌عه‌بدوڵاڵ

ده سه اڵت و ئه قڵی خودی ته کنۆکراتی گه نده ڵ، شه ڕه نگیز وده زگاکانی شکستی

هێناوه و له سه ر ئاستی جیهان ریسوابوون، که چی بزووتنه وه ی

گۆڕان به سه ڵه واتدانی ئیسالمییه کان، بانگه واز

بۆ ئه م مۆدێله دژه ئینسانییه ڕزیوه ده کات

“

“

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

به رفراوانتر بۆ هه ست و سۆزی مێیینه ، نموونه یه ک و ب��ه ک��ۆم��ه ڵ ره وه ی ه���اوچ���ه رخ، کویالیه تی ب��ۆ کۆچبردن، له ناوبردنی دامه زراندنی جێگیر...هتد( و نموونه بااڵکه یشی )په رله مانی نوێنه رایه تی(شکستی به ده سه اڵتی"شاره زایانه "له دنیا به ری ئه مه هێناوه . واڵتانی ئۆروپاشه وه و ئه وه ی به الیانه وه گرنگ بێت: به شداری ه��ه وڵ��ده ده ی��ن ئێمه نه ب��ازاڕ ده چ��ه رخ��ێ!! بکه ین له هه ڵوه شاندنی بنه ماکانی هۆشیاری ساخته و ته پوتۆزه کانی و بیانووه حه قیره کان بۆ درێژه پێدان به

سیسته می چه وسێنه ری سه رمایه !! درۆ شاخداره کان بۆ گێلکردنی هاواڵتیان!!

نه ماوه ( ب��اوی ج��اڕی)ح��زب لیبڕاڵه کان -1که پێده ڵێن ئ��ه وه م��ان راستییه کان ب��ه اڵم ل��ێ��ده ده ن، ت��ه واوی ده س��ه اڵت و ده زگاکان له م په ڕی دنیا بۆ

ئه وپه وپه ڕی له الیه ن حزبه کانه وه به ڕێوه ده برێن، بۆ نموونه له هه ر یه ک له ئه ڵمانیا یان هۆڵه ندا زیاتر له

)60(حزب و الیه ن هه یه )بڕوانه ڤیکیپیدیا(!!هه میشه راستی شۆڕشگێڕه . پاڵه وانه کانی -2باوی هاوارده که ن)شوعییه ت جه ماوه ر گێلکردنی ن��ه م��اوه ... روخ���ا(. ئ��ه وان��ه ن��ازان��ن ک��ه دوژمنانی هه ر ئێستا ت��ا م��ارک��س��ه وه ل��ه س��ه ره م��ی مارکسیزم دووباره ی ناعیلمییه ت و به تاڵی مارکسیزم ده که نه وه ، به اڵم به به رچاوی هه مووانه وه به درێژایی ئه و مێژووه ئه مڕۆیشه وه ، به ناڕه زایه تییه کان و خۆپیشاندان له ئااڵی سوور و داس وچه کوش له کشوه ری ئه وروپا و جیهان دژ به گرانی بازاڕ، ه��ه ژاری، بێکاری و گه نده ڵی و جه نگ ده شه کێته وه . ئایا ئه و رۆشنبیرانه ده ک��ه ن؟ ش��اخ��دار درۆی خه ڵک و خۆیان له گه ل ئه ی ئه گه ر له هه ر بۆنه یه ک بێنه گۆ و دووباره ی

درۆکانیان بکه ن، چییان پێ بڵێین؟!سه رمایه داری له ناو بۆگه نی و تاوان نغرۆبووه ، که چی هه ندێ الیه ن و به ناو"رۆشنبیر" ئێستا به خه ڵک ناڵێن

)ئه مه قه یرانی سه رمایه و بازاڕه که یه تی(.ب�����ه درێ�����ژای�����ی م����ێ����ژوو ع���ه داڵ���ه ت���ی -3و خه بات و مێژوو به ته نهاوته نها کۆمه اڵیه تی ه���ه ره وه زی ژیانی و سۆسیالیسته کان ب��ه رگ��ری ه��اواری قیژه و که چی به ستراوه ته وه (، هاوبه ش حزب و الیه نه ئاینییه کان و گۆڕان بۆ ته فره دانی ده ک��ه ن، کۆمه اڵیه تی عه داڵه تی باسی خه ڵک پێویستی به لێره دا هیچ بڵێن چۆن! ئه وه ی به بێ عه داڵه ته که ی ل��ه ب��اره ی وش��ه ی��ه ک تاکه ن��ازان��م

پارتی و یه کێتی بدۆڕێنم!!خه می خاک و خه می نان؟!

ه����ه م����وو وش�����ه ، وت������ارو ه�����اوارێ�����ک ب���ه ن���اوی ماناکه ی و مه به ست ئه گه ر به تاڵه ، ئازادییه وه رۆژان��ه ی ژیانی شێوه ی له گوزارشت ده ق��اوده ق ت��اک��ه ک��ان��ی ک��ۆم��ه ڵ��گ��ه ن���ه ک���ات و ل��ێ��ره ش��دا موڵکایه تی له باره ی ئاشکرا و روون هه ڵویستی و ره خنه نه داته به ر کاریگه رییه کانی و تایبه ت هه موو ئه مه رانه گه یه ندرێت. ئه ڵته رناتیڤه که ی و دوعا و سحر ته نها له ده ره وه یدا و مه سه له که یه

فرتوفێڵی جانبازه بێمروه ت و که ڵه که بازه کانه .کۆمپانیا و به رپرس ئایا ده که ین: پرسیار لێره دا پۆشاک، خ���ۆراک، بانناسیوناله کانی ت��ۆره و و ن���ه وت تێلیکۆمۆنیکاتسیون، ب��ی��ن��اس��ازی، له ده بینن رۆڵێک چ فرۆکه وانی...هتد گ��از، ئ��ه ی رێکخراوه ه��اواڵت��ی��ان��دا؟ ژی��ان��ی رۆژان���ه ی ئێمه ب���ۆ ن��ه خ��ش��ه ی��ه ک��ی��ان چ ج��ی��ه��ان��گ��ی��ره ک��ان

دیاریکردووه ؟ کردووه وای ئێستا ئابووری رێکخستنی شێوه ی بکه ن ناعه داڵه تی ب��ه هه ست خه ڵک زۆرب���ه ی و ل��ه ئ��ه ن��ج��ام��دا ه��ه س��ت ب��ه ن��ام��ۆی��ی ده ک����ات و نیشتمان ته نها شتێکه ، هه موو بۆ ئینتماکه ی ن��ه ب��ێ��ت، ب��ۆی��ه خ��ه م��ی ن���ان و ت��ه ن��درووس��ت��ی و خاک جێگای)خه می دوارۆژ و نیشته جێبوون به اڵم"موسته فیدکان" گ��ردۆت��ه وه ، نیشتمان(ی و به ڵێنده ره کان، خاوه نه کانی که رتی تایبه ت، مودیر

عامه کان و بۆ سه ره وه ، وه زیر و به رپرسه حزبی و رۆژنامه نووسه کانیان و نووسه ر و په رله مانییه کان

زیره کانه باسی خه مه هاوبه شه کان ده که ن!!ئ��ێ��م��ه ب��ه ئ��اش��ک��را ل��ه گ��ه ل داخ��وازی��ی��ه ک��ان��م��ان��دا پ��ه ی��ام��م��ان پ��ێ��ی��ه ، پ��ه ی��ام��ی ه��اوم��رۆڤ��ب��وون��م��ان چاره نووسی ک��ار و پێکه وه ژیان ئاستی له سه ر ره وته و راده گه یه نن، حاکمان، گۆڕان هاوبه شمان

دژمانن!! ئیسالمییه کان ئ��ه زم��وون��ه ک��ان��ی دوێ���ن���ێ و ئ��ی��م��ڕۆ دووپ���ات���ی ته کنۆکراتی ده س��ه اڵت��ی ف��ک��رو وه ح��ش��ی��گ��ه ری ناعه داڵه تی ب��ازاڕ، گرانی گه نده ڵی، و ده ک��ه ن ک���ۆم���ه اڵی���ه ت���ی ب���ه چ���ه ی)م���ن���داڵ���ی( ش��ه رع��ی شوێنێکی له هه موو هاوچه رخن س��ه رم��ای��ه داری هاوبه شی ژیانی ئه ڵته رناتیڤی ئێمه بۆیه دنیا، ک��وردس��ت��ان��ی��ان ب��ه ش��ێ��وه ی ه�����ه ره وه زی ل��ه ب��ه رده م بزووتنه وه ی جه ماوه ر ده خه ینه روو که تاقه زه مانه ته بۆ به دیهێنانی عه داڵه تی کۆمه اڵیه تی وله گه ڵیدا ت��ه واوی و ت��اک ئاسایشی و ئاشتی و ئ��ازادی گه له که مان مانای پڕاوپڕی خۆی ده بێت... تۆش

وه ره له م به ره یه شوێنی خۆت بگره !!

شێوه ی رێکخستنی ئابووری ئێستا وای

کردووه زۆربه ی خه ڵک هه ست به ناعه داڵه تی بکه ن و له ئه نجامدا هه ست به نامۆیی ده کات و

ئینتماکه ی بۆ هه موو شتێکه ، ته نها نیشتمان

نه بێت، بۆیه خه می نان و ته ندرووستی و نیشته جێبوون و

دوارۆژ جێگای)خه می خاک و نیشتمان(ی

گردۆته وه

“

“

هه موو وشه ، وتارو هاوارێک به ناوی

ئازادییه وه به تاڵه ، ئه گه ر مه به ست و ماناکه ی

ده قاوده ق گوزارشت له شێوه ی ژیانی رۆژانه ی

تاکه کانی کۆمه ڵگه نه کات و لێره شدا هه ڵویستی روون و ئاشکرا له باره ی

موڵکایه تی تایبه ت و کاریگه رییه کانی نه داته به ر ره خنه و ئه ڵته رناتیڤه که ی رانه گه یه ندرێت

“

“

23 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره وتار

سیسته می قه ڵه مڕه وی حکومه تى هه رێم له به رده م ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی و پرسى گۆڕاندا!!!

ئاوڕدانه‌وه‌یه‌ک‌له‌‌مێژووی‌گه‌الن

م���ێ���ژووى ت��ێ��ک��ۆش��ان و ب���زاڤ���ی ن��ه ت��ه وای��ه ت��ى و ئه م س��ه ر کۆمه ڵگاکانى و پێکهاته چینایه تى که ده سه لمێنی، روون حه قیقه تى ی��ه ک زه وی���ه و جه ماوه رى به رپه رچدانه وه یه کی میلله تان خه باتى به ره نگاربوونه وه یه کی کۆمه ڵگایى سیاسی میلله تانه بۆ یه کسانى و ئ���ازادی مافی کردنى دابین بۆ

تاکه کانى کۆمه ڵگه ى به شه رى.به گوزارشتێکی تر له و ساته وه خته وه ى چاوسوورى و ده سه اڵتى سته مخوازى گروپێک له به شه ر ئاره زووى گیانه وه رانه ى له وه دا فه راهه م هێناوه که پانتایی ئه م هێنانى ف��ه راه��ه م بۆ به ته نها ک��ات ته رخان گێتیه خۆی، بایۆلۆژیه کانى غه ریزه تێرکردنى و ئ��ازادى پێداویستیه و ئ��ازادى سنوورى به زاندنى بێگوێدانه غه ریزه یی و ئۆرگانیه کانى ئه وانى تر، به ره نگاربوونه وه و راپه ڕینی سه ره تا تاک و ته را و دواتر جه ماوه رى هاتۆته ئاراوه بۆ سه ندنه وه ى مافی ئازادی و دابین کردنى یه کسانى هه مووان له به رامبه ر نان و بژێوی و سه روه رى و سیاده ى به کۆمه ڵى به شه ریدا. لێره وه چه مکى ئازادی وابه سته به چه مکی یه کسانى بۆته تێکۆشانى لێکدانه بڕاوى الیه نه ى دوو ستراتیجێکی رزگاریخوازانه ى گروپ و کۆمه ڵگه کانى به شه رى.

گوزارشتى سیاسی چه مکى دیموکراسی ئه گه ر له زۆر بگره ئه مڕۆ چ��ه رخ��ه ی ئ��ه م روناکبیرانى پێشتریش ب��ووب��ێ وه ک��و ئ���اوات وئ��وم��ێ��دى گ��ه الن. بنه ماکانى به گه یشتن ستراتیجی ئاراسته تر یا تێکۆشانى سه رجه م بووبێته ستراتیجی دیموکراسی ئه وا دنیا ئه مڕۆی ده وڵه تانى و گه النی سته مدیده دیموکراسی حه قیقه تى ناوه خنى له ئێمه ناکرێ مه غزای و ن���اوه ڕۆک و نه بین حاڵی راسته قینه مافپه روه رانه ى یه کااڵ نه که ینه وه و مه ردومه کانى نێو کۆمه ڵگه که ى خۆمانى لێ حاڵى نه که ین. ئاشکرایه کردنى راڤ��ه دی��وى به دیموکراسی چه مکى که مرۆڤایه تیانه یدا گوزارشت به ته نها له مافی ئازادی و سه ربه خۆیی تاک و کۆناکات، به ڵکو گوزارشت له یه کسانى و هاوبه شی هه موو تاکه کانى کۆمه ڵگا له یه کاندا، ب��ه رژه وه ن��دی له چ��وارچ��ێ��وه ى ده ک��ات به رامبه ر یاسا و ده سه اڵت و دابین کردنى مافه کانى بژێوی و نیشته جێ بوون و ئارامى و سه روه رى بۆ هه ر ره نگ، جیاوازى گوێدانه بێ کۆمه ڵگا تاکێکی بنه چه و بنه و و بنه ماڵه و زم��ان و ره گ��ه ز پێست،

ئینتماى حیزبى و ئایدیۆلۆژى.

ل��ێ��ره وه پ��ه ی��وه ن��دی ن��ێ��وان دوو دروش��م��ى گ���ه وره ى و ئ��ازادی نێوان په یوه ندی له بریتیه دیموکراسی مێشکی کۆنه وه له دروشمه دوو ئ��ه م یه کسانى.

روناکبیرانی به خۆیه وه سه رقاڵکردووه .له مێژووى فیکرى و روناکبیری به شه ریدا گه لێ له روناکبیران و تیۆریسیان پێیان وایه که پێناسه کردنى به چه مکى وابه سته کردنى به بێ ئازادی چه مکى

یه کسانى چ مانایه ک نادات له وه به ده سته وه .ده بێت بێت ئازاد ئه وه ى بۆ ئه رستۆتالیسته وه به الى له گه ڵ ئه وانى تر یه کسان بێت به رامبه ر به ده سه اڵت بۆچوونه ئه م یاسا. عه داله تى و به یاسا به رامبه ر و روناکبیرى رۆسۆ جاک جان له الیه ن مێژووییه راسته قینه شرۆڤه کراوه ته واوه تى و به رۆشنگه رى له ساته وه ختى پێش زه مه نى شۆڕشی بورژوازى دا.

دروشمى ئازادی، یه کسانى، برایه تى ئه م سێ مافه و هه ڵدابێ س��ه رى پاریسه وه له ده چ��ێ پێ بااڵیه جیهاندا به سه رسه رانسه رى بووبێته وه شۆڕ باڵه کانى له و ساته وه خته ى زیندانى پاستیل داڕمێنرا له ژێر زه برى هه ڵمه تى کۆمۆنه ى پاریسدا )بڕوانه چاپته رى Futurology Fiasco کتێبى له پێنجه م –چ��اپ��ی )Georgi Shakhnazarovprogress publishers1982 له به رامبه ر

گه لێ دیموکراسیدا دۆستانه ى مرۆڤ شرۆڤه ئه م له قۆناغی بۆرجوازیه کان تیۆریسته و بانگخواز له ئازادی له وه ده ک��رد که جه نگی س��اردا داکۆکیان و یه کسانى دوو شتى نه گونجاون پێکه وه مرۆڤ له دواجاردا ناچار ده بێت یه کێک له و دووانه هه ڵبژێرێ، له و روانگه یه وه واته به شه ریه ت ده بێت یا ئازادی بێ یه کسانى یا یه کسانى بێ ئازادی بکاته ستراتیجی دۆهر )رۆل��ف خۆی. سیاسی خه باتى و تێکۆشان یندرۆف ( له ئه لمانیاى رۆژئاواى )پێشوودا( پێی وا بوو که دوو جۆر دیموکراسی هه یه ، یه کێکیان به ماناى یه کسانى و ئه وه ى تریان به ماناى ئازادی له پاڵ ئه مه دا گه لێ له روناکبیرانى فیکرى بۆرجوازى له ئه وروپادا به تایبه ت ئه ڵمانیاى رۆژئ��اوادا نه فی ئ��ازادی نێوه ندی له ده ک��ه ن یه کسانى به گه یشتن دا له به رامبه ر ئه م بۆچوونه دا مارکس و ئه نگڵس فیکرى شاگردانى دوات��ر هه موویانه وه س��ه روو له ده که ن داکۆکی پێشکه وتووخوازی و چه پڕه ویه ت له سه ر وابه سته بوونى هه ر دوو چه مکی ئازادی و یه کسانى و به ڕای ئه وانیش مه حاڵه کۆمه ڵگایه کی به رهه مهێنان و بازاڕ ئ��ازادی ئ��ازادو سیسته مێکی ئ��ازادی کردنى دابین به بێ ئ���اراوه بێته بتوانرێ تایبه ت ک��ه رت��ى و کۆمپانیا ئ���ازادی ت��اک��ه ک��ان. به رامبه ر له تاکه کانیش یه کسانى له هه مانکاتدا ئاستى سه ر له جوداخوازى و جیاکارى به بێ یاسا

حیزب و بنه ماڵه و الیه ندارێتی.)مارتن پێشکه وتنخواز تیۆریسینى رووه وه له م هه ر که ده ک��ات ئ��ه وه له سه ر داکۆکی هاگن( گریڤن لیبڕاڵی دیموکراسی چه مکی کردنى دژای��ه ت��ى چه مکى بناغه ى له سه ر هاوبه شى دیموکراسی بۆ تیۆڕى و م��ێ��ژووی��ی دژب��ه ی��ه ک��ی الی��ه ن��ان��ه ى دوو ده رئه نجامی یه کسانى گوایا که ئ��اراوه . هاتۆته له ده ب��ات تۆتالیتاریزم ب��ه ره و مرۆڤایه تى مێژوویی برى ئه وه ى به شه ریه ت به ره و رووى پرشنگدارى ئازادی به رێت)بڕوانه هه مان سه رچاوه ى پێشوو(. دیاره ئه مه ده قاوده ق پێچه وانه ى خواستى راسته قینه ى به شه ریه ته و ره وتى پێشکه وتنى مرۆڤایه تیش به ره و ئه و ئاسۆیه هه موو بۆ مرۆڤ مافه کانى سه رجه م ده چێت که ئه ندامانى کۆمه ڵگه ى به شه رى و هه موو هاواڵتیه کى و دن��ی��ا ج��ۆرب��ه ج��ۆره ک��ان��ى جوگرافیاییه پانتاییه

نیشتمانى نێوه ند سنووره نه ته وه ییه کان بهێنێته دى. له پێناوى م��رۆڤ��ای��ه ت��ى ئێستا ل��ه ب���ه ر س���ه ده دوو ئازادى و مافه کانى تاکى به شه رى بۆ دابینکردنى روناکبیرى خه باتى جیاوازى بێ که سێک هه موو مافه هاتنه دى و ک��ردووه سیاسى ده سته جه معى و سروشتییه کانى مرۆڤى کردۆته شوناسى راسته قینه ى

مافى هاوواڵتیبوون. له سه رده مى رۆشنگه ریدا

شکستى ئه زموونى قه ڵه مڕه وى ن/حه‌سه‌ن‌هه‌مزه‌ئه مڕۆ له پچڕانى په یوه ندى

حیزبه ده سه اڵتداره کانى هه رێمه به جه ماوه ره وه یه . پاوانکردنى حزبه کان بۆ هه موو کایه کانى ده سه اڵت و به کارهێنانى بۆ

فه راهه م هێنانى به رژه وه ندی ماددى ومه عنه وه ى کادرانى

حیزبى و ده سته یه ک له جه ماوه ر که الیه نگرن و مشه خۆرانى

حیزبه کانه هیچ پێناسێک له خۆ ناگرێ ته نها زاروه ى ده سته گه ری

نه بێ

“

“

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

دژای���ه ت���ی���ه ک ل��ه ب��ه رن��ام��ه و ت��ی��ک��ۆش��ان��ى گشت مافی به رنامه ى نێوان له ئازادیخواز روناکبیرانی ن��ه ک��راوه . ه��اواڵت��ى راسته قینه ى وم��اف��ى م���رۆڤ ناوه ندى س��ه رده م��ه دا ل��ه و که ت��اک ئازادییه کانى و ریفۆرمخواز هه ڵسوڕاوانى شۆڕشگێڕانه ى بیرى بیرى هیومانستى بووه ، خوازراوه ببێته مافى هه موو هاوواڵتیه کى ئه م سه ر زه وییه . به اڵم له دواى دروست ده وڵ��ه ت��ى و جیاجیا جوگرافیایى س��ن��وورى ب��وون��ى پاراستنى بانگه شه ى فشارى ژێ��ر له نه ته وه ییه وه ئاسایشى نه ته وه یى و یه کێتى نه ته وه یى و رێگرتن له خه ته رى ده ره کى، ده سه اڵت و سته مى ده وڵه ت و فشارى ره وایه تى له جۆریک تاک ئازادییه کانى سه ر له به خۆیه وه بینى. له و زه مه نه وه ماف و ئازادییه کانى به جۆرێک و واڵت ل��ه ه��ه ر وورده وورده م��رۆڤ له وێوه به هاوواڵتیبوون. ملکه چى قوربانى بوونه فرسه خێکى گه وره له نێوان مافى مرۆڤ و مافى هاوواڵتى دروستبوون. هه ر له و بارودۆخه وه گه لێ له نه ته وایه تى و رزگاریخوازى بزاڤه شۆڕشگێڕیه کانى نه ته وه ییانه وه ئایدیۆلۆژیاى له بیناکردنى نیشتمانى هه موو هه وڵێکى ریفۆرمخواز به مه به ستى گه ڕانه وه ى به هه وڵى هاوواڵتى، سه لبکراوه کانى مافه سه رجه م الده رو گێره شێوێن ونامه سئوولیان له قه ڵه م ئه دا. لێره وه سه رجه م پارته شۆڕشگێڕه رزگاریخوازه کانى ئێمه ش به ده رنه بوون له و بیروبۆچوونه چه وته وه و ته نهاوته نها مافى ئازادى نه ته وه یی و سه ربه خۆیی نیشتمانیان به مافى سه ره کى هاوواڵتیانى ئێمه به ره وا دیوه . ئه مه و له کاتێکدا رابه رانى بزاڤى شۆڕشگێڕانه ى نه ته وایه تى

ونیشتمانى له الى ئێمه خه ڵکانى روناکبیرو الیه نگرانى به ڵکو نه بوون، کوردستان زه حمه تکێشه کانى چینه زیاتر کۆمه اڵیه تى هۆشیارى و چینایه تی له دیدى و کۆنه پارێز سیاسه تمه دارانى له خه سڵه ته کانى زۆر به الیانه وه بۆیه نزیکده بوونه وه . فیودالیستییه وه ناوچه گه ریدا رزگ��ارى له هه ڵمه تێکى ب��وو ئاسایى ل��ه ژێ��رده س��ت��ی دوژم��ن��ى ع��ه ج��ه م و ع��ه ره ب��دا شکۆ و سامان چه ته گه ری و تااڵنى ره وت��ى له نه که ن ناوچانه دا ئ��ه و ک��وردى ه��ه زاران��ى بژێوى زه خ��ی��ره ى ت��ه ن��ان��ه ت ل��ه دزی��ن��ى ب���ه رۆ وب��ات��اڵ��ى س��اوای��ان��ى ئه و ناوچانه دا له الیه ن چه کداره کانى ئه و بزاڤانه دا.)بڕوانه ه��ه ژار( سه رکرده الپ��ه ڕه 14-13 چێشتى مجه ور- ده سه اڵتى هه بووه که وامان راب��ه رى کۆنه پارێزى و نیشتمانیدا بزاڤى رزگاریخوازى له سیاسى و حزبى له ترۆپکدابووه ، به اڵم له پێناوى ده عوه ت و ده عوه تکارى رووتى ره ش��و نه بووه مانعى دیوه خانه که یدا ک��ۆڕى گوندێکى ئه م کوردستانه بخاته ژێر ته عزیبى قامچى نۆکه رو باجگره کانى بۆ کۆکردنه وه ى پاره ى خواردن وخواردنه وه ى ئه و ده عوه ته ى)بڕوانه هه مان سه رچاوه ى ج��ی��اک��ردن��ه وه ى ل��ه چ��ه وت��ه تێڕوانینه ئ��ه م بێشوو( ده سته جه معى خواستى له هاوواڵتیوون مافه کانى بزاڤى رابه رانى و سه رکرده نیشتمانى رزگاریخوازى پ��ه روه رده ى حیزبى و نه ته وه یی ئێمه به ئیعالم و به جه ماوه رى کردوویانه ته به شێکى گه وره ى کۆنه په رستى بۆیه بیرکردنه وه یان. میکانیزمى و ئێمه خه ڵکانى توانیویانه له مڕۆدا ئێمه حکومه تى ده سه اڵتدارانى ئۆردووگایه کى زه به ند و گه وره له خه ڵکى شۆڕشگێڕ و الیه ندارى حیزبى و واڵتپارێزانى ئێمه له پێشمه رگه و چه کداره کانى هێزه ناوخۆو هێزه کانى و ئاسایش و ئه نفال و شه هید ک��ه س��وک��ارى و خه ڵک و ت��ر ژێر بخه نه عێراقى فاشیزمى ده ستى قوربانیه کانى ترى ئالیه ته کانى له پاڵ چه ترى الیه نگرى خۆیانه وه ئیفلیجکردنى ئیراده ى ریفۆرمخوازى و گۆڕانخوازیان چه شنى پێدانى مووچه ى دووه مو زه وى و ئیمتیازاتى حیزبى تر، وه له پرۆسه کانى ده نگدان و هه ڵبژاردندا سوودیان لێ وه رگرن. له گه ڵ ئه مه شدا ده سه اڵتدارانى قه ڵه مڕه وى هه رێم نه یانتوانی و ناشتوانن ئه و راستیه بشارنه وه که سه ربه خۆیی نه ته وه و ئاسایشى نه ته وه یى مافه کانى و پیداویستی ب��ۆ ون��اب��ێ نییه ب��ه دی��ل مرۆڤ که پێویستی بایۆلۆژی و کۆمه اڵیه تی و مرۆڤ ویستانه ى هه موو هاوواڵتیه کى ئه م هه رێمه یه ترى تاکێکى ه��ه م��وو وه ک ره وای��ان��ه مافێکى و نه وه ى الوان��ى که ساته وه ختێکدا له ئه مه به شه رى نوێى ئه مڕۆ که زۆربه ى رۆشنبیران و خوێندکارانى که شوهه وایه کدا له پێکده هێنن کۆمه ڵگه که مان بووترێ پێى هه رچى پ��ه روه رده ب��وون و له دایکبوون ناوبزاڤى ماندووبوونى و ره ن��ج و نه ته وه یى سته مى رزگاریخوازى نه ته وه یی نه یان به راسته وخۆ نه بینیوه .

راپ��ه ڕی��ن��ه وه ل����ه دواى یاخیبوو و ن��وێ ن��ه وه ی��ه ک��ى ئازادییه کانى و م��اف هێنده ى ک��ه ب��ووه دروس���ت شکۆمه ندى هێنده خواستراوه و المه به ست خ��ۆى تێکۆشانى و دوێنێ مێژووى پیرۆزى و نه ته وه یی نییه . خ��ۆى المه به ست پێش ن��ه وه ى رزگ��اری��خ��وازى

ک��ادی��ران و ک��ه راب��ه ران له ساته وه ختێکیشدا ئه مه بێڕه حمانه چۆن ده بینێ نه ته وه که ى وشۆڕشگێڕانى سامانى نه ته وه که ى و پۆستى ده سه اڵت به کارده هێنن بۆ به رژه وه ندى خۆیان و که سوکارو ده ست و په یوه ند و پاسه وانه کانیان له سه ر حسابى ماف و به رژه وه ندى خه ڵکانى بێ الیه ن و هاوواڵتى ره شۆک ومه زڵومى کورته ئه م له ڕوانگه ى . قه ڵه مڕه ویان ژێرده سته ى شێوازى سیسته مى بۆ خوێندنه وه یه ک باسه وه گه ر فه لسه فه ى و بکه یت هه رێم ئه مڕۆی قه ڵه مڕه وی حوکم و تێڕوانینى پارت و الیه نه ده سه اڵتداره کانى بێ ده ک��رێ توێژینه وه ژێر بخه یته سیسته مه ئه و حوکمى و دیموکراسی بانگه شه ى چ��ه ن��دوچ��وون دیموکراسیانه ى ده سه اڵتدارانى هه رێم هاوتاى که یت روناکبیرانى ب��ۆچ��وون��ى و فه لسه فه وبیر ل��ه گ��ه ڵ فیکرى بورجوازیانه ى ئه وروپای جه نگی سارد له مه ڕ تێڕوانینیان به ئاراسته ى دیموکراسییه وه ، روونتر بڵێین دیموکراسی هه رێم ئ��ه م��ڕۆی ده س��ه اڵت��داران��ى الى یان سه ربه خۆ حوکمى و سیاسی ئ��ازادی به ته نها نێمچه سه ربه خۆى ژێر چه ترى فیدراڵیه ت ده گرێته وه بێ گوێدانه ناعه داله تى و نایه کسانى مه ردمه کانى پێداویستیه کانى و ماف و یاسا له به رامبه ر هه رێم دابینکردنی و پ��ۆس��ت داب��ه ش��ک��ردن��ى گ���وزه ران���دا. و بنه ماڵه ئینتماى ئه ساسی له سه ر ک��ار مافی حزب، نابه رابه رى به رفراوان له نێوان کاربه ده ستێکی پله کانى موچه خۆرێکی و ده وڵ��ه ت��ى ده س��ه اڵت��دارى م��ووچ��ه ى ل��ه سیسته مى ش���ێ���وازه ى ب���ه م خ�����واره وه نموونه ى دوو ته نها ه��ه ی��ه ه��ه رێ��م��دا ق��ه ڵ��ه م��ڕه وى بورجوازییانه ى حوکمى فه لسه فه ى عه مه لی ب��ه له ئیتر به ردیدوبۆچوونى خه ڵک جا ده خاته هه رێم مینبه ره کانى ئیعالنی حیزبی و ده وڵه تى یانه وه چه ند بانگه شه ی دیموکراسی و مافی مرۆڤ بکرێ و ئه و جیاوازه ماهیه تى پێادا هه ڵبدرێ هێنده ى چۆن

ئه و فه لسه فه یه ناخاته روو. کۆنترۆڵکردنى ده سه اڵته کانى ته شریعى و ته نفیزی و ق��ه زائ��ی له الی��ه ن دوو حیزبی ده س���ه اڵت���داره وه و نموونه یه کی ئ��ه وان��ه وه الی��ه ن له دروستکردنیشیان حزبه بورجوازیانه ى مۆنۆپۆلیستى سیاسه تى ترى قه ڵه مڕه وه کانى حکومه تى هه رێمه له مڕۆى گوزه رانى کوردستان و ئه مه شیان له پاڵ بێدادى و ناعه داڵه تى و س��ی��اس��ه ت ئ��ه و ف��ه ل��س��ه ف��ه ى ت��رى پێناسه یه کی

قه ڵه مڕه وه ییه یه .هه ر له گ��وێ حوکمڕانى س��اڵ )19( پ��اش بۆیه هاواڵتیه کی کوردستان بگرى به ئاشکرا ناڕه زایه تى توێژه کانى زۆرب��ه ى ناو له ناڕه زاییه ئه م ده رئه بڕن. ئه بیسترێ ژیاندا بواره کانى هه موو له و کۆمه ڵدا و ده رئه بڕدرێ دواتر له دواى ته شه نه و باڵوبوونه وه ى سه رتاسه رى گله یی و گازنده ى خه ڵکی له مێژووى ئه مڕۆى دیموکراسیانه ى به ناو حوکمى ته مه نى به نوێی قۆناغێکی کوردستان هه رێمى ه��ه رێ��م، خۆییه وه دى قۆناغێک که له سێبه رى ئه مجاره یان تۆتالیتاریه ت و فاشیزمى عه ره بیدا نا ئه مجاره ی له کینه ى و ڕق و به رهه ڵستى دیموکراسیدا سێبه رى جه ماوه رى سه ریهه ڵدا و که وته بزاوتن و دواندن و جوڵه

سیاسه تى ده سته گه رى له حوکمدا له هه ر شێوازیکدا بێت، عه شایه رى ناوچه یه ک یان ئیماره تى ویالیه تێک یان حکومه تى هه رێمێک له مێژووى سیاسى ئێمه دا بۆته میراتێکى نه خۆشانه ى

مێژوویی نه وه به نه وه له ده سه اڵتدارانى کۆنه وه

ماوه ته وه بۆ ئه وانه ى ئه مڕۆ به شێک له جه ماوه رى

هه ڵپه رستى پێ په روه رده ده که ن

“

“

25 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره وتار

ده ربڕین. گله ی و گازنده ى لێره وه له وێ ته شه نه ى کرد و ته نیوه و به چه شنى په تایه کی جه ماوه رى عدوانیه ت و به ره نگارى له شێوازێکی ساده گۆیی و یاخیبوون معاره زى نارێکخراو و نا رابه رى کراوى لێره و له وێ په یدابوو. تا ئه و ئاسته ی ئیتر ئۆپۆزیسیۆن له شێوازى گوزارشتى ده ربڕینى په یامى سیاسی و ئایدیۆلۆژی به رز کرایه وه به رامبه ر ده سه اڵتداران و له و نێوه نده شه وه گه لێ الیه ن و رێکخراوى سیاسی و حیزبى و مه ده نى بێت خۆیان دڵسۆزی هه رکامێکی به و م��ه رام به هه نگاویان دواتر و ئۆپۆزیسیۆنه وه نێوه ندی خسته رێکخراو سیاسی معاره زه یه کی پێشڕه وایه تى بۆ نا له به کارنه هێنانى و ده س��ه اڵت سته مى له به رامبه ر تاکه کانى یه کسانى و کۆمه اڵیه تى ع��ه دال��ه ت��ى کۆمه ڵگا له هه موو روویه کانى دروستى گوزه رانه وه مافی خزمه تگوزارى، مووچه ، کار، بژێوی، نان، و نیشته جێبوون زه وى مافی و سه فه ر و خوێندن

سه رجه م مافه ره واکانى تر.بێدادى و ناعه داله تى نه بوونى کورتى و به کوردى و پێوه ند و ده ست و هه رێم ده سه اڵتدارانى نێوان له که سوکار و پاشکۆ و پابه ندى حزبی و ته شکیالتى و م��ه زڵ��وم خه ڵکانى له گه ڵ ده وروب��ه ری��ان سیاسی بناغه و بووه بێالیه ن و هاوواڵتى ساده مه حکوم و معاره زه ى سه رهه ڵدانى و دایکبوون له سه رچاوه ى سیاسی و جه ماوه رى ئه م هه رێمه . که رۆژ له دواى رۆژ ته شه نه ده کات و ئاپۆڕاى جه ماوه رى زیاتر له

خۆیدا کۆ ده کاته وه . شێوازى معاره زه ى سیاسی و حیزبی و

ده رئه نجامه کانى:ده ره وه ى شه قامی له سیاسی م��ع��اره زه ى س��ه ره ت��اى حیزبه وه ده ستى پێکرد له خه ڵکی ره شۆک و بێالیه ن له حیزبه کانه وه س��ه رج��ه م ل��ه الی��ه ن پاشکۆخراو و خه ڵکانێک دوور له ئه ڵقه ى زنجیردراو به ده سه اڵته وه ده سه اڵتدار حیزبی جا حیزبییه وه ئینتیماى ئه ڵقه ى یان پاشکۆى ده سه اڵتدار یان هاوپه یمانه کانى حیزبه سیاسی معاره زه ى بێت. هه رێمه وه ده سه اڵتداره کانى سه ربه خۆ وه ک ده ربڕین و عمومیه تییه کی جه ماوه رى نارێکخراو هاته سه رشه قام و له نێوه ندى خه ڵکیدا به

ده ربڕینی هه موو جۆره خۆی ئاشکرا کرد. دواتر له ڕێگه ى ئه و قه ڵه مه نه ترسانه وه که له رۆژنامه ئه هلییه کانه وه نووسینه کانیان ده خسته روو ئینجا له رێگاى خۆپیشاندان و مانگرتن له الیه ن هه ندێ گروپ و الیه نى نا حیزبی که ده رئه نجامی ئه و معاره زانه ش یا پشت گ��وێ خستن ب��وو ی��ان گرتن و س��زادان و له م ده سه اڵتدارانه وه . له الیه ن بوو نوێنه رانى لێدانى ئیسالمی حیزبی و فیکرى ته یارى هه لومه رجه دا تیکۆشانى ئ���اپ���ۆڕاى ل��ه ن���وێ ره وت��ێ��ک��ی وه ک جه ماوه رى سیاسی ئه مجاره به به رگێکی ئیسالمیه وه هاته نێوه ندی شه قامه وه توانى به مه به ستى به رژه وه ندی گشتى بێ یان حزبی تا راده یه ک ئیحتواى ئه و ده نگه ناڕازییانه بکات و بیانخاته ژێر پ��ه روه رده ى فیکرى خۆیانه وه . حیزبیانه ى و ئیسالمیانه ده سته جه معى پاشکۆخراو له گه نجی ئوردووگایه ک نێوه نده وه له م پاکیزه و خه ڵکی بێ ده سه اڵت له ده ورى رێکخراوه

ئیسالمیه کانه وه کۆبکاته وه و گله یی معاره زه کانیان ل��ه ن��ێ��وه ن��دی ئ��ه ڵ��ق��ه رۆش��ن��ب��ی��ری و پ���ه روه رده ی���ی یه کانیانه وه بخه نه گه ڕ. به داخه وه هه موو ئه و ده نگه په روه رده ییه کانى ئه ڵقه نێوه ندی له ناڕه زاییانه ى نه یانتوانى ک��ۆب��ب��وون��ه وه ئیسالمیه کانه وه الی��ه ن��ه ق��ه ڵ��ه م��ڕه وى سیسته مى ل��ه گ���ۆڕان بچووکترین دروشمى هه موو ئه و و بکه ن هه رێمدا حکومه تى نه له کوردستاندا، نه له په رله مانى چاکسازییه یان کابینه کانى حکومه تى هه رێم و نه له داموده زگاکانى فه سادی و گه نده ڵی له رێگه نه یتوانى ده وڵه تیدا بگرێ کۆمه اڵیه تی و ئابوورى بێدادی و ئیدارى له نێوان چینی ده سه اڵتدار و ناعه داله تى پانتایی و دواى له بکاته وه . که م کراوه کاندا مه حکوم چینه و ریفۆرمخوازى و چاکسازى ره وت��ى ئاکامى بێ خوڵقاندنى له ئیسالمیه کان الیه نه په روه رده ییانه ى و جه ماوه ر ب��ه رژه وه ن��دی و چاکی به گۆڕانکارى قه ڵه مڕه وى سیسته مى ل��ه زه حمه تکێش خه ڵکی هه رێمدا. خه ڵک پرسێکی ترى ال خوڵقا که پرسی به ڕێوه بردنى و قه ڵه مڕه وى سیسته مى له گۆڕانه الیه نى شکۆمه ندی و گه وره یی گۆڕانی واڵت��دا.

یه کسانى و کۆمه اڵیه تى عه داله تى پرشنگدارى زه به ندی رووناکی و ئاستى گه وره یی بگه ڕێنێته وه ئازادی که وه ک له سه ره تاوه ئاماژه مان پێکرد. که پێشکه وتووخوازى روناکبیرانى له به بڕواى گه لێک جیهانى ناکرێت و ناشێ باس له شێوازى قه له مڕه وى که بکرێ دیموکراسی سیسته مى و دیموکراسی سه رجه م یه کسانى کۆمه اڵیه تى، عه داله تى ئه گه ر و یاسا و م��اف و ئ���ازادی به رامبه ر له تاکه کان ده سه اڵتدا نه هێنێته ئاراوه و له کۆمه ڵگه دا فه راهه م له و گ��ه وره له ئاپۆڕایه کی پرسه ش ئه و نه کات. م��اوه ی��ه ک��ی زۆر ک��ورت��ى چ����اوه ڕوان ن��ه ک��راودا له ناساندنى ه��ه وڵ��ی )2009/7/25( ه��ه ڵ��ب��ژاردن��ى به کۆمه ڵی خۆیدا له شه قامی سیاسی و له به رامبه ر هه رێمدا، به ده ستى حوکم ده س��ه اڵت��داران��ى هێزی هه ربۆنه له ج��ه م��اوه رى ئاپۆڕایه کی هه موو ب��ه اڵم ناکرێ مێژووییدا هه لومه رجێکی و موناسبه ت و یه کسه ر به کارو چاالکییه کی رێکخراوى جه ماوه رى قه ڵه مبدرێ، ل��ه پێکراو ق��ه ن��اع��ه ت ئ��ی��راده گ��ه رى چونکه له مێژووى فیکرى سۆسیولوجیا و زانستى

ده رونزانیدا هه میشه ئاماژه به وه کراوه که گه لێک کارى بووانى به شدار له زه به ند ئوردوگایه کی جار به کۆمه ڵ و جه ماوه رى جا سیاسی بێت یا سیاسی نه بێت پاڵنه رى سه ره کی گردبوونه وه ی ئه و ئوردوگایه رێکخراو ده سته جه معی شۆڕشگێڕى ئیراده یه کی نییه هێنده ى ئه وه نده ى ره وتى) مل نانه به کۆمه ڵه ( به گوزراشتى ئه نترۆبۆلوجیسته کان بڕوانه )ماکیفر�� الجماعه ��� دراسه فی علم االجتماع �� ترجمه محمد على أبودره ، لویس اسکندر 1968 دارالفکر العربی(. ئێمه له م هه وڵه سه ر پێیه خێرایه ماندا بۆ ئاوڕدانه وه له سه ر پرسی گۆڕان هه وڵ ئه ده ین پوخته یه ک له سه ر کاره کته ره و سیاسی سیسته مى گۆڕانى پرۆسه ى گۆڕان پرۆسه ى راب��ه ران��ى ئه کتیڤه کانى و ره س��ه ن ئومێده ى ب��ه و بۆچوونه کانمان و ب��ه ردی��د بخه ینه تاراده یه کى که نوێیه پرسه ئه م هه ڵسانگاندنى له زۆر م��ای��ه ى دڵ��خ��ۆش��ی و ده س��ت��خ��ۆش ک��ردن��ه له سه رپه شتیکه ران و به شداربووانى جا به هه ر مه به ست و بۆچوونێ بن، چونکه ئه گه رێکی ترى فریادره سى بۆ خه ڵکانى مه زڵوم و پاشکۆ خراوى ژێر قه ڵه مڕه وى

بۆرجوازیانه ى ئه مڕۆی هه رێم هێناوه ته ئاراوه .گه لی به شه ریه ت دا مرۆڤایه تى ن��وێ له مێژووى سیاسی قه ڵه مڕه وى سیسته مى له گ��ۆڕان له جۆر و کۆمه اڵیه تى ژیارى به خۆیه وه بینیوه و گه لی له نه مر و زیندوى کردۆته وێنه ى ره وتى گۆڕانخوازى دابڕان له مێژووى سه رجه مى به شه ریدا دابڕانێک که و بۆی ئاوڕدانه وه یه و خوێندنه وه و وه ستان مایه ى نوێی گه النى ن��ه وه ى بۆ وه رگرتنه لێ پ��ه ن��دوده رس سه رده م. مه حکومکراوى و لێکراو سته م و مه زڵوم ده کرێ ره وتى قوتابیانى شه ست و هه شت له ئه وروپا و جموجۆڵی فیکرى رابه رانى ئه و ره وته و هاتنه ئاراوه ى سیسته مى سۆسیال دیموکرات له نێوه ندی بوغرایی س��ه رم��ای��ه دارى سیسته مى تۆغیانی ل��وت��ک��ه ى و خوێنڕشتنی ئ��اس��ت��ى گ��ه ی��ش��ت��ب��ووه ک��ه رۆژئ�����اوا ئیمپریالیزمیدا شێوازى له داگیرکردن و میلله تان و ن��ه ده ی��ن ق��ه ڵ��ه م ل��ه کۆنی زۆر نموونه یه کی ب��ه زیندوویی به ئه مڕۆ پۆزه تیڤه کانى ده رئه نجامه له به رچاو و دیدماندا ئاشکرا بێت له وه ش زیندووتر و گه وره تر که مێژووى سه رجه م به شه ریه تى به گشتى تاریکاییه وه شه وه زه نگی له رۆژئ��اواى و ئه وروپا و ئ��اراوه هێنابێته پێشکه وتن و ژی��ان چراخانى ب��ه ره و ئه ویش رووخانى قه ڵه مڕه وى ده ره به گایه تى چاخه کانى ناوه ڕاست و نه مانى ده سه اڵتى ئیستبدادى که نیسه و فه لسه فه ى ئۆگه ستینی ره شبینی له حوکمى مرۆڤدا و ئیعالنی هاتنه ئاراوه ى زه مه نى زانست و پێشکه وتن و ئازادی و یه کسانى و مافی مرۆڤ له سه ر الشه ره شبینی و ئیستیبداد و کۆنه په رستى مه رگى و و مه رگدۆستى و ته رکی دنیایی. کرده به ره به یانى مێژوویه کی نوێ بۆ یه که م ئه وروپا و دواتر گشت و نوێ رژیمێکی ئ��اراوه ى هاتنه دیاره به شه ریه ت. سیسته مێکی قه ڵه مڕه وی نوێ کارێکی قه ده رى و له ده ره وه ى ئیراده ى مرۆڤ و سروشتى به شه ری یه وه نییه و شتێکیش نییه تیلقائی له خۆیه وه قۆناغ به

Ûقۆناغ دروست بێت، بێته میوانى سه ر ئه م زه ویه ،

ناکرێ که سێ به ڕاستى بیه وێ گۆڕانخواز بێ ئه گه ر بۆخۆى

هه ڵگرى ئه و قه ناعه ت و خه سڵه ته ئه خالقیانه نه بێت که ده وڵه تى یاسا و عه داڵه تى کۆمه اڵیه تى داوامان لێده کات

““

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

به ڵکو هه ره سى هه موو سیسته مێکی کۆنه پارێزی و نامرۆڤدۆستى و نا عه داله تى و نایه کسانى سپێرمێکه ل��ه ره ح��م��ى ئ���ه و س��ی��س��ت��ه م��ه دا وه ک ک��رده ی��ه ک��ی له دیالکتیکی بابه تى دژه ره وتێکى پێچه وانه یه یی دایک ده بێت. واته گۆڕان پرۆسه یه کی دیالکتیکی هێگڵ وه ک فه لسه فی واتایه کی به و جواڵنه پێمان ده ڵێت )به و سیسته مه وه ناسراوه که بێ ترس له ئاستى ناکۆکیه کاندا راده وه ستێت و ته فسیرێکی واقیعی دینامیکی ده کات و دینامیکیه تى واقیعیش په یڕه وى جواڵن و گۆڕانکارى سیکوچکه یی ده کات بابه ت دژه بۆ بابه ته وه له گۆڕانکارییه ش ئه م و ده ڕوات و بابه ت و دژه بابه تیش له به ر ناکۆکیه کانى یه کتردا له گه ڵ زۆران��ب��ازى ئه نجامی له نێوانیان قۆناغی نوێتر ده هێننه کایه وه "بڕوانه د. محه مه د دکتۆر ."30 الپ���ه ڕه هیگڵ فه لسه فه ى ک��ه م��ال له رێنیسانس کتێبه که یدا ل��ه م��ه زه��ه ر ک��ه م��ال الپه ڕه "33" ده ڵێت؛ کاتێک باس له هاتنه ئاراوه ى رێنسانس ده کات ده ڵێت:) له ئه نجامی کۆمه ڵێک هۆی ناوخۆیی و ده ره کیدا هاته کایه وه و پێکه وه له منداڵدانى کۆمه ڵگه ى ده ره به گایه تى ئه وروپادا کارى سه رچاوه ى مه زهه ر د.که مال بڕوانه کرد( خۆیان

پێشوو الپه ڕه 33 .دایک له و ب��وون قه ناعه ته ى ئه و ده گه ینه لێره وه بوون ویستى ئازادی و یه کسانى و پێشکه وتووخوازى له شێوازى قه ڵه مڕه ویدا جا له هه ر کۆمه ڵگایه کی هه لومه رجی که ده خ��وازێ سه ره تا بێت به شداریدا له بابه تى و پێداویستى کۆمه ڵگه یی و مه وزوعی ئارادا بێت ئینجا ئیراده ى تاک کۆی کۆمه ڵگه ى ئه و به گڕ خستنى و ج��واڵن��دن له رۆڵ��ی ب��ه ش��ه رى و سواره ده بێته و ده بێت مه وزوعیانه دا هه لومه رجه رابه ر و خولقێنه رى له دایک بوونێکی نوێ و هێنانه

ئاراوه ى سیسته مێکی نوێ.و فیورباغ لودفیغ کتێبی له ئه نگلس )فردریک ده ڵێت:) ئه لمانى کالسیکی فه لسه فه ى کۆتایی هیچ که به مجۆره یه مێژوو گه وهه رى چه نده هه ر شتێک بێ ویستى وشیارانه و ئامانجى به ئه نقه ست روونادات، بۆ ده رکى مێژوو ده بێت له م خاڵه سه روتر تاکی ئ��ی��راده ى زۆر الی��ه ک��ه وه ل��ه چونکه بچین چاالک و بێ ئه ژمار له مێژوودا ده رکه وتوون که چه ندین ئاکامى ته واو جیاواز و ته نانه ت ناکۆکیان له ئه وانیش بزوێنه رى سه رئه نجامى لێکه وتۆته وه تێکڕاى به رئه نجامى به رهه مهاتوودا ده ور و گرنگى الوه کیان هه یه . بڕوانه الپه ڕه )160( مێژووى وشیارى چینایه تى - لۆکاچ وه رگێڕانى هادی محه مه دى (ده بێت له خوێندنه وه ى ئه و ئاماژانه ى سه ره وه ئێمه چی له وێوه چۆن تێبگه ین و له هه لومه رجی مه وزوعی ئه وه ى له گه ڵ بۆچی که نهێنییه به و به رین په ى فه لسه فه ى حوکمى بۆرجوازیانه ى ئه مڕۆى هه رێم له * کۆمه ڵگادا زۆربه ى به رژه وه ندییه کانى خزمه تى یان راستر به رژه وه ندیه کۆمه ڵگه یه کان و عه داڵه تى و بانگه شه به رامبه ریشدا ل��ه نییه کۆمه اڵیه تى ستراتیجی تیکۆشانى سه رجه م گۆڕانخوازانى هه رێم هه رێم ئه مڕۆی قه ڵه مڕه وى سیسته مى پێچه وانه ى

هه ڵبژاردنه کانى له چی که ئ��ه دات نیشان خۆی )3/7( ئه و ئومێده ى شه قام هه یبوو به و پرسه نوێیه نه هاته ئاراوه پرسی گۆڕان له الیه نى گۆڕانخوازانى هه رێم له خه باتى هه ڵبژاردندا تا ئه و راده یه ى پێویست )3/7( ده رئه نجامه کانى ده رکه وتنى دواى له بوو به شکست نییه توانایدا له هێشتا که ده رک��ه وت ده سه اڵتى بورجوازى حیزبی له قه ڵه مڕه ویدا بهێنی یان النی که م کاریگه رى له سه ر کێشکردنى جه ماوه ر و ده نگه کانى جه ماوه ر به ئاقارى ستراتیجی تیکۆشانى خ��وێ��دا راک��ێ��ش��ی ل��ه س��ات��ه وه خ��ت��ێ��ک��دا س��ه ن��گ��ه رى جه ماوه ر کۆمه اڵیه تى و ئابوورى به رژه وه ندییه کانى گه یشتۆته به رامبه ر و به ره نگارى به رژه وه ندی تایبه تى ده س��ه اڵت��دار چینی کۆمه اڵیه تیه کانى و ئ��اب��ورى ب��ه وات��ای��ه ک��ی ت��ر ه��ۆش��ی��ارى ج���ه م���اوه رى هێشتا نه گه یشتۆته ئه و ئاسته ى له ژێر کۆنترۆڵی سیاسه تى ده سه اڵتدارانه وه الیه ن له خه ڵکی ده سته مۆکردنى

رزگارى بێت.کۆمه اڵیه تى هۆشیارى و تایبه ت هۆکارى ده بێت سیاسی ج��ه م��اوه رى س����ه رووه وه چ��ی بێت و ل��ه چ له ش��اراوه فاکته رێکی چ ده بێت بێت؟ ئاستێکدا پشتى شکستى ده نگی جه ماوه ر بۆ پرسه ئابورى و کۆمه اڵیه تیه کانى له خه باتى هه ڵبژاردنى په رله مانیدا رۆڵی خه فاندن و شکست پێ هێنانى هه بێت، ئاستى گۆڕانخوازى کادیرانى راب��ه رو سیاسی ده سه اڵتى و که سایه تى راسته قینه ى ماهیه تى و کوردستان هۆشیاریان له م پرۆسه و تیکۆشانه نوێیه دا له چ پله و شێوازێکدا بێت، ئایا ئه وه هۆکارى بابه تى ئه ودیوى که گۆڕانه کاره کته ره کانى ئیراده ى و ده سه اڵتى ناهێڵی مه رام و جه ماوه ر بگاته لوتکه و ده نگه کانى بگه ێنێته هۆڵی په رله مان یان ئیفلیجی هۆشیارى و

ئیراده ى سیاسی ئه و کاره کته رانه یه ؟ کۆتایی و فویرباخ لودیک کتێبی له ئه نگڵس ف��ه ل��س��ه ف��ه ى ک��الس��ی��ک��ی ئ��ه ڵ��م��ان��ی��ا ل���ه م خ��اڵ��ه وه

مێژوو گ��ه وه��ه رى چ��ه ن��ده ه��ه ر ک��ه ده ستپێده کات به مجۆره یه که هیچ شتێ بێ ویستى وشیارانه و ئامانجى به ئه نقه ست روون��ادات، بۆ ده رکى مێژوو له الیه که وه بچین، چونکه خاڵه سه رتر له م ده بێ زۆر ئیراده ى تاکی چاالک و بێ ئه ژمار له مێژوودا ت��ه واو جیاواز و ئاکامى ده رک��ه وت��وون که چه ندین سه رئه نجام و لێکه وتۆته وه ناکۆکیان ت��ه ن��ان��ه ت ب��زوێ��ن��ه رى ئ��ه وان��ی��ش ل��ه ت��ێ��ک��ڕاى ب��ه رئ��ه ن��ج��ام��ی به رهه مهاتوودا ده ور و ره نگى الوه کیان هه یه ، ده بێ ئه م خاڵه رۆشن بکه نه وه که له و دیوی خودی ئه م کام و ش��اراوه ی��ه هانده ر هێزێکی چ بزوێنه رانه وه هۆکارى مێژوویی له مێشکی مرۆڤه ئه کتیڤه کاندا لوکاچ جۆرج بڕوانه ده ک��ا؟ دروس��ت بزوێنه ره ئه م – مێژوو و وشیارى چینایه تى – وه رگێڕان هادی

محه مه دى الپه ڕه 160.به بڕواى من ئه م شرۆڤه ماتریالیزمه مێژوویییه تا ئه و حه ده راسته که ئیفلیجی ئیراده یی گۆڕانخواز نه ک نوێگه ریانه م��ان��اى ب��ه ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان��ه ) و هێزیکی چه ند به پابه نده جه ماوه ر چه کداریانه (ى ئابوورى، سیاسی، کۆمه اڵیه تى که بۆته هێزیکی مێشکی له سه ر هه یه کاریگه رى ش��اراوه و هانده ر مرۆڤه کان و بڕیارى سیاسی جه ماوه ر. له دواى ئه م شرۆڤه یه ده کرێ ئێمه هه نگاوى به مالوه بنێین له و ماتریالیزمى مێژووه وه پشتى له سیحرییه ى عه سا مێژوویی پێمان ده ڵیت که بزوێنه رمانه و ئاوڕێکی بزواندنى ئاشکراى و دی��ار ه��ۆک��ارى ل��ه واقیعی و جوڵه هۆکاره کانى و گ��ۆڕان��خ��وازى هۆشیارى شکستى بخه ینه به ر دید و بۆچوونه کانمان. مرۆڤ پێشتره کۆمه اڵیه تى بایۆلۆجی کائینێکی وه ک رۆحی کائینێکی له وه ى وه ک زه ویه ئه م سه ر له عه قاڵنى بێت. به واتایه ک که پێداویستیه بایۆلۆجی و جوڵه سه ره کى بزوێنه رى کۆمه اڵیه تیه کانى و بزاوته رۆحی و عه قاڵنیه ته کانیشی. لێره وه ئه ڵقه ى په یوه ندیه کانى هۆشیارى تاکه کان له سه رو و ئیراده ى خۆیانه وه پابه ند و ملکه چی ئه و هێزانه ده بێ وه ک بااڵبوو)المتسامى( نه ک نۆڕماڵ که سایه تیه کى پێداویستیه و ئ���اره زوو تێرکه رى و به خشنده ک��ه بێت. و کۆمه اڵیه تیه کانى بایۆلۆجی و غه ریزه یی "3/7 و 7/25" نێوان م��اوه ی له که خه ڵکانێک به و ده س��ه اڵت ئۆرگانه کانى و پارت ریزه کانى له ده رێ ده هاتنه گۆڕانخوازه وه ئه قڵه و ب��ه رزه روحه نێوه ندی ئه ڵقه کانى جه ماوه رى گۆڕانخواز ده چوونه ب��ه م��ه ب��ه س��ت��ى ب��ه رن��گ��ارب��وون��ه وه ى ده س���ه اڵت���ى به شێوازێکى دیموکراسیانه له فه تره یه کی زۆر که مدا هه ڵوێستى له ده ب��وون��ه وه پاشگه ز به دیمانده کردن مه حروم که ده یانزانى چونکه شۆڕشگێڕانه یان، ژیانى و بژێوی سه رچاوه کانى گشت له ده ک��ران و ده س��ه اڵت��ه وه الی��ه ن له و کۆمه اڵیه تیان ئ��اب��ورى به ره ى گۆڕانخوازیش له توانایدا نه بوو که به دیلی به رامبه ر له بکات فه راهه م پێداویستییه کانیان بۆ ئه کته ڤیسته کانى له گه لێ و کادیران ئه وانیشدا ره وت�����ى گ���ۆڕان���خ���وازی���م���ان ده ب��ی��ن��ی ک���ه ب���ه چ حماسه تێکه وه به رده وام بوون له هه ڵمه تى تیکۆشانى

له دواى دروست بوونى سنوورى جوگرافیایى جیاجیا و ده وڵه تى نه ته وه ییه وه له ژێر فشارى بانگه شه ى پاراستنى

ئاسایشى نه ته وه یى و یه کێتى نه ته وه یى و رێگرتن له

خه ته رى ده ره کى، ده سه اڵت و سته مى ده وڵه ت و فشارى له سه ر ئازادییه کانى تاک جۆریک

له ره وایه تى به خۆیه وه بینى

“

“

27 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره وتار

پرۆسه کانى ل��ه گ��ۆڕان��خ��وازی دی��م��وک��راس��ی��ان��ه ى ده نگدان و هه ڵمه ته کانى هه ڵبژاردن دا به بێ ئه وه ى و بایۆلۆجی ژیانى ده ره کی مه ترسی بچووکترین هۆکاره که شی ق��ه ل��ه ق��ه وه . بخاته کۆمه اڵیه تیان ئ��ی��راده ى گ��ۆڕان��خ��وازى و شۆڕشگێڕی گ��ه وره ی��ی ئه وه به ڵکو تر، له مانى نه بوو ئه کتیڤیستانه ئه و بوو یان ئابوورى و کۆمه اڵیه تى مسۆگه رى ژیانى بۆیان پێشتر ده س��ه اڵت��ه وه حیزبی سێبه رى له که رێگه ى مووچه له به رده وامى به مسۆگه ر کرابوو و بیمه ى ته قاعدی بااڵ و پۆستى ئه کادیمی) که زووتر هه ر له رێگه ى حیزبی ده سه اڵته وه نه ک به نمره و خوێندن و چاالکی خۆیان( پۆستى سیاسی که له رێگه ى ئه و پۆسته یانه وه زووتر بووبوونه خاوه نى خانوو دارایی و سه رچاوه ى مسۆگه رى بژێوی که مافی خۆی هه ندێکیشیان بۆ حه دێک تا ره نگه ده رخه ین که ئ��ه وه ده م��ان��ه وێ ته نها ب��ه اڵم بووبێ، ئ��ی��راده ى شۆڕشگێڕى و گ��ۆڕان��خ��وازى س���ه روو ل��ه تاکه کانى کۆمه ڵگه ئه وه پێداویستی مرۆڤه کانه که رۆڵی سه ره کی هه یه له گردبوونه وه و به تاڵکردنه وه ى گۆڕه پانى تیکۆشانیان. نه ک دروشم و ئایدیۆلۆجیا و ه��وت��اف��ی ب���ه ک���ۆم���ه ڵ. ل���ه ه���ه م���وو زه م�����ان و تاکه کان په یوه ندییه کانى ئه ڵقه ى زه مه نێکیشدا که به حیزبی ده سه اڵته وه نه یتوانى به رژه وه ندییه مادی ئه وه بکات مسۆگه ر بۆ کۆمه اڵیه تییه کانى و کۆمه ڵگا مرۆڤه کانى ترسنۆکترین که ئاشکرایه شه ڕى و به ره نگاربوونه وه سه رشه قامى ده که وێته ده س��ت��ه وی��ه خ��ه ل��ه گ��ه ڵ ئ��ه و ه��ێ��زان��ه دا ده ک���ات که مه حرومیان ده کات له ئازادی و نان و که رامه ت و

پێداویستیه کانى سه روه رى و ژیانى ئارام. له بریتیه گ��ۆڕان ره وت��ى یه که مى ئه رکى ل��ێ��ره وه دابڕانى په یوه ندى نێوان جه ماوه ر و ده سه اڵت. بریتیه ده سه اڵته وه له سه نگه رى جه ماوه ر گواستنه وه ى له بۆ سه نگه رى پارێزه رانى مافه کانى هه موو خه ڵک، به وه رگرتنه وه ى هه رچى هێزى مادى و دارایى هه یه ژێر بۆ ده س��ه اڵت��داره ک��ان��ه وه حیزبه رکێفى ژێ��ر له

ده سه اڵتى یاسا.کردنى ب��ه ی��اس��ای��ى ل��ه بریتیه دووه م��ی��ش ئ��ه رک��ى مافه کانى هاوواڵتیان له هه رێمدا وهاوتاکردنێتى به مافه کانى مرۆڤ، وه به گه ڕخستن و جێبه جێکردنى له ده زگا حکومیه کانه وه رێگه ى له مافانه یه ئه م ژێر ره قابه یه کى توندوتۆڵ بۆ ئیفلیجکردنى هه موو ده زگاکانى ناو ده ستخستنه بۆ حزبه کان هه وڵێکى

جێبه جێکردنه وه .په یامانه ئه م گۆڕانخوازانه ى ئه وکاره کته ره کێن

له ئه ستۆ ده گرن ؟ ئه کتفیستێکى ب��ه خ���ۆى ک��اره ک��ت��ه رێ��ک ه���ه ر بۆ ره وتى گۆڕانه وه له الیه ن یا ده زانێ گۆڕانخواز به هه موو ده بێت: ده ک��رێ کاندید په رله مان هۆڵى یه کسانى، ئ����ازادى، ب��ه ب���اوه ڕى قه ناعه تێکیه وه هه موو ره واى هه قى به و بێت مرۆڤ مافه کانى هاوواڵتیه کى هه رێمى بزانێ و هه ر ئه فه رۆزکردنى تاکێک یا جوداکارى که سێ له سه ر حسابى ئه وانى تر ئه گه ر خۆشى بێت ده بێ به خیانه تێکى نیشتمانى

دابنێ وهه ر بڕێکیش له سامانى نیشتمانه که ى به موڵکى شه رعى گشت هاوواڵتیانى له قه ڵه م بدات. به قه ناعه ته وه باوه ڕى به یه کسانى هه مووان بێت له گه نده ڵیه ک هه موو سامانه دا. ئه و دابه شکردنى له هه ر زیاده ڕۆیى به کاربردنى و گشت زه ره رى به نیشتمانه که ى سامانى ن��او به رهه مى کااڵیه کى ترۆتسکى بدات. قه ڵه م له نیشتمانى به خیانه تێکى ده ڵیت"ئه و سه ربازه ى له سوپاى سووردا گوێ ناداته ده دڕێ ، زوو پیاڵوه کانى ئه وه پیاڵوه کانى پاکژى پیاڵو جووتێ ساڵێکدا له ئ��ه وه ى له جیاتى واتا به به زیادکردنى به کاردێنێ ، دووج���ووت به کاربێنێ نیشتمانى سامانى له زه ره ر واته پێاڵویش جووتێ نیشتمانى سه نگه رى ل��ه س��ه رب��ازه ئ��ه و ئیتر ده دا ده رده چێت و ده چێته به ره ى ئیمپریالیزمییه وه �� بڕوانه

ترۆتسکى}لثوره والحیاه الیومیه {.ده ب��ێ��ت ک��اره ک��ت��ه رى گ��ۆڕان��خ��واز ب��ه م ووردب��ی��ن��ى و لێپرسراویتیه وه مامه ڵه له گه ڵ یه که مجار خۆى ئینجا هاوخه بات و نه یاره کانیدا بکات. له برى به رژه وه ندى الیه نه که ى به رژه وه ندى و س��ه روه رى حیزب و خۆی هاوواڵتیه کانى مافى پاراستنى یاساو س���ه روه رى پاڵنه رى چاالکیه کانى بێت ئه وسا ده توانێ متمانه ى به الى ده س��ه اڵت رکێفى ژێر ریزه کانى و جه ماوه ر

خۆى و سه نگه رى تێکۆشان رابکێشێ.په رله مانتارێکى ب��ه ب���اوه ڕ ده ت��وان��ی��ن چ��ۆن ئێمه گۆڕانخواز بکه ین کاتێ ده ڵێت من ناهێڵم ده سه اڵتى بنه بڕکردنى هه وڵى و زان��ک��ۆوه ن��او بچێته حیزب ته زکیه و ته زکیه کارى ده ده م، به اڵم خۆى پێشوه خت هه ڤاڵ نامه ى له رێگه ى بااڵى خوێندنى مه قعه دى

فاڵن و واسیته ى فاڵن مه سئوول وه رگرتووه .چۆن باوه ڕ به و گۆڕانخوازه بکه ین که ده ڵێت حیزب هه رێم بودجه ى له چونکه خوڵقاندووه ، گه نده ڵى دارایى خۆى وه رده گرێ و به سه ر ئه ندامانى خۆیێ و الیه نگرانیدا دابه ش ده کات له کاتێکدا ئه م به ڕێزه پێویست و بێ پسپۆری و بێ خۆى بێ شه هاده ى پۆستى حیزبه وه رێگه ى له ش��اره زای��ی و خزمه ت زه وى رێگه یه شه وه له و وه رگرتووه حکومه تى بااڵى و مووچه و ئیمتیازاتى پۆسته که ى بۆ دابینکراوه و تاچه ند ساڵێک و که سوکارى بینه قاقاى خۆى تا دواتر هه ر به پشتیوانى حیزبه که ى خانه نشین ده کرێ و پاڵى لێده داته وه و ئیتر ئه وجا لێمان ده بێته مارتن لۆته رو داواى گۆڕانى سیسته مى ده سه اڵت ده کات.

ن��اک��رێ ک��ه س��ێ ب��ه ڕاس��ت��ى ب��ی��ه وێ گ��ۆڕان��خ��واز ب��ێ ئ��ه گ��ه ر ب��ۆخ��ۆى ه��ه ڵ��گ��رى ئ��ه و ق��ه ن��اع��ه ت و و یاسا ده وڵه تى که نه بێت ئه خالقیانه خه سڵه ته له هه ر لێده کات. داوامان کۆمه اڵیه تى عه داڵه تى گۆڕان ره وتى ناو کاره کته ره کانى باروزه مه نێکدا ئه و خه سڵه ت و ره فتاره باشانه ى له خۆیدا به دیکرد ب��زوت��ن��ه وه وى ئه کتفیستى ک���ادرو ببێته ده ش���ێ ریفۆرمخواز و گۆڕانخواز و ئومێدى باشیشى لێ به دیده کرێ ئه گه ر له داهاتوودا هه رپۆستێکى بااڵ

وه رگرێ .له پچڕانى ئه مڕۆ ئه زموونى قه ڵه مڕه وى شکستى به ه��ه رێ��م��ه ده س��ه اڵت��داره ک��ان��ى حیزبه پ��ه ی��وه ن��دى

هه موو بۆ حزبه کان پاوانکردنى ج��ه م��اوه ره وه ی��ه . فه راهه م بۆ به کارهێنانى و ده س��ه اڵت کایه کانى کادرانى ومه عنه وه ى ماددى به رژه وه ندی هێنانى و الیه نگرن که له جه ماوه ر ده سته یه ک و حیزبى له خۆ پێناسێک هیچ حیزبه کانه مشه خۆرانى لێره وه نه بێ . ده سته گه ری زاروه ى ته نها ناگرێ پێناسه ى بۆ سیاسیدا فه رهه نگى نێو له ده ک��رێ سیسته مى حوکم لێره زاراوه ى حوکمى ده سته گه رى به زاراوه ی سیاسى بۆ ئه مڕۆى ئێره "حیزبۆکراتى"

به کاربهینرێ .سیاسه تى ده سته گه رى له حوکمدا له هه ر شێوازیکدا بێت، عه شایه رى ناوچه یه ک یان ئیماره تى ویالیه تێک یان حکومه تى هه رێمێک له مێژووى سیاسى ئێمه دا بۆته میراتێکى نه خۆشانه ى مێژوویی نه وه به نه وه له ئه مڕۆ ئه وانه ى بۆ ده سه اڵتدارانى کۆنه وه ماوه ته وه پ���ه روه رده پێ هه ڵپه رستى ج��ه م��اوه رى له به شێک به رژه وه ندى پاراستنى شعورى میراته وه له م ده که ن. له سه ر الی��ه ن��گ��ه ران��م و بنه ماڵه و خ��ێ��زان و خ��ۆم به شێکی ده بێته تر خه ڵکانى ب��ه رژه وه ن��دى حسابى تێکۆشانى ستراتیجى و ئایدیۆلۆجیا س��ه ره ک��ى سیاسى سه رکرده و کادر و الیه نگر و دۆستانى ئه م ده سته یه . بۆیه به بڕواى من بۆ بنه بڕکردنى دیارده ى سه راپاگیرى گه نده ڵى له ئه مڕۆى هه رێمدا له شه ڕى به ره نگاربوونه ى جه ماوه رى مه زڵومه له گه ڵ دیارده ى لێدانى یه که مى ده سه اڵتى بۆرژوازى ده سته گه ریدا، ش��ه ڕى ب��ه ده س��ه اڵت��دا کایه کانى نێو ل��ه حیزبى ئه م ده ب��ێ ده س��ت��ه گ��ه رى سیاسه تى ده س��ت��ه وی��ه خ��ه ى که پێشڕه وانى ده کرێ ئووردوگایه یک به شه ڕه ش ه��ه ر ه��ه م��ووی��ان ک��ه س��ان��ێ سیاسى و ه��ۆش��ی��ار و روناکبیربن که له مێژووى ئه م نۆزده ساڵه دا وه ک و ره واک��ان به رژه وه ندییه له مه زڵوم ترى خه ڵکانى بۆ ده ک���رێ ئ��ه وج��ا ک��راب��ن، م��ه ح��روم مافه کانیان هه رێم حکومه تى قه ڵه مڕه وى سیسته مى گۆڕینى

ئیعالنى شۆڕشى سپى بکرێ .

هه ره سى هه موو سیسته مێکی کۆنه پارێزی و نامرۆڤدۆستى و نا عه داله تى و نایه کسانى سپێرمێکه له ره حمى ئه و

سیسته مه دا وه ک کرده یه کی پێچه وانه یه یی ره وتێکى دژه بابه تى دیالکتیکی له دایک ده بێت. واته گۆڕان

پرۆسه یه کی دیالکتیکی جواڵنه

“

“

[email protected] | 2011/3/20 | 4 چاوپێکەوتن~ | ژماره

شێخ عه بدوڵره حامن نه قشبه ندی:

ئامانجی پیالنگێڕی پانزده ی شوبات، بێ ده نگ کردنی کوردی ئازاد بوو

پانزده ی شوبات، ڕۆژێکی ڕه شه له مێژووی گه له که ماندا

به بۆنه ی پیالنگێڕی نێوده وڵه تی له سه ر رێبه ر ئۆجه الن ئێمه وه کو بنه ماڵه ی نه قشبه ندی له الیه ن خۆمانه وه ، که له سه ره تای شۆڕشه کانی کوردستاندا به شداربووین، نه گریسه مێژوویه کی که شوبات پانزده ی رۆژی به نێوچاوانی دیکتاتۆره کانی جیهانه یه که ناوه ، چونکه شێخ سه عیدیش که خۆی له بنه ماڵه یه کی نه قشبه ندینه رێبه رئۆجه النه . هاوشێوه ی پیالنگێڕیه کی قۆربانی له مێژووی ڕه ش��ه خاڵێکی وه ک��و پیالنگێڕییه ، ئه و گه لی کورده و پڕ له خه یانه تی ده زانین. که سایه تی به رێز ئۆجه الن، خاوه ن سێ کاراکتری مه زنه و له سێ که سایه تیدا ده بینم، یه که مین، خاوه ن که سایه تێیه کی کۆمه اڵیه تی، تئۆرێکی دارێ���ژه ری که فیسلۆفه سیاسی و مرۆڤایه تییه . دووه مین، دارێژه رو بونیادنه ری ده توانێت که سه ربازییه پۆرفیشیۆناڵی هێزێکی له به رامبه ر هه موو ئه و ئێش و ئازار و برسی و تۆنیۆیه و له شۆڕشه کانی که بکات به رخۆدان سۆڵه سه رماو به رێدا، پێکنه هاتووه و نه هێڵێت، مێژووی شۆڕشه کانی به رێ دووباره ببێته وه . و له هه مانکاتدا، که سایه تێکی رۆشنبیر و مێژووناسی کۆمه اڵیه تیه که توانیوویه تی مرۆڤه کان بۆ ئ��ازادی ژیاندا، بواره کانی له هه موو خیدا له که سایه تیه توانییویه تی بکات. ده سته به ر و بکات دی��اری وتوێژه کانی چین هه موو مافی له وانه ، ک��ردۆه ت��ه وه نزیک له یه کتری مرۆڤه کانی ئه تنیک، و م��ه زه��ه ب و ئایین ژن���ان، گ��ه ن��ج��ان، سیاسه ت و داب ونه ریت، له هه ر بابه تێکه بگره هه موو مافی که سێک که به مه رجێک ئ��ازاد مرۆڤێکی تر و که سێکی نه کات پێشێل و ترنه خوات که سی پیالنگێڕییه ی ئ��ه م م��ن، ب��ه ب��ڕوای نه چه وسێنێته وه . پانزده ی شوبات، که له مێژوودا، له الیه ن ئیمپراتۆرییه ، دیکتاتۆره کان له حه قی میلله تی کورد ده ستی پێکردو

هه ستاون به پیالنگێڕی و قڕکردن له دژی کوردان و ئه وه ش زیاتر به هۆی شوێنی جۆگرافیای کوردستان و ئه و ده وڵه مه ندییه به پیته ی کشتوکاڵ و ده وڵه مه ندی زه وی که شوێنێکی ستراتیژیی وس��ه ری ژێ��رزه وی په یوه ندی له الیه ن ژئۆستراتیژییه وه ، مه زن و گرنگه به پێچه وانه وه و رۆژه��ه اڵت��ه وه به رۆژئ��اوا وگرێدانی به شێوه یه کی و ده به ستێته وه به یه که وه هه ردوویانی تر، رۆژهه اڵت ورۆژئاوای له یه کتر جۆداکردۆوه ته وه ، ئ��ه م��ه ش ئ��ه و خ��اڵ��ه ی��ه ، وات���ا ده وڵ��ه م��ه ن��د و شوێنی ستراتیژییه کی کوردستان، هه میشه ، له الیه کی تره وه ، کوردستان، شوێن و النکه ی ئاواکردنی شارستانی و

یه که مین شارستانییه له مێژوودا.به م و ئاسته ل��ه م پیالنگێڕییه کی بۆچی *

شێوه یه ؟- مه ترسی دیکتاتۆره کان له به رێز ئۆجه الن ئه وه بوو ئامانج ده کرده ئازادی گه النی فه لسه فه که ی، که و بۆ ئه وه ش تێده کوشا، له وانه ش گه لی کورد. هه ر بۆیه ئه و به رنامه و ستراتیژییانه ی که به رێز ئۆجه الن یاداشته کانیشیدا، و له په یام هه روه کو و دایڕشتبوو ل��ه دژی دیکتاتۆره دی��اری ده ک��ات، پێویسته گه الن سه رده سته کانی به رخۆدان بکه ن و به بنده ستی خۆیان رازی نه بن. مه ترسی دیکتاتۆره زلهێزه کانی جیهانی له به رامبه ر به فه لسه فه که ی رێبه رئۆجه الن ئه وه بوو که ئه م فه لسه فه یه هه موو گه النی جیهان بگرێته وه و ئیدی ئه وان ئه و توانایانه یان له ده ست نه مێنێت و نه توانن حوکمی سه ر واڵتانی خۆیان بکه ن، چونکه داڕشتنی فه لسه فه که ی، داڕشتنێکی مێژووییانه بوو، مه گه ر بتوانن، مارکس و ئه نگلیس وه کو که سایه تییه کی پیالن و پرۆگرامێکی وا بۆ ژیانی گه الن دابڕێژن. واتا ئه و کاره ی ئه و، به رنامه ی ژیان بوو که به ده ستیه وه بژی و که س ئاسوودیی به ئینسان چۆن بوو، که مافی که س پێشل نه کات و مرۆڤه کان به ته بایی و

برایه تی بۆ خۆیان بژین. ده توانم، بڵێم، رێبه رئۆجه الن، بنده ست وگه النی کۆمه ڵگا به به ر وم��ۆراڵ��ی رۆح ده کرده وه ، ئه مه ش له الیه ن واڵتانی به ناو دیموکراسی و ئه وروپایی مایه ی په سه ند نه بوو. واڵتانی ئه وروپایی ئابووری خۆیان گه النی ئاستی به رزکردنی له پێناو ناوی ئه وه ی که گوایا تر، ده چه وسێننه وه ، و له ژێر ئاوه دانکردنه وه و رزگارکردن له ده ستی دیکتاتۆره کانی واڵتان چاکسازی و ئاوه دانکردنه وه له ژێرناوی ترو خۆیان ئ��ازادی ناوی له ژێر وپاشانیش داگیرده که ن ده که نه ، ده سه اڵت به سه ریانه وه و داهات وسه رۆه ت و سامانی ئه و واڵته بۆ خۆیان ده به ن و قۆرخی ده که ن خۆیانیشی ده س��ه اڵت��ی ژێ��ر گه النی شێوه یه ب��ه م و پ��ێ ب��ێ��ده ن��گ ده ک����ه ن. ب���اری ئ��اب��ووری خۆیانیش ژێرده سه اڵتیان گ��ه الن��ی ب��ۆئ��ه وه ی ده ک���ه ن، بڵندتر ئه مه ، نه ده نه ش��ۆڕش��ه وه . رازی بکه ن و ده س��ت پێ و رێبه رئاپۆ، ب��ه اڵم دیکتاتۆرێکه . هه موو ڕه وت��ی بوو، گه الندا هه موو ل��ه ب��ه رژه وه ن��دی فه لسه فه که ی م��ه زن خزمه تێکی به ڵکۆ ک���ورد، ب��ۆ ته نیا ن��ه ک حیساو هه موو ئه مه ش و مرۆڤایه تیدا له حه قی بۆ بۆیه ، هه ر ده ک���رده وه . پۆچه ڵ ئه وانی کتابه کانی هه موو ده سه اڵتدارانی سه رکوردستان له وانه هه رچوار تورکیا و ئێراق ئێران، سووریه ، داگیرکه ری واڵتی ئیسرائیل و ئه مریکا ناتۆوه و هێزه کانی به هه موو و و ده ستیاندابه یه که وه خۆیان، مافیاکانی موسادو و پێویستی له حاڵێکدا پیالنگێڕی، که وتنه ل��ه دژی ده کرد، که ئه وان له دژی بێ عه داڵه تی تێکۆشانیان بکردایه ، که چی به وریاییه وه گۆشاریشیان خسته سه ر واڵته عه ره بیه کان ودۆستانیان و هه وڵیاندا، که به ربه ست رێبه رئاپۆ ده ستبه سه ربکه ن و شۆڕشه که ی

بکه ن.* میسر له پیالنگێڕییه که دا، چی رۆڵێکی هه بوو؟- هه ر ئه م حۆسنی مۆباره که گۆڕبه گۆڕه له کاتی

نه قشبه ندی، شێخی ته له فزیۆنیدا، له دیمانه یه کی الیه نگه رانی و ک���وردان ل��ه هه ستیاری بانگی به له به رامبه ر که ده ک��ات نه قشبه ندی ته ریقه تی له باکووری نه ته وه که مان دۆژمنانی پیالنه کانی به سه باره ت خۆی بیروڕای و بن هه ستیار واڵت پیالنگێڕییه نێوده وڵه تییه که ی)15(ی شوبات له سه ر

رێبه ر ئۆجه الن باس کرد.

29 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره چاوپێکەوتن

خۆیدا، و له سه ردانێک بۆ واڵتی سووریا داوای له به شارئه سد ده کات که ئۆجه الن له سووریه به ده رنێ، و به به شاریش ده ڵێت ئه گه ر تورکیا هێرشی تۆ بکات، بکه ین. ت��ۆش و له سووریا به رگری ناتوانین ئێمه هه ر بۆیه ، ئه مه هه ڕه شه و به بیرهێنانه وه یه ک بوو بۆ ئه وه ی که تۆ پێویسته به رێز ئۆجه الن له واڵتی خۆت و ته ڵه که خستنه به مه به ستی ئه مه ش به ده رکه ی، ده ستبه سه رکردنی رێبه رئۆجه النیان ده کرد، میسر که خۆی مێوانداری کۆنگره ی قاهێره ی ساڵی )1921(ده کات، هه میشه هه وڵیداوه ، رۆڵی یارمه تیده رو چاوش داگیرکه ر سیسته می بۆ له ناوچه که وپاسه وانێک به رێوه ببات، به اڵم ئێمه دیمان، ئه و سیسته مه له کاتی له ناوچوونی حۆسنی دا، نه یتوانی به رگری لێبکات

وبیپارێزێت. * له وکاته دا، په که که و ئۆجه الن، له باشوری واڵت،

چۆن ده بینران؟پێش واڵت، له باشووری کورد وه کو گه لی ئێمه -به ده ستگیربکرێت، ئ��ۆج��ه الن رێ��ب��ه ر ک��ه ئ���ه وه ی په که که ، زۆر نامۆ بووین و نه مانده ناسی. په که که ، خۆی له شاری سلێمانی هه بوونی هه بوو، به اڵم، ئێمه وه کو خه ڵێکی نامۆ سه یرییانمان ده کرد و هه ندێک جاریش پرسیاری ئه وه مان ده کرد، ئاخۆ ئه مانه کورد باره گاکانیان بنکه و که ئ��ه وه ی پاش نا؟ یان بن، له الیه ن هێزه کانی یه کێتی وپارتییه وه پێیان گۆازتنه وو چوونه قه ره داغ و پاشانیش له قه ره داغیش، به پیالنی شێوه یه ، ب��ه م گوایا که ئ��ه وه ی بۆ وتورکیا، ئێران کوردستاندا ه��ه رێ��م��ی ب��ه س��ن��ووری دان ده خ�����وازن، و ده که نه وه بۆ خه لیلیان ئیبراهیم ده روازه ی و بنن په الماری بێت، بۆ ته ماته یان په تاته و تۆربه یه کی سه ر هێزه کانی په که که یان دا و له وێشه وه ، ده ربازی قه ندیلیان کردن. ئێمه ، هه تا ئه و کاته ش، سه باره ت به ده ڕنده ی فه رمانده کانی هێزه کانی یه کێتی نیشتمانی په که که گه ریالکانی به شه هیدکردنی له به رامبه ر وله وانه ش کچان، باوه ڕم نه ده کرد، به اڵم پاش ئه وه ی بیست که ئه و کچه گه ریالیه م که خۆم، داستانی چۆن، فه رمانده یه کی هێزه کانی تایبه ت به یه کێتی نیشتمانی به قۆنداخه تفه نگه که ی له سه ری ئه و کچه مێشکی و ده دات ئه سیرکرابوو، که گه ریالیه ی ده ک��ات، به خت گیانی وله جێدا پارچه پارچه ده کات پێشمه رگه م هێزه کانی ده ڕن��ده ی��ی ئاستی کاته ئه و له به رامبه ر به گه ریالکانی په که که وه باوه ڕکرد و له و کاته وه دا، ئیدی منیش ویژانم جوال و ووتم که ئه مه ئ��ه وه ش کچی منه ، زۆڵمێکی گه وره یه و ووتم که ئه ویش دایک وباوکی هه یه و هه ر له وکاته دا، ئازاری زۆرم پێگه یشت. کاتێک بینیمان به رێز ئۆجه الن گیراوه جوانمێرانه و به شێوه یه ک تۆمه تباریدا، له قه فه سی و ن��ه ت��ه وه ک��ه ی ده ک���رد، ش��ێ��ران��ه ، داک��ۆک��ی له مافی ئیدی ئێمه ش ب��وو، دی��ار پێوه تۆڕه ییه کی زۆری و هه ڵوێست ئیدی پێویسته که ک��رد، ب��ه وه هه ستمان بنووێنین. ئێمه ، ئه وکاته هه ستمان کرد. مرۆڤ، هه تا کاته ش ئه و وه رناگرێت. هه ڵویست نه کات، هه ست ئێمه هه ڵوێستمان وه رگرت. هه ر بۆیه ، به چاوپێکه وتن و به دواداچوون له گه ڵ الیه نه سیاسیه کانی تر، بۆمان

به ڕێمان، وسه رۆکه کانی ش��ۆڕش که ده رک����ه وت، به رژه وه ندییه قۆربانی ک��ردۆه ت��ه شۆڕشیان مێژووو که وتۆنه ته و خۆیان بنه ماڵه ییه کانی و شه خسی ژێرده ستی داگیرکه رییه وه و کۆنترۆڵکراون و سامان و موڵک و ماڵی گه لیان به فڕیو داوه و تااڵنیان کردۆوه .* بۆچی ئه م رۆژه ، له مێژووی گه لی کورد، وه کو

رۆژێکی ره ش به ناو ده کرێت؟ل���ه رۆژی ل���ه وه ه���ا رۆژێ����ک����دا وات����ا - چ��ون��ک��ه رۆژی وات��ه ،)1925( له ساڵی شوباتدا پ��ان��زده ی رۆژه ش��دا، له م هه ر به رێزئۆجه الن، ده ستگیرکردنی و ده که ن دادگایی و ده ستگیرده کرێت سه عید شێخ بڕیاری له سێداره دانی بۆ ده بڕنه وه . شێخ سه عید، خۆی

نه قشبه ندی خارجی پایه به رزی له شێخه کانی یه ک مۆاڵناخالیدی خه لیفه ی په یڕه وی که مۆجه ددییه نه قشبه ندییه . موالناخالێد پێش ڕۆشتنی بۆ سووریا سه عید شێخ به باوکی خۆی نه هێنیه کانی هه موو له دایک پالۆ گوندی له سه عید شێخ گ��ووت��ووه . بوو. پێویسته بزانین که سه ره تای کۆمه ڵکوژکردن و قڕکردنی کوردان له روخاندن و وێرانکردنی چل ستوون له ساڵی که ئه ستۆن چل گوندی ده ستیپێکردووه . )1777( سه ید هاشم باپیری چوارمی شێخ سه عیدی پیران ئه و گۆنده ئاوادان ده کاته وه و مه کته بێک ئاوا ده کات که چل ستوونی بۆ داده نێت، هه ر له سه ر ئه م

ئه ساسه ، به چل ئه ستون، یان چل ستوون، به ناوبانگ پایه به رزی ده بێت. سه ید هاشم که سایه تییه کی زۆر له سه ر مه زنی په رتووخانه یه کی ب��ووه ، خۆی کاتی مێژوو و به سه رهاته کانی کوردانی داناوه . پاش ئه و ئیمپراتۆره کانی ل��ه یه کێکه ک��ه چ���وارم م���ورادی عوسمانی له به غدا ده گه رێته وه و به بۆنه سه رکه وتنی خه ڵکێکی و ده گ��ی��ڕێ��ت ئ��اه��ه ن��گ��ێ��ک ل���ه ش���ه ڕدا هاشمیش سه ید ده ک��ات. زیافه ته ئه و ده عوتی زۆر هاشم سه ید ده کرێت. بانگ خۆییه وه له گونده که ی به شداری له ئاهه نگه که ناکات. مورادی چوارم ئه مه بۆچی شێخێکی گه وره ی وه رده گ��رێ��ت. که به هه ند کورد، هیچ حیسابێکی بۆ ناکات. هه ر بۆیه ، به والی ئامه د، ده ڵێت، ئه وانه ی که به شداری ئاهه نگه که ی منیان نه کردووه ، بیانگرن و له ناوی به رن. له وکاته دا به تایبه تی به درخانیه کانیش قه تڵۆعام ده که ن، هه ر بۆیه ده ستی مواردی چوارمه وه له کاتی قه تلۆعامه ئه م پێکردووه و هه تا ئێستاش تورکان به شێوه یه کی روون وئاشکرا دوژمنکاری کوردان ده که ن، ئه وه یشی که ئێستا ده رحه ق به به رێز ئۆجه الن ده کرێت، په یره وکردنی هه مان سیاسه ت و چه مکه ، چونکه ئامانجیان له و بیناقاقای به خه نه ده ست که بوو، ئه وه پیالنگێڕی کوردان و بیانخنکێن و بێده نگیان بکه ن. هه ر وه کو پیرانیشدا، له سه رده می خۆدی شێخ سه عیدی چۆن له الیه ن خالید به گ و جیبرانلی و یوسف زیا له پاش روخانی خه لیفه ی عوسمانی، جه معییه تی ته عالییان و ک���وردان کردنی به رێکخستن له پێناو دام��ه زران��د به اڵم ده سه اڵتدارییه تی. ئه وکاته ناعه داڵه تی دژی مسته فاکه ماڵدا له کاتی وات��ه کاته شدا، ئ��ه و ه��ه ر ئه م ش��ێ��خ��ه وه ، خ��ۆی نزیکی دۆستێکی ول��ه الی��ه ن به رێکخستن و خۆئاماده کردنه ی کوردان ده گه یندرێته گوێ مسته فاکه مال و مسته فا که ماڵیش له مانگی ده کات. ناوچه که ساڵی )1924(دا سه ردانی یازده بۆ گه ڕاندنه وه پاش و له بابه ته که لێکۆڵینه وه پاش نه ته وه په رسته کانی و ت��ون��دڕه و له گه ڵ ئه سته مبول خۆیاندا داده نێشێت و پێیان ده ڵێت که کوردان هه وڵی دامه زراندنی ده وڵه تێکی کوردی و جۆدابوونه وه ده ده ن که کوردستان پێکبێت، ئێشه ئ��ه م بێته و ئه گه ر و ده رده چێت. له ده ستمان زۆره ده وڵه مه ندێکی خاوه نی هه ر بۆیه ، ده ستی به قڕکردنی و قه تلۆعام کردنی کوردان ده که نه وه ، هه ر بۆیه ، ئه م یه که ده بێته قۆناخی

سه ره تای قڕکردنی کوردان. * لێکچوونی پیالنگێڕییه که ی سه ر شێخ سه عید

و ئۆجه الن له چی دایه ؟و سه عید شێخ گرتنه که ی ک��ه بڵێیم ده ت��وان��م -گرتنه که ی به رێزئۆجه الن به یه ک ئامانج پێکهاتوون. ده زان��ن که ک���وردان، گه لێکی بوو ئ��ه وه ئامانجیان ئازاو چاونه ترسن، هه ر بۆیه ، ئه گه ر ببنه خاوه ن ئااڵ، رێکسختن و ده وڵه ت و سنووری وناسنامه ی خۆیان، پێشکه وتووتر واڵت��ان له هه موو بواره کاندا له هه موو ده ب���ن. ک���ورد وک��وردس��ت��ان ل��ه ب��واری ج��وگ��راف��ی��ا و نفوسه وه ، گه لێک به رین و زۆرن و ئه مه و له الیه کی ئ��ازادی ک��وردان ببڕن و تریشه وه ، خواستیان ده نگی

نه هێڵێن ببنه خاوه ن ئیراده و بڕیاری خۆیان. هه ر

تکا له مۆریدان و که سایه تیه نه قشبه ندییه کانی باکووری

کوردستان ده که م له دۆستان و گه له که م له و به شه ی واڵته که مدا، پێویسته ، ته نها بڕوا به و پارت و رێکخراوانه ی بکه ن که له سه ر رێبازی رێبه رئۆجه الن، به رێوه

ده چن و ئه وانه ی که په یوه ندیان به ئێمه وه هه یه ، به هیچ

شێوه یه ک پشتگیری له ئاکه په و ئه وانه نه که ن که مه به ستیان قڕکردن و پاکتاوکردنی گه ل

و تێکۆشانه رزگاریخوازه که ین و ده نگیان پێ نه ده ن، ئه وانه

پارتیه کی دروستکراوی داگیرکه رییه ن

““

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره | ~

له دابه شکردنی کوردستان بۆ دووپارچه وه و له کاتی که هه وڵیاندا، سه فه وییه کانیشدا، و عوسمانییه کان کوردان له وانه ، تردا، گژالیه نه کانی بکه نه کوردان له دژی عه له وییه کان به کاربهێنن، یان ئه وه تا بیانکه نه به له خزمه ت و شیعه بیانکه نه یانیش و سوونی هه ر ببه ن. به کاریان خۆیاندا، به رژه وه ندییه کانی کرد، دروس��ت حه میدییه یان س��واره ی له وکاته شدا، ئامانجیشیان له دروستکردنی ئه و سوپایه ، ئه وه بوو که و سه فه وییه کاندا. ئه رمه نییه کان دابه گژ کوردانیان له وکاته دا، ئه و کوردانه ی که له سنووره کانی عوسمانیدا بوون وئه وانه شی له سنووره کانی سه فه وییه کاندا، بوون، ئه وان بۆ و به کاردێن هه ردووالیه ندا به رژه وه ندی له هه رالیه نه ش و ده ک��رن قه تلۆعامیش و ش��ه ڕده ک��ه ن پاراستنی یه ک له و ده وڵه تانه یان ده کرد. له پاداشتی بۆ س��ن��ووری��ان و داب��ه ش��ک��رد کوردستانیان ئ���ه وه ش، دی���اری ک���رد. ب��ۆ ڕه ش��ک��ردن��ی م��ێ��ژووی ک���وردان، ئه مانه شیان ئه رمه نییه کاندا. به گژی ک��وردان��ی��ان هه موو بۆ ناشیرن کردنی سیماو رۆخساری مێژووی کورد به رێوه برد. ئێستاش هه ر له لێره دا، ده یبین که ده به ستن به عه ره ب خۆیان پشتی والیه نه کان، حیزب پێده کۆژن. خۆیانی و سه ریه کتر دێنن ع��ه رب و وخۆیانی دێنن فارس و فارسه کان ده به ستنه پشت پێده کۆژن، وخۆیانی دێنن ت��ورک پ��ێ��ده ک��ۆژن��ه وه . هه موویان له فیکری وێرانکردنی ماڵی خۆییه تی، واته کورد، ته نها خزمه ت به کوردا ناکات، به ڵکۆ خزمه ت به هه رکه سێک ده کات و ده بێته پیاوی هه رکه سێک. به اڵم ئه و به رنامه و هزر و سیسته مه ی که به رێزئۆجه الن دایڕشتبوو، هه مووی ئه مانه ی پۆچه ڵ ده کرده وه . ئه م پیالنانه ی ده سڕییه وه . شێوازی داڕشتنی به رنامه که ی رۆشنبیری، ئایدئۆلۆژی، کۆمه اڵیه تییه وه ، له رووی ئایینی و مه زهه بییه وه له هه موو ئاسته کانی ژیاندا، به هێزه و ئه و پسۆرترین که سه . له کاتی هه وڵدانی بۆ نێونه ته وه یی ب��ه رای کورد ده نگی توانی ئه وروپادا، نیشتبوو لێ ترسی ئه وروپا بۆیه ش هه ر بگه ێنێت، و به شداری ئه و پیالنگێڕییه ی له دژی به رێز ئۆجه الن و ده ستبه سه رکردن له گرتنه که ، ئامانجیشیان، کرد، نه هێشتنی ده نگی ئازادی کوردان بوو، بۆ ئه وه ی ئه و

ده نگه ئازاده نه گاته گوێ مرۆڤایه تی و دونیا.گه یشتووه ته پیالنگێڕییه ، ئ���ه و ئ��اخ��ۆ *

ئامانجه کانی خۆی؟- نه ، کوردان، ئه م جاره یان خاوه نداریان له رێبه ره که یان خۆی، هه ڵسوکه وتی به ئۆجه النیش رێبه ر ک��رد. سه لماندی که ئه و له هه موو سه رکرده کانی مێژووی الیه ک هه موو و تورکیاش ج��ۆدای��ه . کوردایه تی ئیدی به م راستیه گه یشتووه زانی که ئه گه ر به رێزیان به رفراوانتر ده بێت. ئه وا شۆڕشه که ی بده ن، له سێداره به رێزئۆجه الن، به گرتنی که بۆده چوون، وای ئه وان ئیدی کۆتایی به بزووتنه وه ی شۆڕشگێڕی کوردان ده کۆژرێته وه و وشۆڕش ده که ن وده نگیان کپ دێنن واڵمێکیش ده رناکه وێت. به الم به داخه وه ئه و حیساباته یان پۆچه ڵ ده رکه وت و نه گه یشتنه ئامانجه کانی خۆیان. ه��ه روا که خۆشیان ئێستا ئیعتراف به وه ده ک��ه ن که ئه وان له و باوه ڕه دا نه بوون که به گرتنی به رێزئۆجه الن

ب��ه ب��ڕاوی م��ن ئه و ئ��ه وه ن��ده ده ن��گ��دان��ه وه ی هه بێت. سوودبه خش، ناکۆکێکی هۆی ب��ۆوه پیالنگێڕییه ، نزیکبوونه وه ی هۆی بۆوه له وانه ، کورداندا. له نێوان چواربه شه که ی کوردستان و خاوه نده رکه وتن له یه کتر و ئاواکردنی رۆحێکێکی نه ته وه یی و له هه مانکاتیشدا، به هانای یه کترو وهاوڕه نگی هاوده نگی بۆوه هۆی بۆ بن. کێشه یه ئه م خه مخۆری و چوین یه کتره وه هه موو الیه کیش روون بووه وه که ئه م پیالنه ، رووی ک��وردی به ته نها ن��ه ک ک���ردۆوه ک���وردان له هه موو باکوور و په که که . له الیه کی تریشه وه ، بۆۆه هۆی په ره سه ندنی و راسته وخۆ په یوندییه کی پێکهێنانی پ��ه ک��ه ک��ه وت��ێ��ک��ۆش��ان��ه ک��ه ی ل��ه ن��ێ��و ک��ۆم��ه ڵ��گ��ای کوردیدا. په یوه ندییه کی راسته وخۆی له نێوان هه موو پێکهێنا، کوردیدا کۆمه ڵگای توێژه کانی و چین چونکه ئ��ۆج��ه الن ب��اوه ڕی��ی��ه ک��ی م��ه زن��ی ب��ه ئ��ازادی پ���ه روه رده ی کۆمه ڵگا و ژن��ان و ژینگه و ب��ی��روڕا، پیالنگێڕییه ، ب��ه و تر خاڵێکی هه یه . دیموکراسی بوو، به باوه رتر و به رفراوانتر قات به هه زار په که که قه ناعه ته ی ئه و گه یشتنه خه ڵک، ئێدی چونکه له ئێمه و ک���ورده قاره مانێکی ب��ه رێ��زئ��ۆج��ه الن، ک��ه رۆحێکی بۆیه ، خاوه نده رده که وێت، گه له که ی واتا به په یوه ندییان زۆرت��ر خه ڵکی خۆلقاند. شێوه یه به م خۆی سنووری قه ڵمڕه و ئه ویش و گرت په که که وه به رفراوانتر کرد. له باشووری واڵتیش هه ر ئه و کاتانه به حه ماسه ت و گ���ه رم خ��وێ��ن گه نجانی ک��ه ب���وو، به شدارییه کی مه زنیان له و تێکۆشاندا کرد. که وابوو، به گرتنی به رێزئۆجه الن، گوڕو تین و جۆش وخرۆش و باوه ڕییه کی زۆری به نه ته وه ی کورد به خشی. من ناڵێم ته نها کوردان، به ڵکۆ پیالن وهزری ئه و بۆ ئازادکردنی نه ته وه کانی فارس وتورک وعه ره بیشه ، له بنده ستی. و له ژێرده ستی نه ته وه یه که ، هه موو ده رچوونی، بۆ قاڵبێکی کۆنه په ره ستی و زۆڵم و سته مه دا. ئێستاش من وه کو شێخێکی بنه ماڵه ی شێخی نه قشبه ندی که مۆرید و خزمه تگۆزاری مه رقه دی شێخ عوسمانم له

ته وێڵه بڕیارمداوه که سێ رۆژ به رۆژوو بم. رۆژێکیان له دژی ئه و پیالنگێڕیه و بۆ شه رمه زارکردنی به کرانی ئه و پیالنگێڕیه . هه رچۆن، ئه و هه ڵگری بڕوانامه ی مه زن کرد ئه وی ونه دارانی گه له ، خۆاش ه��ه ژاران نییه تم ک���ردۆوه که ئ���ه وه ب��ۆ وی��ارم��ه ت��ی��دا. منیش

رۆژێک به رۆژوو بم. زۆر گه نده ڵییه کی واڵت، ل��ه ب��اش��ووری ئێستاش سیاسی له قه یرانی ته نیووه ته وه و کۆمه ڵگاکه مانی ئیجگار مه زندا، ده ژی��ن، مه گه ر خۆا بۆ خۆی له م و چاره سه ری کێشه کانمان بکات ده ربازمان قه یرانه له سێداره دانی بۆ به مه رحه مه تی خۆی. بۆ بکات، کوردستان له رۆژهه اڵتی نه ته وه که شمان گه نجانی رۆژێک به ڕۆژوو ده بم، به شکه م خۆای گه وره تۆڵه یان بستێنێته وه و ئه و رژێمه به زۆترین کات له ناوببات و گه لی ئه و واڵته ش ئازاد ببن. رێبه رئۆجه الن ئه وه دوازده ساڵه له زینداندا، به رخۆدان ده کات و رۆژبه رۆژیش، له بواری تێکۆشانێکی و ب��ه ڕه ق و پێشده که وێت هزرییه وه ، داگیرکه ری سیسته می به له به رامبه ر ل��ه ڕاده ب��ه ده ر له تێکۆشاندایه . ب��ه رده وام وه چ��ان به بێ و سه رگه الن هیوادارم که خۆای گه وره نییه ته که م، قه بوول بکات و به زۆترین کات، رێبه رئۆجه النیش له وره وشه ده رباز ببێت و گه له که شمان، بگاته ئامانجه کانی خۆی. هیوادارم که وه کو که سایه تییه کی نه قشبه ندی و له بنه ماڵه ی نه قشبه ندی خارجی مۆجه ددی له هه رکوێ هه ن، ئه م نه که ن قه بووڵ نه ته وه که مان سه ر زۆرییه ی و زۆڵم و بوه ستنه وه وزۆره زۆڵ��م و ناحه قی ئ��ه م ل��ه دژی و نێوده وڵه تییه پیالنگێڕییه ئ���ه م ل��ه ه��ه م��ان��ک��ات��دا، پشتیوانی ه��اوک��ارو و بکه ن ش��ه رم��ه زار و ری��س��وا ه��ێ��زه رزگ��اری��خ��وازی��ی��ه ک��ان��ی ک����وردان ب��ن به هه موو زۆڵمه ئه م بکرێت بۆیان هه تاکۆ و به شه کانییه وه قه بوول نه که ن و هه رکه سه و له الیه نی خۆییه وه له ماڵ وجێ خۆی، دۆستان و نزیکانی خۆیانه وه ، ئه م رۆژه و ئایینی له مامۆستا داوا ک��ه ن، ش��ه رم��ه زار ڕه ش��ه رۆشنبیرو سیاسه تمه دارانیش ده که م که هه ڵویستێکی نه که ن. قه بوول شه رمه ئه م و هه بێت جۆانمێرانه یان نه قشبه ندییه کانی که سایه تیه و ل��ه م��ۆری��دان تکا باکووری کوردستان ده که م له دۆستان و گه له که م له و به شه ی واڵته که مدا، پێویسته ، ته نها بڕوا به و پارت و رێکخراوانه ی بکه ن که له سه ر رێبازی رێبه رئۆجه الن، به رێوه ده چن و ئه وانه ی که په یوه ندیان به ئێمه وه هه یه ، ئه وانه و ئاکه په له پشتگیری شێوه یه ک به هیچ نه که ن که مه به ستیان قڕکردن و پاکتاوکردنی گه ل و تێکۆشانه رزگاریخوازه که ین و ده نگیان پێ نه ده ن، بۆ داگیرکه رییه ن. دروستکراوی پارتیه کی ئه وانه داهات به ده که ن رازیان پارچه پارچه کردنی کوردان وده س��ه الت وکورسییه وه . په رله مان و پاره و سامان و پێویسته هه موو الیه ک ئه و یه که باش بزانن و به هیچ ده له سه کانی درۆو بانگه وازییه به شێوه یه ک گوێ ئه وان نه ده ن، چونکه ئه وانه هه وڵده ده ن به شتی زۆر من بۆیه ، هه ر بکه ن. سه رقاڵ ک��وردان بچووکه وه له الیه نی خۆمه وه ، بانگی به رپرسیاریه تی له دۆست و الیه نگه رانی شێخی نه قشبه ندی ده که م، هه ستیار بن

له به رامبه ر به دۆزی گه له که مان.

مه ترسی دیکتاتۆره زلهێزه کانی جیهانی له به رامبه ر به

فه لسه فه که ی رێبه رئۆجه الن ئه وه بوو که ئه م فه لسه فه یه هه موو گه النی جیهان بگرێته وه و ئیدی ئه وان ئه و توانایانه یان له ده ست

نه مێنێت و نه توانن حوکمی سه ر واڵتانی خۆیان بکه ن،

چونکه داڕشتنی فه لسه فه که ی، داڕشتنێکی مێژووییانه بوو

“

“چاوپێکەوتن

31 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره وتار

له سی و شه شه مین ساڵیادی مۆرکردنیدا ؛

فاکته‌ره‌‌ناوه‌کییه‌کانی‌سه‌رکه‌وتنی‌په‌یماننامه‌ی‌جه‌زائیر!!

ئه مساڵ )36( ساڵ به سه ر واژۆکردنی په یماننامه ی ئه و ته مه نی ب��ه درێ��ژای��ی ت��ێ��ده پ��ه ڕێ. ج��ه زائ��ی��ردا پ��ه ی��م��ان��ن��ام��ه ی��ه چ��ه ن��دی��ن ج���ار ل���ه الی���ه ن ئ��ێ��راق��ه وه به اڵم نراوه ته وه ، دانیپێدا دیسان و هه ڵوه شێنراوه ته وه په یماننامه یه کی وه کو ک��راوه واژۆ رۆژه وه ی له و

نێوده وڵه تی دانی پێداده نرێت. په یماننامه ی جه زائیر، وه ک درێژکراوه و به رده وامی دوای رێککه وتننامه کانی و په یماننامه سه رجه م خۆی و وه ک بنه مایه کیش بۆ سه رجه م په یماننامه و رێککه وتننامه کانی دوای خۆی، به یه کێک له نێوان په یماننامه کانی و مه ترسیدارترین گرنگترین دوو ده وڵه تی داگیرکه ری کوردستان و دوو ده وڵه تی که داده ن��رێ��ت، ناوین خۆرهه اڵتی گرنگی ه��ه ره به شێوه یه کی یه کالییکه ره وه رۆڵی خۆی له رێڕه وی م��ێ��ژووی ه��اوچ��ه رخ��ی ک��وردس��ت��ان و ن��اوچ��ه ک��ه دا ئێستاش وه ک گۆچانێکی سیحراوی تا و بینیوه بۆ پێویستدا له کاتی ده وڵ��ه ت��ه وه ه���ه ردوو ل��ه الی��ه ن هه ڕه شه کردن به بیرده هێنرێته وه و ته نانه ت بۆته هۆی کرده وه ی و ره فتار هه ندێک به ره وایه تیدان پاساو سیاسی نێوان ئه و دوو ده وڵه ته ، که هه م دژ به یه کتر ته ڤگه ره که ی و ک��ورد گه لی به دژ هه میش و به کارهێنراوه و له داهاتووشدا هه ر به کارده هێنرێت.

په یماننامه که که بریتییه له پێشه کییه ک و چوار خاڵی روون و چه ند رێککه وتننامه یه ک که پاشان له سه ر بنه مای ئه و خااڵنه مۆرکراون. پێشه کی و چوار خاڵه که له )6(ی ئاداری )١٩٧٥( له جه زائیر له الیه ن )حه مه ره زاشا( شاهه نشای ئه وکاته ی ئێران سه رۆککۆماری جێگری حوسێن(ی )س��ه ددام و ئه وکاته ی ئێراق و به ئاماده بوونی سه رۆککۆماری ئه وکاته ی جه زائیر )هواری بومیدیان( واژۆ کرا و له کاتێکدا حه مه ره زاشا و سه ددام ئه مه راگه یه نرا. کۆبوونه وه یه کی ب��ه ش��داری به مه به ستی حوسێن په یماننامه ی ل��ه ئ��ه ن��دام ده وڵ��ه ت��ان��ی س��ااڵن��ه ی په یماننامه یه یان ئ��ه و ب��وون، جه زائیر له ئۆپێک مۆرکرد. هه ر به گوێره ی ئه و په یماننامه یه وه زیرانی سه عدوون ده وڵ��ه ت سێ ه��ه ر ئه وکاته ی ده ره وه ی حه مادی)ئێراق(، عه باس عه لی خه لعته به ری )ئێران( راسپێردران )جه زائیر( بوته فلیقه عه بدولعه زیز و به پ��ه ی��وه س��ت رێککه وتننامه کانی ده ق���ی ک���ه وا

په یماننامه که بنووسن. پاشان له )١3(ی حوزه یرانی ساڵی )١٩٧٥(دا له سه ر بنه مای ئه و په یماننامه یه رێککه وتننامه ی ب��ه ن��اوی رێککه وتننامه یه ک که ک��را، واژۆ "The Thalweg تالوێگ" له یه کێک ده رب��ڕی به رێککه وتنه ئه و ده ک��رێ جێبه جێکردنی ک����رداری ه��ه ن��گ��اوی گرنگترین

په یماننامه که ببینرێت. راشکاوانه ه��ه ردووال په یماننامه که دا پێشه کی له ن���ی���ازم���ه ن���دن ل������ه وه ی ک�����ه وا ه�������ه ردوو ده وڵ�����ه ت چاره سه رییه کی ریشه یی و یه کجاره کی کێشه کانی سنووری و س���ه روه ری چیدی و ببینێن نێوانیان یه کتر نه به زێنن و ده سوه رنه ده نه کاروباری ناوخۆی

یه کتره وه . له الیه ن که به مشێوه یه یه خاڵه ش چوار ئه و ده قی

رێبوار ره شیده وه له ئینگلیزییه وه وه رگێڕدراوه :پێی به واڵته کانیان سنووری کۆتاترین یه که م: )١٩١3( س��اڵ��ی کۆنستانتیۆپل پ��رۆت��ۆک��ۆڵ��ی Constantinople Protocol of(کۆمیسیۆنی بۆ که پرۆسانه ی ئ��ه و و )١٩١3 Border( )١٩١٤( ساڵی سنوور دواکێشانی Delimitation Commission of

١٩١٤( ده ستنیشانیان کردووه بکێشن. دووهه م: سنووره کانی ئاو به ڕسمیی به پێی خه تی

تالوێگ )thalweg( دیاری بکه ن.یه کتر به پێیه ، هه ردوو الیه ن متمانه به و سێهه م: له سه ر و بکه ن ب��ه رق��ه رار ئاسایش و بگه ڕێننه وه سنووره کانی خۆیان بیسه پێنن. هه روه ها هه ردووالیان پێڕه وی چاوه دێریه کی جه خت له سه رکراو و کاریگه ر

له سه ر سنووری یه کتر بکه ن به شێوه یه کی وا که ک��ۆت��ای��ی ب��ه ه��ه م��وو ج���ۆره دزه ی����ه ک بهێنن که سرووشتی ڕووخانی ڕژێمی له سه ر یه کتر هه بێت جا

له هه ر شوێنێکه وه بێن.ه��ه روه ه��ا ڕێککه وتن چ��واره��ه م: ه����ه ردوو الی���ه ن له وه وپێش ڕێککه وتننامه کانی که ئ��ه وه ی له سه ر م��ادده ی وه ک بگرن ل��ه ب��ه رچ��او قسه له سه رکراو و ته واو له چاره سه ری نه ترازاودا له یه ک سه ره کی یه کالکه ره وه دا. سه رئه نجام، هه ر سه رپێچییه ک له مانای به بکردرێت پێکهاتانه له و یه کێک هه ر په یماننامه ی س��روش��ت��ی ل��ه گ��ه ڵ دێ��ت ناته بایی ج��ه زائ��ی��ردا. ه����ه ردوو الی���ه ن ده ب��ێ��ت ل��ه پ��ێ��وه ن��دی بۆمێدیان له گه ڵ سه رۆک هه واری بن به رده وامدا ک��ه ه���ه ر ک��ات��ێ��ک پ��ێ��وی��س��ت ب��ک��ات ک��ۆم��ه ک��ی برایانه ی په یماننامه ی جه زائیر بکات بۆ ئه وه ی ئه م

چاره سه رانه بره ویان به رده وام بێت.نه ریتیانه ی پ��ه ی��وه ن��دی بڕیاریاندا الی��ه ن ه���ه ردوو ده راوس��ێ��ی��ه ت��ی ب��اش و ه��اوڕێ��ی��ه ت��ی پ��ێ��ڕه و بکه ن، به تایبه تی له ڕێگای له ناوبردنی هه موو فاکته رێکی نێگه تیڤ )نائیجابی( له پێوه ندیه کانی هه ردووالدا و هه روه ها له ڕێگای به رده وام گۆڕینه وه ی بۆچوونی هه ردووال له سه ر پرسه کانی سه باره ت به به رژه وه ندی ه��اوب��ه ش��ی ه��اوک��اری��ی پێشخستنی و ه��اوب��ه ش هه ردووال. هه ردوو الیه ن به ڕه سمی بانگه واز ده که ن که ناوچه که ده بێت له هه ر جۆره ده ستتێوه ردانێکی

ده ره کی وه دوور بێت.ده بێت پاشاندا له ئێران و ئێراق ده ره وه ی وه زی��ری )١٥( له جه زائیر ده ره وه ی وه زی��ری ئاماده یی به ئه وه ی بۆ کۆببنه وه ت��اران له )١٩٧٥(دا مارسی دووالیه نه ی کۆمیسیۆنی بۆ ڕێککه وتننامه کان جێبه جێکردنی بۆ که بکه ن ئاماده ئێران و ئێراق ب���ڕی���ارن���ام���ه ک���ان ل����ه الی����ه ن ڕێ��ک��ک��ه وت��ن��ن��ام��ه ی ه��اوب��ه ش��ه وه دان����راون ب��ه و ش��ێ��وه ی��ه ی ک��ه ل��ه س��ه ره وه بکرێت داوه ت ده بێت جه زائیر واڵت��ی ب��اس��ک��راوه . و ئێراق هاوبه شی کۆمیسیۆنی کۆبوونه وه ی بۆ و خۆی ئه جێندای ده بێت کۆمیسیۆنه که ئێران. کۆبوونه وه و بکات دیاری کارکردن پرۆسه کانی ساز بدات. کۆبوونه وه کان ده بێت جارناجار له تاران و جارناجاریش له به غداد بگیرێن". )ده قی ئه و چوار

خاڵه له ماڵپه ڕی هه ڵوێست وه رگیراوه . http://helwist.com/Nuseran/Rebwar Reshid/7 1 08 Elcezayer.htmوه کو دیاره ؛ ئه و چوار خاڵه ی که وا له په یماننامه که دا روون��ی به داوه له سه ر بڕیاریان ده وڵ���ه ت ه���ه ردوو به و ه��ه ردووالی��ان دان ئ��ه وه ده خ��ه ن��ه ڕوو که ده بێت

سنووره دا بنێن که به گوێره ی رێککه وتننامه ی

حه سه ن جودی

له رۆژگاری ئه مڕۆشدا دۆخی ئێستای گه لی کورد له باشووردا

له ئاستێکدا الواز و پڕ له که لێن و که له به ره ، زه منیه ی

ئه نجامگیربوون و سه رکه وتنی نه ک یه ک په یماننامه ی جه زائیر

به ڵکو زه مینه یه کی وه ها ره خساوه که ئه گه ر سه رکه وتنی ده یان په یماننامه ی وه ک ئه وه ی

جه زائیر له ئارادایه

“

“

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

له نێوان ک��ه )١٩١٣(دا س��اڵ��ی قوسته نتینیه ی روسیا و قاجاری ئێرانی و )عوسمانی نوێنه رانی ئه و به گوێره ی هه روه ها واژۆک���راوه . ) بریتانیا و له سه ر بڕیاڕ الیه نه چوار ئه و رێککه وتننامه یه ش کێشه ی چاره سه رکردنی له پێناو که ده ده ن ئ��ه وه چه ندین سه ده ی نێوان ئیمپراتۆرییه تی عوسمانی و کۆمیسیۆنێک ئێران، له قاجارییه کان ده سه اڵتی یه کالییکه ره وه ی سنووری ده ستنیشانکردنی بۆ نێوانیان دروست بکرێت. به گوێره ی خاڵی یه که می په سند بڕیارانه ش ئه و ده بێت جه زائیر په یماننامه ی له سنوورکێشان بااڵی کۆمیسیۆنی که وا بکه ن

ساڵی )١٩١٤(دا وه ریگرتووه . هه روه ها سنووره ئاوییه کانی نێوان هه ر دوو ده وڵه تیش ده بێت به گوێره ی هێڵی تالوێگ ده ستنیشان بکرێت، و ع��ه ره ب شه تی ئ��اوی زیاتر لێی مه به ست که بووه . که نداو تری دوورگه یه کی چه ند و که نداو ناو خ��اڵ��ی قووڵترین ب��ه وات��ای تالوێگیش هێڵی

رووبارێک یان دوورگه یه ک دێت. ل��ه خ��اڵ��ی س��ێ��ی��ه م��ی��ش��دا؛ ک���ه ک����ورد پ��ێ��ی وای���ه ده ک��ات، و ک��ردووه په یوه ندیدار ئ��ه و راسته وخۆی مه سه له ی هاوکاری ئاسایشی نێوان هه ردوو ده وڵه ته پێویسته ته دبیری وه رگرتنی و سنووره کان له سه ر بۆ راگرتنی ئارامی و ئاسایشی سنووری نێوانیان. ده که نه وه ئه وه له سه ر جه خت چواره میشدا له خاڵی ه��ۆک��اری په یماننامه که خاڵه کانی ک��ۆی ک��ه هه ر به زاندنی و پێشلکردن و یه کترن هه بوونی هه ڵوه شاندنه وه ی ب��ه وات��ای خ��ااڵن��ه ل��ه و یه کێک ئه و بنه مای له سه ر دێ��ت. په یماننامه که خ��ودی هه ردوو له نێوان رێککه وتن چه ندین په یماننامه یه ده وڵه ت واژۆکراون که زۆربه یان تائێستاش به نهێنی

و شاروه یی ماوه ته وه . له سه رکردنه ؛ هه ڵوه سته جێی به المه وه زۆر ئه وه ی نییه رێککه وتننامانه ئه و و په یماننامه که خودی که ته واوکه ری په یماننامه که ن، به ڵکو ئه وه ی زۆر له به رامبه ر له سه رکردنه . قسه و تێڕامان مایه ی بزووتنه وه که ی و ک��ورد گه لی په یماننامه یه ئه و و هه ڵوێست چ به و تێگه یشتن چ به ئ��ه وک��ات سیاسه تێک هه ڵسوکه وتی کردووه و ئێستا چۆن هه ڵسوکه وت ده کات و چۆن ئه و تراژیدیایه ی که وا هات، ک��ورددا به سه ر په یماننامه یه وه ئه و به هۆی له نێوان جیاوازییه ک چ ئایا هه ڵده سه نگێنێت؟ ئه قڵییه تی سیاسی کورد له رۆژگاری واژۆکردنی په یماننامه که دا له گه ڵ ئه قڵییه تی سیاسی ئێستای

کورد له باشووردا هه یه ؟ ره ن��گ��ب��ێ ڕاوب���ۆچ���وون و واڵم���ی ج��ی��اواز ب��ۆ ئه و و راستییه ئ���ه وه ی ب���ه اڵم هه بێت. پرسانه ج���ۆره ئه وساش و ئێستاش که ئه وه یه تێڕامانه مایه ی خوێندنه وه یه کی راست و دروست و ئه نجامگیرانه بۆ ئه و په یماننامه یه و سه رجه م په یماننامه کانی دیکه ی له و نه کراوه . ته ڤگه ره که ی و به گه لی کورد دژ سه رکه وتنی سه ره کی هۆکاری که وا باوه ڕه شدام په یماننامه ی جه زائیریش، که شکستێکی ستراتیژی هێشتا ئ��ه م��ڕۆش رۆژی تا و لێکه وته وه مه زنی

تۆکمه یی بۆ ب��ه رده وام��ه ، کاریگه رییه که ی ه��ه ر په یماننامه که و بۆ به هێزی الیه نه په یمانبه ستووه کان ناگه ڕێته وه ، لێکردووه ئه وانه ش که وا پشتیوانیان و ناوه کی، فاکته ری ئاماده یی و هه بوون بۆ به ڵکو ئه وکاته ی بزووتنه وه ی ناوخۆیی الوازی هه بوونی پیالنگێڕییه کان مسۆگه ر ده گ��ه ڕێ��ت��ه وه . ک���ورد داده ڕێژرێن به رامبه ر الوازییه کانی بنه مای له سه ر و ب��ه ڕێ��وه ده چ���ن. ب��زووت��ن��ه وه ی ئ��ه وک��ات��ه ی ک��ورد له سه ر پیالنگێڕییه کان که تێنه گه یشت که وا له وه به پشت و رێککه وتنه کان و په یماننامه بنه مای به ستن به الوازییه کانی کورد به ڕێوه ده چێت، له پشت پیالنگێڕییه ک دژب��ه ردا په یماننامه یه کی هه موو هه یه ، له پشت هه موو پیالنگێڕییه ک کۆمه ڵێک له سه رکراو پیالن الیه نی خودی له الوازی خاڵی هه یه . بزووتنه وه ی کورد له وکاته دا له وه تێنگه یشت که هه یه ، ئاستی دوو پیالنگێڕییه ک ه��ه ر که ئاستی ده ره کی و ناوه کییه و هه ر پیالنگێڕییه کیش بێت، تۆکمه و به هێز ده ره کییدا له ئاستی چه نده به بێ ئاماده بوونی زه مینه ی ناوخۆیی هیچ کاتێک و ساده زۆر راستییه کی ئه مه نابێت. سه رکه وتوو بزووتنه وه ی نه ئێستاش و ئه وسا نه به اڵم ساکاره ، ک��ورد ل��ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اده نییه ، له و راستییه تێبگات و دایقورتێنێت و به گوێره ی ئه وه ش بکات. پێشهاته کان و رووداو ل��ه س��ه ر هه ڵوه سته به رده وام وا سه یری پیالنگێڕییه کانی دووژمنه کانی ناتوانێت هه رگیز و قه ده رێکه ئیدی که ک��ردووه به ق���ه ده ره ی ئ��ه و بۆیه خ��ۆی لێ رزگ��ار بکات، پاساو داناوه بۆ ملکه چبوون و دواجار ته سلیمبوون و ته نانه ت خیانه ت و به کرێگیراوێتی و وابه سته بوونه کان و په یماننامه له چوارچێوه ی دوێنێ هێزانه ی ب��ه و پیالنیگێڕی و بردووه له خشته ی رێککه وتنه کاندا دۆخی ئه مڕۆشدا ل��ه رۆژگ��اری پێکهێناوه . له سه ر ئێستای گه لی کورد له باشووردا له ئاستێکدا الواز و پڕ له که لێن و که له به ره ، زه منیه ی ئه نجامگیربوون

جه زائیر په یماننامه ی یه ک نه ک سه رکه وتنی و ئه گه ر ک��ه ره خ��س��اوه وه ه���ا زه م��ی��ن��ه ی��ه ک��ی به ڵکو سه رکه وتنی ده یان په یماننامه ی وه ک ئه وه ی جه زائیر له ئارادایه . به بێ ئه وه ی هێز و الیه نه ده سه اڵتداره کان بێت، ده س��ه اڵت مێش میوانیان ئۆپۆزسیۆنه کانی و تا ئاماده شن نه به و الوازییانه ده ک��ه ن و نه ده رک که دای��ه ل��ه وه مه ترسییه که ش پێبکرێ. ده رک��ی��ان ئێستا دۆخێکی پیالنگێڕی به سه ر خه ڵی باشوور و ده ستکه وته کانی له ئارادایه و هیچ ئاماده گییه کیش پیالنگێڕان رووبه ڕووبوونه وه ی و پووچه ڵکردنه وه بۆ له به ر نابیرنێت. ده س��ه اڵت��داران��ه وه هێزه ئ��ه و له الیه ن هۆکارێکی ساده ئه ویش ئه و هێزانه خۆیان له دۆخێکدا ده ژین که به شێوه یه کی کرداری بوونه ته پێکهێنه ری پیالن و به رنامه و سیاسه ته کانی دووژمنان و نه یارانی

ئه م گه له سته مدیده ئازادیخوازه . له کۆتاییدا ده توانم بڵێم که ؛ به قووڵبوونه وه له مێژووی باوه ڕییه ئه و ده گه یه نێته م��رۆڤ پیالنگێڕییه کان هه موو سه رکه وتنی هۆکاری ک��ه وا مسۆگه ره ی پیالنگێڕییه ک فاکته ری ناوخۆییه نه ک ده ره کی. هه موو پووچه ڵکردنه وه ی هۆکاری به هه مانشێوه ناوخۆییه فاکته ری هه ر دیسان پیالنگێڕییه کانیش نه ک ده ره کی. پێشتریش گووتبووم؛ پیالنگێڕێتی؛ زیهنییه تی بنچینه یی ه���ه ره تایبه تمه ندییه کی داگیرکه رێتییه . سیسته می و ده سه اڵتخوازێتی رۆچ��ووه مێژوو ق��وواڵی��ی تا پیالنگێڕێتی ره گ��ی هاتووه . ئه مڕۆش رۆژگ��اری تا پۆپه یشی و لق و نایه کسانی و ن�����ادادی و چ��ه وس��ان��ه وه ل��ه ک��وێ هه بێت، له وێ تێکۆشان بۆ ئ��ازادی، دادپ��ه روه ری و له به رامبه ر هه میشه به اڵم پێشکه وتووه ، یه کسانی ده چنرێ. پیالنگێڕێتی ته ونی تێکۆشانه شدا ئه و له گه ڵ یه که م هه نگاوی دابه شبوونی نێو کۆمه ڵگا شێوازێکی وه ک پیالنگێڕێتییش سه ره تاییه کاندا چه وساندنه وه ، بااڵده ستێتی و کۆیالیه تیکردن تاهاتووه جۆربه جۆری چوارچێوه ی و شێوه و په ره یسه ندووه وه رگرتووه . هه رچه نده شێوه و شێواز و ئامانجه کانیان هه موو ناواخنی و سروشت ب��ه اڵم ب��ن، جیاوازیش

پیالنگێڕییه کان یه کن.له و ب��اوه ڕه دام هیچ گه لێک ب��ه ڕاده ی گه لی کورد پیالنگێڕێتی له دژدا ئه نجامنه دراوه . ره نگبێ سروشت مه یله و واڵت��ه ک��ه ی و گ��ه ل��ه ئ��ه م پێکهاته ی و نیۆلۆتیکه وه قۆناخی له نێو ئازادیخوازانه که ی، که چنینی بنچینه یی هۆکارێکی ده گرێت، سه رچاوه هه وڵه ئه و سه رجه م له دژیدا. بێت پیالنگێڕییه کان پیالنگێڕییانه ی ئه نجامیش دراون؛ چ له ناوخۆییدا بێت، یان ده ره کی بێت، له ناوه ندێک یان له چه ند ناوه ندێکی پیالنگێڕییه ئه و به ڕێوه براون، و چنراون هاوبه شدا ده ره ک��ی��ی��ان��ه ی ئ��ه ن��ج��ام��دراون ه��ه وڵ��دراوه زه مینه و به ده ستبخات. ک���وردان له ناو ناوخۆیی پشتیوانی به هه مان شێوه ؛ پیالنگێڕییه ناوخۆییه کانیش به زه مینه زلهێزه داگیرکه ره کان، )هێزه ده ره ک��ی پشتیوانی و

ئیمپریالیسته کان( ئه نجامدراون.

[email protected]

هه ر پیالنگێڕییه کیش چه نده له ئاستی ده ره کییدا به هێز و

تۆکمه بێت، به بێ ئاماده بوونی زه مینه ی ناوخۆیی هیچ کاتێک

سه رکه وتوو نابێت. ئه مه راستییه کی زۆر ساده و ساکاره ،

به اڵم نه ئه وسا و نه ئێستاش بزووتنه وه ی کورد له باشووری کوردستان ئاماده نییه ، له و

راستییه تێبگات و دایقورتێنێت و به گوێره ی ئه وه ش هه ڵوه سته له سه ر رووداو و پێشهاته کان بکات

“

“

33 ~ | [email protected] | 2011/2/20 | 3 ژماره وتارکه‌دیی‌ه‌که‌ی‌وت‌به‌3/16

نه ته وه یه ک به رخودانی بۆ ژیان و ماف و ئازادی ده گاته ئه و ئاسته ی به چرکه یه ک هه زاران قوربانی له هه ڵه بجه ش��اری کیمیابارانی بکه وێته وه . لێ و داگیرکه ر دڕن��ده ێ��ی لوتکه ی )1988-3-16(و جه سوور به اڵم بنده ست نه ته وه یه کی به رخودانی

ئازادیخوازه . هه موو باسه که لێره دا کۆتایێ نایه ت، به ڵکو هه موو واتایه کی ده بنه خاوه ن له هه ڵه بجه دا کاره ساته کان نه ته وه یه کی جه سته ی ئیتر و ت��راژی��دی ن��ه ت��ه وه

بنده ست و بێ پاڵپشت ڕائه ژه نێ.کومه ڵکوژی کوردان له ئێراق به پالنی ئینگلیزه کان له سه رده می شۆڕشی بارزان و دواتر شۆڕشی شێخ مه حمو دی حه فید ده ستی پێکرد. ئه و قڕکردنه له بێده نگه به سه رده می ده سه اڵتی سه دام حوسه ین و یه کێتی وه ک ده سه اڵتی خ��اوه ن واڵتانی کردنی سۆڤیه ت، ئه مریکا و ئه وروپاو گه یشته چله پۆپه ی خۆی، به جۆرێک که له هه ڵه بجه دا په رده که الدرا و ده نگه که گه یشته گوێی کومه ڵگای مرۆڤایه تی.

وه ک ته نیا ده ک��ه ی��ن هه ڵه بجه ل��ه ب��اس کاتێک ده بێ به ڵکو نه یبینین، مرۆڤانه ی کاره ساتێکی زیاتر له روانه گه ی داگیرکاریه وه بچینه ناو راستی کێشمه کێشه کانی ل��ه س��ه رده م��ی رووداوه وه . ئ��ه و نۆزده دا له سه د ساڵی جیهان ده سه اڵتدارانی نێوان یه کێک و راسته وخۆبوون قوربانی به رده وام گه الن سوته منیه کی ئ��ام��رازی ببووه که گه النه ی ل��ه و بێپسانه وه گه لی کورد بوو. له الیه ک داگیرکه رانی ئێستاش کوردستان وه ک هه موو کاتێک و هه تا س���ه ره ڕای ک���وردان سه رکوتکردنی ب��ه س��ه ب��اره ت هاوکارن و هاوده نگ نێوانیان کێشه کانی هه موو و له الیه کی دیکه وه خه باتی ک��وردان خ��اوه ن هێز که کاتێک نه بوو. یه کپارچه کاریگه ریه کی و سامنکاتر رۆژب���ه ڕۆژ حسێن س��ه دام داگیرکاری کوردیه کان هێزه دژبه ریکردنی و دژایه تی ده ب��وو لێهاتبوو که زیاتر له دژی چڕتر ده بویه وه و وای ئیراده ی وایکرد ئ��ه وه ش و تێکوشاندابن له یه کتر خاوه ن ده سه اڵتدارنی کوردستان و الوازت��ر ک��وردان

رۆڵی کاریگه رتربن. )1988 -1980( ئێراق و ئێران نێوان ش��ه ڕی له له و به رفره ببووه گۆڕه پانی شه ڕیکی کوردستان کوردیان گه لی داگیرکاران ش��ه ڕه ش��ه وه ئه و په نا ده ک��رد. سه رکوت مومکین شێوه ی توندترین به حیزبه کانی هه موو و ک��ورد ج��واڵن��ه وه ی کاتێک ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان پ��ه ن��ای��ان ب���رده ب���ه ر رژێ��م��ی ده سه اڵته داگیرکه ره کانی له یه کێک که ئێران دیاریکراو به رنامه یه کی و پالن خاوه ن کوردستانه بۆ هاوکاری له نێوان خۆیان و ئه و رژێمه دا نه بوون،

به ڵکو به ته واوی که وتنه بن کاریگه ری سیاسه تی ده سه اڵتدارانی ئێرانی و به ره ی شه ڕ دژی ده سه اڵتی

سه دام حسێن.له گه ڵ ک��وردی��ه ک��ان ه��ێ��زه ه��اوک��اری بێگومان رژێمی ئێراندا له کاتی شه ڕی نێوان ئێران و ئێراقدا سه رکوتی ل��ه وااڵک����رد حسێنی س���ه دام ده س��ت��ی نێوان له وێران کردنی کوردستان. و گه لی کورد گونده کانی هه موو س��اڵ��ه ک��ان��ی)1980-1990(دا ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ل��ه الی���ه ن ماشینی ش��ه ڕی سه رجه م و کران وێران به عسه وه حیزبی ده سه اڵتی شارێکی چه ند له کوردستان ب��اش��وری خه ڵکی

گه وره و چه ند ئوردوگایه کدا کۆکرانه وه .ئیسالمی ک���ۆم���اری ڕی���ب���ه ری ئ�����ه وه ی دوای تایبه تدا په یامێکی له خومه ینی ئایه تواڵ ئێران ڕای��گ��ه ی��ان��د ک��ه ئ���ه و ب��ه ن��اچ��اری پ��ی��اڵ��ه ی ژاری ش��ه ڕراوه س��ت��ان)ئ��اگ��رب��ڕ( ئ��ه خ��وات��ه وه ، س��ه دام حسێن خۆی به قاره مانی ئه و شه ڕه ماڵوێرانکه ره راگه یاند و واڵتانی عه ره بی و ئه و روپا و هه روه ها ئه مریکاش

چه پڵه یان بۆ لێدا.ئه رته شی سه رکه وتنه ی به ناو ئ��ه و گ��ه رم��ه ی له مه جید ح��ه س��ه ن ع��ه ل��ی ب��ه ع��س حیزبی ئ��ێ��راق��دا، تۆڵه به رپرسی ک��رده حسێنیان س���ه دام ئ��ام��ۆزای ده ستی ئه نفال قۆناغه کانی و له کوردان کردنه وه ت��ه واوی به نێزیک له ژی��ان ئ��اس��ه واری و پێکرد باشوری کوردستاندا سڕایه وه و ته نانه ت ژیانی ناو شاره کانیش وه ک ژیانی ناو ئۆردوگای شه ڕ وابوو.ساڵی)1983(له نێوان یه کێتی نیشتمانی کوردستان و حیزبی به عسی ئێراق ئه گربه ست و وتووێژ هاته یه کێتی س��ه رۆک��ی تاڵه بانی ج��ه الل م��ام ئ���اراوه . به چ��اوی و به غداد چ��ووه کوردستان نیشتمانی سه دام حسێن سه رۆککۆماری ئه و واڵته و سه رۆکی حیزبی به عس که وت و بڕیاری چاره سه ری کێشه ی ئازاری یازده ی راگه یاندنی بنه مای له سه ر کورد

)1971(درا.نه یاری دی��ک��ه ی پارته کانی ه��ه م��وو ل��ه وک��ات��ه دا دیموکراتی کوردستان، پارتی وه ک سه دام حسێن حیزبی سۆسیالیستی کوردستان و الیه نه کانی ئه و دانیشتن و وتووێژ وه ک خه یانه ت و خۆبه ده سته وه دان نرخێندرا و دژایه تی راسته وخۆی کرا. له الیه کی له پیالنی مه ترسیداریان به عس ده سه اڵتی دیکه وه کوردا گه لی و نیشتمانی یه کێتی ڕیزه کانی ناو

داده ڕشت و پیاده ئه کرد.دوای نێزیک به یه کساڵ ئه نجامێک له و وتووێژانه پێکرد. ده ستی شه ڕ دیکه جارێکی و وه رنه گیرا گوشاردا له خۆی کوردستان نیشتمانی یه کێتی ئه بینی و نه یئه توانی هاوکات شه ڕی ئێران و ئێراق بکات و ناچار په نای برده به ر ئێرانیه کان و ئه وانیش ئ��اگ��ادارب��وون نیشتمانی یه کێتی ڕه وش��ی له که دواتر و سه پاند به سه ردا خۆیان مه رجی و شه رت هێزی له گه ڵ ئێرانی پاسدارانی سپای هێزه کانی قواڵیی هه تا نیشتمانیدا یه کێتی پێشمه رگه ی په الماری و ڕۆیشتن کوردستان باشوری خاکی

ته واوی به به وجۆره و دا که رکوکیان نه فتی

هیوا گوڵ محه مه دی

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 وتار~ | ژماره

کوردان له هه مبه ر ده سه اڵته که یان و حسێن سه دام وروژاند.

که بڕیاریدا تایبه ت به حوکمێکی حسێن س��ه دام پێشمه رگه هێزی دژی چه کێک ج��ۆره هه موو ئێراق ئه رته شی به کاربێنن. ئیرانیه کان هێزه و ده ستی به هێڕشێکی بێ به زیانه له دژی گه لی س��ه ره ڕای هه وڵی پێشمه رگه هێزی و کورد کرد به ربه ره کانێ نه یانتوانی پێش به و هێڕشانه بگرن و پێشمه رگه نه دایه ئیمکانیان ئه ونده ئێرانیه کانیش پڕ و پۆشته ئه رته شی ب��ه رن��گ��اری بتوانی ک��ه

چه کی ئێراقی بێته وه .به عس حیزبی ده س��ه اڵت��ی و ئ��ێ��راق ئ��ه رت��ه ش��ی کۆمه ڵکوژ چه کی ته نانه ت که داب��وو بڕیاریان چه ند ل��ه س��ه ره ت��ا و کاربێنن ب��ه ک���وردان دژی

ناوچه ی جیاجیادا ئه و چه کانه یان به کارهێنا.زیاتر باشور له کورد کاته ی ئه و سه رکردایه تی بیری له به رژه وه ندی خۆی ئه کرده وه و ئاماده نه بوو راستی ئه و قۆناغه ببینێ و شرۆڤه یه کی راستی ب��ۆی ه��ه ب��ێ. ب��ه گ��وش��اری ئ��ێ��ران��ی��ه ک��ان ه��ه م��وو دوو و کرانه وه ئاشت ئێراق دژب��ه ری ال یه نه کانی پێک ئێراقی و کوردستانی هاوبه شی ب��ه ره ی

هات.و که وتن ئێران له شکری پێش ک��ورد هێزه کانی هه ڵه بجه شاری )1988(دا به هاری له به ره به ری ب��ه ن��او رزگ��ارک��را، ب��ه اڵم ل��ه راس��ت��ی��دا ل��ه الی��ه ن

داگیرکه رێکی دیکه وه داگیر کرایه وه .ناوچه ی له به شێک دیتیان ئێراقیه کان کاتێک پێشمه رگه هێزی و ده ستداوه له ژێرکۆنتڕۆڵیان داگیرکردنی خه ریکی به خێرا ئێران ئه رته شی و ده ڕان��ده ت��ری��ن ب��ه ر ب��رده په نایان سلێمانین ش��اری چه کی کۆکوژی سه رده م و له چرکه ساتێکدا ئه و شاره یان کرده گۆڕستانێکی سامناک و به هه زاران مرۆڤ گیانیان له ده ستدا و برینداربوون. به داخه وه له سه ر راست شرۆڤه یه کی هێشتا دوای)22(ساڵ ئێحساس به ته نیا و نه کراوه هه ڵه بجه کاره ساتی نزیکی ئه و کاره ساته ئه بنه وه و که س ئاماده نییه چه ندجار هه ڵه بجه بکات. ڕاستیه کان به ئاماژه ب��ۆت��ه ق��ورب��ان��ی، ل��ه الی��ه ن داگ��ی��رک��ه ره وه چه کی دیکه وه له الیه کی و به کارهاتوه دژ له کیمیای سیاسی بازرگانیکردنی ئامرازی بۆته ب��ه رده وام هه مووشی له و پیوه ندیداره کان الیه نه ئابوری و گرنگتر ئه وه یه که سه ره ڕای ئازادی به شێک له باشوری کوردستان و ده سه اڵتێکی خۆماڵی هه تا ئێستا ئاوڕێکی جیدی له کێشه کانی ئه و شاره و

نه دراوه ته وه . دانیشتوانه که ی ئ��ازاری و بنده ست نه ته وه یه کی زام��ی هه ڵه بجه زی��ن��دووی سیمبولی ه��ه ڵ��ه ب��ج��ه داگ��ی��رک��اری��ه . و په ره ستانه به رژه وه ندی دووڕوی��ی و ناڕه وایه تی پێویسته هه مووالیه ک به جدی ئاوڕی لێ بده نه وه و زانستیانه و ڕاس��ت شێوه یه کی به بتوانین و هه ڵه بجه مرۆڤانه و نه ته وه یی به رپرسیاره تی به ڕاسته یه کانی و تێبه گه ین لێی و وردک��ه ی��ن��ه وه

ببینین.

داگ��ی��رک��ه ران��ی ک��وردس��ت��ان، ل���ه و س��ات��ه وه خ��ت��ه وه ی زێدی داگیرکردنی و تێبڕین چ��او ده ستیانداوه ته ک��وردان، یه که م هه نگاویان هه ره سهێنان و شێواندنی به ئه گه ر بووه . نه ته وایه تیمان که سایه تی شیرازه ی ئه و و نه ته وه که مان مێژووی بده ینه سه رنج وردی پرۆسه ی داگیرکه ری و دابه شکردنه ی کوردستان، له هه ر به شێکی داگیرکراویدا به ئاشکرا ئه و راستییه مان تا ک��ورد تاکی ک��ه که سایه تی ده رده ک���ه وێ���ت ب��ۆ داشۆرینی هه وڵی و شێوێندراوه شێواندن، ئه وپه ڕی گیانی به رخۆدانی تێدا دراوه ، به جۆرێک که زۆربه ی که سایه تیی هه مبه ر ل��ه ک��ورد تاکی ک��ات��ه ک��ان، نه ته وه ی سه رده ستی ئه و واڵتانه ی که کوردستانیان بێته الوازت��ر و که متر خۆی دابه شکراوه ، به سه ردا

به رچاو و هه ندێکجاریش شه رمنانه بێته گۆ.رزگ��اری��خ��وازی بزاڤی خێرای خوێندنه وه یه کی به به تایبه تیش کوردستان، باکووری له نه ته وه که مان له ناوه ڕاستی حه فتاکانی سه ده ی رابردوو، تا ئێستا ده کرێت پێ ده رک راستییه ئ��ه و ئاشکرا به زۆر پ��ارت��ی ک��رێ��ک��اران��ی کوردستان ک��ه س��ه ره��ه ڵ��دان��ی و س��ه رک��ردای��ه ت��ی��ک��ردن��ی ش��ۆڕش��ی رزگ��اری��خ��وازی نه ته وایه تی له باکوور و دواتریش هه وڵی به شداریکردن له سه رجه م بزاڤه رزگاریخوازییه که له به شه کانی دیکه ی که م و ده گمه ن وه رچه رخانێکی به کوردستانیش، وێنه ی مێژوویی، له مێژووی بزووتنه وه رزگاریخوازییه بوێرانه ده کرێت، چونکه ئه ژمار نه ته وایه تییه که مان خه بات بۆ ژیاندنه وه ی که سایه تی راسته قینه ی تاکی کورد کراوه و به رهه مه که یشی هاتۆته ده ست، خودی ئه و وه رچه رخانه ش خۆی له که سایه تی سه رکردایه تی به زۆر ده بینێت، رزگ��اری��خ��وازی��ی��ه ک��ه ی��دا ش��ۆڕش��ه تایبه تیش له که سایه تی خودی)عه بدوڵاڵ ئۆجه الن(دا، چونکه هیچ سه رکرده و رێبه ری شۆڕشێکی بزاڤی رزگاریخوازی له هه ر چوارپارچه ی کوردستان و هه تا له زۆرێک له واڵته کانی دیکه ش رێبه رێکی وا به سه لیقه و په روه رده کاری شۆڕشگێڕانه ی ئه ندامه کانی ئه وا هه شبن، ئه گه ر ناکرێن، ب��ه دی بزووتنه وه کان تێبپه ڕن. ده س��ت ی��ه ک په نجه کانی له ناکه م ب��ڕوا دایه له وه ک��ورده سه رکرده ئه م و گه وره یی داهێنان بزووتنه وه ی مێژووی له توانی یه که مجار بۆ که رزگاریخوازی کوردستاندا، ئافره ت به مشێوه به رباڵوه ، په روه رده بکات و هه ر وه کو پیاوان چه کی به رخۆدان زۆرێکیشان هه تا و شان بکه نه به ره نگاربوونه وه و بکه ن. سه ربازییه کانیش چاالکییه راب��ه رای��ه ت��ی راپه ڕینه کاندا و شۆڕش له سه رجه م له وانه یه راسته ئ��اف��ره ت رۆڵ���ی خ��ۆی گ��ێ��ڕا ب��ێ، ل��ێ ئ���ه وه ی من

لێره دا مه به ستمه ، به و شێوه به رباڵوه یه که ئه مڕۆکه گه ریال ئافره ته کانی په که که شانبه شانی براکانیان له شه ڕێکی مانونه مانی نه ته وایه تیدا له سه نگه ردان و خ��اوه ن��دارب��وون دی��اره خۆیانن، ئیراده ی خاوه نی و شۆڕشگێڕییه ش پۆاڵیینه ئیراده ئه و به ده ستهێنانی هه ر له خۆڕا نه هاتۆته دی، به ڵکو خوله په روه رده ییه و پارته ئ��ه و چڕوپڕه کانی چه کدارییه و فیکری ئه و هه یه تی که واقیعبینه ی سه رکردایه تییه ئه و ده رئه نجامه ی خستۆته وه . خۆ ئه گه ر له م الیه نه وه ش پێویسته له مه شیاندا ئ��ه وا بدوێین، چڕتر روون��ت��رو ئاماژه به رۆڵی رێبه ری یه که می په که که )ئۆجه الن( شوومی پیالنێکی ب��ه ئ���ه وه ی دوای ک��ه بکه ین، نێوه ده وڵه تی له )1999/2/15( ده ستگیر ده کرێت و له دوورگه یه کیشدا ته نها به جه سته به ند و گۆشه گیریش ئه و که چی هه ڵوێست، و هزر به نه ک ده کرێت، ب���اران، له ئ��ه وه ی نه با بووبێ و نه رێ��ب��ه ره وه ک نووسینه به بڕشته کانی و له ئامۆژگاری و رێنماییه ناکه وێت بزووتنه وه که واقیعییه کانی و لۆژیکی رێبه رایه تی رۆڵ��ی ده سته یشدا دووره ل��ه و هه تا و خۆی یاری ده کات و گۆڕه پانه که چۆڵ ناکات و چۆک بۆ داگیرکه ران دان��ادات، وێڕای ئه و دۆخه ده وڵ��ه ت��ی ل��ه ه��ه ڕه ش��ه بوێرانه هێشتا نائاساییه ش داگیرکه ر و سه رانی رژێمی تورکیا ده کات، به وه ی ب��ه رده وام خۆیان ملهوڕی و سه رکێشی له ئه گه ر بن، ئه نجامێکی باش چاوه ڕێی دۆزه که و دۆخه که له ده خ����وات!!. س��ه ری مایه شیان ق��ازان��ج و ناکات ئێستادا ئاستی پێشکه وتنی هۆشیاریی نه ته وایه تی له باکووری کوردستان، گه یشتۆته ئاستێک که ئیتر ده کات ب��ه رد، کارێک و خه ریکه شۆڕشی شه قام شۆڕشی شاخ ئه و کاریگه رێتییه ی نه مێنێت، چونکه باکووری کوردستاندا گه وره و بچووکی له ئێستا سته مێکی هه ر له گه ڵ و گه ریالن کورد نه ته وه ی ده وڵ��ه ت له سه نگه ر داگیرکه ر تورکیای رژێمی ده گرن و راشکاوانه خه بات بۆ ئازادی و سه رخۆبوونی

کوردستان ده که ن.که مرۆڤه یه ئ��ه و داهێنه ر ده ڵ��ێ��م: کۆتاییشدا ل��ه له بێت، بارودۆخێکدا و ساتێک و شوێن له هه ر داهێنانی خۆی ناکه وێت و کۆڵدان په ی به هه ستی ده ق���اوده ق ن��اب��ات، شۆڕشگێڕێتیی و مرۆڤدۆستی ئه وه ی ده یڵێم له خودی به ڕێز )ئۆجه الن(دا به رجه سته ده بێت و کۆبۆته وه ، چونکه وه ک ده بینین رۆژ له دوای رۆژ به رهه مه کانی سنووره ده ستکرده کانی هزروهۆش ده به زێنن و به قواڵیی مێژووی مرۆڤایه تیدا رۆده چێته شیتاڵ شیتاڵ بۆ مرۆڤایه تیت مێژووی و خ��وارێ رێبه رێکی خاوه نی نه ته وه یه ک دڵنیاشم ده کاته وه ، وه ک��و ئ��ۆج��ه الن بێت، چ زوو ب��ێ، ی��ان دره ن��گ به

ئامانجی خۆی ده گات.له )12(هه مین ساڵوه گه ڕی گه له کۆمه ی نێوده وڵه تی که رکوکی له مرۆڤایه تی، دوژمنانی پیالنی و

داگیرکراوه وه ساڵو له ئاپۆی کورد.

ئۆجه الن، رێبه رێک پڕاوپڕ له داهێنان

رابه‌ر‌ره‌شید/که‌رکوک

35 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره لێکۆڵین

پرۆسه کانى پاکتاوى ڕه گه زى له ناوچه ى کفری

به شى چواره م

دووه م / راگواستنى ناوچه ستراتیژییه کان:و )1975( ساڵى ج��ه زای��رى رێکه وتنى دواى له ناوه ندى حکومه تى ئه یلول، شۆرشى هه ره سهێنانى قه زاى کورده کانى راگواستنى به بریاریدا ئێراق خانه قین بۆ پارێزگاکانى ترى ئێراق، ئه م پرۆسه یه گ��ون��ده ک��ان��ى ه���ۆزى )پ��ااڵن��ى(ش��ى گ��رت��ه وه که فه رمانى به پێى که ب��وو گوند )9 ( ژم��اره ی��ان ک��ۆم��ارى ژم�����اره )489( ل������ه )1962/9/27( له ناحیه ى) قه ره په (ى قه زاى کفرى دابڕاو خرایه سه ر

ناحیه ى )جه له وال(ى تازه دروستکراو.له ب��ه ع��س حیزبییه کانى و حکومى ل��ێ��پ��رس��راوه ناوچه یه یان ئ��ه و س��ه ردان��ى ج��ه ل��ه وال، و خانه قین ک���رد و ب���ه زۆره م���ل���ێ داواک������ارى راگ��واس��ت��ن��ی��ان له و واژووک��رد، گونده که )9( هه ر به دانیشتوانى داواى ناوچه که کوردى هاواڵتیانى داواکارییه دا گواستنه وه یان بۆ پارێزگایه کى تر ده که ن و ئه وه قه ره بوو ب��ه اڵم ئه گوێزرێنه وه ، هه ر نه که ن واژوو ن��اک��رێ��ن��ه وه ، ب��ڕى ق��ه رب��ووه ک��ه ش ل��ه ن��ێ��وان)300 بنه ماڵه زۆر ب���وو، ع��ی��راق��ی��دا دی��ن��ارى )600-و ناوچه ى شاره زور روویانکرده و ده ربازبن توانیان له به رشااڵوه که که وتن، ئه وانه یشى شارى که الر، حکومى ئۆتۆمبیلى به )1975/11/25( رۆژى )خالدیه ( و ش��اره ک��ان��ى)ره م��ادى( بۆ گ��وازران��ه وه له پارێزگاى ئه نبار. له دواى هه فته یه ک حکومه تى ه��ه ردوو له ع��ه ره ب��ى بنه ماڵه ى ب��ه س��ه دان ن��اوه ن��دى له گوندانه و ئه م هێنایه و)لهێب( )کروى( هۆزى شوێن و خانووه کانى کورده کاندا نیشته جێ کران و

دراپێیان)1(. زه ویه کشتوکاڵییه کانیشیان سێهه م/ راگواستن بۆ ده ره وه )تسفیر(:

فه یلیه کانى ک����ورده ب��ه گ��ش��ت��ى پ��رۆس��ه ی��ه ئ���ه م له ئ��ێ��راق جوله که کانى ه��ه رچ��ه ن��ده گ��رت��ه وه ت��ه وه ، سه ده ى په نجاکانى سه ره تاى و چله کان کۆتایى بۆ کرد داڕێژرا کۆچیان پرۆسه یه کى به بیستدا ده وڵه تى ئیسرائیلى تازه ى دروستکراو و هه رچى ماڵ و حاڵى خۆیان هه بوو جێیان هێشت، سه ره راى ئه وه ى ئینگلیز دروستکراوى )که پاشایه تى حکومه تى بوو( رۆڵێکى به رچاوى هه بوو له و پرۆسه یه دا، به اڵم وه کو نه بووه فه رمى شێوه یه کى به پرۆسه یه ئه و ئێران بۆ فه یلیه کان کورده ڕاگواستنى پرۆسه ى ده ستبه سه راگرتنى و گه نجه کانیان بردنى له ناو و

موڵکه کانیان.فه یلیه کان:-

ک���ورد وه ک���و ه��ه م��وو گ��ه الن��ى دون��ی��ا ل��ه س��ه دان ئاین چه ندین و پێکهاتووه تیره ه��ه زاران و ه��ۆز زاراوه به چه ندین و ب��اوب��ووه ت��ه وه تێدا ئاینزا و هۆزه له یه کێکه فه یلى)په هلى( ده که ن، ئاخاوتن ڕه سه نه کانى گه لى کورد، له لورستان نیشته جێن و به زاراوه ى لوڕى قسه ده که ن که زمانى دانیشتووانى کرمانشاه - شیرین- )قصری هێڵى نێوان ناوچه ى مه الیرى هه مه دان( و که نارى باکورى رۆژهه اڵتى تیره ل��ه )24( هۆزه ئه م ،)2( عه ره بیدا که نداوى و )بعقوبه ( ناوچه ى دوو هه ر له نێوان پێکهاتووه ، )خۆزستان( باوبوونه ته وه )3( به شێوه یه کى گشتى )دی��ج��ل��ه (. عه شیره تى رووب����ارى رۆژه��ه اڵت��ى ل��ه عه شایه رى کۆمه ڵێ له گه ڵ فه یلى )دوزاوه (ى کۆچه رى)*( نیشته جێى )عماره ( بوون پێش ئه وه ى ببێته شارۆچکه له ساڵى)1278ک-1861 ز()4( و له ساڵى)1286ک-1869 ز( بوو به لیوا)5( .

وشه ى فه یلى بۆ هه موو هۆزه کانى لوڕى بچووک ب��ه ک��ارده ه��ێ��ن��رای��ه وه ، ب����ه اڵم ئ��ه م��رۆ ب��ه ده گ��م��ه ن بهێنرێت ب��ه ک��ار ئ��ه گ��ه ری��ش ب��ه ک��ارده ه��ێ��ن��رێ��ت، ،)6( ک��وه ( )پشتى ه��ۆزه ک��ان��ى ب��ۆ ته نها ئ��ه وه له و به کارناهێنرێت گه رمیان له وشه یه ش ئ��ه م و ده هێنرێت (به کار )عه جه م وش��ه ى ئ��ه وه جیاتى س��ه رچ��اوه ک��ه ی��ش��ى ل��ه ن���اوى )ع���راق ال��ع��ج��م( که ناوچه ى) که ب��وو ئیسالمى جیهانى هه رێمێکى کرمانشاه و هه مه دان( و ده وروپشتیان له خۆده گرت، تا ئێستاش گه ره کێک له شارى کفرى به و ناوه وه یه زۆرینه ى شاره که وه ، رۆژهه اڵتى به شى ده که وێته زۆربه یان و ئیسالمن ئاینى به سه ر کورد گه لى مه زهه بن شیعه تریان ئه وانى و سوننه ن مه زهه بى

که له و ناوچه یه ده ژین.مه ینه تى کورده فه یلیه کان له سه رهه ڵدانى ناکۆکى و شه ڕى نێوان ده وڵتى صه فه وى شیعه مه زهه ب که ده وڵه تى و ده رک���ه وت س��ه ده ى )16( س��ه ره ت��اى له عوسمانى سوننى مه زهه ب که له و ماوه یه دا به هێز بووه دوو به ش ئه م ده بوو، له ئه نجامدا کوردستان سنورى گ��رت��ه وه ، فه یلیه کانى ن��اوچ��ه ى پرۆسه یه له زیاتره شیعه عه ربی له گه ڵ ناوبراو ناوچه ى ناوچه کانى ترى کوردستان، چونکه ئه و ناوچه یه ى به عقوبه هێڵى نێوان که وتۆه ته باسمانکرد وه ک��و ده وڵه تى) هه ردوو ده ستکردى سنورى و خۆزستان فه یلیه کانى داب��ڕان��ى ص��ه ف��ه وى(، و عوسمانى و ئێران ده وڵه تى فه لیه کانى له ده وڵه تى عوسمانى ئیحتکاکى که متر له گه ڵ کورده کانى ناوچه ى تر که سوننى مه زهه بن، چونکه ناوچه کانیان دابه ش کرا به سه ر هه رسێ لیواى)عماره و کوت و دیاله ( که ب��ووه ع���ه ره ب ل��ه گ��ه ڵ ئ���ه وان ته عاملى بۆیه له سه ره کیه هۆکارێکى ئه وه ش شیعه ن، زۆرب��ه ى

توانه وه یان به شێوه یه کى هێدى هێدى له ناو نه ته وه ى عه ره بدا.

زاڵبوونى ب��ه شیعه وه ک��و فه یلیه کان مه ینه تى ئێراقى دروستبوونى به زیادیکردو عوسمانیه کان تایبه ت به بوو ب��ه رده وام هه ر مه ینه تیه ئه و نوێ عوسمانیه کانیان پێناسه ى ک��ه فه یلیانه ى ئ��ه و نه بوو، سه ره راى ئه وه ى دانیشتووى یان له دایکبووى به شێوه ی ئیراقیان پێناسه ى ب��ه اڵم ب��وون، ئ��ێ��راق به مه ش ڕه س���ه ن، ن��ه ک پ��ێ��درا وه رگر)مکتسب( له ره وشیان به سه ر هه بوو خراپى کارتێکردنێکى پێناسه ى ه��ه ڵ��گ��رى که سێک ه��ه م��وو کاتێکدا هه رچى خه ڵکى و ئ��ێ��راق دانیشتووى عوسمانى ئێراقى پێناسه ى عوسمانى ده وڵه تى سنورى واڵتى

به شێوه یه کى ره سه نى پێبه خشرا)7(. )1963 /2/8( ک���وده ت���اى ه�����ه ردوو گ���ه ڵ ل��ه و)1968/7/17(دا، ره وشى فه یلیه کان به ره و خراپتر یان ترقین ب��ڕی��ارى) و ده ستبه سه راگرتن چ��وو، القید( به رامبه ریان ده ستی پێکرد و گشت تجمید جارێ به که فاله ت ئازاد ده کران، به راده یه ک که خرانه ب��وون ئێراقیش پێناسه ى هه ڵگرى ئ��ه وان��ه ى زیندان، وه ک خوالێخۆشبووان )عبدالرحمن قه نبه ر له و بوون برا دوو على(که قه نبه ر نعمان على، )1973( ساڵى له دایکبوون، له )کفری( شارى شه هید ب��راى صفر( رشید خوالێخۆشبوو)ابراهیم )حله ( ش��ارى له ده ستبه سه رگراو ئامه ( )عه به به ندکراو له دواى هه ره سهێنانى شۆرشى ئه یلول له عباس( نێویاندا)رزوان له که کۆمه لێک گه ڵ که خه ڵکى کفریه و له رێزه کانى شۆڕشدابوو، دوور ئه مانه ک��ه ئ���ه وه ى به بیانووى ئ��ێ��ران ب��ۆ خ��ران��ه وه ئێرانین، له دێوى سنوریش له الیه ن ئێرانیشه وه گیران و ره وانه ى زیندانى هه مه دان کران به بیانووى ئه وه ى )11( دواى ئێراقن، سیخورى ئه مان گوایه که مانگ ره وانه ى ئێراق کران. له دواى سه رکه وتنى شۆرشى ئیسالمى له ئێران دیسان دۆسیه ى کورده حکومه تى ل��ه الی��ه ن و ه��ه ڵ��دا س��ه رى فه یلیه کان له سه ره تاى ده رک���را، ب��ڕی��ار چه ندین ئێراقییه وه ، هه ستا ح��ک��وم��ه ت )1980( ن��ی��س��ان��ى م��ان��گ��ى ئۆتۆمبیلى ب��ه فه یلیه کان ک���ورده ب��ه ده رک��ردن��ى سه ربازى بۆ خاڵه سنوریه کان و له وێ به پێ چوونه

ناو خاکى ئێران.الى خواره وه لیستێک به ناوى ئه و خێزانه فه یلیانه ى شارى کفرى که دوورخرانه وه بۆ ئێران لە خشتەی ژماره )1(دا ئاماژه پیکراون.هه ندێ له ئه ندامه کانى ئه و خێزانانه له کاتى پرۆسه ى ده رکردنیان، له رێزى سوپاى ئێراقیدابوون و له سه ربازگه دابوون، له کاتى ئه وه یان مۆڵه ت، به ماڵه کانیان بۆ گه ڕانه وه یان دوورخراونه ته وه بنه ماڵه کانیان که ئاشکرابوو بۆ لێپرسراوانى س��ه ردان��ى به ناچارى بۆیه ئێران، بۆ

حکومه تیان کرد به مه به ستى چوونیان بۆ الى

شمال خورشید/کفری

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 لێکۆڵین~ | ژماره

رژێمه وه له الیه ن به پێچه وانه وه به اڵم خێزانه کانیان، گیران و به پێى به ندى یه که مى خاڵى)3( بروسکه ى وه زاره تى ناوخۆ ژماره )2884( له )1980/4/10( و ره وان�����ه ى پ��ارێ��زگ��اک��ان ک���ران و ل��ه وێ��ش��ه وه بۆ و له ناوبران ساڵێک دواى ئه بوغرێب، به ندینخانه ى هه ندێ که س ده ڵێن تاقیکرنه وه ى کیمیاویان له سه ر باس دیکه ش سه رچاوه ى هه ندێک و ئه نجامدراوه له وه ده که ن که گوایه ره وانه ى ناو کێڵگه کانى مین کراون له به ره کانى جه نگى ئێراق - ئێران به مه به ستى ئێراق، س��وپ��اى پێشوه چوونى ب��ۆ رێگه خۆشکردن ک��ورده شه هیده کانى ن��اوى لیستێک خ���واره وه الى

فه یلیه کانى شارى کفرى ئاماژه پێکراون:

ف��ارس حسین ،1956 ص��ال��ح: م��ا حسین فتاح شکور: 959، عباس فارس شکور: 1957.

چواره م/روخاندنى گونده کان:ش��ۆرش س��ه رک��ردای��ه ت��ى ئه نجوومه نى ئ���ه وه ى پ��اش حزبى سه رکردایه تى ئه ندامى مجید( حسن )على حزبى سه رکردایه تى و خ��ۆى نوێنه رى به به عس ئێراق که ناوچه ى پارێزگاکانى باکورى به عس له ئۆتۆنۆمیش له خۆ ده گرێ به بریارى ژماره )160( ئه من چه سپاندنى به مه به ستى )1987/3/29( له ناوبراویش دیاریکرا، پارێزگایانه ل��ه م ئاسایش و ده س��ت��ی��ک��رد ب��ه پ���رۆس���ه ى روخ��ان��دن��ى گ��ون��ده ک��ان به مه به ستى له ناوبردنى بزوتنه وه ى کوردى و گۆرینى نه ته وه ى ب��ه رژه وه ن��دى له ناوچه که دیموگرافیاى عه ره ب و له ناوبردنى ژێرخانى ئابورى کوردستان، ئه م پرۆسه یه له سه ره تاى مانگى نیسانى ساڵى )1987( ل��ه س��ن��ورى ن��اوچ��ه ى گ��ه رم��ی��ان ده س��ت��ى پێکرد و تامانگى حوزیران به رده وام بوو، هه موو ئه و گوندانه ى که ده ستى پێگه یى روخێنرا، جگه له هه ندێ گوندى وه کو)کارێز( نزیک) کفرى( و هه موو گونده کانى دواى ده رب��ه ن��دی��خ��ان()8( که ( و )ک���ه الر( نێوان پرۆسه ى ئه نفال روخێنران و ئه وى مایه وه به ناوچه ى قه رده غه کراو دانرا، هه موو هاتووچوویه ک قه ده غه کرا و ئه وانه ى ده گیران گولله باران کران به فه رمانى )1987/6/20( له الشمال( تنڤیم مکتب )امانه دایکبووى له وه یس( نه زه ر خسرو )رشید له وانه و س��اڵ��ى)1922( گ��ون��دى )سید ج��ه ژن��ى( ل��ه رۆژى کفرى - سه رقه اڵ ج��اده ى له سه ر )1987/8/21(گولله بارانکرا، دانیشتوانى گونده روخێنراوه کانیش وه ک) زۆره ملیه کانى ئ��ۆردوگ��ا بۆ گواسترانه وه نزیک نزیک ک��ه الرو)ب��ن��ى ص���اوه (ى ص��م��ود(ى

هه ولێر و هه ندێکیان بۆ رومادى. *****

1/ده ستنووسى چاپنه کراوى خواڵخۆشبوو )ما حمید عبدالکریم( امام وخه تیبى مزگه وتى شێخ باوه

واللهجات اللغه - خورشید حمه ف��ۆاد )د. /2 – ب��غ��داد اصقافیه – ال��ش��وون مه تبعه ال��ک��ردی��ه -

)2005(ص)24(3/ میهرداد. ر. ایزادى – عشائر کردستان - دار

کاوا للنشر والتوزیع –)2002( ص)183(

پێناسه ى ب��ه ن��اک��ات ئ��ام��اژه ع���زاوى / عباس *نه ته ویى ئه م هۆزانه

االحتالین بین العراق تاریخ – عزاوى عباس /4لبنان بیروت الحزارات مکتبه السامن- المجلد -

ص)20(5/ عباس عزاوى – تاریخ العراق بین االحتالین-

المجلد السابع ص)191(واللهجات ال��ل��غ��ه خ��ورش��ی��د- ح��م��ه ف���ۆاد د. /6

الکردیه ص)25( )7/ چرغام الشاه وترى) الفیلیون زحایا القرار )666http://alfeyi.com/mqalat/17.html له سایتى )التجمع الفیلی( له رۆژى )2008/5/28

. (باڵوکراوه ته وهشااڵوى له سوتاو( که گوندى)قوله له 8/ جگه

یه که م روخێنرا.

@@ôäbï@õìbä@@ژ@õòŠbàˆ@ôàa‡äó÷çaŽï‚@@

@õŠbî‹i@@õŠaìŠói@ì@òŠbàˆI¤ì@μÔ‹m‡ïÕÜa@‡ïáH@@

@ôåŽîí’@óÜ@çbïäìíjŽïuón“ä

ça‹Žï÷@@ôåïjŽïm@@

1@@ôÝÈ@åÔ@çbáÉä@@12@@53149@@óÜ19O5O1973@@†î@@óïÔaÈ@õóbåŽïq@çìb‚@@

2@@‹Ñ–@‡ï’Š@âïèa‹ia@@10@@3O174@@óÜ27O2O1973@@Œa’ @@

3@@ŠíÙ’@‡á«@‘ŠbÐ@@4@@3310@@óÜ27O10O1981@@Œa’ @@

4@ã‹Ø@ôÝÈ@Ší—åà@@1@@@†î @@

5@@ôÝÈ@Ší—åà@óïØŒ@@1@@53149@@óÜ19O5O1973@@†î @ìíj’üƒŽïÜaí‚@ôäaŽï‚I@漋Üa‡jÈôÝÈ@åÔH@@

6@@ôÝÈ@Ší—åà@âïÝ@@12@@683@@óÜ28O4O1981@@†î @@

7@ôÝÈ@Ší—åà@μy@@8@@@†î @@

9@@ôÝÈ@Ší—åà@âî‹Ø@@7@@234@@óÜ1O7O1981@@†î @@

10@ã‹Ø@ôÝÈ@Ší—ïÔ@@5@@@†î @@

11@@‡ï“»@ðÝÈ@‘bjÈ@@2@@1230@@óÜ25O3O1981@@†î @@

12@@à@μyb–@þ@@3@@@@†î a‹Ø@‡ïèó’@óÜ@@μy@bnÐ@@

13@çbîŠíÈ@çbä‡È@@1@@@Œa’ @@

14@@I†aŒa@LμyL@‘bjÈ@H@‘ŠbÐ

‡á«@@1@@889@@óÜ19O7O1983@@Œa’ ça‹Ø@‡ïèó’@óÜ@μyì@‘bjÈ@

ôn“ @õüØ@@14@@óØ@@@ò†aíäb‚67@@óÜ@óu@æóØI3@Hçìíšìbä@óÜ@kî‹Ì@íió÷@ôäa‡äŒ@óÜ@@ìý@@

شه‌هید‌عباس‌فارس‌شکور‌

شه‌هید‌حسین‌فارس‌شکور

رشید‌خسره‌و‌نه‌زه‌ر‌وه‌یس‌له‌‌دایک‌بووى‌ساڵى‌‌1922سید‌جه‌ژنى‌رۆژى‌‌1987/8/21له‌سه‌ر‌جاده‌ى‌سه‌رقه‌اڵ‌گولله‌‌

بارانکرا

خشتەی‌ژماره‌)1(

37 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره ژنان

رۆژه کانی ژن و خه باتی ژنانی کورد

ژن په راوێزخستنی و ک��ه ن��ارگ��ی��رک��ردن هه ڵبه ته مێژووه ش ئه و هه یه ، درێ��ژی و دوور مێژوویه کی پێنج که سۆمه رییه کان سه رده می بۆ ده گه ڕێته وه هه زار ساڵ به ر له ئێستایه . ئه گه ر شه ڕ و ملمالنێکه ژن خ��وداوه ن��دی )ئینانا( نێوان ش��ه ڕی بۆ سه ره تا به و بگه ڕێته وه پیاو خ��وداوه ن��دی )ئه نکیدۆ( و بێگومان هاتبێت، کۆتایی ئه نکیدۆ ق��ازان��ج��ی به ڵکو ن��ه ب��ووه ، یه کجاری کۆتایهاتنێکی ئه مه تا جۆراوجۆره کاندا قۆناغه و مێژوو ت��ه واوی له نازانم به پێویستی ن��ه ب��ووه . ئه نجامگیر ئێستاش له بێگومان م��ێ��ژووه وه . قواڵیی رۆبچینه ئه وه نده کورته باسێکدا ناتوانرێت خاڵ به خاڵ ئاماژه ی پێ بکرێت، ئه وه ی به پێویستی ده زانم سه رنج و تێبینی له سه ر بده م سه باره ت به خه باتی رێکخراوه کانی ژنانه له باشوری کوردستان، له مێژووی دوای راپه ڕینی ل��ه دوای ئاشکرایه وه ک )1991(ه وه ، ب��ه ه��اری کوردستان باشوری خاکی به شێکی ئازادکردنی سیاسی کاری بۆ زه مینه یه ک فه راهه مبوونی و و رێکخراوه یی، ژماره یه ک رێکخراوی تایبه ت به ژنان و به ناو داکۆکیکار له مافی ژنان دامه زرا، پێم وایه دامه زراندنی ئه و ژماره رێکخراو و کۆمه اڵنه چه نده له پێناو مافه کانی ژندا بوو، ده ئه وه نده وه ک هه ر ئ��ه وه ی هۆی به به رچاو، ده هاته مۆدێلێک پارتێکی سیاسی، له په راوێزی خۆیدا رێکخراوێکی ب��ۆ ژن��ان داده م���ه زران���د، ئ��ه م��ه ش وای��ک��رد ته نانه ت ناویش نه مابوو له رێکخراوه کانی بنێن، به چه ندین خوشکان( خانمان، ئافره تان، )ژن��ان، وه ک ن��اوی رێکخراوی تایبه ت به ژنان دامه زرا، له راستیدا ئه و کۆمه ڵه و رێکخراوانه هه رچه نده به رواڵه ت کاریان بۆ مافه کانی ژن ده کرد، به اڵم له ناوه ڕۆکدا جگه له کادرێکی حزبی شتێکی دیکه نه بوون، به هه مان ئه قڵیه تی پیاوانی ده سه اڵتداری ناو حزب مامه ڵه یان له کاتێکدا ئه گه ر ده ک��رد، بارودۆخه که دا له گه ڵ حزبه کان ناکۆکی و شه ڕیان هه بوایه ، به هه مان شێوه رێکخراوه کانی ژنانیش پشکی خۆیان له و ناکۆکییه به رده که وت، جگه له وه ش به شێکیان له رووی فکری و ئایدۆلۆژیه وه تا سه ر ئێسقان دژ به یه ک و ناته با کوردستان باشوری له ژنان رێکخراوه کانی بوون، تائێستاش به شێکی زۆریان ره خنه کانیان له شێوازی له ن��ه ک یه کتره ، خه باتی و ک��ار و بیرکردنه وه نه چوو هه ڵه دا به ئه گه ر پیاوساالری، سیسته می بم تائێستاش ژنان له باشوری کوردستاندا رێگه ی خه باتی خۆیان نه دۆزیوه ته وه ، هیوادارم له و بۆچونه دا که دۆزیبێته وه رێچکه یه یان ئ��ه و ژن��ان و هه ڵه بم

بیانباته وه سه ر رێگه ی راستی و دروستی تێکۆشان، کوردستان ب��اش��وری ل��ه ژن پێشکه وتنی ئاستی هێشتا زۆر سنورداره ، س��ه ره ڕای ئه و ژماره زۆر و زه وه ن��ده ی رێکخراو و یه کێتی و کۆمه ڵه و بزاڤ و خوشکان و ئه و ناوه جۆراوجۆرانه ی به ناوی ژنه وه ک��ار ده ک���ه ن، ئ���ه وه ی ک��ه ب��ه زه ق��ی و ئاشکرایی درکی پێ ده کرێت، ته نها ئه و کاتانه ی به رۆژی له ناوده برێت، جموجۆڵێکی یه ک دوو رۆژه ی ژن و ده درێ��ت ئه نجام ئاهه نگێڕان و چاالکی و کار ئیدی تا یه ک ساڵی دیکه له پشودا ده بن. هه ڵبه ته ئه مه له کاتێکدایه که رۆژانه روپه لی رۆژنامه کان کاره ساتێکی دڵته زێنی مه رگی ژنان ده خاته به رچاو، ژنان رێکخراوه کانی زۆره ی ژم��اره ئه و ئێستا تا نه یانتوانیوه ، به ره یه کی یه کگرتووی ژنان پێکبێنن و له چوارچێوه ی ئه و به ره یه دا میکانیزمێکی گونجاو بۆ کار و خه بات بخه نه ڕوو، به بێ له به رچاوگرتنی ده توانن ژنان جیهانبینییه ک، و ئایدیا جۆره هه ر به بیر و باوه ڕه جیاوازه کانیانه وه له سه ر یه ک خاڵ کۆک و ته با بن و کاری جددی بۆ بکه ن، ئه وه ش بنبڕ ژن مه ینه تییه کانی ئه وه ی بۆ بکرێت )چی رێگه چاره یه ئ��ه و دۆزی��ن��ه وه ی وای��ه پێم بکرێت؟( ل��ه ده وری یاده کاندا و بۆنه له ته نها نییه ، ل��ه وه دا یه کتر کۆببنه وه و ره خنه له سیسته می پیاوساالری بگرن و سته ملێکراوی ژنان باس بکه ن، ئه مه ته نها کات به ڕێکردنه و هیچ ئه نجامێکی ئه رێنی نابێت، بگه ڕێن ریشه یدا چاره سه رییه کی به دوای پێویسته دیاریکراودا کورتخایه نی له ماوه یه کی ئ��ه وه ی بۆ بگه نه سه ره تای گه یشتن به ئامانج، له و بڕوایه دام ن��ه ب��ه ش��ێ��وازی ب��او و کۆنی رۆژه��ه اڵت��ی، ن��ه به شێوازی چاولێکه ری و دووباره کردنه وه ی رۆژئاوایی چاره سه ر ک��ورد ژنی نه هامه تییه کانی و ئاریشه ژنان سااڵنه که یادکردنه وه یه ش دوو ئه و نابێت، له ده وری یه کتر کۆده کاته وه که هه شتی مارس و )25(ی نۆڤه مبه ره ، جگه له وه ی وه ک نه ریتێکی جه وهه ری و له ناوه رۆک ئه زموون لێهاتووه ، باوی وه رناگیرێت، سااڵنه ته نها وه ک جه ژنێک ته ماشا ئ��ه وه ی بێ ده ک��رێ��ت، بۆ ئاماده کاری و ده کرێت تر ساڵێکی ت��ا ساڵێک ت��ر یادێکی ت��ا ی��ادێ��ک که رۆژه دوو ئ��ه و روی��داب��ێ��ت. گۆڕانکارییه ک به ی��ادی ده ک��ه ن��ه وه ت��ه واوی ژنانی جیهان سااڵنه بڕوای من رۆژی ماته من، نه ک رۆژی شایی و ئاهه نگێڕان، چونکه له هه شتی مارسدا جینۆسایدی )25(ی ل��ه ک���راون، کۆمه ڵکوژ و ک���راوه ژن���ان نۆڤه به ریشدا به شێوه یه کی تراژیدی و تیرۆریستی سێ خوشک له یه ک کاتدا تیرۆر کران، له هه ردوو ژنان تیرۆرکردنی و کۆمه ڵکوژکردن حاڵه ته که دا ژنانه خه باتی ل��ه ب��ه ر ج��ی��اوازدا، م��ێ��ژووی ل���ه دوو خۆیاندا مافه کانی و داوا له پێناو ک��ه ن��ه ب��ووه بوبێت، به ڵکو له رووداوی یه که مدا که له ویالیه ته یه کگرتووه کانی ئه مریکا له ویالیه تی )شیکاگۆ( رویدا، له خه باتێکی چینایه تیدا بوو داوای مافی کرێکاری خۆیان ده کرد، نه ک مافی زه وتکراوی

ژنێتی و یه کسانی جێنده ری. دووه میش له کۆماری )دۆمه نیکان( له خه باتی سیاسی دژ به دیکتاتۆر میرابال خوشکی س��ێ ه��ه ر ترۆخیۆ( )راف��ائ��ی��ل تیرۆرکران، ئه م دوو روداوه تراژیدییه ئه گه رچی له نییه وا پێم به اڵم بکرێته وه ، یادیان خۆیدایه جێی کردبێت ده ستنیشان خۆیان له دوای رێچکه یه کیان بۆ خه بات و تێکۆشانی ژنان له پێناو به ده ستهێنانی سیاسی رووی له وه کیه کی و یه کسانی مافی و ئابوری و به ڕێوه به رایه تی و الیه نه کانی دیکه ی ژیان، بۆیه ژنانی کورد پێویسته رێچکه ی خه باتی له و ته نها چاالکییه کانیان و ب��دۆزن��ه وه خ��ۆی��ان ئه گه ر چونکه نه که ن، س��ن��وردار ی��ادک��ردن��ه وان��ه دا بۆ مافی تاک و هه ندێ ژنانی جیهان خه باتیان کورد ژنانی بێگومان بێت، دیاریکراو خواستی جیاوازه و پێویسته خه بات بۆ تاک و کۆمه ڵگه و

نه ته وه که ی بکات.له )8(ی مارسدا چی رویدا؟

جار ه���ه زاران م��ارس هه شتی روداوی هه رچه نده باسکراوه ، دڵنیام ئێستاش راپرسییه ک له ناو ژناندا ئه نجام بده یت و بپرسیت ئایا هه شتی مارس واتای چییه ؟ ژماره یه کی که م وه اڵمی راستت به ده ست رێکخراوه چاالکی ژنانه ی له و جگه ده ک��ه وێ��ت، مه ده نی و فێمێنیستییه کانن، ژنان زۆریان پێیان وایه له راستیدا ئاهه نگگێڕانه ، رۆژی م��ارس هه شتی که مته رخه می ئ��ه وه چونکه مافدارن، رووه وه له و نه یانتوانیوه که ژنانه به تایبه ت رێکخراوه کانی ته نانه ت ئه و رۆژه ش به ژنان ئاشنا بکه ن، ئه مه ش ئه وه ئاشکرا ده کات که چاالکییه کانی رێکخراوه کانی ده رباز باره گاکانیاندا چوارچێوه ی له ته نها ژنان نه بووه ، نه یانتوانیوه یاخود نه یانخواستووه شۆڕببنه وه ت��ه واوی و و کۆاڵنه کان و کوچه ناو گوند بۆ راب��ردوو و تێکۆشان و خه بات م��ێ��ژووی به ژن��ان ده گه ڕێته وه مارس هه شتی روداوی بکه ن، ئاشنا کۆمه ڵکوژییه کی ساڵه دا له و )1857( ساڵی بۆ ژنان به ده ستی پیاوانی سته مکار و به رژه وه ندخوازی ویالیه تی له ئه نجامدرا، سه رمایه داری سیسته می )شیکاگۆ(ی ویالیه ته یه کگرتووه کانی ئه مریکا له کارگه یه کی رستن و چنین بۆ به ده ستهێنانی مافی نامرۆڤانه یه ی هه ڵوێسته به و دژ و خۆیان ره وای پیاوانی خاوه ن کارگه و سیسته می سه رمایه داری مافی و ده بینێت کۆیله یه ک وه ک کرێکار که ماندوبوون و هێز و بازووی خۆی پێ ره وا نابینێت، ئه و بۆ سنورێک بۆئه وه ی له کارکردن مانده گرن و دابنێن ده ک��رێ کرێکاران له سته مه ی و غه در ئه نجامی ب��ه اڵم بهێنن، به ده ست ره واکانیان مافه تراژیدی ئه و داواکارییه ره وایه به شێوه یه کی زۆر کۆتایی هات، پیاوانی سه رمایه دار و سته مکار به شێوه یه کی زۆر دڕندانه رووبه ڕووی ژنانی مافخوراو بونه وه و ئاگریان تێیان به ردا، له ئه نجامدا )129( ژنی کرێکار گیانیان له ده ستدا، ئه و کۆمه ڵکوژیه دڕندانه یه که له کات و ساتی خۆیدا کاردانه وه یه کی

ئه وه ی هۆی ببێته نه که وته وه لێ ئه وتۆی

ن/ كوردؤ شواني

Û

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ژنان~ | ژماره

و ب��گ��ۆڕێ��ت ئ��ه وک��ات ن����ادادپ����ه روه ی سیسته می نه کرێت. پێشێل ژن��ان و کرێکاران مافی چیدی له دوای )53( ساڵ که ده کاته ساڵی )1910( له کۆنگره ی ژنانی ئینته رناسیۆنالیستدا به پێشنیاری )کالرا زه کتین( ژنه شۆڕشگێڕی ئه ڵمانی رۆژی په سه ند ژن جیهانی رۆژی وه ک مارس هه شتی به رۆژی ئێستا که )101( ساڵه ئه و رۆژه کرا، به سه ر و )154( ساڵ ک��راوه دی��اری ژن جیهانی ژنان ره وشی ئایا بووه ، تێپه ڕ ئه و کۆمه ڵکوژه یه دا ئه و )154( م��اوه ی له ئایا ئاستێکدایه ؟ له چی هه روا و روی��داوه هاوشێوه تراژیدیای ساڵه دا چه ند به ئاسانی تێپه ڕیوه ؟ ئایا ژنان پێیان وایه ئه مریکا مافه کانی ل��ه گ��ه ڵ چ��ۆن ب��ه گشتی رۆژئ���اوا و ژناندا مامه ڵه ده که ن؟ به بڕوای من هێشتا ژنانی نه و تێگه یشتوون ئ���ازادی ل��ه وات��ای ن��ه رۆژئ���اوا ئازادیشیان به ده ستهێناوه ، هه رچه نده ئه و بیر ورایانه زۆرن که پێیان وایه ژنانی رۆژئاوا به مافه کانی خۆیان گه یشتوون و وه ک تاکێکی ئازاد سه رجه م خواسته کانیان فه راهه م کراوه ، به اڵم پێم وایه ژنانی به کراون سه رمایه داریدا سیسته می له ناو رۆژئاوا و ئاکاری به ها سه رجه م و مۆدێرن کۆیله یه کی ده رک��ی ئ���ه وه ی ب��ێ زه وت��ک��راوه ئینسانییه کانیان پێوه ب��ازاڕدا مامه ڵه یان له پێ بکه ن، وه ک کااڵ ده کرێت، ژنانی رۆژئاوا به ئاشکرا کراون به ئامرازی ریکالم و پڕوپاگه نده بۆ سیسته می سه رمایه داری، ژن ره گ���ه زی به که پێکردنه ش سوکایه تی ئ��ه و داده بڕرێنریت پیرۆزی خۆی و به ها له و ده کرێت ئ��ازادی ده ک��ه ن که وا هه ست ژن��ان به شێوازێکه به داخه وه به ده ستهێناوه ، خۆیان مافی و که سێتی ئه و شێوازه ژیانکردنه ی ژنانی رۆژئاوا له رێگه ی فیلم و دراماکانه وه ئاراسته ی ته واوی جیهان کراوه کاریگه رییه له نه بووه به ش بێ کوردستانیش و خراپه کانی، به بڕوای من ژنانی کوردستان ئه گه ر بزانن ژن ئ��ازادی به رۆژئ��اوا به کااڵکردنه ی ئه و سیسته می و به رنامه له چونکه چوون، به هه ڵه دا مۆدێرنیته ی کاپیتالیزمی سه رمایه داریدا هیچ نرخ ژنانه ش که ئ��ه و دان��ه ن��راوه ، بۆ ژن به هایه ک و خۆیان و ئه و سیسته مه ته ڵه زگه ی ناو که وتونه ته له گیانی بێگومان، خیانه ت ئه وه ده زانن ئازاد به ئه و ژنه تێکۆشه رانه ده که ن که جه سته ی ماندویان کرا به خۆڵه مێش، له سایه ی ئه و سیسته مه ی که به ره گ��ه زی ژن��ه وه ده ک��ات و بێڕێزی تا ئێستاش بێ ده یچه وسێنێته وه ، مۆدێرن کۆیله یه کی وه ک ئه وه ی ژن هه ست به و کۆیله بوونه بکات، هه ڵبه ته کاریگه ره هێنده ئه قڵ سڕکردنی ئامرازه کانی درک به ئازار و نه هامه تییه کانی ناکرێت، کاتێک مرۆڤ له ناو بۆته ی حه ز و ره مه ک و ئاره زووه کانی توایه وه ئیدی به هاکانی مرۆڤایه تی لێ ون ده بێت.

)25(‌نۆڤه‌مبه‌ر‌خوشکانی‌میرابه‌لوه ک پێشتر ئاماژه ی پێکرا )25( نۆڤه مبه ر رۆژێکی تره له و دوو رۆژه ی که سااڵنه ژنان یادی ده که نه وه ، به سه رهاتی )25(ی نۆڤه مبه ریش کاره ساتی تیرۆر ئه و و کوشتنی سێ خوشکی چاالکی سیاسییه ، سێ خوشکه شۆڕشگێڕه که به خوشکانی میرابال دیکتاتۆر دژی له تێکۆشانیان و خه بات ناسراون )ره فائیل ترۆخیۆ( سه رۆکی کۆماری )دۆمه نیکان( )پاتریا، ناوه کانی به میرابه ل خوشکانی ده ک��رد،

م��ی��رس��دس، م��ی��راب��ال، م��اری��ا ئ��ارژان��ت��ی��ن��ا، مینێروا رۆژی له میرابال( تێرازا ماریا ئانتۆنیا میرابال، ره فائیلی داروده س��ت��ه ی ل��ه الی��ه ن )1960/11/25(دیکتاتۆره وه له یه ک کاتدا تیرۆرکران، تیرۆرکردنی خوشکانی شۆڕشگێڕی میرابال وه ک کاره ساتێکی دڕندانه ی دیکتاتۆری کۆماری دۆمه نیکان پێناسه )11/25( )1991(ه وه له ساڵی ئیدی ده ک��رێ��ت، سه ر توندوتیژی به ره نگاربوونه وه ی رۆژی وه ک ژنان ناسێنرا، له دوای )39( ساڵ تێپه ڕبوون به سه ر نه ته وه گشتی کۆمه ڵه ی تیرۆریستییه دا کاره ئه و خولی کۆبونه وه ی )83(هه مین له یه کگرتووه کان ساڵی ئۆکتۆبه ری )17(ی ل��ه خ��ۆی��دا )54(ی رۆژی وه ک نۆڤه مبه ر پێنجی و بیست )1999(نه هیشتنی توندوتیژی دیاریکرد، ئه م رۆژه ش هه روه ک هه شتی مارس ژنانی جیهان سااڵنه یادی ده که نه وه و کار و چاالکی ئه نجام ده ده ن، هه رچه نده ئه و دوو رۆژه له جیهاندا وه ک رۆژی خه باتی ژن ناسراوه ، به اڵم پێم وایه ته نها تایبه ت نین به ژن، چونکه هه ر دوو روداوه که له ئه نجامی خه باتی چینایه تی و سیاسیدا رویداوه . بۆیه چه نده ژن په یوه ندیداره به و دوو روداوه وه ، لێ خ��اوه ن��داری پێویسته ئازادیخواز پیاوی ئه وه نده بکات، به اڵم ئه وه ی جێگه ی سه رنجه ئه و دوو روداوه هیچیان له ئه نجامی تێکۆشان و خه باتی فێمێنیستی له ئه نجامی به ڵکو نه بووه ، جێنده ریدا یه کسانی و بونه ته وه ، رووب��ه ڕوی مه رگ خه باتێکی مرۆییانه دا له جێی خۆیدایه بپرسین ئه ی بۆچی تایبه ت کراوه به رۆژی ژن، تا ئێستاش نه ته وه ی کورد له چوار رووبه ڕوی رۆژانه توندوتیژی پارچه ی کوردستاندا

ده بێته وه ، هه ڵبه ته ژنان دووجار رووبه ڕوی ئه شکه نجه دوژمنی سیسته می ل��ه الی��ه ک ده ب��ن��ه وه ، سته م و سته می دیکه وه له الیه کی و سه رده ست، داگیرکار خێزان و کۆمه ڵگه . مێژووی کورد و کوردستان پڕه کاره ساته کان به رده وامیش و دڵته زێن کاره ساتی له و ئه نفال له کاره ساته کانی جگه زی��ادب��وون��دان، له کیمیابانکردن و کۆمه ڵکوژکردن و جینۆسایکردنی له به ین پیاواندا له گه ڵ هاوکات که کورد، ژنانی ژنان ک��ورد پیاوی خ��ودی دیکه جارێکی ب���راون، ده چه وسێننه وه و ده ستدرێژی ده که نه سه ر و تیرۆریان ده که ن، یان له ژێر فشاری ده رونی و جه سته یدا ناچاری وه ک ئه گه ر ده ک��ه ن، خۆسوتاندنیان و خۆکوشتن مشتێک له خه روارێک دوو نمونه بخه ینه به رچاو، له و بڕوایه دام هیچی له کاره ساتی خوشکانی میرابال که متر نییه و به ڵکو زۆر به ئازارتر و کرده وه یه کی وه حشیگه رانه تریشه . یه که م، دوو خوشک له سلێمانی له سااڵنی رابردوو به ناوه کانی )جوان و مه هاباد( به شێوه یه کی نامرۆڤانه له دوای غه د و سته ملێکردن زۆر به شێوه یه کی دڕندانه تیرۆر کران، ئه م کاره ساته نه ک گرنگی پێنه درا ته نانه ت بکوژه که شیان ساڵی رابردوو ئازادکرا.!! پێویست بوو سه رجه م ژنانی باشوری له دژی جیاوازه کانه وه بیروڕا ته واوی به کوردستان بڕژانایاته مه هاباد و ج��وان بکوژانی ئازادکردنی له ده سه اڵت نادادپه روه ریه یان ئه و سه ر شه قامه کان و قه بوڵ نه کردایه ، جێی نیگه رانییه که جگه له هه ندێ ناڕه زایی سنوردار هیچ چاالکیه کی به رفراوان ئه نجام نه درا سه ره ڕای ئه وه ی ده یان رێکخراو و کۆمه ڵه ی تایبه ت به ژنان هه یه . دووه م، کاره ساتی دڵته زێن له

39 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره ژنان

چه مچه ماڵ، له رویدا )2011(دا ساڵی سه ره تای ئ��ه وه ش رفاندن و دوات��ر کوشتنی ه��ه ردوو خوشک )شادی و شۆخان( بوو، ئه م دوو خوشکه ش به هه مان گولله باران زه ییانه به بێ و دڕندانه به زۆر شێوه به تۆمه تی کران و شه هیدکران، هیچ که سێکیش ئ��ه و ت��اوان��ه گ��ه وره ی��ه دادگ��ای��ی ن��ه ک��را و ب��ۆ رای له و تاوانی بێگومان سه دان نه کرا، ئاشکرا گشتی به رده وامیش و دراوه ئه نجام کوردستان له ج��ۆره ئه نجام ده درێ��ت، خوشکانی میرابال بوون به هێمای به ره نگاربونه وه ی توندوتیژی دژ به ژنان له جیهاندا، کاره ساتی دوو له که کوردستان خوشکانی به اڵم هاوشێوه دا تیرۆکران، نه بون به هه وێنی یه کهه ڵوێستی و ته بایی و پێکهێنانی به ره یه کی هاوبه شی رێکخراو ئیدی باشوری کوردستان، له ژنان و سازییه کانی چۆن مرۆڤ هیوای به و ژم��اری زۆر و زه وه ن��ده ی رێخکراوی ژنان هه بێت؟! ده بوو هه زاران ژن مانگرتن ده سه اڵتیان ئه وکاته ی تا ئه نجامبدایه رێپێوانیان و و هه ڵسن خۆیان یاسایی ئه رکی به ده ک��رد ناچار تاوانباران به سزای ره وای خۆیان بگه یه نن، بۆ ئه وه ی

که سانی دیکه په ند و عیبره تی لێ وه رگرن.

خه باتی ژنانی باکور ئه زمونێکی نوێکاتێ قسه له سه ر خه باتی ژنی کورد ده که ین پێویسته به کورتیش بێت ئاماژه به خه بات و تێکۆشانی ژنانی باکوری کوردستان بکه ین، هه رچه نده هه ڵوه سته کردن له سه ر به ته ڤگه ربونی ژنانی باکوری کوردستان کاتی هه ڵسه نگێنین، ئه وتێکۆشانه تامێژوی ده وێت زۆری به اڵم ئاماژه کردن به چه ند خاڵێک ئه زمون به خش ده بێت،

بێگومان ره وشی ژنانی باکوری کوردستان له رابردوودا زۆر له حاڵ و گوزه رانی ژنانی باشورخه راپتربوو، چونکه و خۆپه روه رده کردن زه مینه ی کوردستاندا له باشوری به رچاو به شێوه یه کی رێکخراوه یی و سیاسی کاری راب���ردوودا ساڵی له بیست به تایبه تی ه��ه ب��ووه ، بونی هه موو ده رفه تێک هه بووه بۆئه وه ی ژنان کاروچاالکی بووه له مپه ر که م��ژار ترین سه ره کی ب��ده ن، ئه نجام ناسنامه م��ژاری کوردستان باکوری ژنانی له پێش رژێمی له الیه ن ب��ووه له کوردبونیان ک��ردن نکوڵی و یاساخ دای��ک به زمانی ئاخاوتن کاتێ تورکیاوه ، بێت ئیدی ده رفه تێک بۆکارێکی دیکه نامێنێته وه ، دای��ک گوزارشت به زمانی م��رۆڤ ل��ه وه ی رێگری ناسنامه ی هێدی هێدی بکات خ��ۆی له هه بونی نه ته وه ی ون ده که یت و له بۆته ی نه ته وه ی سه رده ستدا ده توێته وه ، ژنانی باکوری کوردستان له ره وشێکی به و شێوازه دابون، له گه ڵ به رپابونی شۆڕشی ئازادیخوازی له ده ستپێکی حه فتاکاندا ل��ه س��ه ره ت��ای ک��وردس��ت��ان بزاڤه که دا ژن به شداری کردووه رۆڵی کاریگه ری تێدا سیاسی له خه باتی به فه رمی هه نگاو یه که م بینیوه ، و رێکخراوه ییدا له باکوری کوردستان که له مپه رێکی له ته واوی مه زنی سه دایه کی و تێکشکان گ��ه وره ی جیهاندا هه بوو، ئاخاوتنی به کوردی ژنه تێکۆشه ری به زمانی ک��وردی بو زان��ا( ن��اس��راوی ک��ورد )له یال ئه وهه نگاوه ه��ه رچ��ه ن��ده ن��ه وه ده ک��ان��دا، ل��ه س��ه ره ت��ای کاردانه وه ی توندی شۆڤێنیه کانی تورکی لێکه وته وه له یال زانا و هه ڤاڵه کانی راپێچی زیندن کران، به اڵم دانانی پشکۆیه ک بوو که ئێستا بڵێسه ی ئاگرێکی مه زنی شۆڕش و به رخۆدانه ، له ناوه راستی نه وه ده کاندا

له باکوری کورد گه لی ناره زایه کانی و خۆپێشاندان ک��وردس��ت��ان ب��ه ش��دارب��ون��ی ژن ژم��اره ی��ه ک��ی زۆرک��ه م له میتینگ بده ی سه رنج ئه گه ر ئێستا به اڵم ب��وون، و کۆبونه وه کانیاندا به ده یان هه زار ژنی کورد ده بینیت شه قاماکانی و به جۆشوگه رموگوڕترن که له پیاوان شاره کانی باکوری کوردستان و تورکیا ره نگاوره نگ ده که ن، ژنانی باکور به دروشمی )ئازادی کوردستان په یوه سته به ئازادی ژنی کورده وه ( ده ستیان به خه بات و تێکۆشان کرد، ئێستا له شۆرشی شاخه وه تاده گاته ناو هۆڵی په رله مانی تورکیا و شاره وانیه کان و ته ڤگه ر و سازی و پارتی سیاسی ژنان ئه گه ر که سی یه که م ل��ه وه ش جگه دووه م���ن، که سی بێگومان ئ��ه وه نه بن به فه رمی بڕیاردراوه له سه رجه م داموده زگا کوردیه کاندا دبێت له هه ر کاروخه باتێکدا رێژه ی له سه داچل پشکی له ورێژه یه له هه ڵبژاردنیشدا ئه گه ر خۆ بێت، ژن��ان زیاتریان به ده ست هێنا ئه وه مافی ره وای خۆیانه ، ئێستا دیموکراسی و ئاشتی پارتی کوردستان له باکوری خاوه نی ئه وپارته ده ک��ات، کورد گه لی نوێنه رایه تی بیست په رله مانتاره هه شت که سیان ژنن، سه رۆکایه تی ده برێت به ڕێوه به سیسته می هاوسه رۆکی پارته که ش به ڕێوه ی ده به ن، جگه له وه ش پیاوێک واته ژنێک و چه ندین ژن سه رۆکی شاره وانی سه رۆکی رێکخستنی شاره کان و ئه ندامی ئه نجومه نه کانی شاره وانی و ده زگا و سازییه کانی کوردستانن، ژن رۆڵێکی زۆرگرنگ و له پێش ئه گه ر له باکوری کوردستان. ده بینن به رچاو هاته ریب ب���ه رده وام ئ��ه وا له تێکۆشاندا نه بن پیاوانه وه باکوری بڵێن شۆرشی باشتره له هاوشانیان رێده که ن،

کوردستان ئێستا بووه به شۆرشی ژن.

ئه نجام:رێکخراوه کانی بۆ بکه م پێشنیار ده زان��م به پێویستی ژن��ان��ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان، ئ��ه گ��ه ر ب��ه چ��ڕوپ��ڕی به دواداچونێک بکه ن بۆئاشنابون به شێوازی خه بات و به رخۆدانی ژنان له باکوری کوردستان بێگومان سوود ئه زمونێکی و به ده ستده خه ن زۆرب��اش قازانجێکی و نوێ و رێبازێکی نوێ ده دۆزنه وه بۆگه یشتن به ئازادی راسته قینه ، ژنانی باکور له ماوه ی پازده ساڵدا توانییان به رپابکه ن ته ڤگه رێک و بکه ن به رێکخستن خۆیان له ساڵی جیهان، هه موو سه رنجی جێگه ی که ببێته رابردوو له کۆنگره یه کدا له شاری ئامه د زیاتر له ده هه زار ژن له ده وری یه کتر کۆبونه وه ، چه ندین میوانی بیانی له وته ڤگه ره به سه رسوڕمانه وه زۆر کرابون بانگهێشت مه زنه یان ده ڕوانی که چۆن به ده رفه ت و ئیمکانێکی به وئاسته و گه یشتون ک��وردس��ت��ان ژن��ان��ی ک��ه م��ه وه ئه وشۆڕشه مه زنه یان به ئه نجام گه یاندووه ، ئه مساڵیش کرد مارسیان هه شتی راب���ردوو سااڵنی ه���ه روه ک هه مووالیه کیان وسه رنجی نه ته وه یی به که رنه ڤاڵێکی بۆالی خۆیان راکێشا، دیمه نه کانی شاره کانی ئامه د، وان، شه رناخ، باتمان، جه زیره ، سلۆپی، گه ڤه ر، ماردین، بایزید، رۆحا، دیلۆک، مێرسین، ده یان هه زار ژن له سه ر بینینی ته نها ئ��ه دا، ئازادییان بانگی شه قامه کاندا نه ده کرد، شرۆڤه یه ک به هیچ پێویستی ئه ودیمه نانه هیوادارم ژنانی باشوری کوردستان به و هزرو رامانه وه کاری واڵت له باکوری که ب��ده ن ئه نجام تێکۆشان رۆژئ��اوا مرۆڤ له واڵتانی ئ��ه وه ی نه ک پێده کریت له به ین وبیرۆزیه کانی به ها و ده ب��ات ب��ه ره وداروخ��ان

ده بات[email protected]

[email protected] | 2011/3/20 | 4 ژنان~ | ژماره

خۆشه ویستی و ئه شقێک که بۆ واڵت و گه له که ی خاوه ن ره نج و هه وڵ نه بێت، هیچ واتایه کی نییه

بابه تێک که ده مانه وێت هه میشه بیری لێبکه ینه وه ، پ��ی��اوێ��ک��ه ل���ه ژێ���رده س���ت���ی وه ک����و ژن، ه��ێ��زێ��ک��ی وخوڵقکاری به رهه مهێنان تایبه تمه ندی خ���اوه ن بێچاره ییه وه چ��ه ن��ده ره وش��ێ��ک ک��ه وت��ووه ت��ه نییه ، رۆڵی ئه مه ، وه اڵمی بووه . پیاوه ئه و ومه حکومی ژن ل��ه ده س��ت ک��ه ئ��اب��ووری کاتێک توندوتیژییه . ده رده که وێت، دیلیه تێکی ترسناک مسۆگه ر ده بێت. لێکۆڵینه وه کانی بایۆلۆژیکی ئاشکرا ده که ن که ژن سه ره کییه . رۆڵی خاوه ن مرۆڤدا، بوونی له دروست پیاوه . به ڵکۆ نه ژن، بڕاوه ته وه له جه سته که ئه وه ی ژن، بۆچی ئه وه نده به هه سته . سۆزاویه ، له به ر ئه وه ی دانه بڕاوه . گ��ه ردوون پێکهاتنی له دیالیکتیکی که ژێ��ردا ه��ه ره له ئاستێکی شارستانیدا، له قۆناخی سۆزدارییه ژیری هه بوونی له به ر ژن، هێشتنه وه ی ئ��ه م��ڕۆ خ���اوه ن���داری خ��ۆی��ی��ه ت��ی ک��ه ه��ه ت��ا رۆژی ئه قڵی له الیه ن به هه ست پڕ ئه قڵی ژنی لێکردووه . پیاوه وه هه میشه که م ده بینرێت وپیاو ده یه وێت ئه مه

وه کو کاره کته ری ژن پێناسه بکات.وه ک��و شارستانییه وه ، ل��ه الی��ه ن��ی ک��ه پیاو ئه قڵی ک��رده وه ی��ه ، ئ��ه م که کاتێ لێهاتووه ، جانه وه رێکی له سه ر ژن ڕه وا ببێنێت، ئایا چی دژ به کۆمه ڵگای ئه قڵه ئه م راوه ستاندنی ناکات؟ ژینگه و مرۆڤ سیاسه تی و ئه خالق راستکردنه وه ی به سه ر ته نیا کۆمه اڵیه تی ده بێت که له الیه ن پیاوه وه شێوێندراوه . سه ره تایه ک. ببێته ده توانێت خه باته ئه م له راستیدا به دژ ئانالیتیک ئه قڵی رۆڵ��ی ل��ه ب��ه ر ته نانه ت سیسته می شارستانی گرنگی سیسته می شارستانی ژیانی ئه رکێک وه ک��و تر جارێکی دیموکراتی ئه قڵ ده بێت له به رامبه رماندایه . ده ستلێبه رنه دراو کۆمه اڵیه تی ئه قڵی پێبدرێت. مه زنی نرخێکی راستییه که . کۆمه ڵگا ئه و گۆڕه پانه یه که ئه قڵ تێدا نییه . واتایه کی هیچ بوون، هیوا بێ کۆده بێته وه . له هه موو پیرۆزییه کاندا ده نگێک هه یه که ده ڵێت، ئه قڵمان داوه ته ئێوه ، به اڵم ده بێت، نه بۆ شه ڕ بۆ خێر به کار بهێنرێت، ئه و کاته ده توانن ببن به خاوه نی هه ر

شتێک که پێویستیتان پێیه تی، پێویسته له م ده نگه کۆمه ڵگاش وئه خالقی وی���ژدان ده نگی تێبگه ن. وه کو که ئ��ازادی، هۆنه ری ده نگی ده ڵێت. ئه مه سیاسه تی کۆمه اڵیه تییه ، ئه مه مان پێده ڵێت. خه باتی ده نگه یه ، ئه م پراکتیکی دیموکراتی، کۆمه ڵگای ئه م ت��ی��ۆری دی��م��وک��رات��ی شارستانی سیسته می

ده نگه یه .کلتوری سه رده ستی پیاوی پێنج هه زار ساڵ که ژنی خستۆته وه ژێر چه وساندنه وه ئاوا کراوه ، ئێمه پێده ڵێن کلتوری ده ستدرێژی، ژن هیچ کاتێک له به رامبه ر کلتوری ده ستدرێژی سه ری خۆی خوار نه کردووه و نه شیوویستووه که سه ری خوار بکات، به اڵم له دژو له ده ره وه ی ئه م کلتوره ش ژیانکردن، ئه وه نده ئاسان نییه . ئێمه ده مانه وێت سه باره ت به سیسته می سه رده ستی پیاو و ده سه اڵتیدا باسی وشه یه کی تازه بکه ین. چه ند به ناوی" نووسه رێک کردووه ، باسیان نووسه رێکیش جان برۆدێیه ر" نووسیوویه تی، به تایبه تی نووسینه کانی سه باره ت به سه رده ستی پیاوه ، ئه و نووسه ره که به ره گه ز فه ره نسا ژن��ی ل��ه ئ��ازادی ب��اس ئێستا فه ڕه نسییه ، ده کات، به اڵم کۆیالیه تییه ک که ژنی فه ره نسایی ده ژی، هێنده ی کۆیالیه تی ژنێک که له رۆژهه اڵتی ن��اوی��ن��دا ده ژی گ��ران��ه . ئ���ه وه ی ک��ه ل��ه ف��ه ره ن��س��ادا هه یه ، له وانه یه تۆزێکیش له ناو یه کتردا بێت وله ناو له رۆژهه اڵتی به اڵم شاردرابێته وه ، ت��ردا، شته کانی

ناویندا ده سه اڵتییه ک له دژی ژنه ، زیاتر ئاشکرایه . نیشان باش دیمه نێکی توانیوویه تی ن��ووس��ه ره ، ئه م بدات، به اڵم نه یتوانیووه خاوه ن ئانالیزێکی باش بێت. لێکۆڵینه وه کانی له ئاکامی کۆمه ڵناسێک وه ک��و ده کات هه ڵسوکه وت ره شبینانه به شێوازێکی خۆیدا ده ڵێت، ئ��ه و ده ک��ات. بێکۆتا ئه شقی پێشنیاری و خۆیان بێکۆتا ئه شقی له رێگه ی ته نها ده توانن ژن به اڵم بکه ن، رزگ��ار ده س���ه اڵت له په یوه ندییه کانی تانوانن ئه شقه وه ، به الوازه ئه وه نده تێڕوانینێکی به له ژێر ئه م باره قورسه دا ده رکه وین. ئێمه ش ده ڵێین نه بێکۆتایی. دابڕانێکی به ڵکو بێکۆتایی، ئه شقێک دابڕانه ئه مه ده ک��ه ی��ن، داب���ڕان باسی ئێمه کاتێ ژن پێویسته ساڵه . ه��ه زار پێنج پیاوی له ده سه اڵتی داببڕێت. ده سه اڵته له م کۆتایی بێ به شێوازێکی بۆ پێکهاتنی سیاسه ت پێویسته ژن ئابووری خۆی پێکبهێنێت، پێویسته ژن ئاکادیمیای سیاسه ت ئاوا بکات. بۆ ئه وه ی که ژن ئازاد ببن پێویستی به زانابوون وچاالکی سیاسی هه یه . پێویسته ئێمه بتوانین ئه مانه نێوان ژن ئ��ازادی ژن یاخود په یوه ندی ئاوا بکه ین. به ئه شقی یاخود رۆمانسی ئه شقی به رێگای وپیاو بێکۆتای ئازادی زایندییه وه به ده ست ناخرێت. کاتێک په یوه ندییه کانی باسی ئێمه بێکۆتا، ده ڵێین ئه شقی ناکه ین. ئه مڕۆمان رۆژگ��اری رۆمانسی و ئه ڤین که وشه یه که ئه شق ده ڵێین پێی که شته ی ئ��ه و له رۆمانه کانی له سه ده کانی)17، 18(دا له به ریتانیا ئێمه باسی ئه شقی لێوه ده کرێت، بۆیه کۆندا باسی رۆمانسی ناکه ین. ئه گه ر بمانه وێت به ئه شقی بێکۆتا بژین، پێویسته ده رک به ئازادی بکه ین. ئه گه ر نا، ئێمه باسی داخوازییه کانی زایندیش ناکه ین. ئه گه ر زایندییه تی هه بێت، پێویسته له سه ر بنه مای ئه شقێکی بێ داوی ژیان بکات. ده ڵێین ژن له سه ره تادا با له گه ڵ ده سه اڵتی پیاو به شێوازێکی بێکۆتایی داببڕێت. ئێمه خۆشه ویستییه ی ئ��ه و بێکۆتایی. ئ��ازادی ده ڵێین: ک��ه خ���ۆی ن��ه س��پ��ێ��ردرێ��ت��ه زان���اب���وون ت��ه ن��ه��ا ده بێته خۆشه ویستی باسی غ��ه ری��زی. خۆشه ویستییه کی دایک ده کرێت، ئه مه ش خۆشه ویستییه کی غه ریزی ده بێت ب��ه اڵم گرنگه ، دای��ک خۆشه ویستی نییه . خۆی نه سپێردرێته غه ریزه ، ئاژه ڵه کانیش به شێوازێکی ده وێ��ت. چۆله که یه کیش، یه کتریان خۆش غه ریزی به چکه کانی دای��ک��ان��ه ی��ه ، غ��ه ری��زه ی��ی��ه ک��ی خ���اوه ن ده وێ��ت. خۆشی غه ریزه ییه وه ئ��ه م به رێگای خ��ۆی ئه و هه بێت. تێدا زانابوونی پێویسته خۆشه ویستی زان��اب��وون ب��ه وات��ا. خۆشه ویستییه کی ده بێته کاته

پله داری"چینایه تی" وده وڵه تگه رایی هیچکاتێک

له گه ڵ سروشتی ژندا، ناگونجێن، بۆیه له پێکهاته ی سیاسی، دژ به هیرارشی

وده ره وه ی ده وڵه تدا، پێویسته بزووتنه وه ی

ئازادی ژن، خاوه ن رۆڵی پێشه نگ بێت

“

“

عه‌بدوڵاڵ‌ئۆجه‌الن

41 ژماره [email protected] | 2011/3/20 | 4 | ~ژنان

چییه ؟ ئه مه ش بابه تێکی فه لسه فییه ، فه لسه فه چۆن ده کرێت، مرۆڤ چۆن فێر ده بێت و بۆ زانینی ئه مانه پێویسته کۆمه ڵناسی بخوێندرێته وه ، پێویسته مێژووی هه رشتێک ک��ه پێویسته ب��زان��رێ��ت. شتێک ه��ه ر ئه مڕۆ تێگه یشتنی بناسرێت. مێژووییه وه له الیه نی

به زانینی مێژووه وه بستراوه ته وه .بابه تی ژن، بابه تێکی ژیانییه . ئێمه بابه تی ژن، وه کو ڕه نگه ش به و نابینین. منداڵ و وپیاو ژن بابه تی نایبینین ک��ه ب��ۆت��ه ژن��ی ف��ان و ف��ان ک��ه س و خاوه ن پرسێکه ژن، پرسی کێ. ژنی بۆته یاخود مێژووییه کی پێنج هه زار ساڵه یه . ژن ئه وه پێنج هه زار پرسی ساڵه خنکێندراوه ، بێ هه ناسه هێشتراوه ته وه . باش ئێمه گرنگه . پرسێکی چ��ۆن؟ نامووسێکی ده زانین که له گه ڵ کورددا، نامووس چ واتایه کی هه یه . کورد بۆ نامووس مرۆڤ ده کوژێت. کوشتنی له ژێر ناوی نامووس پێکده هێنرێت. ئه م ژنانه له ژێر ناوی ئایین و کلتووری باودا، ده ڵێین شتێک نییه ،

ئێمه بۆ پاراستنی نامووسی خۆمان ده یکه ین.ن���ام���ووس، چه مکێکی ت��ر چ��ه م��ک��ی ل��ه الی��ه ک��ی دڵ به گشتی که ئه وه یه نامووس ئایدئۆلۆژییه . بچێت. ئ���ازادی ب���ه ره و زانستییه کانمان و وده س���ت نامووس له وه دایه و له وه ش ش��اردراوه ت��ه وه . پێویسته وه اڵمی پرسیاری نامووسێکی چۆن؟ ژنێکی چۆن؟ بده ینه وه . ئێمه باش ده زانین که کورد چی له نامووس له به رچاوه . ک���وردان نامووسی ره وش��ی تێده گات. ده کات پێویست هه یه . له سه رکوردان پان گه لێک ئه مانه ببینرێت، چه مکی نامووسی راست بۆ ئازادی تێکۆشانه . له م بابه ته دا ئه گه ر به چه مکێکی راستی خ��اوه ن ده بینه ئه وه تا بکه ین، تێکۆشان ئازادییه وه

تێکۆشانێکی به هێز.نییه ، زایندیه تی"جنسییه ت" نامووس به دڵنییایه وه

نامووسی راست و گه وهه ری بانگێشه یه کی به هێزه . له په یوه ندییه کانی ئه شقی سه رمایه داریدا، ره نج نییه . خۆشه ویستی و ئه شقی راستیش نییه . خۆشه ویستی و ئه شق، ره نجی ده وێت. فه رهاد و شیرین نموونه ی ئه م یه که ن. ئه مه رووداوێکه که له هه رێمی بێستوون رووی داوه . رووداوێکی مێژووییه . فه رهاد بۆ ئه وه ی بگاته شیرین، بۆ ئه شقه که ی ره نجێکی زۆر ده دات، ئازار ده کێشێت وشاخه کان کون ده کات. له الیه کتره وه پێویسته بۆ ئه شقه که ی بتوانێت سه رده ستی وده سه اڵتی شای ئێرانیش برۆخێنێت. کاتێک که ناتوانێت له مه دا خ��واره وه . فڕێده دات له شاخێک خۆی سه ربکه وێت، ئه شقی راسته قینه ئه مه یه . خۆشه ویستی و ئه شقێک که بۆ واڵت و گه له که ی خاوه ن ره نج وهه وڵ نه بێت،

هیچ واتایه کی نییه .ئه گه ر زانستی گه وهه ری پێش نه که وێت وئیراده ی به هێز نه بێت، ئێمه ناتوانین له کلتووری ده ستدرێژی ره وشی نموونه ی ره وشی گه الن ببین. رزگار پیاو ژنانه . له سه ر گه لی کوردیش، به ژن بوون"ژنکۆکی" پێنج ده ستدرێژی کلتووری باسی ئێمه ده سه پێنن. له گه ڵ ده زان��ن که باش ه��ه زار ساڵه ده که ین. ژن هه یه . واتایه کی چ ژن، ده ستدرێژی کلتووری ساڵه ه��ه زار پێنج ئه مه ژن، که سایه تی و ئیراده ب��خ��وازێ��ت، ئ��ه گ��ه ری��ش ژن دراوه . وپ��ێ��ک تێک له ژن بسه لمێنێت. خ��ۆی ه��ه ب��وون��ی ناتوانێ�ت ب��واره ک��ان��ی ک��ۆم��ه اڵی��ه ت��ی، ده روون����ی، ئ��اب��ووری، سیاسی و کلتوورییه وه ده وره دراوه . ئه گه ر پیاوێکی هه ره باشیش له گه ڵ ژنێکدا بێت، له نێوان بیست و ئێستا لێده کات. په ڕۆ وه کو ژن کاتژمێردا، چوار

ئه م یه که له سه ر گه لی کوردیش به رێوه ده به ن.پرسی ژن، کلتووری ده ستدرێژی پێنج هه زار ساڵه یه . چۆن ده ڵێین، پێویسته بۆ ناسینی مارکس، پێویسته

هیگل بناسی، بۆ ئه وه ی که ببینه تێکۆشه رێکی ده ستدرێژیکه ری کلتووری پێویسته ژن، ئ��ازادی ئێمه بناسرێت. ک��ه س��ه رده س��ت��ه س��اڵ ه���ه زار پێنج به شێوه ی وسه رده ستی هیگل دیالیکتیکی، کوێله دیالیکتیکی ژن وپیاوی سه رده ست وزۆردار شرۆڤه ده که ین. پێویسته په یوه ندی نێوانیان باش ببینرێت. سه رده ست کوێله و له نێوان وه ک��و کێشه که هیگل به ده ست ده گرێ�ت، به اڵم ئێمه وه کو کێشه ی نێوان، ژن وپیاوی فێڵباز به ده ست ده گرین. باسی دابڕانی له چی ک��ردب��وو، بێکۆتاییمان ئه شقی بێکۆتایین داب��ڕان؟ داب��ڕان له کلتووری پێنج ه��ه زار ساڵ. ژن رزگار ساڵه ه��ه زار پێنج له خراپی خۆی پێویسته

بکات.ژن، ئ���ازادی کۆمه ڵگایه . ئ���ازادی ژن، ئ���ازادی ئازاد ئه گه ر ژن وئ��ازادی کچانه . ئازادی منداڵ ئ��ازادی وپێشبکه ون. ده ب��ن ئ��ازاد ئه مانه ش ببێت، و دی��ارده خۆی پێناسه ی به گوێره ی پێویسته ژن ناوه ڕۆک پێدا بکات. ئازادی ویه کسانی کۆمه ڵگا ویه کسانییه کی ئ��ازادی نه بێته ژن، بۆ له وانه یه راسته وخۆ. بۆیه هه وڵ و پێشخستنی تایبه تی ژنان گرنگه . له وانه یه بزووتنه وه ی دیموکراتی گشتی بۆ به اڵم بکاته وه ، نوێتر ده رفه تی له به رده م رێگا ژن، ژن پێویسته نایه ت. له خۆییه وه ه��ه ر دیموکراتی ئامانج و رێکخستن وهه وڵی خۆی دیموکراتی دیار بکات. له ناو سیسته می کاپیتالیزمدا، شتی خه یاڵی پێشکه وتووه ، ئه وه نده راستیه کان شوێنی خستنه ، بۆیه ئه و سیسته مه ، ده توانێت شتێکی وه کو پۆڕنۆ ئ���ازادی وه ک���و ژن، ب��چ��ووک��ب��وون��ه وه ی که ده بێته به ئه قڵییه تی له به رامبه ر پێویسته بکات. پێناسه ده س���ه اڵت���پ���ارێ���زی پ���ی���او، زی��ه��ن��ی��ی��ه ت��ی س��روش��ت��ی ئازادیخوازی ژن، بتوانێت له گۆڕه پانی ئایدئۆلۆژیدا، قازانج بکات، پێویسته له بیرنه که ین که ته سلیمیه ت، به ڵکۆ جه سته یی، نه باو"ژنکۆکه " به ژنکردنی ئه و کۆیایه تییه ئه مه کۆمه اڵیه تییه . سه رچاوه ی که به زۆر له الیه ن ژنه وه په سه ند کراوه . بۆیه پێش ئایدئۆلۆژیدا له گۆڕه پانی پێویسته شتێک، هه ر رامان و هه ستی ته سلیم بوون بڕوخێندرێت. کاتێ که ئازادی ژن، روو له گۆڕه پانی سیاسی ده کات، مه زن شه ڕێکی رووب���ه رووی که بزانین پێویسته ده بێته وه . به بێ ئه وه ی که له گۆڕه پانی سیاسیدا، تر سه رکه وتنێکی هیچ بێت، به ده ست سه رکه وتن گۆڕه پانی سه رکه وتنی واتای نابێت. هه میشه یی سیاسی، له واتای ده وڵه ت بوونی ژندا نییه ، به ڵکۆ دێته واتای تێکۆشان به رامبه ر پێکهاته کانی ده وڵه ت که سیاسی پێکهاته کانی خوڵقاندنی پله داری. و دیموکراتی ئامانجی نییه ، ده وڵ���ه ت له بنه ڕه تدا ژینگه یه . کۆمه ڵگایه کی و ره گ���ه زی وئ���ازادی هیچکاتێک وده وڵه تگه رایی پله داری"چینایه تی" له گه ڵ سروشتی ژندا، ناگونجێن، بۆیه له پێکهاته ی سیاسی، دژ به هیرارشی وده ره وه ی ده وڵه تدا، پێویسته بزووتنه وه ی ئازادی ژن، خاوه ن رۆڵی پێشه نگ بێت. له گۆڕه پانی کۆیایه تی به هه ڵوه شاندنه وه ی ته نیا

سیاسیدا سه رکه وتنی مسۆگه ر ده بێت.

[email protected] | 2011/3/20 | 4 بەیاننامه~ | ژماره

پارچه کردن و ڕووب���ه ڕووى ڕۆژه ى له و ک��ورد گه لى بۆ ب��ووه له تێکۆشاندا بێوچان بۆته وه ، داگیرکه رى نه ته وه یى ل��ه ب��وارى ڕه واک��ان��ى مافه به ده ستهێنانى به به رده وامى و ئه مانه شانبه شانى دیموکراتیدا، و جواڵنه وه سه رکوتکردنى گه له کۆمه و به مه به ستى له نێوان ڕێککه وتن ک��ورد، گه لى بزووتنه وه کانى و ده سه اڵتدارى و له کوردستاندا ده سه اڵتدار ده وڵه تانى جیهانى به ڕێوه چووه ، ئاشکرایه ئه م گه له کۆمانه ش له سه ر بنه ماى درزى نێوان کوردان و نه بوونى یه کیه تى کاروخه باتى شێوازى له الوازى و کورداندا له نێوان له الوازییه کانى یه کێک پێشکه وتووه . تێکۆشان گه لى ڕاپه ڕینه کانى س��ه ره��ه ڵ��دان و زۆرى زۆرب���ه ى ڕێبه رایه تى یان سه رکردایه تى که بووه ئه وه کورد ئیراده ى به هێزو ئه و تێکۆشانه له جیاتى پشتبه ستن خۆیان پشتى مه عنه ویدا م��اددى و ل��ه ب��وارى گ��ه ل دۆستێکى وه ک سه رده ست به ده وڵه تێکى به ستووه ستراتیژى سه یریان ک��ردووه و هه موو ب��اوه ڕى خۆیان پێوه گرێداوه و له به رامبه ر ده وڵه تێکى ده سه اڵتداریتر حاشاهه ڵنه گره ڕاستیه کى ب��ه رپ��اک��ردووه ، ش��ه ڕی��ان سیسته مه ده سه اڵتداره کان هیچ کاتێک بێ به رامبه ر دۆستایه تى هیچ شۆڕش و بزووتنه وه یه کى کوردانیان نه کردووه ، هه تا ئاستێک بۆ به رژه وه ندیه کانى خۆیان ده س��ه اڵت��داره ک��ان ده وڵ��ه ت��ه پاشان و به کاریانهێناون خۆیان هاوبه شه کانى به رژه وه ندییه بنه ماى له سه ر ڕێککه وتنیان ئه نجامداوه و کاریان بۆ سه رکوتکردنى

ئه و بزووتنه وانه کردووه .ڕه زا سه ید و سه عید شێح شۆڕشى ئه وانه نموونه ى جواڵنه وه ى له دواییشدا و مهاباد کۆمارى پاشان و که ب��ارزان��ى مه المسته فاى به پێشه نگایه تى ئه یلول کوردستان خه ڵکى زۆرى ژم��اره ی��ه ک��ى ل��ه وک��ات��ه دا ڕوێکه وه له هه موو ب��وون و ئه وجواڵنه وه یه دا له گه ڵ ئاماده ى فیداکارى بوون، ئه م تێکۆشانه له الیه ن ڕژێمى ئێرانه وه پشتگیرى لێ ده کرا. )36( ساڵ پێش ئێستا ڕێککه وتننامه ى ئه نجامى له ل����ه )1975/3/6(دا و به رامبه ر ئاماده بوون سازش ئێران که نێوان عێراق و

سه رکوتکردنى بۆ کرد کاریان بکه ن و به یه کترى ئ��ه وه ب��وو ئێران پشیتوانى خ��ۆى بۆ ئ��ه و ج��ۆاڵن��ه وه ی��ه ، جواڵنه وه ى ئه یلول دابڕاندوو له ئه نجامدا بووه هۆکارى شکست و هه ڵوه شانه وه ى ئه و تێکۆشانه ، له ئه نجامدا ئه م هه ره سه بووه هۆکارى بێ باوه ڕى و بێ ئومێدى له ناو به ره و ک��وردى گه لى تێکۆشانى جارێکیتر خه ڵکداو دواوه و پاشداى کشاند که ده توانین بڵێین کاردانه وه ى ئه م کاره ساته تا ڕۆژى ئه مڕۆش له سه ر تاکى کورد به رده وامه ، بێگومان گرینگه کاتێک مێژوو و ڕابردوو له که موکوڕیه کانى ئ��ه زم��وون پێویسته ده نرخێنین، ڕابردوو وه ربگیردرێت. له و کاته دا ئه که ر ئه و تێکۆشانه پشتى خۆى به هێزو ئیراده ى گه ل گرێبدایه که له هه موو کاتێک زیاتر ئاماده یى گه ل هه بوو و له هه مانکاتدا؛ یه کیه تى له نێوان به ره ى کوردیدا بنیات بنرایه ، ئه گه رى به رخودانى گه له کۆمه یه ئه و له به رامبه ر هه بوو ئه وه

بکردایه و له سه رپێ بمایه وه .وه ک هه موومان ده زانین له )20( ساڵى ڕابردووشدا به ڕێبه رایه تى ئازادیخوازانه ى گه لى کورد بزووتنه وه ى پارتى کرێکارانى کوردستان چه ندین جار ڕووبه ڕووى گ��ه ل��ه ک��ۆم��ه ى ن��ێ��وده وڵ��ه ت��ى ب���ۆت���ه وه ، دواه��ه م��ی��ن )1999(ب���وو ساڵى شوباتى )15(ی گه له کۆمه ش عه بدوڵاڵئۆجه النیان به ڕێز کورد گه لى ڕێبه رى که تورکیایان کرده وه ، ده وڵه تى ڕاده ستى و ده ستگیرکرد تر گه له کۆمه کانی له هه موو بڵێین ده توانین ب��ه اڵم قوڵترو سه خست تر بوو، به هۆکارى ئه وه ى بزووتنه وه ى هێزێکى به هیچ پشتى ک��ورد گه لى ئ��ازادی��خ��وازى ده ره کى نه به ستبوو سه رچاوه ی هێزى ماددى و مه عنه وى جه ماوه ر بوو وه ک هێزێکى دینامیکى به رده وام له خۆ فه لسه فه و به هێزى به هۆکارى و ب��وو نوێکردنه وه دا ئایدۆلۆژیاکه ى ئه م گه له کۆمه یه نه یتوانى ببێته مایه ى جێگای شۆڕشه ، ئه م باڵوبوونه وه ى سه رکوتکردن و خۆییه تی که بڵێین پیالنگێڕى ئه مجاره یان هێزى خۆى له درزى نێوان هێزو الیه نى کوردى وه رگرتووه و له سه ر ئه و بنه مایه ئه سپى خۆى تاودا و له ڕۆژى ئه مڕۆشدا ده وڵه تانى به هێز هاوپه یمانى و به رده وامه گه له کۆمه

سه رده ست له کوردستاندا و داگیرکه رى جیهانى هه یه ، بۆ ئه وه ى بزووتنه وه و تێکۆشانى بێ هێزو الواز بکه ن و بوونه ته به ربه ستى سه ره کى له به رده م گه له که مان بۆ ئه وه ى ده ستکه وتى نه ته وه یى و دیموکراتى خۆى به ده ست ئه مرۆشدا ڕۆژگ��ارى له هاوپه یمانیانه ئه م بهێنێت، ڕۆژهه اڵتى گه الن دیموکراتیخوازانه ى شه پۆلى که ناوه ڕاست و باکورى ئه فریقا و کوردستان به گشتى و پێویسته له ناویاندا گرتۆته وه ، باشوورى کوردستانیش واتادار ببینین و هه موو هێز و الیه نێک به رپرسیارانه مامه ڵه له گه ڵ ڕه وشه که دا بکات و به بێ پشتگیرى و پشتیوانى هێزى ده ره کى کاربکه ین بۆ گۆڕانکارییه کى ڕیشه یى و به رقه رارکردنى دیموکراتیه کى ڕاسته وخۆ. له جیاتى گوێگرتن له هێزى ده ره کى گوێ له داخوازى و ناڕه زاییه کانى گه ل بگریرێت، چونکه ئه و ئه زموونه شمان ب���ه چ���اوى خ��ۆم��ان ب��ی��ن��ى، ئ��ه گ��ه ر گ����ه الن ب��ه ه��ێ��زو هیچ نه که ن، چاره سه ر کێشه کان خۆیان تواناکارى ده ستێوه ردانێکى ده ره کى ناتوانێت ببێته هێزى چاره سه رى چاره سه رى پارتى کارگێڕى ده سته ى وه ک و ئێمه نه ته وه ییه کى هێڵى که له سه ر کوردستان دیموکراتى باوه ڕییه کى به ڕێوه ده به ین تێکۆشان کارو دیموکرات ته واومان به هێزى دینامیکى ئێراده ى پۆاڵینى گه ل هه یه به ده ستهێنانى کێشه کان و ته واوى چاره سه کردنى بۆ مافى نه ته وه یى و دیموکراتیمان له پێناوى ڕێگه گرتن له هه موو گه له کۆمه یه ک و دووباره بوونه وه ى مێژووى ڕه ش هه موو تواناکارییه کانمان ده خه ینه گه ڕ له پێناوى دیموکراتیزه کردنى کۆمه ڵگا و هه موو داموده زگاکانى و کوردستاندا ل��ه ب��اش��وورى حکومه ت پ��ه رل��ه م��ان و بانگه وازى نه ته وه ییه کانمان پرسه بۆچاره سه رکردنى له هه موو هێزو الیه نه سیاسیه کان له سه ر ئاستى هه ر چواربه شى کوردستان ده که ین بۆ سازدانى کۆنفرانسى

نه ته وه یى کورد.

ده سته ى کارگێڕىپارتى چاره سه رى دیموکراتى کوردستان

2011/3/6

ئ��ه م��ڕۆ ه��ه ڤ��اڵ��م��ان، ه��ه ڤ��اڵ"س��ه رک��ه وت محمد پارتیمان رێکخستنه کانی ئ��ه ن��دام��ی ص��دی��ق" ل���ه ش���اری س��ل��ێ��م��ان��ی ک��ۆچ��ی دوای�����ی ک���رد. له م صدیق محمد س��ه رک��ه وت ه��ه ڤ��اڵ کۆچی جێگای و مه زن خه سارێکی ئێمه بۆ کاته دا، پ��ارت��ه ک��ه م��ان ب���ۆ زۆره وپ���ه ژاره ی���ه ک���ی داخ بۆیه هه گه له که مان، رزگاریخوازی وخه باتی دیموکراتی چ��اره س��ه ری پ��ارت��ی ن��اوی ل��ه س��ه ر

ئاراسته ی خۆمان سه رخۆشی پرسه و کوردستان پارتی وئه ندامانی دۆستان بنه ماڵه وکه سوکارو

چاره سه ری دیموکراتی کوردستان ده که ین.ه����ه ڤ����اڵ س������ه رک������ه وت ل���ه ب���ن���ه م���اڵ���ه ی���ه ک���ی خه باتی دڵ��س��ۆزی واڵت��پ��ارێ��زون��ی��ش��ت��م��ان��پ��ه روه رو له ساڵی و ب���وو گ��ه ل��ه ک��ه م��ان رزگ���اری���خ���وازی خ��ه ب��ات��ی ب��ه رێ��زه ک��ان��ی پ��ه ی��وه ن��دی 1997ه وه پێشه نگایه تی به گه له که مان رزگ��اری��خ��وازی

وه کو گرتووه و کوردستانه وه کرێکارانی پارتی وه چان بێ تێکۆشانه ئه و دڵسۆزی کادێرێکی بووه و ب��ه رده وام��دا کاروچاالکی و له نێوخه بات پارتی ی��ه ک��ه م��ی دام��ه زران��دن��ی ل��ه ک��ۆن��گ��ره ی له ساڵی ک��وردس��ت��ان دی��م��وک��رات��ی چ��اره س��ه ری پارته . ئه م کارای ئه ندامێکی ده بێته 2002ه وه ئه وه ی له گه ڵ صدیق محمد سه رکه وت هه ڤاڵ که تێکۆشه رێکی ماندوونه ناس و وه فادارودڵسۆز

له پێناوى ڕێگه کرتن له هه موو شکست و گه له کۆمه یه ک پێویسته پشت به هێزو تواناکانى گه ل ببه سترێت

پارتی چاره سه ری: ســـــه رخۆشی له بنه ماڵه وکه ســــوکارو دۆستــــانـــــــــی"ســــه رکه وت محمــــد صدیق" و ئه ندامانی پارته که مان ده که ین

43 ~ | [email protected] | 2011/3/20 | 4 ژماره بەیاننامه

له بیسته مین ساڵیادی راپه ڕینه شکۆداره که ی به هاری س��اڵ��ڕۆژی نۆیه مین و گه له که مان 1991ی ساڵی دیموکراتی چاره سه ری پارتی پارتیمان، دامه زراندنی گه له ئاڕاسته ی گ��ه رم پیرۆزباییه کی کوردستاندا، وسه رجه م کوردستان وئازادیخوازنی تێکۆشه ره که مان هیوامان ده که ین. پارتیمان والیه نگرانی ئه ندام کادیرو وایه ساڵی ئاینده ببێته ساڵی سه قامگیربوونی بنه ماکانی

دیموکراتی وچاره سه رکردنی کێشه کانی گه له که مان.جه ماوه ری ئازادیخوازی کوردستان

بیست ساڵ پێش ئێستا له ئه نجامی ئه و بارودۆخه جیهانی وهه رێمییه ی که هاته کایه وه و رق ئه ستووری گه له که مان ب��ه رام��ب��ه ر رژێ��م��ی داگ��ی��رک��ه ری ب��ه ع��س، راپ��ه ڕی��ن��ی جه ماوه ره که مان به شکۆوه به رپا بوو. له ئه نجامی راپه ڕیندا ل��ه ده س��ه اڵت��ی واڵت��ه ک��ه م��ان و گ��ه ل��ه ک��ه م��ان به شێکی داگیرکه ری به عس رزگاری بوو. بوینه خاوه نی چه ندین دام وده زگای خۆماڵی، هه روه ها بووه هه وێنی روخاندنی رژێمی به عس و سه ره تایه کی نوێ بۆ ناوچه که ، ئه مه ش کوردستاندا تاکێکی هه موو له ناخی ئ��ه وه ی هیوای وله سایه ی ب��ه ئ��ازادی بتوانێت ئیدی ک��ه دروس��ت��ک��رد سیسته مێکی دیموکراتیدا ژیان بگوزه رێنێت، به اڵم رۆژ له دوای رۆژ ئه و هیوایه که مبویه وه و له جێگه ی ئه وه بێ هیوایی و بێ باوه ڕی باڵی ده کێشا به سه ر کوردستاندا باوه ڕییه بێ و هیوایی بێ ئه م ده بینین ئێستا وهه تا دیاره له زیادبوونه . رووی وسیسته م ده سکه وت به رامبه ر هۆکاری سه ره کیش ئه وه یه که رۆژانه ده سکه وته کانی گ��ه ل ل��ه الی��ه ن ده س���ه اڵت���ه وه ق���ۆرخ ده ک��رێ��ت و گ��ه ل و

ده سکه وته کانی له یه کتری داده بڕێندرێت. پ��ارت��ی چ���اره س���ه ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ه��ه ر که ک��ردووه به وه ئاماژه ی دامه زراندنییه وه له سه ره تای دیموکراتی تێکۆشانێکی ل��ه رێ��گ��ه ی ته نیا و ته نیا زه حمه تی و له ڕه نج خاوه نداری ده توانرێت ونه ته وه ییه وه هه ر بکرێت. راپه ڕین ده سکه وته کانی و گه له که مان رووداوو هه ڵوێست، گه له وه له ڕوانگه ی هه وڵیداوه بۆیه نیشانبدات. خۆی وهه ڵوێستی بخوێنێته وه دیارده کانی هیچ و ل��ه گ��ه ل ب��ووه داکۆکیکار کاتێکیش ه��ه م��وو پێش نه خستۆته حزبی ده سکه وتی و ئامانج کاتێک داخوازییه کانی له سه ر سازشی گ��ه ل��ه وه و ب��ه رژه وه ن��دی بووه هۆکار ئه مه ش هه ر نایکات. نه کردووه و جه ماوه ر بۆ ئه وه ی له کاتی دامه زراندنیه وه هه تا ئێستا رووبه رووی

زۆرترین ناڕه وایی بووه ته وه له الیه نی ده سه اڵتی هه رێمه وه و پارتیماندا ل��ه ب��ه رام��ب��ه ر سیاسه ته ئ��ه م ئێستاش هه تا کوردستان هه رێمی ده س��ه اڵت��ی وات��ه ده ک��رێ��ت. په یڕه و به هه مان خستووه ، په راوێز وداخوازییه کانی گه ل چۆن دیموکراتی چ��اره س��ه ری پ��ارت��ی خواستوویه تی شێوه کوردستانیش په راوێز بخات. دیاره ئه م هه ڵسوکه وتانه ش ئه م له ئه نجامی دیموکراتیه . بنه ماکانی پێچه وانه ی جه ماوه ری تر جارێکی ئه مڕۆ سشیاسه ته دایه ج��ۆره خۆپێشاندان و راپه ڕین به ر بردۆته په نای گه له که مان گه ل که بهێنێت سیاسه ته ب��ه و کۆتایی ده خ��وازێ��ت و بۆیه ه��ه ر ده خ���ات. پ��ه راوێ��ز دیموکراتی وبنه ماکانی ده توانین ئه و راپه ڕین وخۆپێشاندانانه ی ئه مڕۆی جه ماوه ر بکه ین. به ناو ج��ه م��اوه ر دیموکراتیانه ی راپه ڕینی به بوو کۆتایهێنان ب��ه ه��اری)1991(ب��ۆ راپه رینی ئه گه ر بێت به ده سه اڵتی داگیرکاری رژێمی به عس وسه رکه وت له م ئامانجه یدا، ئه وا ئێمه ئه م راپه رینه ی جه ماوه ر وه کو راپه رین له به رامبه ر ده سه اڵتداری و سته م و ناعه داڵه تی کۆتایی ده ت��وان��ێ��ت وای���ه وپ��ێ��م��ان ده بینین ن��اوخ��ۆی��ی ئ��ی��داری، سیاسی، وگ��ه ن��ده ڵ��ی وس��ت��ه م به ناعه داله تی ئابووری، کۆمه اڵیه تی ناوخۆ بهێنێت وگه ل بکاته خاوه نی ده سکه وته کانی خۆی. هه ر بۆیه ئێمه له یادی راپه ڕینی به هاری)91(و ساڵیادی دامه زراندنی پارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستاندا، به پێویستی ده بینین که هه موو روداوه ک���ان ج��ه م��اوه ره وه پێویستی له ڕوانگه ی الی��ه ک ده بینین پێویست بده ین. نیشان وهه ڵوێست بخوێنینه وه به به رپرسیاری کوردستاندا له هه رێمی ده س���ه اڵت که داخوازییه کانی زووه وه��ه رچ��ی بکات هه ڵسوکه وت دره نگ سبه ی ڕه نگه بهێنێت، چونکه پێک جه ماوه ر یه که م به رپرسیارێتی کاته ئ��ه و وه اڵم��دان��ه وه ، بۆ بێت ده که وێته ئه ستۆی ده سه اڵت. له الیه کی تره وه ئێمه المان وایه که هه ر سێ الیه نی ئۆپۆزیسیۆنی ناو په رله مان" هاوشێوه ی پێویسته کۆمه ڵ"یش یه کگرتوو، گ��ۆڕان، ده سه اڵت هه ڵسوکه وت نه که ن و بگه ڕێنه وه بۆ جه ماوه رو نه گه ڕانه وه چونکه پ��ه رل��ه م��ان، ده ره وه ی الیه نه کانی ل��ه ده ره وه ی الیه نانه ی ئه و په ڕاویزخستنی جه ماوه رو بۆ پرسه کان قۆڵتر ده کاته وه ، نه ک چاره سه ری په رله مانن له وه بکه ن ئه وان داکۆکی پێویسته بۆیه ده کات. هه ر به شداریکردن و جه ماوه ر بۆ بگه ڕێته وه ده س��ه اڵت که بۆ به گه ڕانه وه ببه ستنه وه له هه ر کۆڕوکۆبوونه وه یه کدا

جه ماوه ر و به شداری هه موو ئه و الیه نانه ی که هه تا ئێستا ده سه اڵت په راوێزی خستبوون. هه ر به م بۆنه یه وه بانگ به هۆشیاری که ده که ین گه له که مان جه ماوه ری له بده ن پێ په ره خۆیان چاالکییه کانی وهه ستیارییه وه نه ده ن که هیچ الیه نێک چاالکییه کانی گه ل ورێگه بخاته خزمه تی خۆیه وه ، به پێچه وانه وه هه موو الیه ک ناچار بکه ن که خزمه تی داخوازییه کانی گه ل بکه ن.

ئێمه ش وه کو پارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان که ئه وه ی بۆ گه ڕ ده خه ینه وتوانامان هه وڵ هه موو بگرێت دیموکراتیانه ئاراسته یه کی ڕووداوه کان ڕه وتی و ده ک��ه ی��ن خاڵییه که مان ش��ه ش پ��رۆژه ل��ه س��ه ر وک��ار پێمان وایه ئه م پرۆژه یه ده توانێت چاره سه ری پرسه کانی جه ماوه ر بکات ودیموکراتی، ئاشتی وئازادی، دادوه ری کۆمه اڵیه تی سه قامگیر بکات وسه روه ری بۆ جه ماوه ر بگه ڕێنێته وه و کۆتایی به گه نده ڵی له هه موو بواره کاندا

بهێنێت. ل��ه الی��ه ک��ی ت����ره وه ئ��ێ��م��ه وه ک����و پ��ارت��ی چ���اره س���ه ری بارودۆخه ئه و که وایه المان کوردستان دیموکراتی ده رفه تێکی ئ��اراوه هاتۆته که هه رێمیه ی و جیهانی ب��اش��ی دروس���ت���ک���ردووه ب��ۆ چ��اره س��ه رک��ردن��ی دۆزی سه رشانمان ده خاته ئه رکه ئه و وئه مه ش نه ته وه که مان که له ڕوانگه ی نه ته وه ییه وه خاوه ن پرۆژه یه کی هاوبه ش وئه نجامدانی کۆنفرانسی قۆناخه ئه م بۆ بین وجددی ده بێت نه ته وه یی ستراتیژییه کی وداڕشتنی نه ته وه یی وکاری ببینین ژیانی و هه نووکه یی ئه رکێکی وه کو نه ته وه یی کۆنفرانسی له رێگه ی چونکه بکه ین، بۆ کورد گه لی وه کو ده توانین نه ته وه ییه وه ستراتیژی و مۆرکی خۆمان له گۆڕانکارییه کانی ناوچه که و جیهان بده ین. ئه مه ش بۆ خۆی جێبه جێکردنی ئاوات وهیوای

شه هیدان و جه ماوه ری گه له که مان وراپه ڕینه کانمانه .

ــ سه ربه رز بێت راپه ڕین وگه له ڕاپه ڕیوه که مانــ نه مری بۆ شه هیدانی ئازادی

ــ بژی پارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

ده سته ی کارگێڕیپارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

2011/3/4

ب����وو ل��ه ه��ه م��ان��ک��ات��ی��ش��دا، ه��ۆن��ه رم��ه ن��دێ��ک��ی له ئاستی ب���وو. ش��ای��س��ت��ه و ب��ه ت��وان��اول��ێ��ه��ات��وو رزگ��اری��خ��وازی به تێکۆشانی وب���اوه ڕی م��وراڵ گه له که مان بێ دوودڵی وله ناخه وه ، به شداریه کی وهه میشه ده گ��ێ��ڕا ورۆڵ��ی ده ک��رد چاالکانه ی هۆنه ری گه ردی وبێ پاک هه ستێکی خاوه ن ب���ه رزه ی هه ڤاڵمان ئ��ه م رۆح��ه ب��وو. ن��ه ت��ه وه ی��ی خۆی هه میشه که کردبوو وای له تێکۆشاندا

رۆح و ببینێ تێکۆشاندا پێشه وه ی له رێزه کانی هه ر تێکۆشانه که مان. به خشێوه ته وم��وڕاڵ��ی هه ڤاڵ سه رکه وت هاوڕێبازانی وه کو ئێمه بۆیه رێبازی به خۆمان سۆزوپه یمانی صدیق محمد ئازادیخوازی گه له که مان دووپات ده که ینه وه که تێکۆشه رمان هه ڤاڵی ورێبازی رێ درێ��ژه ده ری وئ��ازادی به ئامانج گه یشتنه وهه تا به رنه ده ین و ب��ه ب��ه رخ��ودان ب��ره و دوودڵ���ی ب��ێ گه له که مان

به ناوی تر، جارێکی بده ین. خۆمان تێکۆشانی پ��ارت��ی چ���اره س���ه ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان، س��ه رخ��ۆش��ی ل��ه ن��ه م��اڵ��ه وک��ه س��وک��اری ه��ه ڤ��اڵ

سه رکه وت و ئه ندامانی پارته که مان ده که ین.

ده سته ی کارگێڕیپارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

2011/3/7

له ساڵیادی راپه ڕین و دامه زاراندنی PÇDKدا ساڵو له راپه ڕینی دیموکراتی گه له که مان

پارتی چاره سه ری: ســـــه رخۆشی له بنه ماڵه وکه ســــوکارو دۆستــــانـــــــــی"ســــه رکه وت محمــــد صدیق" و ئه ندامانی پارته که مان ده که ین

[email protected] | 2011/3/20 | 4 بەیاننامه~ | ژماره

ئادار رۆژی جیهانی ژنان که وه ک سیمبۆلی )8(ی ژن��ان ودی��م��وک��رات��ی یه کسانی ئ����ازادی، ب��زووت��ن��ه وه ی ب���ه رزو پیرۆز ئ��ه م رۆژه )PÇDK( ئ��ێ��م��ه ده ن��اس��رێ��ت، ڕاده گرین وپیرۆزبایی له ژنانی کوردستان وجیهان وته واوی ئازادی له هه مانکاتدا و ده که ین جیهان ئازادیخوازانی وسروشتی ژن وه ک هێزێکی سه ره کی و پێویست ده بینین له بنبڕکردن له وباوه ڕه داین و دیموکراتی، تازه گه ری بۆ رۆڵ��ی کۆمه اڵیه تییه کاندا کێشه وچ��اره س��ه رک��ردن��ی هێزێکی وه ک ئێمه له م سونگه یه وه ده بینێت، سه ره کی تازه گه ری دیموکراتی له باشووری کوردستاندا په ره پێدانی بزووتنه وه ی ئازادی ژنانی کوردستان وجیهان، پشتیوانی وهاوپه یمانێتی کردن له گه ڵیدا به ئه رکه پێشینه ییه کانی خ��ۆم��ان��ی داده ن��ێ��ی��ن ول��ه ک��اروت��ێ��ک��ۆش��ان��ی س��ه رل��ه ن��وێ

بونیادنانه وه دا وه ک هێزێکی حاشا هه ڵنه گری ده بینین.ژنانی ئازادیخوازو جه ماوه ری به شه ره فی گه له که مان

له رۆژێکی وادا که هاوکاته له گه ڵ راپه ڕینه شکۆداره که ی به هاری)1991(دا وهه روه ها له گه ل خۆپێشاندان وراپه ڕینه تازه که ی ئه مساڵدا که ژنانی کورد وئازادیخواز ڕۆڵێکی یه که مه ب��ۆج��اری که هه یه تێیدا به رچاویان گ���ه وره و شه پۆل خۆیان راسته قینه ی به ئیراده ی ژنان له مێژوودا به یه کێتی و به رزوشۆڕشگێڕانه به هه ستێکی به شه پۆل هێزه وت��ه واوی رۆشنبیران واڵتپارێزو گه نجانی له گه ڵ هیواو و ده گرن تێدا خۆیانی جێگای جه ماوه رییه کاندا سته م به گه له باش ئاینده یه کی و سه رکه وتن ئۆمێدی

دیده که مان ده به خشن.

گه له که مان ش��ۆڕش��ی سه رخستنی وای���ه الم���ان ئێمه ده بێت، تێپه ڕ ژندا به شۆڕشی کوردستاندا له باشووری ئ��ه م��ه ش ل��ه ڕێ��گ��ه ی ش��ۆڕش��ی ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای ژن و ده بێت. ژنانه وه رێزه کانی و رێکخستنی به هێزکردنی بێگۆمان ئه مه ش به بێ په روه رده وبوێری وفیداکاری ژنان هه ڵمه ته له م بتوانن ئه وه ی بۆ ژنانیش نابێت. فه راهه م له ده رفه تی و بگرن ج��ێ ب��اش��ووردا ش��ۆڕش��ی نوێیه ی بن ڕۆڵ خ��اوه ن نوێدا ڕه وش��ی ڕۆشتنی پێشه وه ب��ه ره و پێویسته هه رچی کۆسپه کۆنه کانه وه ک باوکساالری عه شیره تگه رایی و وبنه ماڵه یی حزبی و پیاوساالری و بناغه ی له سه ر ببه زێنن و هه تاکو دوای��ی بێ دوودڵ��ی پێکه وه تێکۆشان کردن و پێکه وه سه رکه وتن هه موو بیرو هێزی ئافرێنه ری ژنان به شدار بکه ن، هه روه ک بێکه سی

شاعیر ده ڵێت: نێرۆ مێ هه ردوو به جووته بۆ وه ته ن هه وڵێ نه ده ن دووره

ده رچوونی له دیلی مه ل به باڵێ نافڕێ.ئێمه زهنیه تدا و ژن شۆڕشی ئه نجامدانی پێناوی له بۆ هه وڵده ده ی ب��ه دواوه ش لێره هه وڵمانداوه و ل��ه راب��ردوودا ئه وه ی هاوسه نگس کۆمه اڵیه تی له ننێوان هه ردوو ڕه گه زدا دروست بکه ین و له م ڕێگه یه وه کۆتایی به و نابه رابه رییه بهێنین که له نێوان ژن و پێاودا په یڕه و ده کرێت و ژن بووه ته به ششێوه یه ک نیه رۆژ له ئه نجامیشدا و تێیدا قوربانی یاخود ژنێک که نه بین ئ��ه وه گوێبیستی له شێوه کان زیاتر ڕووبه ڕووی توندوتیژی یاخود ده ستدرێژی ده بێته وه ، یان ژنێک کۆتایی به ژیانی خۆی دێنێت یاخود کۆتایی

به ژیانی ده هێنرێت و لێپرسینه وه یه کی جددیش له م ڕه وشه ناکرێت و زۆر جاریش له بن ناوی شوشتنه وه ی ئابڕوودا ڕه وایی ده درێت به م تاوانانه . ده سه اڵت به بێ خه م مامه ڵه و سیاسیه کان الیه نه و ده ک��ات دۆسیانه دا ئه م له گه ڵ رێکخراوه کانی ژنان و مافی مرۆژیش خاوه نی هه ڵوێستی شیاو نین بۆ ڕێگه گرتن له م بارودۆخه . ئه مه ش ئه وه نده ی ده بێت وایه پێمان ئێمه قورس ک��ردووه . ژنانی باری تر له م ساڵ یاده دا ئیتر کۆتایی به و هه ڵوه سته بهێنین که پرسی ژن و ڕه گه زی ده کرێته پاشکۆی پرسه نه ته وه یی سه ره کی پرسگرییه کی وه کو پێویسته و ژیانییه کان و بنه مای ده توانین به مڕه نگه ده س��ت. بگرینه پرسه ئه م کوردستاندا ل��ه ب��اش��ووری دی��م��وک��رات��ی سیسته مێکی

دابنێین. له کۆتاییدا ده ڵێین سیسته می زاڵی ده سه اڵتداری پیاو جێگای ئه ساره ت ودیلی نه ته وه ی ژن و مرۆڤایه تی بوو و به درێژایی مێژووی خۆی وه به هه موو فۆرمه کانییه وه چاره سه ری، ونه بووه نه به خشی ژن به هیوایه کی هیچ هه ر بۆیه ئه رکی دیرۆکی مرۆڤ بوون و ژن بوون ته نها له ئاواکردنی سیسته می عه داڵه ت وحه قیقه تی خۆمانه و ژنانی هه موو بۆ رێزوسه رکه وتن بنچینه یه ئه م له سه ر

ئازادیخوازی گه له که مان وجیهان ده خوازین.

ده سته ی کارگێڕیپارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان

)8(ی مارسی 2011

به عسی ڕژێ��م��ی )1988( ئ����اداری )16(ی رۆژی کیمیایی بۆمبارانی ئێراق فاشیستی و ڕه گه زپه رست له چه ند ک��رد، ش����اره زووری ب��ووک��ی "هه ڵه بجه " ش��اری چرکه یه کدا ئه م شاره ڕه نگینه ی شه هید کرد و له ئه نجامدا پێنج هه زار مرۆڤی کورد شه هید و پانزده هه زار برینداربوون و سه دان هه زاریش له سه ر زێدی باوو باپیرانیان ئاواره بوون، به مه ش هه ڵه بجه بووه زامێکی گه وره و قووڵی گه لی کورد و هاوشێوه ی هێروشیما وناکازاکی بووه مۆرکێکی ڕه ش سه رمایه داری ئیمپریالیزمی و داگیرکه ران به ناوچاوانی کۆکوژییه کانی چه که له ده رئه نجامی ک��ه جیهانی وچڕنۆکی ک��ه ل��ه ن��اوده س��ت ک��ه دخ��ۆره ی��ه سیسته مه ئ��ه و وسڕێنه وه ی بۆتۆقاندن دایناوه جیهاندا دیکتاتۆره کانی

گه الن.ئه گه رچی ئه م هێرشه هۆڤانه یه ی داگیرکه رانی کوردستان له مێژوودا که م وێنه بوو که چی له وساته دا هه ست وویژدانی دونیا له ئاستی ئه م جینوسایده گه وره ی سه رگه لی کوردی ئه مریکاو به تایبه تیش و نه جوواڵ ومه زلوومه که س بێ له سه رتاوانبارانی ک��ردو ک���ه ڕوالڵ لێ خۆیان رۆژئ���اوا بڕیارێکیان هیچ به مرۆڤایه تییه دژ کۆمه ڵکوژییه ئه م نه چه سپاند، ئه م بێ هه ڵوێستیه وایکرد ده ستی نگریسی دیکتاتۆری به عسی خۆێنڕێژ"سه دام" کراوه تر بێت هه ربۆیه گه له که مان رۆڵ��ه ی ک��ه ه��ه زاران هه ڵه بجه تاوانی دوای له یه ک ساتدا گیانیان له ده ستدا شااڵوی به دناوی ئه نفاڵی له ناوبردن وسڕینه وه ی ڕه سه نایه تی گه له که مان ئه نجام بدات و سه رتاپای باشووری کوردستانی وێران کرد و گوندێکی له سه ر پێ نه هێشته وه ، که ئه مه ش شه رمه زاری و ڕووڕه شی یه کی دیکه ی بۆ داگیرکه ران وئه مریکا ورۆژئاوا تۆمار

کرد.

چ��اره س��ه ری پ��ارت��ی وه ک ئێمه ش���ک���ۆداره دا رۆژه ل��ه م بۆ شه هیدانی رێزونه وازش دیموکراتی کوردستان سه ری هه ڵه بجه وسه رجه م شه هیدانی کوردوکوردستان داده نوێنین و سۆزی خۆمان تازه ده که ینه وه بۆ به رده وامی به ئاواته پیرۆزه که یان و له م ساڵیاده دا وه بیری ده خه ینه وه که هه ڵه بجه دروست هه رچوارپارچه ی کوردستانی یه کێتی داخوازی بۆ کوردستانی گه لی وڕۆحی یه کبوون هه روه ها کرد، ئازادی وبرایه تی گه النی جۆشترو به هێزتر کردو سه ڵماندی که بێ که سیمان ئیدی نابێته الوازیمان؛ چونکه به شه هید وبوو کوشت ومردنی ترس ئێمه گه لی هه ڵه بجه بوونی به قه ڵغانی پاراستنی هه بوون وپێکهێنانی یه کێتی ڕۆحی ب��ه ئ��ازادی. هه ر بۆیه په یامی ئێمه پارتی وژی��ان ک��ردن ودۆس��ت ئ��ه ن��دام بۆ کوردستان دیموکراتی چ��اره س��ه ری وته واوی گه له که مان ئه وه یه که به رپرسیارێتی وهه ستێکی به رزی تێکۆشان ئه م ڕۆژه بکه ینه وێستگه یه کی سه ره کی بۆ گه یشتن به ئاستێکی به رزی واڵتپارێزی وئازادیخوازی وبه خرۆش زیاتر له هه رکات و بێت کوردستان که هێژای تر خۆ یه کبخه ین وببینه یه ک هه بوون؛ چونکه هه ڵه بجه ویه کێتی ئ����ازادی و س��ه رک��ه وت��ن بانگی ئێستا ه��ه ت��ا نه ته وه ییمان لێده کات، هه ر بۆ ئه مه ش باشترین بیرهێنانه وه و خاوه ن ده رکه وتن له هه ڵه بجه وله شه هیدان پاراستنی هه بوون وپێکهێنانی ئازادی گه لی کوردستانه و ته نها رێ ورێباز بۆ رێگه گرتن له هه رجینوسایدێکی تری سه رگه له که مان یه کگرتن وبه ستنی کۆنفرانسێکی نه ته وه یی ودیموکراتییه نه ته وه یی بۆ ئه وه ی پێکه وه بۆ دارشتنی ستراتیژییه کی ناسنامه ی وه ک و وه ک جینوساید تێکۆشین هه ڵه بجه گه لی کورد له دونیادا بناسرێت و ببێته قه اڵیه کی پاراستنی بۆ داگیرکه ران هه ولێکی هه ر له هه مبه ر گه له که مان

جینوسایدکردنی گه له که مان و هه وڵ بده ین قه ره بووی ئه و مه زلوومیه ته مان بۆ بکرێته وه .

کۆنگره ی ه��ێ��ژای له هه وڵی ده ستخۆشی رۆژه دا ل��ه م ده که ین چه په کان فراکسیونی و کوردستان نیشتمانی ئه مساڵدا ئ��اداری )16(ی که له ئه وروپا له په رله مانی هه ڵه بجه ش��ه ه��ی��دک��ردن��ی رۆژی ب��ۆ ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک که ده که ین ئامانجه کانیان پشتگیری وئێمه ش ده به ستن بۆجینوسایدناساندنی هه ڵه بجه یه له ده زگا نێونه ته وه ییه کاندا

و بۆ ئه وه ی وه ک ناسنامه ی گه لی کورد بناسرێت.پێویسته ک��ورد وه ک گه لی ئێمه ی��اده دا له م هه روه ها ویه کگرتوو به رێکخستن وباشترخۆمان بین ئاماده زیاتر ناوین ل��ه رۆژه��ه اڵت��ی گۆڕانکارییانه ی ئ��ه و بۆ بکه ین رووده دات و بۆ سه ده ی بیست ویه ک که سه ده ی ئازادی دیکتاتۆره کانه ، کۆنه و رژێمه نه مانی س��ه ده ی گه النه ، له باشووری کوردستاندا ده سه اڵت پێویست ئه مه ش بۆ و نه ته وه یی له یه کێتی گه له که مان ڕه واک��ان��ی داخوازییه ودیموکراتی وخزمه ت گوزاریدا جێبه جێ بکات وله کۆتاییدا واڵتدا له هه رچوارپارچه که ی له گه له که مان بانگه وازی ده که ین که ساڵیادی کاره ساتی هه ڵه بجه بکه ینه بناغه ی وپاراستنی یه کێتی وهه ڵوێستی جه ماوه ری سه رهه ڵدانی و ڕوو بخه ینه جیهان بۆ و خۆمان ئ���ازادی و ه��ه ب��وون له ژیان خ��اوه ن��داری ئه توانین گه لێکین که بیسه لمێنین

وئازادی خۆمان بکه ین.سه روه ری بۆ شه هیدانی هه ڵه بجه وسه رجه م شه هیدانی

کوردستان.ده سته ی کارگێڕی

پارتی چاره سه ری دیموکراتی کوردستان)16(ی مارسی 2011

ساڵیادی )8(ی ئادار له ژنانی ئازادیخوازی گه له که مان و جیهان پیرۆز بێت

هه ڵه بجه هه تا ئێستا بانگی سه رکه وتن و ئازادی و یه کێتی نه ته وه ییمان لێده کات

هەندێک لە چاالکییەکانی 8ی مارس رۆژی جیهان ژنان لە باشووری واڵت

سلێمانی

بناری قەندیل

هەولێر

کەرکوک

Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî KurdistanJimarey: 4 • Salî: 2011

هەڤاڵی گیانبەختکردومان »سەرکەوت محەمەد سدێق«