-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
6
Kimlerle savaşıldı Komutan Antlaşma
Doğu Cephesi Ermenilerle Kazım Karabekir Paşa Gümrü
Antlaşması
Güney Cephesi Fransız ve Ermenilerle Kuvayımilliye birlikleri
Ankara Antlaşması
Komutanı olduğum 15. Kolordunun terhisini kabul etmiyorum ve
Ermenilere karşı mücadele baş-latıyorum.
Kazım Karabekir’in bu tutumu, onun aşağıdakilerden hangisinde
alınan kararı tanımadığı-nı gösterir?A) Wilson İlkeleri B) Mondros
Ateşkes AntlaşmasıC) Milletler Cemiyeti D) Misakımillî
Aşağıda verilen cephelerde kimlerle savaşıldığı, komutanı ve
sonunda yapılan antlaşmayı yazınız.
Mondros Ateşkes Antlaşması’nda, iç güvenliği sağlayabilecek
güçlerin dışındaki Osmanlı bir-liklerinin terhis edileceği ile
ilgili madde vardır. 15. Kolordunun terhis edilmemesi, Mondros’un
kararının tanınmadığını gösterir.
Yanıt: B
ÖRNEK
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
KARMA SORULAR
7
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
1. 3 Aralık 1920 de imzalanan Gümrü Antlaşma-sı’nın önemini
yazınız.
Bu antlaşma TBMM’nin imzaladığı ilk uluslara-rası antlaşma olup
Doğu Cephesi kapanmıştır. Doğu Anadolu’nun Ermenilere verilmeyeceği
kesinlik kazanmıştır.
2. Güney Cephesinde, Kuvayımilliye’nin gerçek-leştirdiği
bağımsızlık mücadelesi hakkında kısaca bilgi veriniz.
Bölgede düzenli bir ordu bulunmadığı için Kuva-yımilliye
güçleriyle mücadele edilmiştir. Antep’te; Şahin BeyUrfa’da; Sütçü
İmamMaraş’ta; Ali Saipile mücadele edilmiştir.
3. Kurtuluş Savaşı’nda açılan ilk cephe hangisi-dir? Nedeniyle
birlikte yazınız.
Doğu Cephesi’dir. Çünkü bu cephede Osmanlı-dan kalma terhis
edilmemiş bir 15. Kolordu yer almaktadır.
1. Kazım (Karabekir) Paşa, TBMM tarafından Doğu Cephesi
komutanlığına atanmış ve emrin-deki 15. Kolordu ile saldırıya geçen
Ermenilere karşı mücadele etmiştir.
Bu duruma bakılarak;
I. Doğu Cephesi’nde TBMM’ye bağlı askeri birliklerin
bulunduğu
II. Ermenilerin, Doğu Anadolu topraklarını ele geçirmek
istediği
III. Kazım Karabekir’in yeni kurulmuş düzenli ordunun
komutanlığına atandığı
yorumlarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız III B) I - IIC) II - III D) I - II - III
2. Güney Cephesi savaşlarında Fransızlar, Erme-nilerle işbirliği
yapmış ve bölge halkının yaptığı başarılı savunma savaşlarını
“Ermeni katliamı” olarak dünya kamuoyuna yayma çabası içine
girmişlerdir.
Fransa’nın bu davranışının öncelikle aşağıda-kilerden hangisine
yönelik olduğu söylenebilir?
A) Millî Mücadele’nin haklılığını geçersiz kılmayaB) Sevr
Antlaşması’nın uygulamaya konulmasını
sağlamayaC) İngilizlerin desteğini sağlamayaD) TBMM Hükûmeti ile
antlaşma yapmaya
3. Kurtuluş Savaşı sırasında Doğu Cephesi’nde, mücadele edilen
devlet-mücadele eden güç eşleştirmesi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Ermeni Devleti - Düzenli ordu B) Yunanlılar - Kuvayımilliye
C) Ermeni Devleti - 15. Kolordu D) Fransa - 15. Kolordu
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
8
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere pankartlarda yer alan
bilgilerden uygun olanı seçerek yazınız.
1. Doğu Cephesinin kapanmasını sağlayan antlaşma Gümrü
Antlaşması’dır.
2. Güney Cephesinde düşmanla mücadele eden güç Kuvayımilliye
Birlikleri’dir.
3. Gümrü Antlaşması ile Ermeniler Sevr Antlaşması’nı
reddetmiştir.
4. Batı Cephesinde kazanılan Sakarya Savaşı’nın ardından Ankara
Antlaşması imzalanmıştır.
5. Misakımillî’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Fransa
olmuştur.
6. Sakarya Savaşı sonrasında Fransızlar ülkeyi terk etmeye
başlamıştır.
7. Gümrü Antlaşması TBMM’nin ilk zaferidir.
Gümrü Antlaşması
Fransa
KuvayımilliyeBirlikleri Ermeniler
Sakarya
AnkaraAntlaşması
Gümrü
SIRA SENDE
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
10
Kuvayımilliye’den düzenli orduya geçilme nedenlerini merdiven
basamaklarına yazalım.
A. I. İNÖNÜ SAVAŞI (6-10 OCAK 1921)
✽ I. İnönü Savaşı’nın kazanılmasıyla;
ÀDüzenli ordunun önemi anlaşıldı. ÀTBMM ve Mustafa Kemal’e
duyulan güven arttı. ÀBatı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey
generalliğe yükseltildi.
Àİtilaf Devletlerinin Yunanlılara güveni sarsıldı ve İtilaf
Devletleri arasında anlaşmazlıklar arttı.
Yunanlılar; • Batı Anadolu topraklarını ele geçirmek • Sevr
Antlaşması’nı Ankara Hükümetine kabul ettirmek için İtilaf
Devlet-lerinden de aldıkları destekle Anadolu topraklarına
saldırdılar. Fakat bu Yunanlılar için büyük bir bozgun oldu.
İsmet Paşa
Teşkilatıesasiye (20 Ocak 1921)
Londra Konferansı (21 Şubat-12 Mart 1921)
Afganistan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
Moskova Antlaşması (16 Mart 1921)
İç Politika (Ulusal) Dış Politika (Uluslararası)
I. İnönü Savaşı’nın sonucunda
İstiklal Marşı (12 Mart 1921)
Düşmanı sadece yavaşlatıyor olmaları
Aralarında emir - komuta zinciri kuramamaları
İhtiyaçlarını halktan zorla
karşılamaları............................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................
I. İnönü Savaşı düzenli ordunun ilk başarısıdır.
DİKKAT
....................................................................................................................................................................................................................
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
11
1. Teşkilatıesasiye Kanunu (20 Ocak 1921)
✽ TBMM Hükûmeti, padişah ve hükümetin aldığı çoğu kararı
tanımıyordu. Yeni bir devlet kurul-
duğu için de yeni bir anayasaya ihtiyaç duyuyordu. I. İnönü
Savaşı’nın ardından TBMM, ken-
dine duyulan güveni pekiştirmek için yeni anayasayı yürürlüğe
koydu.
Maddeleri:
ÀEgemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
ÀYasama ve yürütme yetkileri TBMM’de toplanmıştır.
ÀTürkiye Devleti, TBMM tarafından yönetilir ve hükûmeti, TBMM
Hükûmeti adını taşır.
ÀBütün yasaların korunması, değiştirilmesi, kaldırılması
antlaşma yapılması gibi yetkiler
TBMM’ye aittir.
ÀKanuniesasi’nin yukarıdaki maddelerle çelişmeyen kararları
eskiden olduğu gibi yürürlük-
tedir.
Önemi:
ÀYeni Türk Devleti’nin ilk anayasasıdır.
ÀMonarşiden Cumhuriyet’e geçiş aşamasıdır.
ÀSavaş koşullarından dolayı kısa ve açık bir anayasadır.
Àİnsan hakları ve özgürlükler alanına ilişkin kararlar yoktur.
Bu nedenle tam demokratik
olduğu söylenemez.
Teşkilatıesasiye Kanunu’nun çıkarılmasına neden ihtiyaç
duyulmuştur?TBMM, padişahın aldığı çoğu kararı tanımıyordu. Yeni
bir hükûmet kurulmuştu. Yeni kurulan dev-let de yeni bir anayasaya
ihtiyaç duyuyordu.
SIRA SENDE
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
13
3. Afganistan Dostluk Antlaşması
✽ Afgan Kralı Amanullah Han ile Mustafa Kemal’in kişisel
kurdukları ilişkiler, devletler arası
yakınlaşmayı da beraberinde getirdi. Her iki devlet emperyalizme
karşı mücadele amacı ile
yakınlaştılar.
Bu antlaşmaya göre;
ÀTBMM Hükümeti, Afganistan’ın tam bağımsızlığını tanıyacak.
ÀTaraflar birbirlerine yapılmış bir saldırıyı kendisine yapılmış
sayacak.
ÀTBMM Hükümeti kültürel yardım amacıyla Afganistan’a öğretmen ve
subay gönderecek.
Önemi;
ÀTBMM düşmanlarına karşı ilk kez ittifak kurdu.
ÀAnkara’da ilk elçilik açan Afganistan Hükümeti oldu.
ÀTBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlet Afganistan oldu.
Bulmacayı çözelim.
1. I. İnönü Savaşı’ndan sonra İsmet Paşa’nın aldığı rütbe.2.
Yeni Türk Devleti’nin ilk anayasası.3. Londra Konferansı’na TBMM
adına katılan kişi.4. Teskilat-ı Esasiye Kanunu ile yasama ve
yürütme yetkilerini kullanan organ.5. Düzenli ordunun ilk askeri
başarısı.
G BT E Ş K İ L A T I E S A S İ Y E
N B KE M İR M RA SL A
Mİ N Ö N Ü
1
2
5
3
4
SIRA SENDE
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
16
Ulusal Mücadele Dönemi’nde TBMM ile Afganistan arasında yapılan
dostluk antlaşmasında;“Taraflardan birine yapılacak bir saldırıyı
diğer taraf kendisine yapılmış sayarak birlikte müca-deleyi kabul
ediyordu.” maddesi yer almıştır.
Bu maddeye göre, aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?A)
TBMM’nin ekonomik bağımsızlığını sağladığınaB) Müslüman bir ülkenin
TBMM yönetimini tanıdığınaC) Tarafların, birbirlerinin
bağımsızlığına saygı duyduğunaD) TBMM’nin, askeri ittifak
antlaşması imzaladığına
Afganistan, TBMM’yi tanıyan ilk Müslüman devlettir. Afganistan
ile imzaladığı antlaşma ile siya-sal haklarını artırmıştır. Ancak
bu durum ekonomik bağımsızlığına etki etmez.
Yanıt: A
İç Politikada
1. Teşkilatıesasiye 1. Londra Konferansı
2. İstiklal Marşı2. Afganistan ile Dostluk Antlaşması
3. Moskova Antlaşması
Dış Politikada
I. İnönü Savaşı sonucunda yaşanan gelişmeleri boşluklara
yazalım.
ÖRNEK
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
KARMA SORULAR
17
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
1. I. İnönü Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri-nin Londra
Konferansı’nı düzenlemelerinin amaçları nelerdir?
• Kendi aralarındaki problemleri çözmek • Sevr’in maddelerini
hafifleterek TBMM’ye kabul ettirmek. Böylece Türklerin Yunanlılara
karşı kesin bir zafer elde etmesini önlemek
2. TBMM Hükûmeti Kurtuluş Savaşı’nda hangi cephelerde düzenli
ordu ile mücadele vermiş-tir?
• Doğu Cephesi’nde Osmanlıdan kalma 15. Kolordu ile
• Batı Cephesinde yeni kurulmuş Düzenli Ordu ile
3. Sovyet Rusya’nın Kurtuluş Savaşı’nı destekle-mesinde hangi
sebepler etkili olmuştur?
• Sovyet Rusya’nın İtilaf Devletlerinin Anado-lu ve Boğazlarda
egemenlik kurmasını iste-memesi
• Sovyet Rusya ve TBMM’nin halkçı yönetimler benimsemesi
1. İtilaf Devletleri, I. İnönü Savaşı’nın Türk ordu-sunca
kazanılmasının ardından Londra’da bir barış konferansı
toplamışlardır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göster-gesidir?
A) TBMM Hükûmetiyle Ermenilerin barış yap-masını engellemek
istediklerinin
B) TBMM’nin güçlenmesinden endişe duydukla-rının
C) TBMM Hükûmetiyle İstanbul Hükûmetini uzlaştırmak
istediklerinin
D) TBMM’yi tanıma konusunda aralarında görüş ayrılığı
olduğunun
2. TBMM Hükûmetinin düzenli orduyu kurmasının nedenleri arasında
aşağıdakilerden hangisi yer almaz?
A) Yunan ordusunun işgallerini genişletmesiB)
Kuvayımilliyecilerin verilen emirleri dinleme-
mesiC) Gediz’de, Kuvayımilliyenin Yunanlılar üzerine
yaptığı saldırının başarısız olmasıD) Bölgesel direnişin etkili
kılınmak istenmesi
3. TBMM Hükûmeti ile Sovyet Rusya arasında 1921’de imzalanan
Moskova Antlaşması’nda “milletlerin kendi geleceğine serbestçe
karar verebilmesi” ilkesine yer verilmiştir.
Bu durum, TBMM ve Sovyet Rusya’nın aşağı-dakilerin hangisi
yönünde karşılıklı olarak bir-birlerine güvence verdiklerini
gösterir?
A) Halkçı yönetimleri yaygınlaştırmaB) İç ve dış siyasetlerine
karışmamaC) Avrupa diplomasisini izlemeD) Ekonomik ilişkilerde
bulunma
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
18
Aşağıdaki bilgilerden doğru olanlara “D” yanlış olanlara “Y”
koyunuz.
D Y
1. I. İnönü Savaşı’nın sonucunda İsmet Paşa generalliğe
yükseltilmiştir. D
2. Teşkilatıesasiye Türk Devleti’nin ilk anayasasıdır. D
3. Londra Konferansı’na TBMM Hükûmeti adına Tevfik Paşa
katılmıştır. Y
4. TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf Devleti Afganistan’dır. Y
5. Mehmet Akif’in yazdığı şiir 12 Mart 1921’de TBMM tarafından
Millî Marş olarak kabul edilmiştir.
D
6. Moskova Antlaşması, Çarlık Rusyası ile TBMM arasında
imzalanmıştır. Y
7. Misakımillî’den verilen ilk taviz Batum’un Gürcistan’a
verilmesi olmuştur. D
8. Brest Litovsk Antlaşması ile Fransa, I. Dünya Savaşı’ndan
çekilmiştir. Y
9. TBMM Hükûmeti, Afganistan ile yaptığı Dostluk Antlaşması’yla
Afganistan’ın tam bağımsızlığını tanımıştır.
D
10 Yunan Devleti ile TBMM arasında yapılan I. İnönü Savaşı
Türkler açısından bir savunma savaşıdır.
D
11 Mustafa Kemal, Londra Konferansı’na Türk milletinin haklı
sesini ve Misakımillî’yi dünyaya duyurmak için katılmıştır.
D
SIRA SENDE
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
21
Kütahya-Eskişehir Savaşı’nda Türk ordusunun yenilmesi üzerine 5
Ağustos 1921’de Başkomutan-lık Yasası çıkarılmıştır. “Başkomutan,
ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak ve yönetimi
bir kat daha sağlamlaştırmak için TBMM’nin bununla ilgili yetkisini
meclis adına fiili olarak kullanabilir.” denilmektedir.
Bu yasa, Mustafa Kemal Paşa’ya öncelikle hangi gücü
sağlamıştır?A) Meclis seçimlerini hızlandırmaB) Devlet işlerinde
tek başına karar almaC) Meclisteki farklı grupları birleştirmeD)
Barış antlaşmasını çabuklaştırma
Soruda bahsedilen yasa Başkomutanlık Yasası’dır. Yasama, yürütme
ve yargı güçleri bu yasa ile Musta-fa Kemal’e devredilir. Bu yasa
sayesinde Mustafa Kemal daha hızlı karar alma ve uygulama şansını
elde etmiştir.
Yanıt: B
ÖRNEK
Eskişehir-Kütahya Savaşları sonrasında milletvekilleri arasında
mecliste yaşanan tartışma-ları piramitin basamaklarına yazınız.
I. TBMM’nin Ankara’dan
Kayseri’ye taşınması
Kuvayimilliye’ye geri dönülmesi
Mustafa Kemal’in Başkomutanlığa getirilmesi
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
23
ANADOLU İNSANININ BÜYÜK FEDAKÂRLIĞI
TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921)
✽ Başkomutan seçilen Mustafa Kemal, orduyu güçlendirmek için
yoksul olan Anadolu insanını bir
kez daha fedakârlığa çağırdı. Vatandaştan, yurdun kurtuluşu için
ellerindekini orduya verme-
sini istedi. Buna göre;
ÀHer ilçede Tekalif-i Milliye Komisyonu kurulacak.
ÀHer ev bir asker giydirecek.
ÀHalkın elindeki gıda maddelerinin %40’ına bedeli sonra ödenmek
üzere el konulacak.
ÀHalkın elindeki taşıtlarla, yüz kilometrelik bir uzaklığa kadar
ayda bir defa olmak üzere,
parasız askeri ulaşım yapılması sağlanacak.
ÀHalkın elinde bulunan savaşta işe yarar bütün silah ve cephane
üç gün içinde komisyona
teslim edilecek.
ÀEsnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme güçleri ustalarıyla
birlikte sayıları ve durumları
tespit edilecek.
Tekalif-i Milliye Emirlerinin yayımlanması ve uygulanmasının
Kurtuluş Savaşı açısından öne-mini belirtiniz.
Bu emirlerin yayımlanması (topyekün) bütün milletçe
savaşılacağını göstermektedir. Bütün mil-letin tek yürek olması da
savaşın sonucunu olumlu etkilemiştir.
Tekalifi Milliye Emirleri; seferberlik ilanı olup, topyekün bir
savaş yapılacağını göstermektedir.
DİKKAT
SIRA SENDE
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
24
Aşağıda Tekalif-i Milliye emirlerinin verilen maddelerine
bakılarak, orduya hangi alanlarda destek verildiğini karşılarına
yazınız.
Daha önceden toplanmasına karar verilen Maarif Kongresine
Eskişehir - Kütahya Savaşları’nın ülkede olumsuz bir hava yaratması
üzerine, bir grup kongrenin ertelenmesini teklif etmiştir. Fakat
Mustafa Kemal “cahilliğe karşı verilen savaş düşmana karşı verilen
savaştan daha elzem-dir” diyerek kongrenin toplanmasını
istemiştir.
Yukarıdaki paragrafa bakarak Mustafa Kemal ile ilgili neler
söylenebilir?
Cevap: Mustafa Kemal bu sözü ile eğitimin ne kadar önemli
olduğunu arada bulunan bütün vekil-lere vurgulanmıştır.
1. Her ev bir asker giydirecek = Giyim 2. Halkın elindeki
yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak = gıda3. Halkın elinde
bulunan savaşta ise yarayacak ne = Mühimmat varsa komisyona teslim
edi-
lecek.4. Halk elindeki taşıtlarla 100 km kadar bir yere
komisyonun söylediği malları ücretsiz taşı-
yacak = Ulaşım5. Esnaf ve imalathanelerin iş çıkarabilme gücü ve
sayıları tespit edilecek. = Zanaat
BİRLİKTE ÇÖZELİM
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
26
Aşağıdaki maddelerin karşısına ilgili olduğu antlaşmayı
yazalım.
1. TBMM ve Fransa arasında imzalandı. Ankara Antlaşması
2. Kafkas Cumhuriyetleri ile TBMM arasın-da imzalandı.
Kars Antlaşması
3. Doğu sınırımız son şeklini almış oldu. Kars Antlaşması
4. Hatay dışında Suriye sınırı belli oldu. Ankara Antlaşması
İstanbul
KırklareliEdirne
Tekirdağ
Çanakkale Bursa
İzmitSakarya
Bilecik
Zonguldak
Bolu
KastamonuSinop
Samsun
Çorum Amasya
AnkaraEskişehir
Kütahya
Afyon
Balıkesir
Manisa
İzmirAydın
Uşak
DenizliIsparta
Burdur
Antalya
MuğlaKonya
MersinAdana
Niğde
Sivas
Kayseri
Hatay
AntepUrfa
MaraşMalatya
Elâzığ
Erzincan
Bingöl MuşVan
HakkâriSiirt
Bitlis
Diyarbakır
Mardin
Tokat
Ordu TrabzonRize
Erzurum
Kars
ArdahanArtvin
IğdırSarıkamış
AkşehirAlaşehir
Ayvalık
Gelibolu
Midye
Leninakan
ErivanOltu
Tiflis
Kıbrıs
İRAN
IRAK
SURİYE
SOVYETLER BİRLİĞİ
BULGARİSTAN
YUNA
NİST
AN
K A R A D E N İ Z
A K D E N İ Z
EGE
DENİ
Zİ
Tuz Gölü
Van Gölü
Sevr Antlaşması'na göre Fransa'ya verilen topraklar
Ankara Antlaşması'na göre Fransa'da kalan topraklar Fransa'da
kalan ancak özel bir yönetim hakkın tanınan Hatay
Ankara Antlaşması'na göre TBMM'nin Suriye sınırı
SIRA SENDE
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
29
İngiltere: Anadolu Hareketi, Osmanlı yönetimine karşı basit bir
ayaklanmadır. II. İnönü Sava-şı, büyütülecek bir sorun
değildir.Fransa: II. İnönü yenilgisi biz ve Yunanlılar için pek iyi
olmadı. Sanırım en iyisi TBMM ile ant-laşma imzalayıp Anadolu’dan
ayrılmak.
II. İnönü Savaşı sonrasında meydana gelen yukarıdaki gelişmeler
aşağıdakilerden hangisi-nin göstergesidir?
A) İngiltere ve Fransa’nın Avrupa’nın büyük devletleri
olduğununB) Fransa’nın sömürgeci anlayıştan vazgeçtiğininC)
Fransa’nın Osmanlı Devleti’ni tanımadığınınD) İngiltere ile Fransa
arasında görüş ayrılığı olduğunun
Batı Cephesi Savaşları
Savaşın Adı Komutan Sonucu Türü
I. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma
II. İnönü İsmet Paşa Kazandık Savunma
Eskişehir-Kütahya İsmet Paşa Kaybettik Savunma
Sakarya Mustafa Kemal Kazandık Savunma
Büyük Taarruz Mustafa Kemal Kazandık Saldırı
İngiltere ve Fransa gibi iki önemli müttefikin Anadolu
hareketine bakışlarındaki bu farklılık iki devlet arasında önemli
görüş ayrılıklarının olduğunu gösterir.
Yanıt: D
ÖRNEK
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
KARMA SORULAR
30
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
1. Tekalif-i Milliye Emirleri hakkında kısa bir bilgi
veriniz.Tekalif-i Milliye Emirleri ile;
• Her ilde bir komisyon kurulacak
• Her ev bir asker giyindirecek
• Yiyecek maddelerinin %40’ına el konulacak
• Silah ve silah değeri taşıyan her türlü araç 3
gün içinde komisyona teslim edilecek
• Ulaşım araçlarına el konulacak
2. Kars ve Ankara Antlaşmalarının önemini belir-tiniz?
Kars Antlaşması ile Doğu sınırımız son şeklini almış oldu.
Ankara Antlaşması ile Fransa Güney cephesin-den çekildi. Aynı
zamanda TBMM’yi resmen tanıdı.
1. Eskişehir Kütahya Savaşları sonrasında Mus-tafa Kemal
meclisten 5 Ağustos 1921 tarihinde Başkomutanlık yetkisini
almıştır. Hiç vakit kay-betmeden bu yetki ile ordunun her türlü
ihti-yaçlarını karşılamak için 8 Ağustos 1921 tari-hinde Tekalif-i
Milliye Emirlerini yayınlamıştır.
Yukarıdaki paragrafa bakılarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine
ulaşılabilir?
A) Kurtuluş Savaşı’nın topyekün bir savaş oldu-ğuna
B) Kurtuluş Savaşı’nın kazanıldığıC) Yunanlıların hızla
ilerlediğiD) Yunanlıların savunmaya çekildiği
2. 23 Ağustos - 13 Eylül 1921 tarihinde yaşanan Sakarya
Savaşı’nda Türk ordusu Yunan kuv-vetlerine karşı büyük bir zafer
kazanmış ve Türk ordusu taarruz gücüne kavuşmuştur. Yaşanan bu
başarı sonrasında 13 Ekim 1921’de Kafkas Cumhuriyetleri ile Kars
Antlaşması, 20 Ekim 1921’de ise Fransızlar ile Ankara Antlaş-ması
imzalanmıştır.
Yukarıdaki paragrafa bakarak aşağıdaki seçeneklerden hangisine
ulaşılabilir?
A) Kurtuluş Savaşı’nın askeri safhası bitmiştir.B) Mustafa Kemal
Mareşal olmuştur.C) Askeri başarılar siyasi başarılar
getirmiştir.D) Yunanlılar Batı Anadolu’yu terk etmiştir.
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
33
Aşağıda Sevr Antlaşması’nın verilen maddelerinin karşısına Lozan
Antlaşması’nda kabul edilmiş olan maddeyi yazınız.
Sevr Lozan
1. Boğazlar uluslararası komisyona bırakılarak, komis-yonda Türk
üye olmayacak.
Boğazları bir komisyon yönetecek başka-nı Türk olacak
2. Kapitülasyonlardan bütün İtilaf Devletleri faydalana-cak
Kapütülasyonlar kaldırılacak
3. Azınlık hakları genişletilecek.Tüm azınlıklar Türk vatandaşı
olarak kabul edilecek
4. Zorunlu askerlik kaldırılacak. Osmanlı Devleti’ndeki asker
sayısı 50700’ü geçmeyecek.
Hiçbir askeri sınırlama bulunmamaktadır.
5. Türk maliyesi İtilaf Devletleri’nin denetiminde bir
komisyonun denetimine bırakılacak.
Türkiye ve Osmanlı Devleti’nde ayrılan devletlerle
paylaşılacak
6. Azınlık hakları yerine getirilmez ise İstanbul, Osmanlı
Devleti’nin elinden alınacak.
İstanbul Türklerde kalacak
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
34
C. LOZAN’DA SINIRLAR
Lozan Antlaşması’nın aşağıda verilen hükümleri hangi konu ile
ilgilidir, boşluklara yerleştiri-niz: (Azınlıklar, Kapitülasyonlar,
Nüfus Değişimi)
Lozan Antlaşması’na göre Türkiye’nin sınırları
Batı Sınırı Doğu Sınırı
Güney Sınırı
✽ Bulgaristan: 1913
İstanbul Antlaş-
ması’ndaki sınır
kabul edildi.
✽ Yunanistan: Meriç
Nehri sınır olarak
kabul edildi.
✽ 13 Ekim
1921’de imza-
lanan Kars
Antlaşması
ile belirlenen
sınırlar esas
olarak kabul
edildi.
✽ Suriye: 20 Ekim 1921’de TBMM ile Fransa arasında imza-
lanan Ankara Antlaşması’na göre belirlendi.
✽ Irak: Musul sorunu nedeniyle daha sonra çözüme kavuş-
turuldu.
Yunanistan’daki Türklerle, Anadolu’daki Rumlar karşılıklı
ola-rak yer değiştirecek.
Yeni Türk Devleti içinde yaşayan herkes Türk vatandaşıdır.
Bütün ekonomik sınırlamalar kaldırılacak.
Nüfus Değişimi
Azınlıklar
Kapitülasyonlar
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
37
İtilaf Devletlerinin Lozan’da toplanacak konferansa TBMM
Hükûmeti ile birlikte İstanbul Hükû-metini de çağırması üzerine,
TBMM Hükûmeti Anlaşma Devletlerine, konferansta İstanbul Hükû-meti
temsil edilirse, konferansa katılmayacağını bildirmiştir.
TBMM Hükûmetinin bu uygulama ile aşağıdakilerden hangisine
ulaşmak istediği savunulabilir?
A) Siyasi ve hukuki varlığının güçlendirilmesine
B) Barış görüşmelerinin sonuçsuz kalmasına
C) İstanbul Hükûmetinin resmen tanınmasına
D) İtilaf Devletlerinin etkinliğinin artmasına
İtilaf Devletlerinin Lozan Görüşmelerine İstanbul Hükûmetini
davet etmesi bu siyasal oluşu-mu tanımayı sürdürdüğünü
göstermektedir. TBMM, Türk milletinin tek temsilcisi olarak Lozan
Görüşmelerine katılmak istediğinden konferansta İstanbul Hükûmeti
temsil edilirse konferan-sa katılmayacağını bildirmiştir. Böylece,
Yeni Türk devleti siyasi ve hukuki varlığını İtilaf Dev-letlerine
kabul ettirmiştir.
Yanıt: A
Bölge Antlaşma
Batı sınırı
Güney sınırı
Doğu sınırı
İstanbul Antlaşması (1913)
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
Lozan Konferansı’nda alınan kararlara göre sınırlarımız hangi
antlaşmalarda yer alan maddelere bağlı kalınarak çizilmiştir?
ÖRNEK
BİRLİKTE ÇÖZELİM
-
KARMA SORULAR
38
BİLFEN YAYINCILIK3.ÜNİTE
1. Attan düşerek kaburga kemiği kırı-lan Mustafa Kemal Paşa,
savaşı cep-hedeki çadırından yönetmek zorunda kalmıştı. Bir gün,
Genelkurmay Baş-kanı Fevzi (Çakmak) Paşa yanına gel-di. Kolordu
komutanından bahsede-rek “Kendisini taarruza kaldıramıyo-
ruz. Emri doğru bulmuyor. Sedye ile de olsa telefon başına gelir
misiniz?” dedi. Mustafa Kemal Paşa kız-mıştı. Savaş, ele geçen
fırsatların değerlendirilmesiyle kazanılabilirdi. Telefonu eline
aldı, “Sen olmazsan, yeri-ne bir çavuş gönderir, taarruz
ettiririz!” dedi. Kolordu komutanı, sesinden anlamıştı, telefonun
ucundaki kişi-nin Mustafa Kemal olduğunu. “Böyle mi uygun
buldu-nuz, emredersiniz!” cevabını verdi.
Falih Rıfkı Atay’ın Çankaya adlı eserinden yapılan bu alıntıda,
Mustafa Kemal’in hangi kişilik özelliği üzerinde durulmaktadır?A)
Çok yönlülük B) İnkılapçılıkC) Kararlılık D) İleri görüşlülük
2. Aşağıdakilerden hangisi Lozan Antlaşması’n-dan sonra tekrar
gündeme gelen konular arasında gösterilemez?A) BoğazlarB) Nüfus
MübadelesiC) KapitülasyonlarD) Yabancı Okullar
3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın aşağıdaki maddelerinden
hangisi Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiğini gösterir?
A) İtilaf Devletlerinin kuvvetleri, Lozan Antlaş-ması’na kadar
İstanbul’da kalacaktır.
B) Doğu Trakya’nın devir teslim işi İtilaf Dev-letlerinin
memurları aracılığıyla otuz gün içinde yapılacaktır
C) Lozan Konferansı’nın bitimine kadar Türkler Doğu Trakya’da
sekiz bin asker bulundura-caktır.
D) İstanbul ve Boğazlar, TBMM’ye bırakılacaktır.
1. “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh bütün
vatandır.”
Mustafa Kemal, yukarıdaki direktifi hangi savaş esnasında
vermiştir? Etkisiyle birlikte yazınız.
Sakarya Savaşı esnasında Yunan ordusunun ani ilerlemesi
sonucunda vermiştir. Toparlanan Türk ordusu durabildiği ilk noktada
direnişini sürdürmüş ve savaşı geniş bir alana yaymıştır. Türk
ordusu zafer elde etmiştir.
2. Lozan Konferansı’nda çözümlenemeyen tek konu hangisidir, bu
sorun Türkiye ile hangi devlet arasında yaşanmıştır?
Musul (Türk - Irak) konusudur. Türkiye ile İngil-tere arasında
yaşanmıştır.
3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın önemini yazı-nız.
Bu ateşkesle birlikte Kurtuluş Savaşı’nın silahlı mücadele
dönemi sona ermiş, Marmara Bölgesi savaşılmadan
kurtarılmıştır.İsmet Paşa’nın diplomatik alanda da etkili bir isim
olduğu anlaşılmıştır.
-
8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 3.ÜNİTE
39
Bulmacayı çözelim.
Soldan sağa1. Mustafa Kemal’in “Hattı müdafaa yoktur. Sathı
müdafaa vardır” söyleminde bulunduğu
savaş (Sakarya)2. Sakarya Savaşı sonrasında Fransa ile imzalanan
antlaşma (Ankara)3. Türk ordusunun Sakarya Nehri’nin doğusuna
çekildiği savaş (Eskişehir-Kütahya)
Yukarıdan aşağı1. I. İnönü Savaşı sonrasında Bolşevik Rusya ile
imzalanan antlaşma (Moskova)2. Kurtuluş Savaşı’nı bitiren son savaş
(Büyük Taarruz)3. Mudanya Ateşkes Antlaşması’nı imzalayan bir
İtilaf Devleti (İtalya)
1 2
M B
O Ü
1 S A K A R Y A
K Ü
O K
V T
2 A N K A R A A 2
A İ
R T
3 E S K İ Ş E H İ R K Ü T A H Y A
U L
Z Y
A
SIRA SENDE