"ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ", Περιοδικό του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ , Τεύχος 73 - Ιανουάριος/Φεβρουάριος 2009 «Ανάπλαση της πλατείας

δια

γωνι

σµ

ός

Ανάπλαση της πλατείας Καπνεργάτηστην Καβάλα

Η πλατεία Καπνεργάτη βρίσκεται σε κεντρικό σηµείο τηςπόλης της Καβάλας και σε έναν άξονα µε πλήθος από δηµόσιακτήρια πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Οι διαφορετικής φύσηςχώροι που έχει στις πλευρές της η πλατεία, αναζητούν διαφο-ρετικούς χειρισµούς ενώ το σχήµα και η γεωµορφία του εδά-φους δηµιουργούν µια τάση ροής προς τη θάλασσα.Η πρότασή µας αντιµετωπίζει την πλατεία Καπνεργάτη ωςχώρο µε εξαιρετικά αστικό χαρακτήρα. Η πλατεία είναι χώροςσυνάντησης αλλά και χώρος ανταλλαγής βλεµµάτων, πέρα-σµα αλλά και στάση. Η πρόθεση της ανάπλασης της πλατείαςείναι να οργανώσει διαφορετικής φύσης ζώνες µε τρόποροϊκό και όχι στατικό, ώστε να διεισδύουν η µια στην άλλη καινα µετασχηµατίζονται. Οι ζώνες διακρίνονται κατ’ αρχήν σεζώνες κίνησης, σε διαφορετικά επίπεδα, ζώνες στάσης, κιαυτές µε τη σειρά τους σε διαφορετικά επίπεδα, και ζώνεςφύτευσης και νερού που λειτουργούν και ως όρια που οργα-νώνουν την πλατεία. Τα όρια της πλατείας εµφανίζουν διαφορετικό χαρακτήραανάλογα µε τον χώρο µε τον οποίο γειτνιάζει στην κάθεπλευρά της. Νερό και φυτεύσεις υδρόβιες, µε προεξέχοντατον καπνό, φτιάχνουν µια ζώνη µε διαµεσολαβητικό χαρα-

5577δ ι α γ ω ν ι σ µ ο ί5566 δ ι α γ ω ν ι σ µ ο ί

α ́β

ρα

βεί

ο

κτήρα ανάµεσα στην πόλη και την πλατεία. Πρανή αναπτύσσο-νται κυρίως κάτω απ’ το επίπεδο του δρόµου, λειτουργώνταςως ένα όριο υπαρκτό αλλά σχεδόν αόρατο αφού επιτρέπει τηναπρόσκοπτη οπτική επικοινωνία της πλατείας µε τον πεζό-δροµο. Οι υψοµετρικές διαφοροποιήσεις της πλατείας σε σχέση µετους περιβάλλοντες δρόµους, που οι περισσότερες τους γε-φυρώνονται µε ράµπες, κάνοντας εφικτή την προσπέλασητου κεντρικού χώρου της πλατείας σε όλους τους πολίτες,χωρίς αποκλεισµούς, είναι ένα άλλο είδος ορίου, που ορίζειχωρίς να αποχωρίζει την πλατεία από το πλαίσιο της. Οι υψοµετρικές διαφορές εµφανίζονται και στο εσωτερικότης πλατείας και οργανώνουν διαφορετικού χαρακτήραχώρους τα κύρια επίπεδα της πλατείας είναι τρία, ένα επίπεδοκοντά στον δρόµο, ένα υποβαθµισµένο σε σχέση µε αυτόν κιένα πιο ψηλά, αλλά υπάρχει κι ένα δευτερεύον επίπεδο, ακό-µα πιο υποβαθµισµένο. Η πλατεία οργανώνεται λοιπόν σε δια-πλεκόµενες ζώνες,τόσο σε κάτοψη όσο και σε τοµή, που επιχειρούν να προσκα-λέσουν σε δια-πλεκόµενες ερµηνείες και χρήσεις. Το πλέγµακινήσεων κατασκευάζει κι ένα πλέγµα συναντήσεων, που δεν

είναι µόνο σωµατικές αλλά και οπτικές. Η πλατεία, είναι έναείδος αστικού θεάτρου, όπου όµως για κάθε επισκέπτη οιρόλοι του θεατή και του πρωταγωνιστή εναλλάσσονται ανά-λογα µε τη στιγµιαία συνθήκη του στον χώρο της πλατείας. Η πρόταση αντιµετωπίζει την πλατεία ως αστική σκηνή πουενεργοποιεί και προκαλεί τη δράση των επισκεπτών και τηνανταλλαγή βλεµµάτων που προκαλείται από αυτή. Η σκηνήαυτή δε µπορεί παρά να είναι αφαιρετική και οργανωµένη µεχαράξεις καθαρές και λιτές, ώστε να µπορεί εύκολα να περά-σει σε δεύτερο πλάνο και να εστιάσει τα βλέµµατα στους πρω-ταγωνιστές αντί στην ίδια. Στόχος της πρότασης είναι ένα αστικό τοπίο που κινει-τοποιεί:ελεύθερα, σε διαφορετικές τροχιές και ταχύτητες, σε ανοι-χτές καταστάσεις και συναντήσεις. Η πλατεία είναι υποδο-χέας: δεν διαχωρίζει σε οργανωτές και συµµετέχοντες αλλάαντίθετα προτρέπει στη συµµετοχή και στην ανταλλαγή τωνιεραρχιών. Η κίνηση, η στάση και η περιπλάνηση δεν είναιστατικές αλλά ανοιχτές συνθήκες. Η πλατεία κάνει, αντί νασυµβολίζει ή να σηµαίνει. Οι προεξέχουσες αρχιτεκτονικέςχειρονοµίες ή κατασκευές εκλείπουν. Στην εποχή που τοθέαµα καθηλώνει σε αδράνεια και απραξία µπροστά στο αντι-κείµενο, ο δηµόσιος χώρος σχεδιάζεται ως πεδίο: πεδίο τοοποίο ενεργοποιεί την ανοιχτή επικοινωνία, την ανταλλαγήκαι το απρόβλεπτο.

Μελετητές:Πολυξένη Μάντζου, Πέτρος Μπαµπασίκας,

∆ήµητρα Ριζά, αρχιτέκτονες

6622 δ ι α γ ω ν ι σ µ ο ί

β ́ε

ξαγο

ρά

Η πρόταση θεωρεί την πλατεία Καπνεργάτη ως έναν κεντρικότόπο διέλευσης και επικοινωνίας για την πόλη της Καβάλας.Καθοριστικά στοιχεία σχεδιασµού της αποτέλεσαν ο συσχετι-σµός της µε τη συλλογική µνήµη της πόλης, την ιστορία τωνκαπνεργατών καθώς και η διερεύνηση των σχέσεων της πλα-τείας µε άλλους δηµόσιους τόπους, την πλατεία Οµονοίας,τον ∆ηµοτικό Κήπο, το ∆ηµαρχείο, τα διατηρητέα κτήρια πουβρίσκονται στην περιοχή.

Την έως τώρα συνθήκη αποµόνωσής της διαδέχεται µια κατά-σταση ροών που διαχέονται στο γειτονικό δίκτυο πεζοδρόµωνκαι το οποίο µε τη σειρά του εκτονώνεται στη διευρυµένηπλατεία. Αντίστοιχα, διαδροµές από τον γειτονικό ∆ηµοτικόΚήπο διαχέονται στον ελεύθερο χώρο της πλατείας.

Η ανάδειξη της ∆ηµοτικής Καπναποθήκης καθορίζεται από τηδηµιουργία µιας διευρυµένης επιφάνειας που επιτρέπει τηνελεύθερη κίνηση των κατοίκων, τον περιορισµό της περιµε-τρικής κυκλοφοριακής διέλευσης οχηµάτων, τη σύνδεση τηςπλατείας µε το δίκτυο των πεζοδρόµων (Οδός Μ. Αλεξάνδρουκ.λπ.), τη δηµιουργία χώρων στην πλατεία µε δηµόσιες δρα-στηριότητες, την έκκεντρη µετατόπιση του µνηµείου τουκαπνεργάτη.

Μελετητές:Νίκος Καζέρος, Ελένη Σφαντού, αρχιτέκτονες

Σύµβουλοι:Τίτη Παπαδοπούλου, αναπλ. καθηγήτρια ΑΠΘΈλλη Παγκάλου, αρχιτέκτων τοπίουΕλένη Τζιρτζιλάκη, αρχιτέκτων

Συνεργάτες:Λουίζα Αναγνώστου, Αγγελική Ζερβού, Γεωργία Πουλοπούλου,

φοιτήτριες Τµ. Αρχιτεκτόνων Παν. Πατρών

Ειδικός συνεργάτης:Στέφανος Χανδέλης, εικαστικός

Η επιφάνεια της πλατείας ακολουθεί τη φυσική κλίση τουεδάφους και διαµορφώνεται µε ροές που έχουν αναφορά στηδοµή φύλλων καπνού και τη γεωµετρία της ∆ηµοτικής Καπνα-ποθήκης. Τοπικά, µικρότερες επιφάνειες δηµιουργούν κυµα-τισµούς που επίσης παραπέµπουν σχηµατικά σε φύλλακαπνού.

Οι δραστηριότητες στην πλατεία εµπλουτίζονται µε τη δηµι-ουργία υπόγειων χώρων στους οποίους θα φιλοξενούνται λει-τουργίες δηµόσιου χαρακτήρα (βιβλιοπωλείο, µικρός κινηµα-τογράφος).

Η προτεινόµενη φύτευση της ακολουθεί τα αστικά χαρακτηρι-στικά της περιοχής (χαράξεις από το κτήριο της ∆ηµοτικήςΚαπναποθήκης) και ιδιαίτερα τις ροές κίνησης (συνέχεια δια-δροµών από τον ∆ηµοτικό Κήπο).

Το νυχτερινό τοπίο της πλατείας διαµορφώνεται από φωτι-στικά σώµατα σε ιστούς (γενικός φωτισµός), από τον φωτισµότων ιστορικών κτηρίων καθώς και από στοιχεία των υπόγειωνχώρων και των καθιστικών που λειτουργούν ως φωτεινάσώµατα.

δια

γωνι

σµ

ός

Ανάπλαση της περιοχής Ανατολικάαπό τις Καµάρες στην Καβάλα

7700 δ ι α γ ω ν ι σ µ ο ί

β ́ε

ξαγο

ρά

Η περιοχή ανατολικά των Καµαρών είναι πύλη εισόδου κι εξό-δου της πόλης. Οι ίδιες οι Καµάρες είναι σηµαντικότατο αρ-χαιολογικό µνηµείο. Πρόκειται για σηµείο σύγκλισης, συνά-ντησης αλλά και τροµερών εντάσεων. Η πρόταση επιδιώκει ναπροάγει τον χαρακτήρα της συνάντησης, αµβλύνοντας όµωςτις πιέσεις που υφίσταται η περιοχή, οργανώνοντας έναν δη-µόσιο χώρο ικανό να υποδεχτεί δράσεις και συνευρέσεις τωνπολιτών.Στο επίπεδο της πλατείας η συνάντηση οργανώνεται γύρωαπό στοιχεία-τρύπες, οι οποίες συγκεντρώνουν συγκεκριµέ-νες δράσεις σε περιοχές ελαφρά υποβαθµισµένες και γύρωτους στήνουν ένα σύστηµα ροών, µε διαφορετικά υλικά καιλειτουργίες. Οι τρύπες διακρίνονται τόσο σε σχήµα και µέγε-θος όσο κα σε υλικά και λειτουργία: άλλες προορίζονται γιαπαιχνίδι, άλλες διαµορφώνουν χώρους στάσης και θέας,άλλες χώρους δράσης.Γύρω από τις τρύπες, στο επίπεδο κάτω από την πλατεία, κα-τασκευάζεται χώρος στάθµευσης. Εκεί οι τρύπες λειτουργούνως κυκλικοί κόµβοι και φωταγωγοί.Ένα σύστηµα ροών οργανώνει όλη την περιοχή µελέτης: ένα

Μελετητές:Πολυξένη Μάντζου, Πέτρος Μπαµπασίκας,

∆ήµητρα Ριζά, αρχιτέκτονες

είδος από κορδέλες, µε έµφαση στην υλικότητά τους, που δενείναι υψοµετρικές γραµµές αλλά ενιαίες γραµµικές ζώνες. Οικορδέλες είναι κατασκευασµένες κάθε φορά από το ίδιουλικό, άλλοτε βατό, άλλοτε µπορεί να δάπεδο διαµορφωµένοως διαδροµή τυφλών κι άλλοτε νερό ή φύτευση. Αποτελούνοµοιογενείς ζώνες: µαζί µε τις τρύπες ξεδιπλώνουν την αφή-γηση της πλατείας, ορίζουν τους χώρους στάσης, κίνησης καιπεριπλάνησης και, στις διασταυρώσεις τους, τους χώρους συ-νάντησης.Η συνύπαρξη διαφορετικών στοιχείων, υλικών και δράσεωνστον σχεδιασµό της πλατείας ακολουθεί συνθετικά τη λογικήτης συνάντησης που χαρακτηρίζει γενικότερα την περιοχήανατολικά από τις Καµάρες. Η συνάντηση νοείται µε πολλαπλούς τρόπους: το παρόν συνα-ντιέται µε το παρελθόν, η πόλη συναντιέται µε το έξω απ’αυτή (το αστικό µε το µη αστικό), οι χρήσεις γης ποικίλουν καιαναµειγνύονται. Η βαρύτητα της συνάντησης και της υλικότη-τάς της υπερτονίζονται: σε αντιδιαστολή µε τη γενικότερητάση της σύγχρονης εποχής όπου ακυρώνεται κάθε µορφήσυνάντησης, κυρίως δε υλικής.

δια

γωνι

σµ

ός

Ανάπλαση της περιοχής ∆ηµοτικούΠάρκου-Κήπου στο Κιλκίς

2009

005

Dub

ai -

Uni

ted

Ara

b E

mira

tes

Pric

e: U

AE

50

AE

D, B

ahra

in 5

BH

D, K

SA

50

SA

R, K

uwai

t 4 K

WD

, Om

an 5

OM

R, Q

atar

50

QA

RS

AR

.

FLUIDENERGY

00

5 F

LU

ID E

NE

RG

Y