I UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2008 – 2009 RFID TAGS: een onderzoek bij bevoorrechte getuigen Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Maxime Bernaert onder leiding van Prof. dr. Patrick Van Kenhove
128
Embed
RFID TAGS: een onderzoek bij bevoorrechte getuigen · maar jammer genoeg niet bereid waren om mee te werken: • Wal-Mart • Carrefour • Delhaize Tot slot bedank ik mijn ouders,
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
I
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2008 – 2009
RFID TAGS: een onderzoek bij
bevoorrechte getuigen
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur
Maxime Bernaert
onder leiding van
Prof. dr. Patrick Van Kenhove
II
III
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2008 – 2009
RFID TAGS: een onderzoek bij
bevoorrechte getuigen
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur
Maxime Bernaert
onder leiding van
Prof. dr. Patrick Van Kenhove
IV
Permission
Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of
gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Maxime Bernaert
I
1 Woord vooraf
Ik zou graag enkele mensen willen bedanken die mij geholpen hebben bij het realiseren van deze
masterproef.
Eerst en vooral bedank ik Professor Patrick Van Kenhove, mijn promotor en raadsman tijdens deze
masterproef. Hij heeft me steeds bijgestaan, goede tips gegeven, bijgestuurd en opmerkingen
gegeven waar nodig.
Vervolgens bedank ik alle organisaties en personen die tijd hebben gemaakt voor een interview:
• Colruyt
• Unilever
• Metro Group
• RFID Innovation Center
• EPC Competence Center
• Professor Walter Van Dyck
Ook wens ik de organisaties te bedanken die gereageerd hebben op mijn vraag tot een interview,
maar jammer genoeg niet bereid waren om mee te werken:
• Wal-Mart
• Carrefour
• Delhaize
Tot slot bedank ik mijn ouders, broer en zus, Jeannine en William De Cock en andere vrienden voor
de steun die ze mij gaven tijdens het werk en voor het nalezen van de finale versie.
II
2 Inhoudsopgave
1 Woord vooraf ..................................................................................................................................... I
2 Inhoudsopgave ................................................................................................................................. II
3 Lijst van figuren ................................................................................................................................. V
9 Bijlagen .............................................................................................................................................. I
9.1 Bijlage 1: Gebruikte frequenties van RFID systemen in verschillende landen .......................... I
9.2 Bijlage 2: Technische uitdieping van de µ-chip .......................................................................... I
9.2.1 Specificaties van de µ-chip ................................................................................................... I
9.2.2 Werking van de µ-chip .......................................................................................................... I
9.2.3 Mogelijke applicaties van de µ-chip ..................................................................................... II
9.3 Bijlage 3: Innovaties van de Real; Future Store ......................................................................... I
9.3.1 Mobiel winkelen (Mobile Shopping) ..................................................................................... II
9.3.2 Sportafdeling (Sports Department) ..................................................................................... III
9.3.3 Verse voeding en kant-en-klaar-maaltijden (Fresh Food & Convenience) en groenten en
fruit (Fruit & Vegetables) .................................................................................................................. IV
9.3.4 Vismarkt (Fish Market) ......................................................................................................... V
9.3.5 De slagerij (The Master Butcher) ........................................................................................ VI
9.3.6 Schoonheid en verzorging (Beauty & More) ..................................................................... VIII
9.3.7 Wijnen en dranken (Wines & Spirits World) ........................................................................ IX
9.3.8 Checkout (Checkout Area) ................................................................................................... X
10 Lijst van de geraadpleegde werken ............................................................................................... I
10.1 Wetenschappelijk .................................................................................................................. I
10.2 Internet ............................................................................................................................... VII
V
3 Lijst van figuren
Figuur 1: Werking van RFID .................................................................................................................... 3
Figuur 2: RFID bekeken vanuit vier verschillende standpunten .............................................................. 4
Figuur 3: Een typisch RFID systeem ....................................................................................................... 6
Figuur 4: Energie- en gegevensoverdracht in een RFID systeem........................................................... 7
Figuur 5: toepassingsvoorbeeld: een geschenkbon ................................................................................ 8
Figuur 6: Afmeting vergeleken met een menselijke vingertop ................................................................. 8
Figuur 7: de µ-chip ................................................................................................................................... 9
Figuur 8: Decimaal voorbeeld van de EPC ............................................................................................ 12
Figuur 9: De verwachte groei van RFID in Europa tot 2022 .................................................................. 18
Figuur 10: Voorbeeld van een ponskaart ............................................................................................... 29
Figuur 11: Structuur van Colruyt ............................................................................................................ 31
Figuur 12: 3D model van de RFID poort ................................................................................................ 31
Figuur 13: RFID poort ............................................................................................................................ 32
Figuur 14: RFID tag geïntegreerd in een sticker ................................................................................... 32
Figuur 15: De flag tag ............................................................................................................................ 33
Figuur 16: Innovatietheorie van Rogers ................................................................................................. 34
Figuur 17: Kans op leesbaarheid van RFID tags op een pallet ............................................................. 35
Figuur 18: Leesbaarheid van de tags .................................................................................................... 35
Figuur 19: Het Europoolsysteem ........................................................................................................... 36
Figuur 20: Het Trailer Portal systeem van Microlise .............................................................................. 37
Figuur 21: Logo Unilever........................................................................................................................ 40
Figuur 22: Integratie van RFID in het systeem ...................................................................................... 42
Figuur 23: Een RFID label van Marks & Spencer .................................................................................. 43
Figuur 24: Het visitor center van de Metro Group Real; Future Store in Tönisvorst ............................. 45
Figuur 25: De Real; Future Store in Tönisvorst ..................................................................................... 46
Figuur 26: Een RFID tag op een schotel vlees ...................................................................................... 47
Figuur 27: Aanduiding van het gebruik van RFID tags .......................................................................... 47
Figuur 28: Betaling via Near Field Communication ............................................................................... 48
Figuur 29: RFID voor binnenkomende goederen .................................................................................. 49
Figuur 30: De Smart Dressing Room in Galeria Kaufhof in Essen ........................................................ 51
Figuur 31: De Smart Shelf en Smart Mirror in Galeria Kaufhof in Essen .............................................. 51
Figuur 32: De vorklift heeft een lezer die de RFID tags van elke pallet registreert ............................... 52
Figuur 33: Uitgaande goederen in Fat Kee Stevedores Limited in Hong Kong..................................... 54
Figuur 34: Binnenkomende goederen in het Metro Group Distribution Center in Unna ........................ 55
Figuur 35: Vermelding van de aanwezigheid van een RFID tag ........................................................... 56
Figuur 36: De De-Activator .................................................................................................................... 57
Figuur 37: RFID wordt in heel de supply chain toegepast ..................................................................... 58
Figuur 38: Grondplan van het Metro Group RFID Innovation Center .................................................... 59
VI
Figuur 39: Het Metro Group RFID Innovation Center en European EPC Competence Center ............ 59
Figuur 40: Het Pick-by-light System ...................................................................................................... 61
Figuur 41: Het Hanger-goods Sorter System ........................................................................................ 61
Figuur 42: RFID poort ............................................................................................................................ 62
Figuur 43: RFID handheld lezers ........................................................................................................... 62
Figuur 44: Vorkliften uitgerust met RFID lezers ..................................................................................... 63
Figuur 45: het Pick by Voice systeem .................................................................................................... 63
Figuur 46: Een krimpfolie verpakkingsmachine met geïntegreerde RFID lezer .................................... 64
Figuur 47: De Smart Mirror .................................................................................................................... 65
Figuur 48: De Smart Shelf met monitor ................................................................................................. 65
Figuur 49: De self checkout ................................................................................................................... 66
Figuur 50: Een Smart Shelf met monitor voor reclameboodschappen .................................................. 66
Figuur 51: De Smart Trolley, voorzien van een Personal Shopping Assistant ...................................... 67
Figuur 52: Informatieterminal voor wijnen met Everywhere Display...................................................... 67
Figuur 53: Een RFID armband ............................................................................................................... 68
Figuur 54: Een automaat voor leeggoed ............................................................................................... 68
Figuur 55: Checkout balie met geïntegreerde RFID lezer, barcode scanner en De-Activator .............. 69
Figuur 56: De Smart Checkout .............................................................................................................. 69
Figuur 57: De Smart Fridge ................................................................................................................... 70
Figuur 58: De Smart Wine Cooling Cabinet........................................................................................... 71
Figuur 59: De Smart Washing Machine ................................................................................................. 71
Figuur 60: Internet Protocol telefoon ..................................................................................................... 72
Figuur 61: Het verschil tussen startpakket A en B ................................................................................. 73
Figuur 62: Startpakket C ........................................................................................................................ 74
Figuur 63: De supply chain van het centraal distributiecentrum tot de winkel....................................... 76
Figuur 64: Het EPCglobal Architecture Framework gebruikt tijdens het pilootproject ........................... 77
Figuur 65: De poorten voor binnenkomende en uitgaande goederen, uitgerust met RFID lezers ........ 78
Figuur 66: Componenten van een RFID poort ...................................................................................... 79
Figuur 67: Analyse van de read rates via de RFID Web Analyzer ........................................................ 81
Figuur 68: Een poster met aanwijzingen voor de bevestiging van RFID tags uit het distributiecentrum
in Essen .......................................................................................................................................... 83
Figuur 69: De oorzaken van foute lezingen na de genomen maatregelen ............................................ 84
Figuur 70: De echovrije kamer ............................................................................................................... 85
Figuur 71: RFID tag aangepast voor Tetra Paks ................................................................................... 85
Figuur 72: Het Innovator’s Dilemma van Christensen ........................................................................... 93
Figuur 73: een blokdiagram van de µ-chip ............................................................................................... I
Figuur 74: Diagram van de werking van een RFID systeem met een µ-chip .......................................... II
Figuur 75: De µ-chip in ID management .................................................................................................. II
Figuur 76: De µ-chip in life cycle management ...................................................................................... III
Figuur 77: Robot Ally ................................................................................................................................ I
VII
Figuur 78: Sitemap van de Real; Future Store in Tönisvorst................................................................... II
Figuur 79: De Mobile Shopping Assistant ................................................................................................ II
Figuur 80: De sportafdeling..................................................................................................................... III
Figuur 81: Geluidsdouche ....................................................................................................................... III
Figuur 82: Real; Quality kant-en-klaar-maaltijden .................................................................................. IV
Figuur 83: De presentatie van de verse voeding .................................................................................... IV
Figuur 84: De bistro vóór en na ............................................................................................................... V
Figuur 85: Optische productherkenning ................................................................................................... V
Figuur 86: De vismarkt ............................................................................................................................ VI
Figuur 87: De interactieve vloer en het systeem erachter ...................................................................... VI
Figuur 88: De slagerij ............................................................................................................................. VII
Figuur 89: Een RFID tag op een schotel vlees ...................................................................................... VII
Figuur 90: Aanduiding van het gebruik van RFID tags ......................................................................... VIII
Figuur 91: De informatieterminal voor huidverzorging .......................................................................... VIII
Figuur 92: De schoonheidsterminal ........................................................................................................ IX
Figuur 93: De wijnproefbar...................................................................................................................... IX
Figuur 94: Betalen met behulp van de vingerafdruk ................................................................................ X
Figuur 95: De betalingsautomaat ............................................................................................................. X
Figuur 96: Express self checkout ............................................................................................................ XI
Figuur 97: Betaling via Near Field Communication ................................................................................ XI
1
4 Inleiding
Nadat ze een sms ontvangen heeft van een kledingzaak enkele meters verderop om haar te zeggen
dat haar favoriete kledingmerk in voorraad is, wandelt een vrouw de winkel binnen en neemt drie
kledingstukken mee naar het pashokje. Als ze zich omkleedt, verschijnen drie regels tekst op de
spiegel die haar vertellen dat ze een zomerkleedje, een rok en een blouse heeft genomen. Terwijl ze
naar zichzelf kijkt als ze het zomerkleedje aanheeft, begint de spiegel accessoires aan te bevelen die
er goed bij zouden passen. De vrouw is niet van plan om kledingstukken te stelen, maar als ze het wel
was, zou ze het al niet meer gedurfd hebben aangezien het pashokje goed blijkt te weten wat ze van
de winkelvloer genomen heeft.
Op hetzelfde moment krijgt de winkelverantwoordelijke de informatie dat de combinatie van rok en
blouse die de vrouw gekozen heeft reeds voor de vijfde keer die dag is genomen en dat de rok bijna
niet meer in voorraad is. De winkelverantwoordelijke besluit om een paspop aan te kleden met de
combinatie van rok en blouse. Automatisch worden ook een aantal exemplaren van de rok bijbesteld.
De vrouw in het pashokje heeft de rok en de blouse nu aan. Ze ziet de kledingstukken graag en stapt
uit het pashokje om te betalen. Terwijl ze naar de self checkout wandelt, passeert ze een groot tv-
scherm dat haar zegt dat sommige accessoires goed passen met de kledingstukken en dat hierop een
korting van 25 procent is. Ze wandelt naar de accessoires, neemt wat ze wilt en wandelt naar de
checkout waar ze haar klantenkaart inleest om te zien of er nog andere speciale kortingen voor haar
zijn. Uiteindelijk betaalt ze haar aankopen.1
Dit lijkt misschien een verhaal van ver in de toekomst, maar technisch zijn alle componenten aanwezig
om dit scenario vandaag te realiseren (bijvoorbeeld Galeria Kaufhof2). De kledingstukken zijn uitgerust
met RFID tags die automatisch geïdentificeerd worden door RFID lezers in de rekken en pashokjes.
De intelligentie van het systeem komt van software die gelijkaardig is aan diegene die in online
winkels gebruikt wordt, zoals bij amazon.com3.
RFID wordt reeds toegepast in een waaier van toepassingen. Een uitgebreid overzicht hiervan is terug
te vinden in een brochure van het Metro Group RFID Innovation Center4, waarin meer dan 80 huidige
applicaties van RFID worden beschreven. In de retail sector blijft het taggen op item niveau echter bij
een aantal grote pilootprojecten, maar de echte adoptie blijft uit.
1 Kroon et al., 2007 2 Galeria Kaufhof: infra, pg. 50 3 Kroon et al., 2007 4 Metro Group, 2008, Spektrum RFID, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
RFID staat voor Radio Frequency Identification. Het is een radio technologie die de gebruiker in staat
stelt producten ondubbelzinnig te identificeren zonder visueel contact. De basis van RFID is een smart
chip, een minuscule computerchip met een geïntegreerde antenne. Deze chip kan ingebouwd worden
in een productverpakking ofwel geïntegreerd worden in een label dat aan palletten, dozen en
individuele items bevestigd kan worden.
De chip wordt gebruikt om een aantal cijfers op te slaan, beter bekend als de Electronic Product Code
(EPC5). Net als de welbekende barcode verwijst de EPC naar product- en procesgerelateerde
informatie, zoals de producent, het land van oorsprong, het producttype en de houdbaarheidsdatum.
Bovendien bevat de EPC een uniek serienummer dat elke smart chip, en dus tevens het product
waarop de smart chip bevestigd is, uniek identificeerbaar maakt. Elke EPC komt precies overeen met
een item in een speciale database die enkel toegankelijk is voor bevoegde gebruikers.
Aangezien in het begin van de 21ste eeuw RFID een enorme hype was en ook in de retail sector een
grote toekomst bleek weggelegd te zijn voor RFID als opvolger en vervanger van de barcode, is het
verwonderlijk dat de grote doorbraak tot op heden nog steeds uitgebleven is.
Het doel van deze masterproef is om te onderzoeken of er duidelijke redenen zijn waarom RFID nog
niet actief gebruikt wordt in de retail sector op item niveau, waar het wel reeds wordt toegepast binnen
de retail sector en hoe partijen uit de supply chain van de retail sector en experts tegenover RFID
staan. Dit wordt in de conclusie bekeken vanuit een adoptiestandpunt van nieuwe technologieën. Het
is niet de bedoeling van deze masterproef om een significant grote steekproef een vragenlijst voor te
leggen, maar wel om via exploratief onderzoek aan de hand van interviews bij bevoorrechte getuigen
een idee te krijgen van de concrete pijnpunten en een eindconclusie te trekken met eventuele
aanbevelingen voor verder uitgebreid onderzoek.
5 Electronic Product Code: infra, pg. 11
3
5 Literatuuronderzoek
Sinds eind 2003 is RFID een afkorting die meer en meer op de voorgrond treedt. RFID, Radio
Frequentie IDentificatie, is een technologie die ervoor zorgt dat objecten via radiofrequenties-
transmissies (Global Commerce Initiative, 2003)6 geïdentificeerd kunnen worden. Daardoor wordt het
bijvoorbeeld mogelijk om een aantal objecten, voorzien van een RFID tag, van op afstand te
identificeren zonder menselijke handeling. RFID tags zijn kleine chips gecombineerd met een antenne
die een radiosignaal kunnen opwekken met daarin een identificatiecode. Overbodig te vermelden dat
er ontzettend veel toepassingsmogelijkheden te bedenken zijn.
Figuur 1: Werking van RFID7
RFID wordt dikwijls getipt als de opvolger van de barcode. Nochtans zijn er ook heel wat knelpunten
die de wereldwijde adoptie van RFID verhinderen. Het is bizar te ontdekken dat een technologie met
zo veel potentie, toch nog steeds geen grote doorbraak kent binnen de retail sector.
Deze literatuurstudie is gebaseerd op zo recent mogelijke artikels, aangezien de evolutie van RFID in
een stroomversnelling zit. Bij de bespreking van deze literatuurstudie wordt reeds een eerste kader
geschetst van de huidige situatie. Aangevuld met de resultaten van de interviews bij bevoorrechte
getuigen moet het mogelijk zijn een redelijk gedetailleerd beeld te schetsen rond RFID in de retail
sector.
6 Global Commerce Initiative/IBM, Global Commerce Initiative EPC Roadmap, November 2003 7 http://www.dekkermorsink.nl/RFID.bmp
4
De literatuurstudie is ingedeeld in een aantal topics, die typerend zijn voor de beschikbare
hoeveelheid artikels. Eerst en vooral zullen de basisbegrippen van RFID uitgelegd worden, om de
lezer van de nodige bagage te voorzien. Daarna wordt RFID respectievelijk bekeken vanuit het
standpunt van de experts (RFID technologie), de producenten, de retailers (Wal-Mart, enz.) en ten
slotte van de consumenten (privacy aspecten, enz.).
Figuur 2: RFID bekeken vanuit vier verschillende standpunten
Experts
Consumenten
Retailers
Producenten
RFID
5
5.1 Basisbegrippen van RFID
Vooraleer er gesproken kan worden over RFID, dienen een aantal kernbegrippen uitgelegd te worden.
Dit helpt om de belangrijkste basisconcepten te verduidelijken.
5.1.1 RFID technologie
RFID is het identificeren van objecten via radiofrequenties-transmissies8. Dit maakt het mogelijk om
meerdere objecten zonder menselijke handeling op afstand te identificeren. Een voorbeeld hiervan is
het automatisch draadloos identificeren van een pallet dozen, voorzien van een RFID tag, bij
ontvangst van de goederen in het magazijn.
RFID is geen volledig nieuwe technologie9. Reeds sinds de jaren ’70 wordt deze technologie gebruikt
in verschillende commerciële sectoren, zoals de luchtvaart en het verschepen van containers. De
laatste jaren zijn er enorme ontwikkelingen gebeurd wat betreft RFID. Zo zijn bijvoorbeeld
verscheidene applicaties ontwikkeld die de kwaliteit van de producten verhogen10.
5.1.2 RFID systemen11
RFID systemen bestaan uit drie onderdelen12: een antenne, een zendontvanger (met decoder) en een
RFID tag (transponder), elektronisch geprogrammeerd met unieke informatie. Wanneer de antenne
radiosignalen uitzendt, wordt de tag geactiveerd en kunnen de gegevens op de tag gelezen en
geschreven worden. Antennes zorgen voor de communicatie tussen de tag en de zendontvanger. De
zendontvanger is verantwoordelijk voor de gegevensverzameling. Als de zendontvanger samen met
de antenne en decoder gebundeld is, spreekt men over een lezer. De lezer kan zowel een
handbediend als een vast gemonteerd toestel zijn. De lezer zendt radiogolven uit, die kunnen variëren
naargelang zijn stroom output en radiofrequentie. Als er zich een RFID tag bevindt in het
elektromagnetisch veld dat door de antenne geproduceerd wordt, detecteert deze tag het
activeringssignaal van de lezer. De lezer decodeert de gegevens die in het geïntegreerd circuit van de
tag gecodeerd zitten en deze gegevens kunnen overgebracht worden naar een computersysteem
voor verdere verwerking.
8 Global Commerce Initiative/IBM, Global Commerce Initiative EPC Roadmap, November 2003 9 Metro Group, 2008, Metro Group and RFID, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
internet/get/documents/FSI/multimedia/pdfs/broschueren/RFID%20und%20MG-E-271108-Internet.pdf>. (07/07/2009). 10 The Master Butcher: infra, pg. VI 11 Domdouzis, 2007 12 Domdouzis, 2007
6
Figuur 3: Een typisch RFID systeem13
De gegevens kunnen gelezen worden van op een afstand van enkele centimeters tot verschillende
meters, afhankelijk van de frequentie en het ontwerp van de tags. De radiogolven uitgezonden door
de RFID lezer zijn gelijkaardig in sterkte als diegene uitgezonden door een gsm.
5.1.3 RFID tags
RFID tags, ook wel eens smart chips genoemd, bestaan uit twee elementen: een geïntegreerd circuit
en een antenne. Het geïntegreerd circuit bestaat uit een microprocessor en een geheugen. De
antenne bepaalt het leesbereik van de tag. Vroeger werd voor de antennes vooral koper gebruikt,
maar tegenwoordig is men overgestapt op metaalinkt14, wat het mogelijk maakt om de antenne heel
klein te maken. In de retail industrie worden deze tags bevestigd aan logistieke eenheden, retail units
of individuele producten, bijvoorbeeld door het gebruik van een klevende sticker. Deze RFID tags
bevatten een speciaal nummer, de Electronic Product Code (EPC15).
RFID tags kunnen onderverdeeld worden in verschillende categorieën: alleen-lezen en lezen/schrijven
tags, actieve en passieve tags, verschillende frequenties, enz.
De meeste alleen-lezen tags hebben geen gegevensopslag capaciteit, maar bevatten enkel een
unieke ID code die verwijst naar een database die informatie bevat over het object waar de tag aan
bevestigd is. Lezen/schrijven tags hebben een gegevensopslag capaciteit, die naargelang het type
eenmalig (write once, read many; WORM)16 tot meerdere malen beschreven kunnen worden.
13 S. Tedjini, T.-P. Vuong, V. Beroulle, ‘Antennas for RFID tags’,
Proceedings of the sOc-EUSAI conference, Grenoble 2005 <http://
www.soc-eusai2005.org/proceedings/articles_pagines/87.pdf/> 14 Hutchinson et al., 2003 15 Electronic Product Code: infra, pg. 11 16 van Trier & Rietdijk, 2004
7
Passieve tags gebruiken het elektromagnetisch veld opgewekt door de RFID lezer om geactiveerd te
worden. Het elektromagnetisch veld, gegenereerd tussen de antenne van de lezer (primaire spoel) en
de antenne van de tag (secundaire spoel), brengt energie over van de lezer naar de tag en gegevens
in beide richtingen.17
Figuur 4: Energie- en gegevensoverdracht in een RFID systeem18
Actieve tags hebben ingebouwde batterijen. Aangezien deze tags het elektromagnetisch veld van de
RFID lezer niet nodig hebben om geactiveerd te worden, verhoogt de leesafstand van het systeem
significant.
De frequenties die gebruikt worden in RFID systemen variëren van 125 kHz tot 5,875 GHz. Niet alle
frequenties worden in alle landen gebruikt19. Er zijn al vele pogingen geweest om de frequenties die
internationaal gebruikt worden te harmoniseren. Zo heeft de Federal Communications Commission
(FCC20) zijn regels voor het gebruik van RFID aangepast met het oog op een overeenstemming met
het European Telecommunications Standards Institute (ETSI21).
(07/07/2009). 37 http://www.epcglobalinc.org/standards/uhfc1g2 38 Metro Group: infra, pg. 45 39 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
(07/07/2009). 40 http://www.eaninternational.com/ 41 http://www.uc-council.org/ 42 http://www.gtin.info/ 43 http://www.gs1.org/ 44 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
besparen. Daarom werken de retailers samen met de producenten om uniforme regelgevingen te
ontwikkelen. Standaardisatieorganisaties zoals EPCglobal46 bieden hiervoor een ideaal
ontwikkelingsplatform.
EPCglobal werd in 2003 opgericht en heeft wereldwijd heel wat belangrijke leden, onder andere Metro
Group47. Grote bedrijven werken samen met internationale RFID experts om technologische en
commerciële standaarden voor RFID te ontwikkelen die ervoor zorgen dat de hardware en software
van verschillende leveranciers perfect compatibel zijn met elkaar. Deze standaarden hebben ook nog
andere voordelen, zoals het zorgen voor optimale leesresultaten.
5.1.9 Electronic Product Code (EPC)48
De Electronic Product Code is een belangrijke wereldstandaard die oorspronkelijk is ontwikkeld door
het Auto-ID Centre van het beroemde Massachusetts Institute of Technology (MIT). Het is een code
die op een RFID tag opgeslagen wordt en elk individueel object uniek identificeert. Dit wil zeggen dat
niet de hele productsoort dezelfde code krijgt, maar bijvoorbeeld elke individuele doos melk een
unieke code krijgt.
De EPC is er in een 64- en een 96-bits variant. Met de 96-bits variant kunnen 268 miljoen bedrijven,
ieder 16 miljoen klassen met daarbinnen 68 miljard objecten uniek identificeren. De 64-bits variant
heeft een kleinere capaciteit. Doch hebben beiden opmerkelijk meer combinaties dan de EAN-
artikelcode die voor barcodes gebruikt wordt. Deze biedt ruimte aan 100 miljard bedrijven om ieder
1000 klassen te coderen, zonder mogelijkheid om elk object uniek te identificeren.
De EPC neemt dus het numeriek systeem dat gebruikt wordt in de EAN-artikelcode voor barcodes en
voegt een uniek serienummer toe. De binaire structuur maakt het bijgevolg mogelijk om elk product
een individuele code toe te kennen. De EPC wordt verdeeld in stukken van verschillende lengte die de
volgende informatie bevatten:
• Header: welke EPC versie wordt gebruikt?
• Filter value: is het een pallet, doos, pak of een item?
• Partition: op welk punt worden de company prefix en de item reference gescheiden van
elkaar?
• Company prefix: welk bedrijf produceert het product?
• Item reference: welk soort product is het?
• Serial number: welk individueel object binnen de item reference wordt bedoeld?
46 http://www.epcglobalinc.org/ 47 Metro Group: infra, pg. 45 48 van Trier & Rietdijk, 2004
12
Figuur 8: Decimaal voorbeeld van de EPC49
De EPC is gelinkt aan informatie in een database, zoals de producent, de verschepingsdatum, de
prijs, het gewicht, de houdbaarheidsdatum, enz. Deze gegevens kunnen door een bevoegde persoon
opgevraagd worden via een speciale software applicatie. Vanaf het moment dat een leestoestel de
EPC scant, wordt de code ingevuld in het management systeem, dat dan automatisch geüpdatet
wordt. Dit maakt het mogelijk om op elk moment de exacte locatie van de goederen, voorzien van een
RFID tag, te weten te komen.
5.1.10 RFID tags op verschillende verpakkingsniveaus50
De producten kunnen op verschillende verpakkingsniveaus voorzien worden van een RFID tag:
• Consumenteneenheidsniveau: verpakkingen zoals die aan consumenten worden verkocht.
In deze masterproef wordt dit dikwijls item niveau genoemd.
• Omverpakkingsniveau: bijvoorbeeld dozen of bakken met meerdere consumenteneenheden
als inhoud.
• Transportniveau: pallets, rolcontainers of containers. Het gaat hier zowel om de dragers als
de combinatie van de drager met de producten die er op staan.
Aangezien deze masterproef de relatie van RFID met de consument bestudeert, worden hoofdzakelijk
RFID tags op consumenteneenheidsniveau besproken.
5.1.11 Open en gesloten systemen51
Bij een gesloten systeem heeft het bedrijf zelf zijn eigen standaarden ontwikkeld voor de identificatie
van de RFID tags, ze hebben met andere woorden een eigen ‘Product Code’ ontwikkeld. Dit kan
handig zijn als enkel het bedrijf van deze tags gebruik maakt.
Indien ook andere bedrijven gebruik maken van dezelfde RFID tags, is het beter om een
gemeenschappelijke standaard te gebruiken. Indien een bedrijf gebruik maakt van een internationale
standaard (bijvoorbeeld EPC), spreekt men van een open systeem.
49 Metro Group, 2008, Metro Group and RFID, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
internet/get/documents/FSI/multimedia/pdfs/broschueren/RFID%20und%20MG-E-271108-Internet.pdf>. (07/07/2009). 50 van Trier & Rietdijk, 2004 51 van Trier & Rietdijk, 2004
13
Uiteraard zullen de bedrijven in de retail sector voor RFID tags op consumenteneenheidsniveau
gebruik moeten maken van een open systeem, zodat de hele supply chain de producten kan
identificeren en voordeel kan halen uit het gebruik van RFID.
5.1.12 Near Field Communication (NFC)52
Near Field Communication is een nieuwe technologie die aan mobiele telefonie kan worden
toegevoegd. Philips, Nokia en Sony werkten samen om deze technologie te ontwikkelen. Deze
technologie combineert RFID, smartcards en telefoons en maakt het onder andere mogelijk om
betalingen met de gsm te doen. Bij RFID gaat het primair om opslag en verzenden van informatie in
één richting, terwijl NFC communiceert in twee richtingen en ontvangen signalen ook zelf kan
verwerken.
5.1.13 Steun van de overheid
De overheid erkent het economisch belang van RFID technologie en heeft daarom een aantal
maatregelen goedgekeurd om de ontwikkeling te steunen. Op Europees niveau wordt er bijvoorbeeld
steun aangeboden, waarnaast er ook ruimte is voor de landen om zelf extra middelen vrij te maken.
Het zevende EU Framework Program for Research and Technological Development heeft ongeveer
negen miljard euro beschikbaar gesteld om informatie- en communicatietechnologie te promoten.
52 van Trier & Rietdijk, 2004
14
5.2 Voordelen van RFID binnen de retail sector53
Grotere efficiëntie van processen en unieke identificatie van items zijn voordelen van RFID die in tal
van sectoren in de industrie kunnen helpen, bijvoorbeeld in productiemanagement, gezondheidszorg,
luchtvaart, enz. RFID maakt het binnen de retail sector in het bijzonder mogelijk om de efficiëntie van
tal van processen te verbeteren en klanten diensten aan te bieden die beter aangepast zijn aan hun
behoeften. Als RFID technologie succesvol wordt geïmplementeerd, zijn er voordelen voor zowel de
consumenten, de retailers, als de producenten.
Een lijstje van voordelen54:
• Snelle en nauwkeurige controle van binnenkomende en uitgaande goederen.
• Efficiënt voorraadbeheer en warehouse management.
• Lage stockagekosten.
• Voortdurende voorraadcontrole.
• Verbeterde beschikbaarheid van goederen.
• Vereenvoudigde kwaliteitsgarantie.
• Beveiliging tegen diefstal.
5.2.1 Voordelen voor de consumenten
Dankzij RFID weten de consumenten dat de producten waar ze naar op zoek zijn vaker in voorraad
zullen zijn dan vroeger. De technologie zorgt ervoor dat de schappen in de winkels voortdurend
aangevuld worden. Als de voorraad van een product afneemt, genereert het IT systeem van de retailer
een waarschuwing, waardoor de winkelverantwoordelijke op tijd nieuwe producten kan bestellen.
Bovendien maakt het gebruik van RFID tags vele andere innovatieve toepassingen mogelijk. Klanten
kunnen nu bijvoorbeeld bijkomende informatie opvragen over een product55. Bij een voedingsproduct
kunnen bijvoorbeeld de plaats van afkomst, de houdbaarheidsdatum en de ingrediënten opgevraagd
worden, wat erg handig kan zijn voor mensen met allergieën of speciale voedingsvereisten.
5.2.2 Voordelen voor de retailers
RFID maakt het mogelijk om de weg die goederen hebben afgelegd doorheen de supply chain op te
slagen. Tevens is het mogelijk om de huidige locatie van goederen op elk ogenblik te bepalen. De
retailer weet precies wanneer een lading goederen het magazijn van de producent verlaat en wanneer
het aankomt in de winkel. Manuele controles zijn overbodig aangezien de binnenkomende en
uitgaande goederen snel en efficiënt geregistreerd worden dankzij de draadloze gegevenstransmissie.
53 Metro Group RFID Innovation Center: infra, pg. 58 54 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
Het is ook eenvoudiger om de voorraad in de opslagplaats in het oog te houden en te regelen.
Arbeidsintensieve manuele telling van de voorraad is verleden tijd nu de voorraad door een druk op
een knop geteld kan worden. Deze voorraad is ook tot op de seconde exact, waardoor de capaciteit
van de opslagplaats een pak efficiënter benut kan worden en out-of-stock situaties vermeden kunnen
worden. Deze verhoogde beschikbaarheid van producten zorgt voor hogere verkopen en leidt op de
lange termijn tot een groter marktaandeel.
Het gebruik van RFID tags bij consumentengoederen opent een waaier van mogelijkheden. Zo zijn
bijvoorbeeld producten die van een RFID tag voorzien zijn beveiligd tegen diefstal, is het heel
makkelijk om na te gaan of getagde producten hun houdbaarheidsdatum overschreden hebben56, enz.
5.2.3 Stabiliteit in de planning van de supply chain
Wanneer een artikel uitverkocht is, schakelen klanten dikwijls over op een product van de
concurrentie. Dankzij RFID kunnen producenten van consumentengoederen bepaalde bottlenecks in
de toelevering vermijden, hun capaciteit efficiënter regelen en het aantal fouten in leveringen
verminderen. Als de voorraad van een product in een winkelmagazijn beneden een bepaalde grens
daalt, worden de retailers geïnformeerd via het IT systeem. Zij kunnen dan bijkomende producten
bestellen bij hun leveranciers, die op hun beurt op vraag kunnen produceren, waarbij ze besparen op
voorraadkosten.
RFID is ook enorm handig als het aankomt op het controleren van het transport. Zo kunnen
bijvoorbeeld de leveranciers automatisch de lading van een transport vergelijken met de bestelbon
van de klant alvorens ze het transport laten vertrekken. Dit betekent dat het niet meer noodzakelijk is
om de goederen in het transport manueel te tellen.
Elke logistieke eenheid (pallet, doos, product) die getagd is, heeft een unieke identiteit toegewezen
gekregen. Dit is enorm belangrijk in het geval van een product recall. RFID maakt het mogelijk om een
transport of batches van foute producten zonder vertraging te identificeren en efficiënt uit de
winkelrekken te verwijderen. In de toekomst zal men met deze technologie ook de namaakindustrie
kunnen bestrijden. Een getagd product is immers helemaal traceerbaar tot bij zijn originele producent.
56 The Master Butcher: infra, pg. VI
16
5.3 RFID vanuit het standpunt van de experts
Er bestaat geen twijfel dat RFID een grote toekomst heeft in het optimaliseren van supply chains. Er
zijn vele succesvolle RFID pilootprojecten. Als men echter de projecten op werkelijke schaal overheen
de bedrijven gaat toepassen, lopen deze bedrijven het risico overspoeld te worden door het grote
volume aan informatie dat ze moeten verwerken. Middleware57 is essentieel om bedrijfsprocessen, die
gebaseerd zijn op informatie verzonden door RFID tags, te automatiseren. Zo kan bijvoorbeeld een
RFID tag het systeem op de hoogte brengen dat een pallet op het punt staat getransporteerd te
worden naar de verkeerde bestemming. Het is duidelijk dat dit alarm ook veranderingen in het
transport teweegbrengt en de klant op de hoogte moet brengen van een mogelijke vertraging.
Verschillende systemen moeten dus communiceren om een alarm gegenereerd door een RFID tag te
behandelen.
Hieruit kan geconcludeerd worden dat naast een goed werkend RFID systeem ook goede middleware
nodig is en dat een goede integratie van RFID in het hele bedrijf, zelfs in de hele supply chain,
essentieel is.
Producten lokaliseren in een fabriek is dikwijls heel tijdrovend. Een oplossing kan zijn om gebruik te
maken van Automated Material Handling Systems (AMHS), waarbij de producten automatisch op een
locatie geplaatst worden, deze locatie in een systeem bewaard wordt en de producten nadien
automatisch teruggehaald kunnen worden. Het nadeel aan deze systemen is echter dat ze niet overal
toepasbaar zijn en meestal enorm kostelijk zijn.
Een goed alternatief voor deze kostelijke systemen kan geboden worden door RFID. RFID is heel wat
goedkoper dan een AMHS en kan op de meeste producten toegepast worden, maar lost enkel het
lokaliseringsprobleem op, terwijl een AMHS zowel het lokaliseringsprobleem als het automatische
materialentransport oplost. Zo heeft bijvoorbeeld Freescale58 in 2007 in zijn opslagplaats in Austin,
Texas, een RFID systeem geïmplementeerd dat minder dan 1,5 miljoen dollar kostte, een 20 maal
kostenvoordeel ten opzichte van de implementatie van een AMHS, wat meer dan 30 miljoen dollar zou
kosten. RFID bestrijkt ook de hele fabriek, terwijl de implementatie van een AMHS slechts kleinere
procesgebieden zou bestrijken.
57 Garner, 2005 58 Anon, 2007
17
5.4 RFID vanuit het standpunt van de producenten
5.4.1 Procter & Gamble59
Volgens Tom Torre van Procter & Gamble ziet het bedrijf RFID als een oplossing voor twee grote
problemen, namelijk diefstal en namaak, en als een opportuniteit. Diefstal is een wereldwijd probleem
van 53 miljard dollar in de consumentengoederenindustrie, terwijl namaak een probleem is van 500
miljard dollar. Aangezien men via de EPC elk product uniek kan identificeren en RFID tags geen
visueel contact met een lezer nodig hebben, ziet Procter & Gamble toekomst in RFID technologie.
Procter & Gamble is wel voorstander van een wereldwijde standaard, aangezien er eind 2003
wereldwijd ongeveer 122 RFID protocols bestonden, die elk afzonderlijk werkten, maar slechts
weinigen met elkaar werkten.
5.4.2 Kraft Foods60
Doug Naal van Kraft Foods verduidelijkt dat het bedrijf start met een business case. Iedereen probeert
redenen, voordelen en opportuniteiten te vinden, tot er genoeg kritische massa is om een business
case rond het gebruik van RFID te maken. Kraft Foods kijkt naar de voordelen van de hele supply
chain, aangezien medewerking vereist is van alle partners, zodat de goederen in de hele supply chain
zichtbaar zijn.
Kraft Foods ziet nog een aantal uitdagingen die opgelost moeten worden, zoals de kost van de RFID
tags, de kost voor het opzetten van de juiste infrastructuur61 en het ontwikkelen van
gegevensstandaarden. Kraft Foods ziet RFID nog niet als een volwaardige vervanger van de barcode,
aangezien nog veel klanten van het bedrijf geïnteresseerd zijn in barcodes. De enorme hoeveelheid
gegevens die verwerkt zullen moeten worden, vormen nog steeds een enorme barrière voor het
bedrijf62. Tevens zijn de fysieke beperkingen van RFID tags, waardoor er geen honderd procent
leesbaarheid mogelijk is, een nadeel.
59 Hutchinson et al., 2003 60 Hutchinson et al., 2003 61 Unilever: infra, pg. 40 62 Unilever: infra, pg. 40
18
5.5 RFID vanuit het standpunt van de retailers
Vandaag de dag is RFID reeds ingeburgerd in vele sectoren. Zowel bedrijven in de retail, logistieke
bedrijven, bedrijven actief in de consumentengoederenindustrie als bedrijven uit de automobielsector
hebben de voordelen van draadloze gegevenstransmissie ontdekt. Nochtans wordt het potentieel van
deze technologie momenteel nog niet volledig benut. Experts voorspellen dat de wereldwijde
marktomzet van RFID met een vijfvoud zal stijgen de komende tien jaar, van ongeveer 3,3 miljard
euro in 2008 tot ongeveer 16,5 miljard euro in 201863.
Dit groot marktpotentieel voor RFID wordt ook teruggevonden in de groei van het aantal zenders en
lezers die gebruikt worden. Experts64 voorspellen dat ongeveer zes miljoen RFID lezers zullen
gebruikt worden op ongeveer 450.000 plaatsen in Europa tegen 2022, terwijl er dan ongeveer 86
miljard zenders verkocht zullen zijn. Tegen dan zal ongeveer een kwart van alle niet-voedingsartikelen
in de retail voorzien zijn van een RFID tag, tegenover vijf procent van alle voedingsartikelen in de
retail.
Figuur 9: De verwachte groei van RFID in Europa tot 202265
Een van de cruciale elementen in de wereldwijde adoptie van RFID is de prijs van de RFID tags. De
prijzen variëren naargelang het design, de technische vernuftigheid en het geproduceerde volume66.
Passieve RFID tags die in loten van ongeveer 10.000 geproduceerd worden en aan speciale wensen
moeten voldoen, kunnen momenteel een halve euro tot een euro kosten per stuk. Als men een
volume aankoopt van ongeveer een miljoen RFID tags, varieert de prijs van vijf tot tien eurocent67.
63 IDTechEx: RFID Forecasts, Players & Opportunities 2008-2018 64 BRIDGE (Building Radio frequency IDentification solutions for the Global Environment): European Passive RFID Market
Sizing 2007-2022 65 BRIDGE (Building Radio frequency IDentification solutions for the Global Environment): European Passive RFID Market
Sizing 2007-2022 66 Colruyt: infra, pg. 28 67 Metro Group RFID Innovation Center: infra, pg. 58
19
Uit een kwantitatieve studie68 is gebleken dat de implementatie van RFID op item niveau in de retail
sector momenteel nog niet winstgevend is voor alle partijen. Nochtans is de implementatie van RFID
op pallet niveau zowel in een niet-geïntegreerd als in een wel geïntegreerd scenario winstgevend voor
alle partijen van de supply chain.
In de toekomst zal RFID ervoor kunnen zorgen dat in de retail sector een “intranet van goederen”69
ontstaat, waarbij er gedocumenteerd wordt welke route de goederen hebben afgelegd. In dit gesloten
netwerk tussen de bedrijven, kunnen de deelnemende partijen een veilige verbinding gebruiken om
product- en procesgerelateerde informatie op te vragen over de goederen die voorzien zijn van een
RFID tag. Telkens een levering wordt geregistreerd door een RFID lezer op eender welke plaats in de
supply chain, wordt de database automatisch geüpdatet. Dit stelt de gebruikers in staat om op elk
moment te weten waar de goederen zich bevinden, welke voorraad aanwezig is en welke producten
reeds verkocht zijn. Deze kennis kan gebruikt worden om hun processen beter te optimaliseren.
5.5.1 Wal-Mart
Wal-Mart heeft in juni 200370 aan zijn top honderd leveranciers een deadline opgelegd om de
producten van RFID tags te voorzien71. Deze leveranciers moesten tegen januari 2005 alle
verzendingen op item en pallet niveau voorzien van RFID tags. Het idee was om ook bepaalde
producten op item niveau van een RFID tag te voorzien, maar dit programma werd echter afgelast,
aangezien de met RFID uitgeruste scheermesjes van Gillette in een proefproject in Massachusetts
door de klanten slecht werden onthaald. Een aantal consumentengroeperingen hadden grote
bezwaren in verband met de privacy.
De plannen om RFID op item niveau te introduceren zijn op de lange baan geschoven en de retailer
zal zich beperken tot het nagaan van voorraden in magazijnen en distributiecentra via RFID. Wal-Mart
ziet het enkel mogelijk om RFID ook in de winkel te introduceren als ze de aanwezigheid van de
technologie kunnen linken aan tastbare voordelen voor de consument72. Om te slagen zullen de
noden van de consument onderzocht moeten worden en gekeken moeten worden hoe de technologie
op een innovatieve manier gebruikt kan worden.
Wal-Mart zag twee grote voordelen in het toepassen van RFID op pallet niveau.73 Ten eerste verbetert
het in-stock level. Wal-Mart had een in-stock level van meer dan 99 procent, maar het verschil tussen
dat en 100 procent kan ongeveer een miljard dollar in verkoopsomzet schelen. Ten tweede verbetert
het nagaan en het controleren van de voorraad, want RFID maakt het op elk moment mogelijk om te
weten waar het product zich bevindt.
68 Ngai, 2008 a 69 Metro Group RFID Innovation Center: infra, pg. 58 70 Witt, 2003 71 Hutchinson et al., 2003 72 Eckfeldt, 2005 73 Quilter, 2003
20
5.5.2 C1000 supermarkten74
Schuitema75 levert goederen en diensten aan 450 C1000 supermarkten76 in Nederland. In 2005 nam
Schuitema het initiatief om een RFID pilootproject op te starten, wat Vers Schakel werd genoemd. Het
doel van het pilootproject was om na te gaan wat de productiedatum en de houdbaarheidsdatum van
de goederen in de kisten is, of de temperatuur constant optimaal is en welke kist het laatst
geregistreerd is op welke locatie. Vers Schakel gebruikte hiervoor standaard UHF RFID tags van de
tweede generatie, EPCglobal UHF Gen277.
Uit het pilootproject is gebleken dat RFID technologie handig is om de transparantie, de efficiëntie en
de accuraatheid van de supply chain te verhogen. Hierdoor kon het aantal bedorven producten
verminderd worden en versere producten, resulterend in gelukkigere klanten, aangeboden worden.
Het pilootproject toonde leesresultaten van 99 tot 100 procent, onafhankelijk van de inhoud van de
kisten.
74 Kroon et al., 2007 75 http://www.schuitema.nl/ 76 http://www.c1000.nl/ 77 EPCglobal Class 1/Generation 2: infra, pg. 10
21
5.6 RFID vanuit het standpunt van de consumenten
De krant “The Guardian” in Londen heeft uitgebreid verslag gebracht over de business case waarbij
supermarktketen Tesco testen uitvoerde om Gillette scheermesjes uit te rusten met RFID tags. Als
iemand probeerde om de mesjes te stelen, werd een verborgen camera geactiveerd.78 De camera
werd echter telkens geactiveerd wanneer scheermesjes uit het rek genomen werden, wat er toe leidde
dat er veel protest kwam van consumenten rond de privacy aspecten van RFID. Alhoewel de privacy
verdedigers de voordelen van RFID in de distributie en de supply chain erkennen, willen ze de tags
kunnen verwijderen of afzetten eens het item gekocht is79.
RFID tags verwerken in alledaagse producten heeft een debat teweeggebracht over de privacy van de
mensen. In december 2007 heeft een onderzoek80 plaatsgevonden bij 642 deelnemers, die een
introductiefilm over RFID te zien kregen en vervolgens de technologie en mogelijke privacy
beschermingsmechanismen evalueerden. Uit deze studie bleek dat de mensen matig gevoelig zijn
voor hun privacy en dat de gevoeligheid voor privacy omgekeerd evenredig is tot hun aanvaarding van
een dienst. Opvallend uit deze studie was het feit dat een groep “extreme rejecters” (15 procent)
geïdentificeerd werden, die een heel negatieve houding ten opzichte van RFID hadden en het
groepsgemiddelde significant beïnvloedden.
Privacyrechtenorganisaties en onderzoekers waarschuwen dat producten die een communicerende
chip bevatten, makkelijk kunnen leiden tot privacy problemen. Met RFID technologie neemt het aantal
gegevens die door een persoon vergaard kunnen worden toe in hoeveelheid en kwaliteit81. Iemands
eigendom kan van op een afstand gescand worden, een persoon kan gevolgd worden en sociale
netwerken kunnen opgebouwd worden. Door de unieke eigenschappen van de Electronic Product
Code82 kan de link gelegd worden tussen producten en hun eigenaar, waardoor verantwoordelijkheid
voor goederen kan aangehaald worden83.
Er stelt zich dus een dilemma voor de retailers. RFID zorgt enerzijds voor een vermindering van het
aankooprisico voor de consument door verbeterde productinformatie en een verhoogde winkelervaring
en promoot dus potentieel het winkelgedrag. Anderzijds kunnen angst voor de privacy van de
consumenten en potentiële inbreuken een negatief effect hebben op de reputatie van de retailer bij de
Marks & Spencer164 is hier volgens Lilley een prachtig voorbeeld van. Begin 2007 heeft Marks &
Spencer wegens succes besloten het RFID pilootproject, waarbij kledingstukken werden voorzien van
een RFID tag, uit te breiden van 42 naar 120 winkels. Het betrof hier alleen de grootste filialen in het
Verenigd Koninkrijk. Volgens Marks & Spencer zorgt RFID op de kleding voor merkbaar meer
schapbeschikbaarheid. Naast RFID op kleding plaatste Marks & Spencer ook RFID tags op
voedingsartikelen. Veel van hun voedingswaren zijn maar drie tot vijf dagen houdbaar en via RFID
kunnen ze daardoor voorkomen dat ze onnodig veel producten moeten weggooien. De Britse retailer
heeft nu zeven depots live met RFID technologie en meer dan honderd leveranciers die hun
producten van tags voorzien. Daarnaast zijn tags geplaatst op vijf miljoen bakjes en een half miljoen
karren.
Om te concluderen kan worden gesteld dat Unilever het risico nog niet wil nemen om een immense
verandering in de infrastructuur door te voeren, als de opbrengsten van het RFID project nog onzeker
zijn.
164 http://www.marksandspencer.com/
45
6.3 Metro Group
6.3.1 Metro Group Real; Future Store
6.3.1.1 Algemeen
Bij het bezoek aan het visitor center van de Metro Group Real; Future Store in Tönisvorst, Duitsland,
werd een volledige rondleiding aangeboden in de winkel. De contactpersoon ter plaatse was Laura
Mueller, verantwoordelijke van het visitor center.
Figuur 24: Het visitor center van de Metro Group Real; Future Store in Tönisvorst165
Metro Group probeert met de Real; Future Store het innovatieproces binnen de retail sector te
stimuleren. Sommige van de applicaties die in deze winkel getest werden, worden al toegepast in een
aantal winkels van Metro Group. Zo worden onder andere RFID166, self checkouts167 en intelligente
weegschalen168 op grotere schaal toegepast.
De geschiedenis van de Real; Future Store gaat terug tot in 2002, toen Metro Group samen met 20
partners het Metro Group Future Store Initiatief lanceerde. Het initiatief moet zorgen voor de promotie
van modernisering binnen de retail industrie. De eerste Future Store opende zijn deuren op 28 april
2003 in Rheinberg, Duitsland. Meer dan 90 bedrijven werkten hieraan mee. Minder dan een jaar later
verwelkomde de Future Store reeds zijn duizendste bezoekersgroep. Na vier jaar kwamen ruim
31.000 mensen uit 63 landen op bezoek. Vier jaar lang had de Future Store zijn thuisbasis in
Rheinberg.
6.3.1.2 De nieuwe Real; Future Store
De winkel ‘Super Magazin’ opende voor het eerste zijn deuren in 1962. 33 jaar later kocht Real; de
winkel in Tönisvorst. In 2005 werd hij volledig opgefrist en drie jaar later, op 28 mei 2008, werd hij
omgebouwd tot de nieuwe Real; Future Store met een winkeloppervlakte van 8.600 m². Deze winkel in
Tönisvorst werd de opvolger van de oorspronkelijke Future Store in Rheinberg. De nieuwe Real; 165 Eigen foto 166 The Master Butcher: infra, pg. VI 167 Self checkout: infra, pg. X 168 Intelligente weegschaal: infra, pg. IV
46
Future Store combineert hypermoderne technologie, zoals RFID, met innovatieve retailconcepten,
zoals bijvoorbeeld een ultramoderne slagerij, de Master Butcher169.
Figuur 25: De Real; Future Store in Tönisvorst170
Deze innovatieve supermarkt biedt een ruim assortiment voedingswaren aan op een
verkoopsoppervlakte van 4.400 m². Een bijkomende 4.200 m² is ter beschikking voor de verkoop van
niet-voedingswaren, zoals fitness uitrusting, kleding, gezondheids- en schoonheidsproducten, enz. In
de winkel werken 190 personeelsleden. Om af te rekenen kunnen de klanten kiezen uit twaalf
conventionele checkouts, vier self checkouts en vier express self checkouts.
6.3.1.3 Innovaties in de Real; Future Store
Een korte bespreking van de belangrijkste innovaties is te vinden in de bijlage171. In de slagerij en de
checkout wordt RFID gebruikt.
6.3.1.3.1 RFID in de slagerij172
Elk product in de intelligente koeler is voorzien van een RFID tag die een unieke code bevat (EPC173).
Het doel is om de productie van vers vlees in de winkel zo exact mogelijk te plannen en zo een betere
kwaliteit te garanderen. Individuele producten kunnen op basis van de productinformatie opgeslagen
in de RFID database geïdentificeerd worden via de EPC, bijvoorbeeld als ze hun houdbaarheidsdatum
naderen. Werknemers kunnen dan overgaan tot actie en een specifiek product op het gepaste
moment uit de intelligente koeler verwijderen. Daarbovenop kan de voorraad op item niveau
gecontroleerd worden. In de intelligente koeler zitten RFID lezers die registreren als een item
verwijderd wordt. De voorraad in de database wordt dan automatisch aangepast. Als de hoeveelheid
van een bepaald product in voorraad beneden een bepaald niveau daalt, kan de slager nieuwe
producten maken en de koeler bevoorraden. De klanten zullen dus steeds de gewenste
vleesproducten aan de beste kwaliteit en in voldoende hoeveelheid terugvinden. De slager zal ook
niet meer manueel moeten controleren of er bepaalde producten nodig zijn in de vriezer.
169 The Master Butcher: infra, pg. VI 170 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/17059/index.html 171 Bijlage 3: infra, pg. I 172 The Master Butcher: infra, pg. VI 173 Electronic Product Code: infra, pg. 11
47
Figuur 26: Een RFID tag op een schotel vlees174
Een belangrijke maatregel die de Future Store genomen heeft, is de mogelijkheid voor de klanten om
de RFID tags bij het buitengaan te deactiveren. Zo biedt Metro Group een oplossing voor de kritiek op
de privacy-inbreuk die RFID kan veroorzaken.
Figuur 27: Aanduiding van het gebruik van RFID tags175
174 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/17059/index.html 175 Eigen foto
48
6.3.1.3.2 RFID bij de checkout176
Bij de checkout kan men cash betalen, via kaart of via vingerafdruk. Tevens is er sinds kort de
mogelijkheid om te betalen met de mobiele telefoon, via de Near Field Communication (NFC)
technologie177. De mobiele telefoon wordt dan gelinkt met de bankkaart en bij betaling wordt de
mobiele telefoon in de buurt van de lezer gehouden en moet de klant een pincode intikken.
Figuur 28: Betaling via Near Field Communication178
176 Checkout: infra, pg. X 177 Near Field Communication: infra, pg. 13 178 Eigen foto
49
6.3.2 RFID in Metro Group
RFID past volledig in het plaatje van de innovaties die in de Future Store worden teruggevonden.
Metro Group heeft echter binnen de retail een toonaangevende rol verworven wat betreft het gebruik
van RFID. Daarom ook volgt er nu een wat uitgebreidere uitleg over RFID binnen Metro Group.
Duitse bedrijven, zoals Metro Group, maken een groot deel uit van de RFID gebruikers en velen onder
hen zijn ook belangrijke leveranciers van deze technologie. Vooral de middelgrote bedrijven spelen
een belangrijke rol in het leveren van technologisch hoogstaande oplossingen. Het aanbod van
goederen en diensten betreffende RFID gaat van labels om producten te taggen tot
softwarecomponenten en volledige systemen. Volgens een onderzoek179 zou de verkoopsomzet van
de RFID industrie in Duitsland kunnen groeien tot ongeveer 1,4 miljard euro in 2010.
6.3.2.1 RFID voor binnenkomende goederen180
In de Future Store worden RFID tags ook getest op logistieke eenheden. Werknemers van het
distributiecenter nemen de goederen die besteld zijn en voorzien ze van een RFID tag alvorens ze op
palletten te plaatsen. Vanaf het moment dat de palletten door een poort voor uitgaande goederen
passeren, wordt hun inhoud gelezen door RFID lezers en vergeleken met de bestelling. Het IT
systeem zendt vervolgens een melding van het transport. Bij aankomst in het magazijn van de Future
Store gaan de palletten door een poort voor binnenkomende goederen en wordt hun inhoud
geregistreerd door RFID lezers. De producten worden vervolgens in het systeem van de winkel
geboekt. Dit maakt het voor de winkelmanager mogelijk om te allen tijde een volledig overzicht van de
huidige voorraad te verkrijgen.
Figuur 29: RFID voor binnenkomende goederen181
179 Federal Ministry of Economics and Technology (BMWi): RFID: Prospectives for Germany 180 Partners: Avery Dennison, Checkpoint Systems, IBM, Logopak Systeme, Nofilis, Sirit, UPM Raflatac 181 Metro Group, 2008, A journey into the future of retail, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
Door gebruik te maken van RFID kan Metro Group exact nagaan welke weg de producten hebben
afgelegd van bij de producent tot de winkel en zo warehouse management en logistiek optimaliseren.
In het Metro Group RFID Innovation Center in Neuss, Duitsland, werken bedrijven, leveranciers en IT
partners samen om de ontwikkeling van RFID te stimuleren. Dit project is uniek in Europa. Later
hierover meer187.
In Galeria Kaufhof in Essen, Duitsland, loopt een pilootproject waarbij ongeveer 80.000
kledingstukken voorzien zijn van een RFID tag. Hierdoor is de winkelmanager in staat om met een
druk op de knop de voorraad te tellen. De kledingstukken in de mannenafdeling zijn sinds de start van
het pilootproject, in september 2007, voorzien van een RFID tag. Het doel is om de artikelen erg snel
beschikbaar te maken en het gemak op de verkoopsvloer te verbeteren. Werknemers weten binnen
enkele seconden tijd de voorraad op de schappen en kunnen onmiddellijk de door de klant gevraagde
maten en kleuren lokaliseren. Ook verschillende applicaties die gebruik maken van RFID zijn
aanwezig. In de intelligente kleedkamer (Smart Dressing Room) kan men informatie verkrijgen over
nog beschikbare maten en kleuren, kledingcombinaties die mogelijk zijn met dat bepaalde kledingstuk,
prijzen, accessoires, enz.
Figuur 30: De Smart Dressing Room in Galeria Kaufhof in Essen188
Daarnaast zorgen intelligente schappen (Smart Shelves) en intelligente spiegels (Smart Mirrors) ook
voor bijkomende informatie.
Figuur 31: De Smart Shelf en Smart Mirror in Galeria Kaufhof in Essen189
187 Metro Group RFID Innovation Center: infra, pg. 58 188 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/14906/index.html
52
Metro Group voert ook testen on the field uit naar de betrouwbaarheid van RFID tags. In de koelcellen
van Duitsland’s grootste diepvries opslagplaats, MGL Metro Group Logistics’ distributiecentrum in
Hamm, worden de tags en lezers bijvoorbeeld getest op extreme koude. Hier worden RFID lezers niet
enkel geïnstalleerd in de poorten voor binnenkomende goederen, maar ook op de vorkliften. De
11.000 opslagplaatsen zijn ook voorzien van een RFID tag, wat betekent dat ze elk een unieke code
hebben. Werknemers van het distributiecentrum voorzien de binnenkomende palletten van een RFID
tag. Het warehouse management system (WMS190) wijst automatisch een opslagplaats toe aan alle
goederen.
Figuur 32: De vorklift heeft een lezer die de RFID tags van elke pallet registreert191
RFID is ook een groot gemak voor de vorkliftbestuurder, aangezien het hem helpt te controleren of hij
de juiste pallet heeft genomen. Als hij de juiste opslagplaats bereikt heeft, verbindt het systeem de
goederen automatisch met die opslagplaats en het laat de bestuurder weten of hij de goederen op de
juiste plaats zet. Dit systeem maakt het voor de werknemers mogelijk om 15.000 palletten per maand
te ontvangen, op de juiste plaats te zetten, de gegevens ervan te verwerken en te documenteren. In
Hamm heeft Metro Group met deze testen kunnen aantonen dat RFID zelfs betrouwbare resultaten
oplevert bij zeer lage temperaturen (tot -24° Celsius).
Metro Group’s ervaring met RFID toont aan dat bedrijven de efficiëntie van hun processen kunnen
verhogen en de kosten kunnen verlagen met de hulp van RFID. De voordelen bij Metro Group zijn
vooral te vinden in het domein van de binnenkomende goederen, waar arbeidsintensieve manuele
controles niet meer nodig zijn. Om het volledige potentieel van RFID te kunnen benutten, heeft Metro
Group plannen om de technologie in zijn logistieke en warehouse management operaties nog meer te
benutten en de technologie ook op meer plaatsen te installeren. Het uiteindelijke doel is om de
voordelen van RFID op een heel brede basis op alle operationele plaatsen in het bedrijf te benutten.
189 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/14906/index.html 190 http://en.wikipedia.org/wiki/Warehouse_management_system 191 Metro Group, 2008, Metro Group and RFID, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
6.3.3 Een blik op de toekomst van RFID binnen Metro Group
Metro Group heeft een heleboel pilootprojecten opgestart om het potentieel van RFID doorheen de
hele supply chain te onderzoeken. Binnen het kader van het Future Store Initiatief192 test Metro Group
nieuwe RFID toepassingen die de klanten een betere dienstverlening en comfort aanbieden en
tegelijkertijd de efficiëntie van de retail verhogen. Meer dan 90 bedrijven uit de retail-, IT- en
dienstensector en uit de academische wereld nemen deel aan het project. Zij ontwikkelen nieuwe
technologieën en concepten, nemen deel aan beurzen en congressen en zijn actief betrokken in
comités over internationale standaardisatie.
6.3.3.1 Beschikbaarheid en versheid
Zoals reeds uitgebreid besproken, is een van de pilaren van het Metro Group Future Store Initiatief de
Real; Future Store in Tönisvorst. In deze hypermarkt van de toekomst testen de partners verschillende
innovaties193 onder echte omstandigheden, waaronder de op RFID gebaseerde Smart Quality
Assurance194. De werknemers van de Future Store gebruiken verpakkingsmachines om alle
vleesschotels geproduceerd in de winkel te voorzien van een RFID tag. In de intelligente vriezer195
worden de Electronic Product Codes van de producten constant gecontroleerd. Telkens een klant een
vleesschotel verwijdert, wordt dit automatisch geregistreerd in de centrale database van de winkel.
Voordat de voorraad te laag wordt, krijgen de werknemers een verwittiging en kunnen ze de vriezer
met nieuwe vleesschotels bevoorraden.
De klanten vinden zodoende altijd de producten die ze zoeken in voldoende hoeveelheid. RFID biedt
tevens het voordeel dat de productie beter op de echte vraag afgestemd kan worden. Bovendien biedt
dit systeem het voordeel dat de houdbaarheidsdata voortdurend in het oog gehouden worden.
Telkens een product bijna zijn houdbaarheidsdatum nadert, krijgen de werknemers een waarschuwing
dat ze het product uit de vriezer mogen verwijderen.
6.3.3.2 Gedetailleerd voorraadbeheer
Metro Group voert ook op lange termijn testen uit door RFID tags te bevestigen op logistieke
eenheden in de Real; Future Store. In de poort voor binnenkomende goederen worden de leveringen
automatisch vergeleken met de bestellingen door het gebruik van RFID. Deze testen gebeuren niet
enkel op pallet niveau, maar ook op verpakkingsniveau. Dit geeft de winkelverantwoordelijke een
gedetailleerd overzicht van de huidige voorraad. Een ander doel van deze testen is om de optimale
positie te bepalen om RFID tags te bevestigen op verschillende soorten producten196. Dit zal Metro
Group helpen om de leesresultaten in de toekomst nog te verbeteren.
192 Metro Group Real; Future Store: infra, pg. 45 193 Metro Group Real; Future Store: infra, pg. 45 194 The Master Butcher: infra, pg. VI 195 The Master Butcher: infra, pg. VI 196 Colruyt: infra, pg. 28 & RFID Innovation Center: infra, pg. 75
54
6.3.3.3 Informatie en dienstverlening
In de winkel Galeria Kaufhof in Essen onderzoekt Metro Group welke diensten RFID kan vervullen
voor de klanten. Alle kledingstukken uit de mannenafdeling zijn getagd. Geïntegreerde RFID lezers
zorgen ervoor dat het winkelen een nieuwe en opwindende ervaring wordt. Intelligente kleedkamers,
schappen en spiegels197 geven bijkomende informatie aan de klanten over de kledingstukken die ze
uitgekozen hebben, zoals bijvoorbeeld de gebruikte materialen en de wasvoorschriften. Als de klant
dit wil, kan de intelligente kleedkamer zelfs kledingsuggesties geven, zoals bijpassende accessoires
en combinaties met andere kledingstukken.
6.3.3.4 Internationale goederenstroom
Een ander pilootproject dat het Metro Group Future Store Initiatief uitvoert en nog niet eerder
besproken is, is het Advanced Logistics Asia (ALA198) initiatief, waarbij RFID geïmplementeerd wordt
in een internationale supply chain. Van bij de start van het project in 2006, gebruikt Metro Group de
RFID technologie om goederenvrachten en containers te volgen op hun reis van Zuid-Oost Azië tot
Europa. In het distributiecentrum in Unna, Duitsland, gebruikt Metro Group RFID om na te gaan of de
bestelde goederen geleverd zijn.
Een subproject van ALA, “Tag it easy”, is bedoeld voor de producenten van China, Vietnam en India
die niet de benodigde technologische vereisten hebben voor een volledige implementatie van RFID.
Deze bedrijven krijgen de benodigde RFID tags met reeds de correcte informatie op geschreven. Zij
moeten deze tags enkel nog bevestigen op de juiste goederen.
Figuur 33: Uitgaande goederen in Fat Kee Stevedores Limited in Hong Kong199
(07/07/2009). 215 http://www.eecc.info/ 216 http://www.dhl.com/ 217 http://www.gs1-germany.de/ 218 http://www.karstadt.de/ 219 Metro Group, 2008, Metro Group and RFID, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
Een veel gemaakte opmerking door bedrijven, is dat hun processen zo op elkaar afgestemd zijn, dat
een toevoeging van een extra taak, in dit geval het bevestigen van een RFID tag en het lezen van de
tags, voor heel wat problemen kan zorgen. In het RFID Innovation Center test men echter de
mogelijkheid om het bevestigen van een RFID tag gelijktijdig met een ander proces te laten gebeuren.
Een werknemer uit het magazijn krijgt de opdracht om een bestelling samen te stellen. Hij neemt een
pallet en plaatst de juiste goederen op de pallet. Via speciale software wordt de juiste Serial Shipping
Container Code (SSCC) toegekend aan de pallet en wordt een etiket afgeprint, waarin een RFID tag
verwerkt zit met de corresponderende Electronic Product Code. Hierdoor is het bevestigen van een
RFID tag geen extra taak meer. Tijdens het inpakken van de pallet met krimpfolie leest een
geïntegreerde RFID lezer237 de RFID tags van de bestelling, waardoor ook deze stap geen extra tijd in
beslag neemt. Het integreren van deze stappen in bestaande processen, bleek een veel gevraagde
vereiste van verschillende bedrijven.
Figuur 46: Een krimpfolie verpakkingsmachine met geïntegreerde RFID lezer238
6.3.5.2.3 RFID in warenhuizen
Een geïntegreerde RFID lezer in een intelligente kleedkamer (Smart Dressing Room) en intelligente
spiegel (Smart Mirror)239, herkent de RFID tags die aan de kledingstukken bevestigd zijn en kan extra
informatie over elk kledingstuk geven, zoals de beschikbare maten en waar deze in de winkel te
vinden zijn. De intelligente spiegel bevat ook een knop die de klant kan gebruiken om een
personeelslid een kledingstuk in een andere kleur of maat te laten brengen.
237 Partners: Checkpoint Systems, DHL Exel Supply Chain, SATO, Sirit 238 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
(07/07/2009). 247 Galeria Kaufhof: infra, pg. 50 248 Partner: Procter & Gamble 249 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
De intelligente weegschalen (Smart Scales)255, die reeds in de winkels van Metro Group gebruikt
worden256, zullen in de toekomst stickers afdrukken met geïntegreerde smart chip, zodat ook groenten
en fruit van een RFID tag voorzien zijn. Als werknemers weegschalen en kassa’s gebruiken, dragen
ze speciale RFID armbanden257 die toelaten te registreren welke werknemer de verkoop uitvoert.
Figuur 53: Een RFID armband258
Het binnenbrengen van leeggoed zal in de toekomst heel wat vergemakkelijken, als RFID lezers in
een automaat259 automatisch herkennen welke flessen teruggebracht worden, aan de hand van de
RFID tag. Momenteel werkt het systeem met een camera die herkent welke soort leeggoed
(wegwerpflessen, herbruikbare flessen, brik, flessen met statiegeld, enz.) binnengebracht wordt.
Figuur 54: Een automaat voor leeggoed260
De self checkout261 en express self checkout262 in de Real; Future Store zijn reeds zeer geavanceerd.
Ook de door Metro Group ontwikkelde De-Activator263 is een zeer geavanceerd technologisch
255 Partner: Mettler Toledo 256 RFID in Metro Group: infra, pg. 49 257 Partner: Bizerba 258 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
hoogstandje. In de toekomst zal het mogelijk zijn om zowel de De-Activator als een RFID lezer te
integreren in de checkout balie264. De RFID lezer leest de EPC van de RFID tags, terwijl producten
zonder RFID tag met een barcodescanner geregistreerd zullen worden. Eens een product betaald is,
zal de RFID tag permanent onbruikbaar gemaakt worden door de De-Activator en is ook het
antidiefstal systeem gedeactiveerd.
Figuur 55: Checkout balie met geïntegreerde RFID lezer, barcode scanner en De-Activator265
Nog handiger is de intelligente checkout (Smart Checkout)266, waarbij klanten hun mandjes of zakken
met aankopen op een balie plaatsen met geïntegreerde RFID lezer. Alle producten worden met een
druk op de knop geregistreerd, waarna men kan betalen. Op een display heeft men tevens de optie
om te selecteren welke RFID tags gedeactiveerd moeten worden.
Figuur 56: De Smart Checkout267
262 Express self checkout: infra, pg. X 263 De-Activator: infra, pg. 56 264 Partner: ADT 265 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
(07/07/2009). 266 Partners: Impinj, Checkpoint Systems 267 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/14942/index.html
70
6.3.5.2.5 RFID voor thuisgebruik
Moderne technologieën zullen met enige vertraging ook tot in de huizen doordringen. In het huis van
de toekomst zullen bijna alle elektrische toestellen via draadloze communicatie met elkaar gelinkt zijn.
Uiteraard is het volledig gelinkte huis, gebaseerd op RFID technologie, vandaag de dag nog steeds
een toekomstvisie. De toepassing van RFID tags op item niveau zal volgens het Metro Group RFID
Innovation Center hoogstens nog tien tot vijftien jaar duren. Eens alle producten echter voorzien zijn
van een RFID tag, zal het huishouden veel efficiënter en transparanter geleid kunnen worden. Vele
toestellen zullen gebruik kunnen maken van RFID, het plannen van aankopen en winkelen zal veel
gemakkelijker worden dankzij elektronisch voorraadbeheer voor het huishouden, enz.
In het Metro Group RFID Innovation Center voert men een aantal testen uit met intelligente toestellen.
Intelligente koelkasten (Smart Fridge) en intelligente diepvriezers (Smart Freezer)268 herkennen aan
de hand van RFID tags welke producten in voorraad zijn en wanneer bepaalde producten bijbesteld
moeten worden. De man/vrouw des huizes moet uiteraard een selectie producten ingeven met hun
minimum voorraadniveau. Het systeem detecteert ook, net zoals in de Real; Future Store269, wanneer
bepaalde producten hun houdbaarheidsdatum overschrijden. Het systeem stuurt de informatie
automatisch door naar de Electronic Shopping List van de eigenaar.
Figuur 57: De Smart Fridge270
De intelligente wijnkoeler (Smart Wine Cooling Cabinet)271 bewaart wijnen op verschillende
temperatuur. Als de wijnflessen voorzien zijn van een RFID tag, kan de intelligente wijnkoeler
informatie verstrekken over de ideale bewaartemperatuur, het wijnjaar, recepten waarbij de wijn past,
het voorraadniveau van bepaalde wijnen, enz. Net als bij de intelligente koelkast en diepvriezer, kan
de eigenaar ook een minimum voorraadniveau ingeven.
268 Partner: Liebherr 269 The Master Butcher: infra, pg. VI 270 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/14942/index.html 271 Partner: Liebherr
71
Figuur 58: De Smart Wine Cooling Cabinet272
Een intelligente wasmachine (Smart Washing Machine)273 is uitgerust met een RFID lezer die
automatisch detecteert welke kledingstukken de gebruiker in zijn wastrommel steekt. Op het scherm
verschijnt het ideale wasprogramma en eventueel een waarschuwing wanneer bepaalde
kledingstukken apart gewassen dienen te worden. Ideaal voor de nieuwe man.
Figuur 59: De Smart Washing Machine274
De voorgaande systemen worden in het Metro Group RFID Innovation Center gecombineerd met een
Internet Protocol telefoon275. Deze telefoon maakt het mogelijk om de gegevens van de verschillende
intelligente toestellen op het scherm te tonen en deze te controleren. Uiteraard zijn er naast deze
toestellen, die in het Metro Group RFID Innovation Center getest worden, nog vele andere intelligente
toestellen te bedenken. Welke toestellen een toekomst hebben en welke een droombeeld zijn, hangt
af van de creativiteit van de producenten en van de wensen van de klant.
272 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/14942/index.html 273 Partner: Metro Group 274 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
Oracle, Paxar, SATO, Toshiba TEC, T-Systems, Zebra 281 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
Oracle, Paxar, SATO, Toshiba TEC, T-Systems, Zebra 284 http://en.wikipedia.org/wiki/Enterprise_resource_planning 285 http://en.wikipedia.org/wiki/EPCIS 286 Metro Group, 2007, METRO Group RFID Innovation Center: An information and development platform for the future of
erbarmelijke omstandigheden gelezen konden worden, zoals wanneer ze afgeschermd werden door
metaal of vloeistoffen.
Men heeft voor het pilootproject speciale software, de RFID Web Analyzer, gebruikt om de exacte
leesresultaten te verkrijgen aan elk van de drie leespunten. Ook zijn er toekomstplannen om samen te
werken met Intel om de systemen stabieler te maken, zoals bijvoorbeeld een applicatie ontwikkelen
die de gegevens buffert als de netwerkverbinding tussen het centrale gegevensverwerkingscentrum
en de distributiecentra (bijvoorbeeld in Essen) en winkels (bijvoorbeeld in Rheinberg) wegvalt.
6.3.6.2 Resultaten van het pilootproject
Vooraleer de resultaten besproken kunnen worden, moeten even een aantal parameters verduidelijkt
worden.
De pallet read rate is de verhouding van het aantal gelezen cases op een pallet tot het totaal aantal
cases op diezelfde pallet, uitgedrukt in procent.
De case read rate is de verhouding van het aantal gelezen cases van een product tot het totaal aantal
verpakte cases van datzelfde product, uitgedrukt in procent.
Bij de start van het project begin juli 2006, bereikte men read rates tussen 72 en 82 procent. Na de
introductie van een nieuwe soort RFID tags in kalenderweek 35, stijgden de read rates tot tussen 79
en 89 procent. Bij de overschakeling naar nieuwe lezers in week 37, had men aanvankelijk iets lagere
read rates, maar deze verbeterden enorm door een aantal maatregelen310 in week 41. Vanaf week 43
bereikte men consistent hoge read rates van meer dan 90 procent en een fluctuatiemarge van 5
procent, door een combinatie van nieuwe technologie en proces optimalisatie.
Hierbij wel de bemerking dat de read rates afhangen van het aantal cases per pallet. Vanaf week 43
bereikte men voor palletten met minder dan 40 cases read rates van gemiddeld 98,5 procent, voor
palletten met 40 tot 80 cases read rates van meer dan 93,5 procent, terwijl men voor palletten met
meer dan 80 cases read rates van net minder dan 90 procent haalde.
6.3.6.3 Accumulatie-effect
Iets wat in rekening genomen moet worden, is het accumulatie-effect. Dit is gebaseerd op het feit dat
als een case succesvol wordt gelezen op een punt in de supply chain, deze case ook moet
gepasseerd zijn op eerdere punten in de supply chain. Als in het pilootproject dus bijvoorbeeld een
case gelezen is door de poort voor binnenkomende goederen in Rheinberg, maar niet door de poort
voor uitgaande goederen in Essen, geldt dit toch als een succesvolle lezing voor beide poorten. Dit
accumulatie-effect leidt tot read rates die een tot twee procent hoger liggen dan de werkelijke waarde
en ook minder schommeling vertonen.
310 Documentatie van fouten: infra, pg. 82
81
6.3.6.4 95+X procent actieplan
Door het pilootproject is Metro Group heel wat te weten gekomen over maatregelen om de
leeskwaliteit te verbeteren. Aan de hand van deze informatie heeft Metro Group het 95+X procent
actieplan ontwikkeld, wat bestaat uit drie stappen: de analyse, de documentatie van fouten en testen.
6.3.6.4.1 Analyse
Via de speciaal ontwikkelde software311 was men in staat om de informatie verkregen door de lezers
te analyseren en te evalueren. Door een aantal vragen te stellen, krijgt men een goed beeld van het
leesgedrag.
Als men kijkt hoeveel cases een pallet bevat en hoeveel hiervan gelezen worden door de poorten voor
uitgaande en binnenkomende goederen, weet men de read rates. Door na te gaan hoe vaak een
RFID tag gelezen wordt door de poorten voor uitgaande en binnenkomende goederen tijdens elk
leesproces, verkrijgt men inzicht in het gedrag van de RFID tag in nabijheid van verschillende
materialen. Als men tenslotte kijkt hoe de leesprocessen gedistribueerd zijn overheen de antennes
van de poorten voor uitgaande en binnenkomende goederen, kan men de switchsequentie312
verbeteren als men het aandeel van elke antenne in de lezingen kent.
Figuur 67: Analyse van de read rates via de RFID Web Analyzer313
311 RFID Web Analyzer: infra, pg. 80 312 Opbouw van de lezers: infra, pg. 86 313 Metro Group, 2007, RFID: Ready for Action, URL: <http://www.future-store.org/fsi-
6.3.6.6 Algemene besluiten uit de technische studie
De initiële resultaten van het project tonen aan dat RFID nu klaar is voor gebruik in de praktijk. Door
de introductie van de EPC Class 1/Gen. 2 standaard323 bereikt RFID nu de vereiste leesresultaten in
normale gebruiksomstandigheden. Door de technische analyse heeft Metro Group goed inzicht
verkregen in het gebruik van RFID op item niveau. De volgende stap in het project zal de introductie
van RFID in alle Metro Cash & Carry groothandelzaken in Duitsland zijn, alsook in honderd Real;
hypermarkten en in alle centrale distributiecentra van MGL Metro Group Logistics. Eerst en vooral zal
het gebruik van RFID beperkt zijn tot het registreren van binnenkomende en uitgaande goederen op
palletten. Nochtans zal Metro Group ook zoeken naar manieren om RFID tags op retail units te
gebruiken en gebruik maken van de voordelen van RFID in dit domein.
Ten slotte zal Metro Group verdere RFID trials uitvoeren om het volledige potentieel van de RFID
technologie te ontdekken en te benutten. Belangrijk in heel het proces is de samenwerking die Metro
Group verwacht met partners, omdat het bedrijf van mening is dat supply chain optimalisatie enkel
mogelijk is als retailers en industriepartners samenwerken met elkaar. Niet zozeer de integratie van
RFID in bestaande processen, maar het zoeken naar nieuwe, meer efficiënte processen die de
voordelen van RFID ten volle benutten, is volgens Metro Group essentieel om RFID economisch
leefbaar te maken.
323 EPCglobal Class 1/Generation 2: infra, pg. 10
88
7 Conclusie
RFID is een technologie waar veel toepassingsdomeinen voor te bedenken zijn. Ook de voordelen
van RFID zijn talrijk. Daarom lijkt het vanzelfsprekend dat deze technologie een grote doorbraak zal
veroorzaken.
In de retail sector lijkt het taggen van producten op item niveau een oplossing voor vele problemen.
Als er echter economisch wordt gedacht, zijn er ook andere oplossingen denkbaar die een
aanvaardbaar resultaat leveren aan een lagere kost en een lager risico. Het aantal cruciale problemen
waarop vooral RFID een fundamentele oplossing kan bieden, vermindert drastisch bij een nadere kijk
op het hele retailgebeuren. De grote doorbraak van RFID tags op item niveau in de retail sector heeft
tot op heden nog niet plaatsgevonden.
Aan de hand van de onderzoeksvragen wordt alles op een rijtje gezet, waarna een eindconclusie
wordt getrokken over RFID in de retail sector via een kijk op adoptiegedrag van nieuwe technologieën.
Onderzoeksvraag 1: Het relatieve voordeel van RFID technologie heeft een positieve invloed op de
adoptie van RFID.
Uit de interviews is duidelijk gebleken dat er vele voordelen denkbaar zijn bij het toepassen van RFID.
Vooral het Metro Group RFID Innovation Center is bezig met het zoeken naar problemen die met
behulp van RFID opgelost kunnen worden. In de praktijk (Colruyt en Unilever) blijken vele problemen
echter op een andere manier opgelost te kunnen worden en blijkt RFID dikwijls niet in staat het
probleem voldoende op te lossen, doordat de techniek nog niet op punt staat. De interviews tonen wel
aan dat genoeg voordelen van RFID ten opzichte van andere technologieën zeker de adoptie ten
goede zouden komen.
Onderzoeksvraag 2: De compatibiliteit van RFID heeft een positieve invloed op de adoptie van RFID.
Vooral het interview met Unilever gaf een klare kijk op de geringe compatibiliteit van RFID. Hoewel
Metro Group testen heeft gevoerd om het aanbrengen en lezen van RFID tags te integreren in
bestaande processen, blijven de benodigde infrastructuur, de incompatibiliteit met barcodelezers en
de IT systemen en databases die de extra hoeveelheid gegevens moeten kunnen verwerken een
belemmering voor de overschakeling op RFID. Het omgekeerde is ook waar. Mocht RFID volledig
achterwaarts compatibel324 zijn met barcodesystemen, zou de adoptie veel sneller plaatsvinden, wat
de onderzoeksvraag bevestigt.
324 Schilling, 2008
89
Onderzoeksvraag 3: De complexiteit van RFID heeft een negatieve invloed op de adoptie van RFID.
RFID technologie zorgt voor heel wat eenvoudigheid in het zichtbaar maken van de supply chain, de
voorraad onder controle houden, enz. Dit heeft een positief effect op de geïnterviewde partijen. De
implementatie van RFID is echter een complex gebeuren, wat een ondoordachte overschakeling op
RFID belemmert. Beide kanten van deze onderzoeksvraag zijn dus bevestigd in de interviews.
Onderzoeksvraag 4: De kosten van RFID hebben een negatieve invloed op de adoptie van RFID.
De verschillende kosten die in dit werkstuk besproken worden, worden ook in de interviews
aangehaald als een grote reden om RFID niet te implementeren in de retail sector, vooral niet op item
niveau, aangezien hier de kosten de baten nog niet overschrijden. Deze onderzoeksvraag is zeer
waardevol als men spreekt over de adoptie van RFID.
Onderzoeksvraag 5: De steun van het top management ten opzichte van RFID heeft een positieve
invloed op de adoptie van RFID.
Hoewel deze onderzoeksvraag plausibel lijkt, is er tijdens de interviews door geen enkele partij
gesproken over de steun van het top management. Hierdoor is het onmogelijk om deze
onderzoeksvraag te bevestigen of te weerleggen aan de hand van de verkregen informatie. Verder
onderzoek is aangewezen.
Onderzoeksvraag 6: IT expertise heeft een positieve invloed op de adoptie van RFID.
IT expertise is nodig om de RFID technologie te ontwikkelen, zoals in het Metro Group RFID
Innovation Center gebeurt. Om RFID te implementeren, zijn echter genoeg startpakketten aanwezig
voor organisaties met veel of weinig IT expertise, zoals besproken in het deel over het Metro Group
RFID Innovation Center325. Daardoor is er een duidelijke reden om deze onderzoeksvraag te
weerleggen.
Onderzoeksvraag 7: De grootte van een organisatie heeft een positieve invloed op de adoptie van
RFID.
Uit het gesprek met Unilever is gebleken dat grote organisaties, zoals Wal-Mart, voldoende slagkracht
hebben om de andere partners te dwingen een nieuwe technologie te implementeren. De
pilootprojecten rond RFID worden ook gevoerd door de grotere organisaties, zoals Metro Group,
Colruyt, Unilever, Wal-Mart, enz. Daardoor kan deze onderzoeksvraag bevestigd worden.
325 Metro Group RFID Innovation Center: infra, pg. 58
90
Onderzoeksvraag 8: De bereidwilligheid van een organisatie heeft een positieve invloed op de
adoptie van RFID.
Hoewel deze onderzoeksvraag moeilijk aan te tonen is, is er een duidelijk verschil tussen Metro Group
en andere retailers. Metro Group is een pionier om RFID toe te passen op item niveau in de retail
winkel. Andere organisaties die minder in RFID geloven, voeren geen projecten uit of slechts een
kleine test. Door dit grote verschil tussen Metro Group en andere retailers, lijkt deze onderzoeksvraag
waarheid te bevatten.
Onderzoeksvraag 9: Competitieve druk heeft een positieve invloed op de adoptie van RFID.
Uit de interviews is niets aan het licht gekomen over het bestaan van competitieve druk om RFID te
implementeren. Enkel in de literatuur rond de implementatie van RFID binnen Wal-Mart is gesproken
over de reactie van de concurrenten op deze actie. De concurrenten waren op hun hoede hoe het
project vorderde en namen stappen om klaar te zijn om ook RFID te implementeren. Volgens Metro
Group, Unilever en Colruyt is dit echter een verkeerde strategie en is er coöperatie nodig om een
dergelijke technologie succesvol te implementeren. Daardoor is deze onderzoeksvraag noch
bevestigd, noch weerlegd. Waarschijnlijk schuilt er een grond van waarheid in, maar is dit echter niet
altijd correct op lange termijn.
Onderzoeksvraag 10: Externe hulp heeft een positieve invloed op de adoptie van RFID.
Uit onderzoeksvraag 6 is gebleken dat organisaties niet steeds de interne IT kennis nodig hebben,
maar wel externe hulp in het succesvol implementeren van RFID. Metro Group en vooral het Metro
Group RFID Innovation Center geven externe organisaties voldoende informatie en steun in het
implementatieproces van RFID. Ook Colruyt, die lezingen gaf aan Carrefour en Delhaize, bood
externe steun aan. RFID is nochtans nog niet volledig doorgebroken, waardoor deze onderzoeksvraag
slechts in geringe mate bevestigd kan worden.
Onderzoeksvraag 11: Externe voortrekkers hebben een positieve invloed op de adoptie van RFID.
Uit alle interviews is gebleken dat standaardisatieorganisaties belangrijk zijn om standaarden te
ontwikkelen, wat een voorwaarde is voor alle geïnterviewde partijen om nog maar te denken aan het
implementeren van RFID. De inspanningen van Metro Group op het gebied van RFID hebben veel
interesse opgewekt voor RFID, maar nog niet echt retailers overhaald om RFID te implementeren.
Daardoor wordt deze onderzoeksvraag bevestigd als het gaat over standaardisatieorganisaties, maar
noch bevestigd, noch weerlegd als het gaat over retailers die een voortrekkersrol hebben.
91
Dit onderzoek heeft de meeste onderzoeksvragen kunnen bevestigen, maar uiteraard is de steekproef
niet groot genoeg om significante gegevens te verkrijgen. Daarom zal er zeker verder onderzoek
moeten gevoerd worden.
Naast deze onderzoeksvragen heeft het onderzoek andere feiten aan het licht gebracht.
Des te meer men erin slaagt om source tagging326 te doen, waarbij het product wordt getagd van
zodra het bestaat, des te groter de mogelijke voordelen van RFID zijn. Daarvoor is het noodzakelijk
om een goede samenwerking te hebben tussen de verschillende bedrijven in de supply chain, waarbij
de kosten van RFID evenredig worden verdeeld naargelang de voordelen die elke partij heeft. Het
gaat niet over het overleven van de sterksten, maar over het overleven van diegenen die het meest
samenwerken.
De implementatie van RFID brengt echter meerdere problemen met zich mee.
Een probleem is dat prototyping327 geen optie is voor RFID, aangezien de echte voordelen slechts
geplukt kunnen worden als RFID in heel de supply chain wordt geïntegreerd. Een zeer goede
samenwerking van alle partners zal cruciaal zijn om RFID ooit op item niveau in de retail te kunnen
implementeren.
Door het bestaan van consumentengroepen die heel sceptisch zijn over de privacyaspecten van
RFID, zoals Consumers Against Supermarket Privacy Invasion and Numbering (CASPIAN328), zal er
veel aandacht besteed moeten worden aan het beschermen van de privacy van de consumenten en
aan het duidelijk communiceren hiervan.329 Het beleid van Metro Group is hier een goed voorbeeld
voor.
Een andere reden om RFID niet toe te passen, is het feit dat de technologie momenteel nog niet goed
genoeg is. Dit bevestigen de testen bij Colruyt330 en Metro Group331. Als dit niet verbetert, is er weinig
hoop op een massale overstap naar RFID op item niveau in de retail. Deze organisaties kunnen zich
maar een beperkte hoeveelheid fouten veroorloven, aangezien het voordeel van RFID heel snel
ongedaan gemaakt kan worden door verkeerde leesresultaten van de producten van de klant.
Logischerwijze willen weinig organisaties als eerste de stap nemen om RFID te implementeren, maar
wachten ze op de reactie van elkaar.
326 Kroon et al., 2007 327 In de vorm van pilootprojecten op kleine schaal 328 http://www.nocards.org/ 329 Quilter, 2003 330 Colruyt: infra, pg. 28 331 Metro Group: infra, pg. 45
92
Als er naar de toekomst van RFID gekeken wordt volgens Rogers332, wordt duidelijk dat er twee
voorwaarden nodig zijn voor een mogelijkheid tot adoptie van een technologie. De kost moet lager zijn
dan een bestaande norm en de nieuwe technologie moet voldoende differentieerbaar zijn ten opzichte
van de huidige technologie. Momenteel is de totale kost om RFID op item niveau te implementeren
nog steeds niet aanvaardbaar laag genoeg, zeker niet voor fast moving consumer goods, en
differentieert de technologie zich te weinig van de barcode, denk maar aan de mogelijkheid om met
barcode self-scanning333 te doen en nadien te betalen met een vingerafdruk, wat Near Field
Communication overbodig maakt. Daardoor is er weinig hoop dat RFID echt volledig zal doorbreken
op item niveau in de retail sector.
Volgens Van Dyck is RFID veroordeeld tot een niche technologie, aangezien RFID niet breed genoeg
inzetbaar is. Zo hebben de testen in het pilootproject van Metro Group334 leesresultaten van meer dan
98 procent aangetoond bij palletten met minder dan 40 stuks, terwijl die leesresultaten minder dan 90
procent waren bij palletten met meer dan 80 stuks, waardoor het duidelijk is dat RFID toepasbaar is
voor een klein aantal objecten ineens, maar technisch minder geschikt is om zeer veel items
tegelijkertijd te identificeren.
Van Dyck verwees ook naar het werk van Gourville335, die spreekt over de pain of adoption en het
burning platform. Er moet een echte nood zijn om een probleem op te lossen, een burning platform.
RFID is echter een oplossing voor veel problemen die niet essentieel zijn, of opgelost kunnen worden
op een eenvoudigere manier. Er is in de retail op item niveau niet echt een burning platform voor
RFID. Daarnaast is er een kost, die misschien naar de klanten doorgerekend zal worden. Ook zijn
sommige klanten bang voor inbreuken op hun privacy, waardoor er een redelijk grote pain of adoption
is. Beide redenen spreken in het nadeel van RFID.
Christensen336 zegt dat organisaties steeds geneigd zijn om applicaties steeds verder te ontwikkelen,
waardoor men high-end applicaties krijgt. Deze applicaties kunnen echter niet opwegen tegen low-end
applicaties die de noden van de klant ook vervullen. Daarom is er in de retail op item niveau
waarschijnlijk geen toekomst, of slechts in enkele toepassingen (duurdere artikels zoals kleding), voor
RFID, aangezien men met andere, goedkopere en eenvoudigere oplossingen (zoals de barcode) heel
wat problemen kan oplossen en een voor de klant aanvaardbare oplossing kan aanbieden.
332 Rogers, 2003 333 Metro Group Real; Future Store: infra, pg. 45 334 Technische studie van Metro Group: infra, pg. 75 335 Gourville, 2003 336 Christensen, 1997
93
Figuur 72: Het Innovator’s Dilemma van Christensen337
Tot slot is het, zoals Unilever zegt, steeds belangrijk dat men niet naar oplossingen gaat kijken, zoals
RFID, maar dat men naar de klant kijkt. De klant is de persoon wiens noden in de retail vervuld
moeten worden en er moet gekeken worden welke problemen van de klant niet zonder RFID kunnen
opgelost worden. Zoals Unilever, komen de meeste organisaties dan tot de conclusie dat RFID een
oplossing zonder probleem is, waardoor er weinig hoop is dat RFID zal geïmplementeerd worden op
item niveau in de retail.
Bij deze conclusie zijn enkele bemerkingen. Zo is er waarschijnlijk, zoals aangetoond in het project in
Galeria Kaufhof, wel een toekomst voor RFID in de markt van luxeartikelen, waar RFID naast
diefstalpreventie ook een informatieve rol voor de klant kan spelen. Hier worden dus wel degelijk
noden van de klant ingewilligd en weegt de kostprijs relatief veel minder zwaar door.
Ook is het mogelijk dat RFID wel kan doorbreken op item niveau in de retail, als klanten echt de
behoefte hebben aan draadloze herkenning van producten, bijvoorbeeld bij de aanschaf van een
intelligente ijskast, een intelligente wasmachine, enz. Uiteraard zal de vraag hiernaar van de klant
moeten komen en zullen er reeds genoeg producten van een RFID tag moeten voorzien zijn. Dit is
een beetje de situatie van de kip en het ei: er zullen goederen getagd moeten worden om applicaties
te ontwikkelen, maar er zal nood zijn aan RFID tags als er applicaties ontwikkeld worden.
In de express self checkouts kan de klant de goederen zelf scannen en vervolgens op een
transportband leggen. Als alle items gescand zijn, wordt een barcode afgedrukt die de klant kan laten
scannen bij de betalingsautomaten. Er zijn meer betalingsautomaten dan scanners, waardoor de klant
in alle rust en privacy kan betalen. Het grote verschil met de self checkouts is dat het betalingsproces
hier wordt gescheiden van het scanningsproces, terwijl men bij de self checkouts na het scannen ook
onmiddellijk moet betalen. Bovendien kan men ook betalen aan deze automaten door de barcode die
de Mobile Shopping Assistant380 genereert in te scannen. De producten die de klant gekocht heeft, zijn
reeds tijdens het winkelproces door hem ingescand door de Mobile Shopping Assistant.
Figuur 96: Express self checkout381
Men kan cash betalen, via kaart of via vingerafdruk. Tevens is er sinds kort de mogelijkheid om te
betalen met de mobiele telefoon, via de Near Field Communication (NFC) technologie382. De mobiele
telefoon wordt dan gelinkt met de bankkaart en bij betaling wordt de mobiele telefoon in de buurt van
de lezer gehouden en moet de klant een pincode intikken.
Figuur 97: Betaling via Near Field Communication383
380 Mobile Shopping Assistent: infra, pg. II 381 http://www.future-store.org/fsi-internet/html/en/17059/index.html 382 Near Field Communication: infra, pg. 13 383 Eigen foto
I
10 Lijst van de geraadpleegde werken
10.1 Wetenschappelijk
Ackerman, M. S. (2004) ‘Privacy in pervasive environments: Next generation labelling protocols’,
Personal and Ubiquitous Computing, 8(6) pg: 430-439
Anderson, H. (2007) ‘Wal-Mart and the Three Great RFID Lies’, Network world, vol: 24 iss: 11 pg: 34
Anon (2007) ‘RFID: Freescale tracks wafer locations through shop floor’, Control Engineering, vol: 54
iss: 6 pg: 27-27
Asif, Z., & Mandviwalla, M. (2005) ‘Integrating the supply chain with RFID: A technical and business
analysis’, Communications of the Association for Information Systems, 15 pg: 393–427
Barker, J., & Mahadevan, A. (2004) ‘Silent commerce in the retail supply chain’, Technical Report,
Bond University
Berthon (2008) ‘E-Relationships for e-Readiness: Culture and corruption in international e-B2B’,