revista Nentori 3- shk ASh- print copy në 17 vitet e lirisë e 8 vitet e pavarësisë ... Për çdo vit prezantohet projekti rajonal në zhanrin ... te arritja e fëmijëve të mi

Revista e shkollës 12-vjeçare “Arsimi i Shqipërisë”, Prishtinë

NëntoriNR.3 NËNTOR 2016

ARSIMI I SHQIPËRISËSHKOLLA 12 - VJEÇARE

Urime 28 Nëntori, Dita e Flamuritnga shkolla “Arsimi i Shqipërisë”

R e v i s t a N ë n t o r i

Anëtarët e redaksisë së revistës “Nëntori”të shkollës “Arsimi i Shqipërisë”, Prishtinë

Edi tor ia l

E d i t o r i a l

K o s o v a p o f e s t o n 2 8 N ë n t o r i n – D i t ë n e P a v a r ë s i s ë s ë S h q i p ë r i s ë d h e t ë F l a m u r i t K o m b ë t a r S h q i p t a r, e c i l a ë s h t ë d i t ë p u s h i m i m e v e n d i m t ë v e ç a n t ë t ë Q e v e r i s ë . K r y e q y t e t i P r i s h t i n a d h e q y t e t e t t j e r a t r a d i -c i o n a l i s h t n ë 1 7 v i t e t e l i r i s ë e 8 v i t e t e p a v a r ë s i s ë s ë K o s o v ë s m b u s h e n p l o t v a l i m e f l a m u j s h k u q e z i d h e n j e r ë z n ë f e s t ë n e m a d h e n ë s h e s h e e d h e m e k o n -c e r t e , m e b u ç i t j e d a u l l a s h s i n ë d a s m a . N ë P r i s h t i n ë u h a p d h e p a n a i r i “ B l e j S h q i p ” , k u g j a t ë t r e d i t ë v e e k -s p o z o j n ë m a l l r a n g a t ë g j i t h a t r e v a t s h q i p t a r e . L i g j i p ë r f e s t a t z y r t a r e n ë R e p u b l i k ë n e K o s o v ë s , d i t ë n e 2 8 N ë n t o r i t e p ë r c a k t o n s i “ D i t a e s h q i p t a r ë v e ” - n j ë n g a “ d i t ë t m e m o r i a l e ” e j o s i n j ë n g a f e s t a t z y r t a r e , k u r p u s h o h e t . P j e s ë e f e s t i m e v e t ë 2 8 N ë n t o r i t ë s h t ë e d h e p ë r k u -j t i m i i d e m o n s t r a t a v e s h q i p t a r e 1 9 6 8 , k u p a r u l l a q e n -d r o r e i s h i n : “ K o s o v ë - S h q i p n i , j e m i n j i ” …

3

NëntoriRevista e pavarur mësimore,

argëtuese dhe e punës krijuesetë nxënësve të shkollës

12-vjeçare“Arsimi i Shqipërisë”

në Prishtinë.

Dhjetor 2016, [email protected]

Kryeredaktor:Sylejman Buçaj

Redaktore përgjegjëse:Burbuqe Gosa Dedaj

Redaktore:Altina Zogaj

Kordinatorë:Ideal Çela

Redaksia e nxënësve:Altina Zogaj

Arbrësha RexhaLirie Rexha

Eliona SopjaniLaurent SopjaniDervish Martinaj

Jona DemiriJonila Rusinovci

Belina Gashi

Design by:Hapesira Studio Punuar nga Redaksia

K o s o v a p o f e s t o n 2 8 N ë n t o r i n – D i t ë n e P a v a r ë s i s ë s ë S h q i p ë r i s ë d h e t ë F l a m u r i t K o m b ë t a r S h q i p t a r, e c i l a ë s h t ë d i t ë p u s h i m i m e v e n d i m t ë v e ç a n t ë t ë Q e v e r i s ë . K r y e q y t e t i P r i s h t i n a d h e q y t e t e t t j e r a t r a d i -c i o n a l i s h t n ë 1 7 v i t e t e l i r i s ë e 8 v i t e t e p a v a r ë s i s ë s ë K o s o v ë s m b u s h e n p l o t v a l i m e f l a m u j s h k u q e z i d h e n j e r ë z n ë f e s t ë n e m a d h e n ë s h e s h e e d h e m e k o n -c e r t e , m e b u ç i t j e d a u l l a s h s i n ë d a s m a . N ë P r i s h t i n ë u h a p d h e p a n a i r i “ B l e j S h q i p ” , k u g j a t ë t r e d i t ë v e e k -s p o z o j n ë m a l l r a n g a t ë g j i t h a t r e v a t s h q i p t a r e . L i g j i p ë r f e s t a t z y r t a r e n ë R e p u b l i k ë n e K o s o v ë s , d i t ë n e 2 8 N ë n t o r i t e p ë r c a k t o n s i “ D i t a e s h q i p t a r ë v e ” - n j ë n g a “ d i t ë t m e m o r i a l e ” e j o s i n j ë n g a f e s t a t z y r t a r e , k u r p u s h o h e t . P j e s ë e f e s t i m e v e t ë 2 8 N ë n t o r i t ë s h t ë e d h e p ë r k u -j t i m i i d e m o n s t r a t a v e s h q i p t a r e 1 9 6 8 , k u p a r u l l a q e n -d r o r e i s h i n : “ K o s o v ë - S h q i p n i , j e m i n j i ” …

R e v i s t a N ë n t o r iR r e t h n e s h

Një reportazh për Shkollën “Arsimi i Shqipërisë’’Flasin Mësues, Prind dhe nxënës të shkollës.

Sylejman Buçaj - Drejtor i shkollësGarancia e shkollës fillon që me marrjen e fëmijes tuaj nga shtëpia. Transporti realizohet me mikrobusë të zgjedhur nga shkolla, gjithmonë me të është kujdestar një mësues nga shkolla. Mësimi fillon në orën 8:30 dhe mbaron në 14:45. Unë si drejtor shkolle çdo fillim viti së bashku me stafin pedagogjik ndërtoj me skemën e projekteve të cilat do ti realizo-jmë gjatë gjithë vitit shkollor.

Paola Qyta - Profesoreshë Në kuadrin e lëndës së Gjeografisë, Historisë shkol-la jonë organizon ekspedita mësimore me tematika përkatëse brenda dhe jashtë vendit. Çka do të thotë që i konkretizon në mënyrë të detajuara proceset Gjeografike, zbulimet arkeologjik edhe rëndësinë e trashëgimisë kulturore dhe natyrore.

Aida Musaku - MësueseKushtet dhe ambientet janë të një standardi bashkë-kohorë .Ky institucion arsimor përfshin periudhën e të nxënit nga parashkollori deri në klasën e dym-bëdhjetë.Fëmijët e moshës 5-6 vjeçare gjenden në

një ambient të ngrohtë për të gjithë aktivitetet e tyre ditore, jo vetëm me mjete dhe lodra argëtuese, por edhe me një edukatore me përvojë disa vjeçare në fushën e mësimdhënies.

Bajram Çela - Presidenti i shkollësBëhet fjalë se a kanë qenë prindërit e kënaqur çfarë bëhet brenda këtyre mureve të kësaj shkolle. Rreth kësaj mund të na flasë një prind i cili ka 3 fëmijë. Gjithashtu qëllimi jonë është përsosmëria. Ju na besuat femijën tuaj, ne ju besojmë të ardhmen e tyre.

Xhevdet Krasniqi - Prind Një nga synimet kryesore të shkollës është krijimi i një klime të bashkëpunimit dhe mirëkuptimit me gjithë faktorët e brendshëm dhe të jashtëm në menyrë që të realizohet qëllimi I insitucionit, i cili përçon vlera dhe dije.

Anila Cumani - MësuesePuna që bëhët më fëmijët e ciklit tëulët është një punë kolosalë e cila kërkon një impenjim të vëçantë. Të punosh më këto grupmosha është sa ë vështirë, por edhe një kënaqësi e madhe, kur ti në fund vjen me produktivitet, kohërent edhe të dënja për ti shër-byer vëndit në të ardhmën.

4

R e v i s t a N ë n t o r iR r e t h n e s h

Altina Zogaj - NënëseRevista e shkollës “Arsimi i Shqipërisë” mori emrin “Nëntori” për hir të festave të këtij muaji. Përmbajtja e kësaj reviste fokusohet në editorialin e saj që i kanë kushtuar datave historike të Nëntorit. Një pjesë e revistës jep suport krijuesve dhe kritikëve të rinj. Në aktivitetet në kuadër të procesit mësimor si dhe nxitjen e talentëve të rinjë në fusha të ndryshme.

Denis Bejleri - ProfesorNë shkollën tonë i kemi dhënë një përparësi të madhe Edukatës Fizike, duke kaluar nga 2 here në javë në 3 herë në javë, kjo bën që nxënesit të përmirësojnë shumë mirë parametrat fizik që është dhe objektivi kryesor i shkollës sonë. Në shkollën tonë nxënësit ushtrojnë, por edhe praktikojnë lojra dhe ushtrime të ndryshme për të formuar trupin dhe për të bërë njëtrup sa më të shëdetshëm

Rajmonda Reso - ProfesoreshëNe kemi një laborator me infrastrukturë të gjerë e cila realizon numrin më të madh të programit mësimor. Në laborator nxënësit kontrollojnë dhe vëzhgojnë proceset e plota biologjike dhe kimik e falë mjeteve që ky laborator ka në dispozicion të zhvillimit të orës së mësimit.

Bruna Gossa - ProfesoreshëShkolla 12-vjeçare ” Arsimi i Shqipërisë” ka formu-luar më 15 tetor 2013 grupin letrar “Agim Deva”. Për çdo vit prezantohet projekti rajonal në zhanrin e poezisë. Synimi I grupit letrar është përkrahja e leximit të poezisë, nxitja e krijimtarisë poetike, motivi, mbështetja e krijuesve të rinj, pasionantë të fjalës së bukur artistike shqipe.

5

Punoi: Donald Tahiri

R e v i s t a N ë n t o r iI n t e r v i s t ë

Intervistë me presidentin e shkollës z.Bajram Çela

Nga ju erdhi ideja për hapjen e shkollës “Arsimi i Shqipërisë”?Puna e mësimdhënësve shqiptarë dhe përvoja e tyre, te arritja e fëmijëve të mi më nxiti që të marrë një hap të rrezikshëm, por dhe të guxim-shëm për hapjen e kësaj shkolle.Jam i gëzuar dhe do të jem i pa lodhur deri në momentin e fundit për realizimin e dëshirës sime.

Sa ishte I vështirë procesi i organizimit dhe hapjes së kësaj shkolle?Një mundim i paparë duke siguruar objektin dhe me ndihmën e “Ministrisë së Arsimit të Shqipërise” , të cilët na përkrahën mendimin tonë, erdhëm deri te realizimi i cakut për hapjen e kësaj shkolle të quajtur “Arsimi i Shqipërisë”. Te kush e gjetët përkrahjen më të madhe?Përkrahja ishte që nga thelbi, që do të thotë nga Shqipëria me ndihmën e dy profesorëve dhe drejtuesve, të cilët kanë punuar në fushën e Arsimit, profesorët e nderuar Jetmir Alicka dhe Dilaver Kociu.

Pse zgjodhët emrin “Arsimi i Shqipërisë”?Zgjedhja e emrit “ Arsimi i Shqipërisë” është me motivin arsim, penda, dije, ardhmëri dhe Albani (që do të thotë një e ardhme e ndritur nga Shqipëria).

Si ishte reagimi i opinionit në fillim lidhur me këtë shkollë?Me vite patëm shumë barriera, por ven-dosshmëria dhe sakrifica për vazhdimin e kësaj shkolle ishte shumë e madhe, por më në fund ja dolëm, ja ku jemi…

Si president i shkollës, ku i shihni për-parësitë e shkollës sonë në krahasim me shkollat e rajonit?Të gjithë i njohim problemet e shkollave sot, por funksionimi i një shkolle të mirë është i vështirë, por plotësisht i realizushëm nëse punohet me përgjegjësi dhe përkushtim. Prandaj me staf të kualifikuar nga Shqipëria dhe tekste shkollore nga Shqipëria na bën të jemi ndryshe nga shkol-lat e tjera.

Sa jeni të kënaqur me punën që bëhet dhe në cilat aspekte do donit ndryshime?Njeriu asnjëherë nuk është i kënaqur, por duhet të plotësohet dita ditës me të reja. Puna e më-suesit me nxënësin nuk mbaron në klasë, më-suesit komunikojnë, monitorojnë, mbështesin dhe inkurajojnë nxënësit dhe atëherë do të ketë ndryshime.

Përshkruani me fjalë të shkurtra hapat që bëri shkolla që nga formimi I saj e deri më sot?Rrugëtimi i kësaj shkolle ishte jo i vështirë, por i mundimshëm dhe me shumë sakrifica, por ishte vullneti i madhë dhe dëshira e madhe për të real-izuar këtë plan, që të bën të ndihesh si një flutur, që pa pushim fluturon për këta nxënës, që në një të ardhme të jenë jo vetëm nxënës të aftë, por edhe qytetarë të përgjegjshëm.

Nëse flasim për shkollën “Arisimi i Shqipërisë” në vitet e ardhshme si do ta men-donit ju?

Me punën e palodhshme të mësimdhënësve dhe partneritetin e prindërve tonë të cilët janë

më të rëndësishëm dhe komunikimi me ta është thelbësorë në arritjen e rezultateve që ne

dëshirojmë. Për tre vitet e ardhshme mendojmë që do të jemi një shkollë elitë në fushën e më-

simdhënies dhe mësimnxënës në Prishtinë.

Intervistoi:Altina Zogaj

6


Mund të na thoni se ku qëndronte forca e sukse-sit tuaj në futboll?Suksesi për një futbollist vjen atëherë, kur ai ka vull-net të fortë, ushtron për çdo ditë, rri larg veseve të këqia, dhe më e rëndësishmja dëshira për të arritur majën, kur te një futbollist ekzistojnë të gjitha qëlli-met, atëherë ai ka për t’ia dalë, sigurisht dhe me pak fat.Si ishin marrëdhëniet tuaja, kur humbnit apo fitonit me skuadrën kundërshtare?Futbollistët profesionist, por dhe ata amatorë duhet të kuptojnë një gjë, se loja është për t’u argëtuar, për t’u kënaqur si lojtarët, por dhe publiku, si në humbje, por dhe në fitore.Ju jepni mësime në shkollën “Arsimi i Shqipërisë” ,sa është e vështirë të punoni me ne?Të punosh me fëmijët, por dhe me adoleshentët në orën e Ed.Fizike nuk është e vështirë në mënyrë teorike, vështirësia egziston në atë praktike te disa nxënës mbipesha është një armik kryesor i tyre, prandaj nëpërmjet ushtrimeve fizike mundohen që këta nxënës të kapërcejnë vështirësitë në realizimin e ushtrimeve.Sa janë nxënësit e interesuar dhe të disiplinuar për lëndën tuaj?Të gjithë nxënësit janë të interesuar në orën e Ed.Fizike edhe pse ata kanë dëshirë vetëm të luajnë, por ora e Ed.Fizike në shkollën tonë realizo-het sipas programit, ku objektivi kryesor është përmirësimi i parametrave fizike dhe teknike te nxënësit.Dhe në përfundim të kësaj interviste, a mund të na jepni disa këshilla për nxënësit ?Sigurisht, këshilla ime e vetme është ta shfrytëzoni kohën në mënyrën më të mirë, që do të thotë lexoni, merruni me aktivitete fizike, hani ushqime të shën-detshme, se vetëm kështu mund të ecni përpara në jetë.

Intervistoi:Aristida Kastrati,Blerona Fazliu

Denis Bejleri, mësues i edukates fizike në shkollës “ASh”I nderuar Profesor,së pari ne të falenderojmë që pranuat një intervistë me ne. Kush është Profesor Denis Bejleri dhe na përshkruani me pak fjalë diçka nga fëmijëria juaj?Faleminderit për intervisten kënaqësia është edhe e imja.Unë vij nga një familje sportistësh. Babai im ishte një futbollist dhe ka lënë gjurmë në këtë sport. Fatmirësisht pasioni dhe dëshira e babit tim bëri të mundur që dhe në karakterin tim të trokiste ajo ndjenjë aq e bukur dhe e shumëpritur.Prejardhja ime është nga një qytet i vogël në rrethin e Korçes që quhet : Bilisht. Nga fëmijëria ime mbaj mend vështirësitë dhe sakrificat e lëna nga sistemi komunist , ku në shkollë mungonin mjetet elementare. Si në aspek-tin e infrastrukturës, por dhe në atë materiale.Mund të na përcillni për revistën tonë ndonjë kujtim nga jeta e shkollës së mesme apo e lartë?Duke kaluar vitet dhe jeta filloi të përmirësohet.Shkollën e mesme dhe shkollën e lartë, pata mundësinë ta kryeja në Tiranë, është për tu përmendur se jeta e një adoleshenti, d.m.th vitet e shkollës së mesme janë vitet më të bukura, por edhe më të rrezikshme të jetës, kjo vlenë edhe për ju nxënës…Lënda që ju e jepni ëhtë edukimi fizik pse zgjodhët pikërisht këtë profesion? Unë kam mbaruar Universitetin e Sporteve në Tiranë , me gradën Profesor i Edukatës Fizike, për shkollat e mesme dhe atutomatikisht unë jam Profesor i Edukatës Fizike. Fatmirësisht, siç e përmenda edhe pak më lart, pasioni dhe dëshira e babit tim bëri të mundur që dhe në karakterin tim të trokiste ajo ndjenjë aq e bukur dhe e shumëpritur.Si trokiti te ju dashuria për sportin ,në mënyrë të veçantë pasioni për Futbollin?Kjo është pyetja më e bukur, që mua më pëlqen të përg-jigjem me kënaqësi. Dashuria për futbollin trokiti që ditën që unë shikoja fotot e babait tim edhe pse nuk pata mundësinë ta shikoja duke luajtur, por ato foto mjaftonin që në ndjenjat e mija të trokiste një dëshirë aq e madhe për të luajtur këtë lojë. Unë kam luajtur me shumë skuadra në Shqipëri mjafton të përmendim: Skënder-beun, Elbasanin, Pogradecin etj.Mund të na thoni si u gjendët si kapiten i skuadrës së futbollit “2 Korriku”?Është e vërtetë që unë në Kosovë kam luajtur për 1 sezon me “F.K-Drenicen” dhe për 2 sezone me Akademin e Futboliit “2 Korriku” , ku kam qenë dhe kapiten I skuadres. Më vjen mirë që më kanë besuar shiritin e Kapitenit për vetë faktin se te “2 Korriku” kanë dalë emra të shquar të futbollit Kombëtar. Mjafton të pëmendet Etrit Berisha “portjeri i Kombëtares Shqipëtare dhe portjeri i Atlantës në Seria A Itali”.

7

R e v i s t a N ë n t o r iA r t i k u l l

Kush ishte Kolë Jakova?

Kolë Jakova ka lindur në qytetin e Shkodrës më 1916. Në këtë qytet, Kola mbaroi shkollën fillore dhe u angazhua në lëvizjen antifashiste nacionalçlirim-tare. Ishin pikërisht këto vite, ku i riu nisi të shkruajë vjershat e para. “Kënga e tre heronjeve” dhe “Shqi-ponjat partizane” shumë shpejt nisën të këndoheshin si këngë”. Pas çlirimit ne vitin 1953 Kola shkroi veprën “Heronjtë e Vigut”. Fusha kryesore ku Kolë Jakova ka dhënë një kontribut të veçantë është dramaturgjia. Në vitin 1954 shkruan dramën “Toka Jonë”, në ’65 “Perkolgjinajt”, 1970 “Lulet e sheges, 1975 “Bashkë me agimin” dhe dramën “Lugajanet” në vitin 1997, i dhanë një ndihmesë të konsider-ueshme zhvillimit të dramaturgjisë. Njëkohësisht Kole Jakova është autori i disa romaneve si “Fshati midis ujrave”, “Përballë hekurave te kryqëzuara”, dhe “Kulla buzë Liqenit”

JetëshkrimKolë Jakova, dramaturg, poet dhe romancier lindi më 1916. Ai kreu shkollën fillore dhe të mesmen, shkollën e Françeskanëve në Shkodër. Më vonë vazhdoi Normalen pranë gjimnazit të Shkodrës. Më 1935 u emërua mësues në Vaun e Dejës. Mori pjesë në Luftën Antifashiste Nacional Çlirimtare. Pas luftës punoi në Ministrinë e Kulturës, drejtor iTeatrit Popullor në Tiranë, në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Artistëve. Me krijimtari letrare, ai është marrë që nga viti 1935. Pesë vjet pas vdekjes së gruas ai vendos që ta bak-tisë banesën e tij dhe të marrë një aventurë të fundit. Pa harruar të marrë me vete kutinë me librat e preferuar, gjyslyket dhe një bibël, Kolë Jakova ven-dosi të shkonte në azil. Dramaturgut 88-vjeçar, i ndodh që këtyre ditëve të vetmuara të thurë edhe ndonjë vjershë të trishtë.

Kolë Jakova

“ K e q t a s o s ë s h j e t ë n ,k u r j e a k o m a i r i ,

p o r a k o m a m a k e q ,k u r n g e l e s h v e t ë m n ’ p l e q n i ”

Nisi të thurte vargje pesimiste, atëherë kur ditët në vetmi të plotë iu bënë të padurueshme. Nuk pranon ta japë për botim një vjershë të revoltuar ndaj realitetit, as edhe një tekst kënge që ka sajuar në vetmi e që fillon me vajin: “o mor gjysh i shkretë/ se ç’të paska gjetë/ s’ka kush t’bën hyzmet or medet, medet.” “E kam shkruar nga mërzia e pleqërisë se sa për hyzmet ka kush më bën. Vajzat më lusin çdo ditë në telefon që të shkoj e të jetoj me to në Itali, por unë nuk kam dëshirë të shkoj. Nuk e di në do të vendos për të shkuar apo jo, por dëshirë të shkoj nuk kam. Dua të vdes këtu…Por ajo më emocionuesja është kur pret telefonatat e të bijave, Vidës dhe Lilit nga Italia, ku ato jetojnë prej shumë vitesh. Entuziast është ai edhe për mesazhet elektronike që ato i dërgojnë nëpërmjet email-it, ku e ftojnë të bashkohet me to në Udine të Italisë sa më shpejt e të mos rrijë më në azil. Edhe vizitat e mbesave në Tiranë e gëzojnë pa masë. Vizita e të premtes, e të birit, Sokol Jakovës, është një tjetër ngazëllim për të. Ndërsa ka mbetur i ve që prej pesë vjetësh ai thotë se familjen e ka ndier pranë gjithnjë. Edhe aty në azil thotë se ndihet si në një familje. “Këtu të gjithë më thërrasin gjysh si mbesat e mia. Ato, kur erdhën të më vizitonin në fillim, më thërrisnin kështu e ja, ku më mbeti emri gjysh”, – thotë ai. Ndërsa punonjëset tregojnë se ai vërtet u duket si një gjysh i tyre, pasi janë rritur në shkolla duke lexuar tregimet, dramat e krjimet e tij.Vetëm pak ditë më pas, më 25 nëntor ai do të mbushte 88 vitet e jetës së tij, por mëngjesin e 16 nëntorit, dramturgu, poeti dhe romancieri Kolë Jakova mbylli sytë, pa arritur 88 vjetorin.

Veprat•Bashkë me agimin (1975)•Fshati midis ujërave (roman satirik, 1986)•Halili dhe Hajrija•Heronjtë e vigut•Kulla buzë liqenit (roman)•Lugajanet (dramë, 1997)•Lulet e shegës (1970)•Përballë hekurave të kryqëzuara (roman)•Përkolgjinajt (1965)•Toka jonë (dramë, 1954)

Punoi:Arbëresha Rexha8


Tiparet e artit e të kulturës së RilindjesArti i Rilindjes u karakterizua nga një sërë tiparesh dalluese nga ai mesjetar, si: 1.Shprehja e individualitetit2.Pasqyrimi i jetës së përditshme3.Baraspeshiminë përmasat4.Shprehja e prespektivës5.Përdorimi i masave të reja lëndore

Këto tipare u pasqyruan në veprët e tre krijuesve më të shquar të Rilindjes, Leonardo da Vinҫit, Mikelang-jelos dhe Rafaelit.Rrethanat e favorshme për zbulimet gjeografike Pikësëpari, Rilindja, që kishte vënë në qendër të vëmendjes njeriun me dije e aftësi krijuese, hapi prespektiva për kërkime të reja dhe arritjen e rezul-tateve si Brenda, ashtu edhe jasht vendit. Etja për dije, por edhe për të bërë emër, ishte shtysë për ndërrmarjen e zbulimeve gjeografike. Rilindja krijoi një nga rrethanat e favorshme të zbulimeve. Një rrethanë tjeter e favorshme për zbulimet gjeografike ofroi edhe progresi tekniko-shkencor. Në rrethanat e reja u nxitën edhe motivet me qëllimet, apo synimet që do të arrriheshin me zbulimet. Motivet kryesore për të bërë zbulimet gjeografike ishin motiv ekonomik dhe fetar.“Epoka e zbulimeve gjeografike”, filloi rreth viteve 1450 dhe zgjati deri në vitet 1700. Zbulimet nisën nga shtetet bregdetare ku më shumë u dallua Portu-galia. Vasko de Gama ishte i pari që bëri udhëtimin drejt Indisë, i cili edhe hapi tregtinë midis Indisë dhe Por-tugalisë. Ndërkohë edhe spanjollët nuk mbetën prapa. Ata kërkuan rrugën për në lindje duke udhëtu-ar nga perëndimi. Për këtë u organizua ekspedita detare nën komandën e Kristofor Kolombos. Në vitin 1492 u nis ky udhëtim nga brigjet e Spanjës. Ai arriti në Amerikë duke menduar se kishte shkuar ne Indi. Pas këtij udhëtimi ai ndërmori edhe tri ekspedita të tjera dhe formoi koloninë e parë në Amerikë që u quajt Hispanjola.Më vonë , Ameriko Vespuҫi realizoi udhëtime në brig-jet e Amerikës dhe erdhi në përfundimin se kishte zbuluar një continent të ri të cilin e quajti sipas emrit të tij.Udhëtimi më i gjatë ishte ai i Fernando Mangelanit. Ekspedita e tij e përbërë nga pesë anije me një ekui-pazh prej 265 vetash u nis nga spanja për të udhëtu-ar rreth botës në vitin 1519. Ky udhëtim mbaroi në vitin 1522 ,ku pjesa më e madhe e ekuipazhit si dhe vetë Magelani mbetën të vrarë. Gjatë këtij udhëtimi u vërtetua se toka ishtë e rrumbullakët si dhe se oqea-net kanë lidhje midis tyre.

R i l i n d j a e v r o p i a n e d h e H u m a n i z m i Thelbi i Humanizmit dhe RilindjesZhvillimet progesive gjatë Mesjetës së Vonë (shek. XIV-XV) paralajmruan funidin e “Epokës së Errët”, siҫ është konsideruar Mesjeta. Sidoqoftë, tranzicioni drejt qytetërimit modern perëndimor filloi me Rilind-jen, ku bëri ndarjen midis teologjisë dhe shkencës.Gjatë periudhës së Rilindjes, që zgjati deri në mesin e shek.XVI, u përforcuan zhvillimet e reja teknolog-jike, të tregtisë e të sipërmarjeve të reja. Por, mbi të gjitha, Rilindja dhe Humanizmi përfaqësojnë ndry-shimet e mëdha në botëkuptim, me arritje të shquara në fushën e artit, letërsisë dhe të kulturës.

HumanizmiNdryshe nga botëkuptimi mesjetar, vuri në qendër të vëmendjes njeriun e lirë me vlerat individuale, dinjitetin njerëzor, aftësitë krijuese dhe optimizmin për të ardhmen.

RilindjaNga ana e saj përfaqësoi përpjekjet për t`u shkëpu-tur nga botëkuptimi mesjetar me afirmimin dhe përtëritjen e vlerave dhe të institucioneve që e kishin zanafillën në qytetërimet greko-romake. Trashëgimia klasike greko-romake përbën një nga elementet bazë të qytetërimit modern perëndimor. Ky qytetërim afirmoi trashëgiminë e qytetërimit klasik të shprehur me format demokratike e repub-likane të qeverisjes ndërmjet ligjit, zhvillimin e dijeve mbi bazën e arsyes. Rilindja duke afirmuar trashëgiminë klasike për përtëritjen e një koncepti të ri. Këto u shprehën në art, letërsi dhe kulturë. Ndërkaq, idetë Rilindase të Humanizmit gjetën një përhapje të në tërë Europën . Kjo i kushtohet zhvillimeve të teknologjisë së shtyp-it. Gjermani Johan Gutenberg ishte i pari që realizoi librin e shtypur. Në vitin 1500 në Evropë ekzistonin qindra shtypshkronja, ku botoheshin libra dhe pam-flete të ndryshëm.

9

Punuar nga Nxënësit e klasës XI


1 5 Te t o r i - d i t a b o t ë r o r e e p o e z i s ë ”

Synimi i këtij aktiviteti është “ bëhuni ndryshimi që doni të shihni në botë dhe do të fitoni unin më të thellë që është burim I mendimit krijues të vërtetë”.Krijuesit e rinjë janë pjesë e zërave në univers, për të dhënë mesazhin e paqes, mesazhin e solidarite-tit, mesazhin e dashurisë, mirësisë që triumfon mbi shkatrrimin, mbi mospërfilljen dhe mbi urrejtjen.

Më 15 tetor, si dita botërore e poezisë në të gjitha vendet e botës tubohen poetë, shkrimtarë, artist dhe njerëz të artit. Për të qenë pjesë e zërave që hedhin mendimin dhe dëshirat në univers duke thirrur për të mirën, paqen dhe mirëqenien, për të jetuar më dinjitetshëm , pasi dhe përkonte me ditëlindjen e poetit epik romak, Virgjil..

Në shkollën tonë kjo traditë e të festuarit në muajin tetor ruhet, grupi letrar “Agim Deva”, që është pagëzuar pikërisht në këtë datë tre vite më parë, organizon këtë konkurs kushtuar poezisë në nivelin rajonal duke përfshirë të gjithë nxënësit e apasionu-ar ndaj poezisë.

Qëllimi i aktivitetit është për të inkurajuar dhe nxitur krijuesit e rinjë, që të kultivojnë mendimin krijues, konkretisht në zhanrin e poezisë dhe duke inkura-juar kënaqësinë e leximit dhe rolin e pazëvendë-sueshëm të NËNËS krye personazhin e mirësisë në globin tokësorë që ndërtoi dhe kontriboi në progresin shoqëror, kulturor, atdhetar e letrar.

Me përkushtim dhe dashuri nderojmë të madhërish-men ,qenien më unike në botë NENA…!

Grupi letrar “Agim Deva” falenderon shkollën Arsimi I Shqipërisë për përkrahjen e idesë të real-izuar me shumë madhështi,këshillin udhëheqës zotin Ideal Çela, drejtorin Sylejman Buqaj, Lidhjen e Shkrimtarëve të Kosovës dhe të gjithë ju nxënës, që këtë orë letrare e nxorrët në dritë duke I dhënë jetë dhe shpirt veprës së Nënës, nënës që ndriçoi botën me dashuri e mirësi.

Ne ndjehemi të priviligjuar që jemi pjesë e grupit letrar “Agim Deva” të cilën do ta quajmë sa të artë, ashtu edhe të shenjtë nëpër breza! Shpresojmë se vargu poetik të ndriҫoj shpirtin e nënave me lumturi! Të bekuara qofshin përjetë!

Redaksia: Grupit Letrar “Agim Deva” 10

R e v i s t a N ë n t o r iG r u p i L e t r a r

P r e z a n t o j m ë p u n i m e t e n x ë n ë s v e f i t u e s t ë k o n k u r s i t " A g i m D e v a " .F a l e m i n d e r i t t ë g j i t h ë v e p ë r p j e s m a r r j e n , d h e u r i m e p e r f i t u e s i t e k ë t i j v i t i !

11

Çmimi i parë "Agim Deva"- Erëza Krasniqi,

Zonjë e Parë e mirësisë,Nënës

Ti, ditës ia dhe diellin, që t’i ndrijë në ballëNatën, në errësirë kurrë nuk e le, pa hënë

Edhe atëherë kur më nuk je, kujtimi yt plagë shëron

Rilind jetë, botën shenjëtron.

E përjetshmja nënëDorën e zgjatë, e nga amshimi na ledhaton

Mes engjujsh renditesh, e afër nesh përherë qën-dron,

Kurrë nuk largohesh as në gjumë nuk na braktis,Që në kohërat më të vjetra

Me ty epoka e dashurisë ka nisPranë teje, puhizë pranvere trupin na përshkon

Ti nuk di të ecësh,Vetëm vrapon, vrapon…Shndërruar je në flutur

Për ne, natë e ditë duke u lutur.Me dashurinë tënde mjaltë, në zemra prore ngrit

fole Tash vërshon si det i paanë,

Kaplon botën valë-valëTë qenit njeri, ngrohtësia e mirësia

Buron vetëm nga sytë e tu, margaritarëJashtë teje çdo gjë venitet, vjetërohet, humbet e

tretet,

Vetëm ti rritesh, rritesh…E dashur, e bukur, e mirëDhe përherë mbetesh e re

Ti qëndron mbi çdo gjë në këtë dhe.Nënë, Zonjë e Parë e mirësisë je.

Vendi i dytë - Edina Shabani

Për Nanën

M’fal që t’zgjova,dicka du met thanë,

A je njeri,apo je zanë ?

Që fytyrën e ndritur e ke si hanë,

E emrin ma t’bukur t’a thojnë,nanë.

Nanë ,moj nanë, mos fli edhe pak,

Në zemër ke një zjarr,oxhak,

Ti ndez buzët e kuqe,gjak,

Pak ti puthmë,edhe pak.

Po pse asgjë s’po më thua?

Hajde t’lutem fol me mua,

Ma shuaj kureshtjen me fjalë, krua,

Fjalë-mjaltë, që më së shumti I dua.

A e di se t’mendoj shpesh?

Me fytyrën tënde sa herë bie ndesh,

Zërin tënd gjithnjë e kam n’vesh,

Sado e vogël a e madhe qesh.

Tregom, a s’është mrekulli?

Prej ku buron krejt kjo dashni?

Dashni e sinqert e pa dredhi,

Sa mirë ndihem në brendi!

Me fat jam që kam një zanë,

T’bukurën, t’mirën, t’vetmen nanë,

Që gjithmonë më është gjendë pranë.

E që e dua, më së shumti nga t’tanë.

Vendi i tretë - Gjuliana Zeqiri,

Nëna, thesar i çmuar

Nëna është një përkëdhelje e dëshirueshme,

Një shikim i ëmbël,Një buzëqeshje e ngrohtë,

Një lule e njomë,që lind me këngen e pranverës,

Një yll që shkëlqen në qiell,Një engjëll i ardhur nga qielli,

Një diell që shkëlqen dhe ngroh tokën,

Një thesar i cmuar, i fshehur në një ishull desert,

Një qenie e cila të fal dashuri dhe respekt që në ditën kur ke lindur,

Një nënë është një thesar i cmuar.

Poezi të tjera

Nëna

A ka njeri të dashurNjeri me mirësi

-A thua vallë në botë,Nënë je vetëm ti?!

Çdo mëngjes kur zgjohemMe gëzim të përqafoj

Një puthje në faqeTi ma dhuron,

Ti nëna imeJe gjithçka për mua.Zemra jote e madhe

Parajsë është për mua

Shumë të dua tyDhe ty të premtoj

Çdo ëndërr tëndenUnë do ta realizoj

Belina Gashi

R e v i s t a N ë n t o r iG r u p i L e t r a r

12

R e v i s t a N ë n t o r iP o e z i

NËNA

Kuptimin që ti i jep,Prezenca jote të bën,

Të ndihesh e lirë,Dhe çdo gjë merr pamje të mirë.

Momenti i vetëm në jetë,Që ti buzëqeshje, derisa unë

qaja,Ishte momenti që më solle në

jetë,Dhe gjithmonë në zemrën tënde

kam mbetë.

Ka çaste që unë nuk i kujtoj,Me shumë dashuri nga ti I dëgjoj,

Hapat e parë të mi,Që ti gjithmonë i mendon.Shpresoj që fjalën e parë,

Ty ta kam drejtuar,Nga këshillat e tua

gjithçka kam mësuar.

Të thërras nga zemra.Emri yt më mbushë me jetë.

Përgjigjja që ti më jepMë rikthen në rrugë të drejt.

Ka shumë fjalë që nuk ngopemTy duke ti kushtuar.

Por nga zemra të them:Ti je mrekullia e botës për mua!

Eljona Sopjani

Zemra e nënës

Erdhi dita, erdhi koha,Asnjë copë bukë në sofër su gjet.Kush vallë na paska mallkuar?Detyrim ta kemi këtë gurbet,

Sa mundim për ta rritur.

Nëna e vetme, pa të atinPo jeta qenka e tillë, erdhi dita

Për gurbet të nisin djalin.Lotët se pritnin njëri-tjetrin,Kur dha të fundit përqafim.

Goja s'mund ta thoshte atë që ndjente zemra

-Lamtumirë o biri im!Kaloi kohë e gjatë

Shkuan javë, muaj e vite…

Nëna e shkretë, nuk donte paratë,S'donte gjë tjetër, vetëm të birin e

priste.Dhe një natë, e vetmuar

Tek priste djalin, si çdo herë me shpresë

Nënës i dridheshin duart, i vajtonte zemra,

Por shpresa thonë e fundit vdes.Sytë tek dera i kishte,

Dhoma e errët veç në dritë të hënës

Mallkuar qoftë gurbetiThoshte çdo çast zemra e nënës!

Ashtu tek priste dha frymën e fundit,

Me zemër të dërrmuar nga vajtimi!Ashtu u shua një jetë,

Por kurrë shpresa dhe pikëllimi.

Liri Rexha

Nëna

Shumë të dua nënë,Nënë, nëna ime

je ylli më i ndritshëm, je diamanti i zemrës sime.

Ti je engjulli që nga qielli më zbriti,ti je forca që më rriti ,

më dhe fuqinë të them fjalën e parë,

je dora që gjithmonë më mban.Gjithçka për mua je ti

dashuria dhe puthja e parë,je pjesë e zemrës sime shumë të dua nëna ime.

Je engjulli im, jam drita jote, je ylli im, jam hëna jote,

je shpirti im, jam zemra jote,jam gjak nga gjaku yt , jam bija jote.

Dashuria ime për ty s’ka kufi,det, oqean, glob, gjithësiti je pjesë e zemrës sime.

Gjithmonë pranë më ke qëndruaredhe pse shumë herë kam gabuarnetë pa gjumë me mua zbardhe

prandaj je pjesë e imja, shpirtit tim e zemrës sime.

Altina Zogaj

Nëna

Sa kam për këtë temë,Vallë mendja ku do të verë?Kam frikë se letrat s'mi zënë.

Krejt çfarë kam për të thënë"Nënën"-thotë dikush,

"S'e zëvendëson dot askush"Dhe është e vërtetë,

Ja,pyesni derë më derë.

Është personi më i dashur në botë

Të përqafon e të ledhatonVeç ta shohësh është bukuri,

Për të dashuria vjen si mrekulliKjo dashuri sa vjen e rritet

Vallë, ndonjëherë a do të mund të fiket?

Jo,kurrë s'do të shterohetVetëm më shumë do të zgjero-

het.Vetëm një buzëqeshje e sajMë bën zemrën fort t'a mbaj,

Kur e bëj krenareNdihem si çlirimtare.

Prandaj nënën t'a respektoshE në shtëpi fort t'a ndihmosh

Se ajo e ka bërë të mundin të jetosh.

Ndaj dëgjo mirë o djalosh,T'i jesh pranë në të mirë e të

keq.Të të thotë : "Veç krenari më

jep”T'i japësh lumturi,

E ta duash në pafundësi...

Blenda Drenovci

13


Aktivitete

Jona Demiri nxënëse e klasës së 8-të, pasionante e fjalës artistike shqipe, krijon fabula dhe paraqet në funksion të saj edhe pikturën.Ajo na përcjell mesazhe të tilla si:-Të krijojmë që të jemi unik-Të mësojmë që të çmohemi.

Të dua shumë Gjyshi - Gjyshja ime! Punuar nga nxënësit e ciklit të ulët.

L e t ë r s i a g o j o r e

Letërsiagojore•Të kuptojmë se çfarë është letërsia gojore•Të dallojmë letërsinë gojore nga ajo e shkruar•Të mësojmë cilat krijime hynë në letërsinë gojore.

Letërsia gojore ndryshe quhet edhe letërsi pop-ullore. Kjo letërsi ka qenë më prezente në kohën kur njerëzit akoma nuk dinin shkrim dhe lexim, kështu që gjërat e shkruara kanë qenë të rrëfyera gojarisht. Krijimtaria shpirtërore e një populli e krijuar që nga kohët më të lashta dhe të trashëguar brez pas brezi dhe vazhdimisht e përtëritur dhe e pasuruar me fenomenet të reja varësisht nga koha dhe vendi përbënë fontin e veçante të folkloristikës që quhet letërsi gojore popopullore.

Kjo krijimtari shpirtërore na jep një pasqyrë afër-sisht të sakte te jetës shpirtërore te një populli duke e vështruar atë nga aspektet shoqërore, ekonomike, familjare, mitologjike, kanonore, ndër njerëzore dhe morale. Populli I këtyre periudhave edhe pse i pa formuar intelektualisht për ta zhvillu-ar një jetë të pasur shpirtërore dhe ketë jetë ka ditur ta paraqes dhe përfytyroj artistikisht.

Në këtë letërsi hynë krijimet si: Legjendat.përral-lat,gojdhënat,këngët etj.

14

R e v i s t a N ë n t o r iA k t i v i t e t e

15

Sot në ditën ndërkombëtare të paqes, nxënësit e klasës së X-të prezantuan projektin e tyre me moton "E drejta për paqe është njerëzore"!

Nxënësit e klasës së 8-të në lëndën e gjuhës shqipe, prezantuan jetën dhe veprën e Naim Frashërit në ligjeratë oratorike, ashtu si Naimi vetë i këndoi atdheut të tij me një patos qytetar, frymë meditative dhe nota didaktike!Nënë Tereza ose Shën Tereza e Kalkutës (e lindur si Anjezë Gonxhe Bojaxhiu; 26 gusht 1910 – 5 shtator 1997), gjithashtu e njohur si Tereza e Bekuar e Kalkutës, Misionare e Bamirësisë, ishte një murgeshë katolike dhe mision-are shqiptaro-indiane. Ajo lindi në Shkup (sot Republika e Maqedonisë), atëherë pjesë e Vilajetit të Kosovës në Perandorinë Osmane. Pasi kishte jetuar në Maqedoni për tetëmbëdhjetë vjet, ajo u shpërngul në Irlandë dhe më pas në Indi, ku jetoi pjesën më të madhe të jetës së saj.

Nxënësit e klasës së 6-të në orën e gjeografisë , flasin dhe punojnë për konceptin e Hapësirës.


16

Sistemi diellor është I përbërë nga 8 planete ato janë:Mërkuri,Afërdita,Toka,Marsi,Jupiter, Saturni,Urani,NeptuniPlanetet e brendshme janë: Mërkuri,Afërdita,Toka,Marsi; planetet e jashtme janë: Jupiteri,Saturni,Urani,Neptuni. Këto planete i ndan rripi i asteroidëve.Të gjithë këta trupa qiellor përbëjnë:sistemin diellor.Dielli nëpërmjet rrezeve të tij i jep Tokës ndriçim dhe ngrohtësi d.m.th energjinë. Në lashtësi Toka mendohej se kishte formën e një pjate prej balte të rrethuar nga oqeanet dhe të mbuluara nga kupa qiellore. Toka është planeti i tretë për nga largësia nga Dielli.Ajo njihet si planeti blu për shkak të ngjyrës së oqaneve që mbulojnë dy të tretat e sipëfaqes së saj.Toka ka vetëm një satelit natyror: Hënën. Mosha e Diellit është rreth 4.6 miliardë vjet dhe ai është pothuajse në gjysmën e ciklit të tij të zhvillimit gjatë të cilit ndodh procesi kimik i shndërrimit të hidrogjenit në helium.Gati 5 milionë ton lëndë diellore kthehet në energji çdo sekondë brenda bërthamës së diellit, duke prodhuar neutron dhe rrezatim diellor.

Në kuadër të lëndës së Trashëgimisë Kulturore, në thelb të së cilës nxitet njohja dhe ruajtja e objekteve natyrore dhe kulturore, nxënësit e shkollës tonë prezantojnë një projekt që nxjerë në pah vlerat kulturore dhe natyrore në Kosovë!

Punoi: Lir Çela

R e v i s t a N ë n t o r iA k t i v i t e t e d h e p u n i m e n g a c i k l i i u l ë t

17

Dialogu mes meje dhe gjyshes

Ngjarja para 2 vitesh-Nëna, pse duhet të lexoj kaq shumë libra?-Sepse pasuron të folurën, shprehesh më bukur.-Sa libra duhet të lexoj në muaj sipas teje?-Të paktën 2 libra ose edhe më shumë në një muaj.-Po kur librat janë me 200 faqe? -S’është asgjë.Pse sa mendon ti?-Mjafton të lexoj 1 libër ose të lexoj ca ditë po e ca ditë jo.-Jo, jo. S’bëhet kështu. Ti duhet të lexosh e të bëhesh e ditur.-Po nëna… unë s’e bëj dot.-E bën, e bën. Vetëm duet t’I thuash vetes “Do lexoj me vëmendje”. Ke për ta parë rezultatin pas nja 2 vitesh…Dhe vërtet tani më pëlqen leximi. Libri është miku im më I mirë.

Punoi: Daria Gjonbalaj

Përshkrim për familjen time të ardhshmeFamilja ime do të ketë katër anëtarë.Unë, gruaja ime dhe dy fëmijët e mi, një vajzë dhe një dalë. Unë do të jetoja në një vilë në bjeshkë. Do të udhëtoja cdo ditë me makinë dhe do t’i çoja fëmijët në shkollë. Fëmijët do t’i çoja në një shkollë po aq të mirë sa timen. Do doja që ata të jenë shumë të shkolluar. Unë do të punoja artitekt, sepse është profesioni qe dua. Unë do t’ia plotësoja dëshirat, por jo të gjitha sikurse prindërit e mi m’I kanë plotësuar mua, por nuk do mund t’ua gjeja një mësuese aq të mirë sa timen. Do t’I merrja dhe prindërit e mi në shtëpi dhe nuk do harroja se cfarë kan bërë ata për mua.

Punoi: Andis Lahu

Panorama dimërore

Sot në mëngjes, kur po shkoja në shkollë, gati sa nuk më ngriu hunda. Rruga kishte hedhur një shtresë të hollë akulli, që shkëlqente si ari nën dritën e diellit të mëngjesit.Fjollat e lehta që binin si flutura, ma guduisën hundën e skuqur.Fusha ku ne fëmijë kishim luajtur tërë verën në barin e gjelbër, ishte mbuluar tashmë me një jorgan të bard-hë.Pemëve të zhveshura nga gjethet për të mos ngrirë nga të ftohtit, dimri ua kishte hedhur një shtresë bore mbi krahë. Aty këtu zogjtë kërcenin nga dega në degë. Të gjorët zogj! Ç’do të hanin ata?! Unë dhe vëllai kemi vënë një enë të vogël në degën tonë të blirit dhe çdo ditë I hedhim grimca ushqimore atje. Ç’ponoramë e bukur dimërore.

Punoi: Driola Drenovci

Punuan: Nxenes te Klases se II


18


• Do not well in the past, do not dream of the future, concentrate the mind on the present moment.- Buddha• In the end, it's not the years in your life that count. It's the life in your years.-Abraham Lincoln• Life is a dream for the wise, a game for the fool, a comedy for the rich, a tragedy for the poor. -Sholom Aleichem• Imagination is more important than knowledge.- Albert Einstein• Anyone who has never made a mistake has never tried anything new.- Albert Einstein•Great spirits have always encountered violent opposition from mediocre minds.- Albert Einstein • The best way to predict the future is to create it.-Peter Drucker •In the practice of tolerance, one`s enemy is the best teacher.- Dalai Lama

• 11% of people are left handed.

• August has the highest percentage of births.

• Unless food is mixed with saliva you can't

taste it.

• The average person falls asleep in 7 minutes.

• A bear has 42 teeth.

• An ostrich's eye is bigger than its brain.

• Lemons contain more sugar than strawber-

ries.

• 8% of people have an extra rib.

• 85% of plant life is found in the ocean.

• Ralph Lauren's original name was Ralph

Lifshitz.

• Rabbits like licorice.

• The Hawaiian alphabet has 13 letters.

• 'Topolino' is the name for Mickey Mouse Italy.

• A lobsters blood is colorless but when

exposed to oxygen it turns blue.

• Reindeer like bananas.

• The longest recorded flight of a chicken was

13 seconds.

• Birds need gravity to swallow.

• The most commonly used letter in the alpha-

bet is E.

• The 3 most common languages in the world

are Mandarin Chinese, Spanish and English.

• Dreamt is the only word that ends in mt.

Punoi: Erion Beka

19


G J I T H Ë S I A

H a p ë s i r a q i e l l o r e e p ë r b ë r ë n g a y j e t , p l a n e t e t , s a t e l i t ë t , k o m e t a t , a s t e r -o i d ë t d h e p l u h u r i k o z m i k q u h e t G j i t h ë s i o s e U n i v e r s . A j o ë s h t ë e p a -k u f i z u a r n ë k o h ë d h e h a p ë s i r ë , s i d h e p a f u n d ë s i s h t e s h u m ë l l o j s h m e n ë f o r m a t q ë m e r r m a t e r i a n ë p r o c e s -i n e z h v i l l i m i t t ë s a j .

Ylli më i afërt i Tokës është Dielli. Ai është qendra e Sistemit Diellor dhe rreth tij lëvizin nëpër orbita të gjitha planetet, satelitët, kometat…, të cilat i përkasin Sistemit. Nga qendra e Galaktikës, Dielli është larg 30 000 vjet drite. Ai rrotullohet me shpe-jtësi prej 230 km/s rreth qendrës së Galaktikës dhe për një rrotullim të plotë i duhen 220mil. vjet. Tem-peratura në sipërfaqen e Diellit është 6100˚C, ndërsa në bërthamën e tij është rreth 15 milion ˚C.

Planetët janë trupa sferikë, të ngurtë, të errët dhe marrin dritë nga Dielli. Rruga qiellore që planetët përshkojnë rreth Diellit quhet orbitë.Planetët e Sistemit Diellor janë:Mërkuri Afërdita, Toka, Marsi, Jupiteri Saturni, Urani, Neptuni dhe Plutoni.

Hëna është i vetmi satelit natyror i Tokës, ka formë sferike dhe rrezja e saj është 1738km. Ajo ka 4 faza (hëna e re, ҫereku i pare, hëna e plotë, ҫereku i tretë). Njeriu i parë që ka shkelur në hënë ishte Neil Armstrong, më 16 Korrik 1969, në anijen kozmike Apollo 11.

20 Punoi: Klasa X

Tiparet e artit e të kulturës së RilindjesArti i Rilindjes u karakterizua nga një sërë tiparesh dalluese nga ai mesjetar, si: 1.Shprehja e individualitetit2.Pasqyrimi i jetës së përditshme3.Baraspeshiminë përmasat4.Shprehja e prespektivës5.Përdorimi i masave të reja lëndore

Këto tipare u pasqyruan në veprët e tre krijuesve më të shquar të Rilindjes, Leonardo da Vinҫit, Mikelang-jelos dhe Rafaelit.Rrethanat e favorshme për zbulimet gjeografike Pikësëpari, Rilindja, që kishte vënë në qendër të vëmendjes njeriun me dije e aftësi krijuese, hapi prespektiva për kërkime të reja dhe arritjen e rezul-tateve si Brenda, ashtu edhe jasht vendit. Etja për dije, por edhe për të bërë emër, ishte shtysë për ndërrmarjen e zbulimeve gjeografike. Rilindja krijoi një nga rrethanat e favorshme të zbulimeve. Një rrethanë tjeter e favorshme për zbulimet gjeografike ofroi edhe progresi tekniko-shkencor. Në rrethanat e reja u nxitën edhe motivet me qëllimet, apo synimet që do të arrriheshin me zbulimet. Motivet kryesore për të bërë zbulimet gjeografike ishin motiv ekonomik dhe fetar.“Epoka e zbulimeve gjeografike”, filloi rreth viteve 1450 dhe zgjati deri në vitet 1700. Zbulimet nisën nga shtetet bregdetare ku më shumë u dallua Portu-galia. Vasko de Gama ishte i pari që bëri udhëtimin drejt Indisë, i cili edhe hapi tregtinë midis Indisë dhe Por-tugalisë. Ndërkohë edhe spanjollët nuk mbetën prapa. Ata kërkuan rrugën për në lindje duke udhëtu-ar nga perëndimi. Për këtë u organizua ekspedita detare nën komandën e Kristofor Kolombos. Në vitin 1492 u nis ky udhëtim nga brigjet e Spanjës. Ai arriti në Amerikë duke menduar se kishte shkuar ne Indi. Pas këtij udhëtimi ai ndërmori edhe tri ekspedita të tjera dhe formoi koloninë e parë në Amerikë që u quajt Hispanjola.Më vonë , Ameriko Vespuҫi realizoi udhëtime në brig-jet e Amerikës dhe erdhi në përfundimin se kishte zbuluar një continent të ri të cilin e quajti sipas emrit të tij.Udhëtimi më i gjatë ishte ai i Fernando Mangelanit. Ekspedita e tij e përbërë nga pesë anije me një ekui-pazh prej 265 vetash u nis nga spanja për të udhëtu-ar rreth botës në vitin 1519. Ky udhëtim mbaroi në vitin 1522 ,ku pjesa më e madhe e ekuipazhit si dhe vetë Magelani mbetën të vrarë. Gjatë këtij udhëtimi u vërtetua se toka ishtë e rrumbullakët si dhe se oqea-net kanë lidhje midis tyre.


"Rruga e Kosovës për liri dhe pavarësi""Lufta kundër robërisë dhe historia"Jeta historike e popujve historik bëhet pjesë e jetës së njeriut, dashur apo padashur.Që kur mbahet mend për historinë e popullit shqiptar mbahet mend për luftëra që ka bërë populli: qoftë për të mbrojtur territoret që ka pasur apo qoftë për tu cliruar nga popujt e tjerë barbar.Kështu ka ndodhur me jetën e popullit shqiptar edhe në dy luftërat botërore. Por kështu ka ndodhur edhe me jetën e njerëzve të kësaj hapsire gjeografike, edhe në vitet e luftës së dytë botërore .Ngjarjet që kanë përcaktuar ecjen historike të popullit shqiptar në të shumtën e rasteve kanë qenë tragjike. Doemos, tragjike ka qenë edhe jeta e njerëzve që kanë marrë pjesë në ato ngjarje. Mirëpo, rrethanat historike në Kosovën a tyre viteve, ishin krejt të tjera nga ato që ishin në pjesën tjetër të tokave shqiptare. Që nga copëtimi i tokave shqiptare e deri në ditët e sotme, historia ndaj shqiptarëve, kryesisht ishte treguar dorështrënguar për interesat kombëtare të tyre.Mund të thuhet se historia tragjike e shqiptarve, jo vetëm në Kosovë, por edhe në vise të tjera të pushtu-ara si në shtetin amë Shqipërinë kishin lënë pasoja të rënda në jetën kombëtare të shqiptarëve, qoftë në pamundësinë e ngritjes së arsimit apo në ngritjen e gjendjes ekonomike. Në këto rrethana një pjesë e intelektualëve shqiptar kishin kaluar shumë sfida vetëm për ta mbajtur gjallë idenë e bashkimit kom-bëtar.Kërkesat e shumta, të pafundme të popullit shqiptar, të thëna jo vetëm me fjalë, me rezoluta dhe me peti-cione, me shkresa dhe ankesa, por edhe me luftëra të përgjakshme kishin mbetur të parealizuara. Kërke-sat e të gjithë shqiptarëve ishin shumë të thjeshta por historikisht ato ishin të drejta. Shqiptarët dëshironin të bënin një Shqipëri dhe Kosovë, ku "bukës i thonë bukë, e ujit i thonë ujë". Mirëpo këto kërkesa asn-jëhere nuk u realizuan, sepse asnjëherë Shqipëria dhe Kosova nuk u bënë një "Shqipëri etnike".Problemi tjetër ishte edhe gjuha? Shqiptaret nuk kishin të drejtë të flasin gjuhën shqipe. As në Kosovë, por as në viset e tjera që kishin mbetur jashtë trungut të shtetit shqiptar , nuk kishte pasur shkolla në gjuhën shqipe, nuk ishte e lejueshme përdorimi i sim-boleve kombëtare, nuk përdorej askund gjuha shqipe. Cdo gjë ishte e ndaluar. Duke i ditur këto rrethana, shumë intelektualë shqipëtar hapën shumë shkolla në të gjitha fshatrat për të mësuar gjuhën shqipe edhe pse ishte e ndaluar. Përpjekje të shumta u bënë edhe për ta cliruar, Kosovën po ashtu edhe Shqipërinë. Të dy këto shtete përfunduan me luftëra, me sakrifica dhe humbje jetësh.

21

Të gatshëm për luftën e Kosovës u treguan Adem Jashari dhe familja e tij, po ashtu duke mos harruar Hazir Pajazitin, Agim Ramadanin e shumë luftëtar të tjerë. Këta luftëtar asnjëherë nuk u kursyen për të luftuar deri në frymën e tyre të fundit. Gjithmonë ishin të gatshëm dhe të armatosur, por kishte vështirësi dhe mungesë të municoineve, por ata gjithmonë kishin vetëbesim dhe kurajo. Ata gjithmonë thonin: "nëse ne nuk mundëm të jetojmë në liri, atëherë të luftojmë që nesër fëmijët tanë të jenë të lirë, të jetojnë dhe të mësojnë gjuhën shqipe në shkolla, që ne këtë të drejtë dhe kënaqësi asnjeherë nuk e mbizotëruam"Rolin e madh e patën edhe intelektualët e asaj kohe të cilët kontribuan shumë, dhe modelin e tyre e marrin edhe shumë intelektualë të ditëve të sotme. Ata gjith-monë ndihmuan, aq sa kishin mundësi, por asnjëherë nuk hezituan.Dr.Ibrahim Rugova, i cili dha një kontribut të madh, dhe ndryshe është quajtur si lider shpirtëror i shqip-tarve i cili sensibilizoi cështjen shqiptare në mbarë botën ku ndryshe njihet edhe si "arkitekt i pavarësisë" së Kosovës dhe si i tillë njihet si Presidenti historik i Kosovës.Këto kontribute, këto kërkesa, këto vrasje nuk mbaru-an deri më 1999. Në këtë vit u zhvilluan vrasje, luftëra dhe plackitje të cilat këto pasoja i detyruan shumë shqiptarë ti braktisin shtëpitë e tyre. Por kishte edhe prej atyre që luftuan dhe e dhanë jetën e tyre për clirimin e Kosovës. Lufta mbaroi me ndërhyrje e NATO-s, e cila ishte një forcë e armatosur dhe e pushtetshme, që na ndihmoi dhe na cliroi nga pushtimi serb. Po ashtu edhe në Kosovë në kohën e luftës kishte luftëtar të cilët e formuan Ushtrinë Clirimtare të Kosovës, të cilët këta guximtarë, këta patriota sakrifi-kuan vetën dhe gjithcka që kishin vetëm e vetëm për ta cliruar shtetin tonë.Lufta më në fund mbaroi, por duke mos harruar që na mori më vete shumë pasoja dhe humbje jetësh.Por ata njerëz të cilët u flijuan për vendin tonë, ata janë dhe mbetën në përjetësi dëshmor, të cilët asnjëherë nuk harrohen dhe gjithmonë e dimë se me gjakun e tyre ne sot jetojmë të lirë.Lufta mbaroi, të drejta dhe liri ne kishim, por ne nuk mbizotëronim një shtet,nuk kishim një flamur, nuk kishim një skemë, nuk kishim një kushtetutë e cila të na garantonte se ne jemi të lirë. Kontribut dhe përpjek-je dhanë shumë njerëz që Kosova të bëhej shtet, por kjo përpjekje nuk u realizua deri më 17 Shkurt 2008, përkatesisht në ditën e diel ku Kosova u bë një shtet i pavarur dhe sovran po ashtu edhe demokratik. Nga ai moment ne i përkasim një shteti, që ishte shteti më i ri në botë. Që nga ai moment e deri në pafundëesi ne e gëzojmë këtë epitet dhe jemi shumë të priveligjuar, sepse sa do i vogël që është me sipërfaqe shteti ynë, nga ky vend dalin shumë "Yje" të cilët na përfaqsojnë si Ambasador të Kosovës.

Punoi: Eljona Sopjani


Elekticiteti atmosferikNë atmosferë edhe në mot të mirë ka grimca të elektrizuara. Mirëpo, gjatë motit të ligë, për shkak të rrymave të fuqishme të ajrit, në atmosferë formohet numër më I madh I grimcave të elek-trizuara. Me grumbullimin e këtyre grimcave formohen retë të cilat janë të elektrizuara me elek-tricitet pozitiv dhe negative.Kur një e tillë e elektrizuar I afrohet resë tjetër të paelektrizua, edhe kjo re me anë të ndikimit (influ-encës), do të elektrizohet. Elektrizimimi I resë së paelektrizuar do të realizohet që afër resë së elek-trizar do të formohet elektriciteti I llojit të kundërt, ndërsa larg saj grumbullohet elektriciteti I llojit të njejtë.Ndërmjet këtyre reve paraqitet një forcë shumë e madhe elektrik në atmosferë. Ky shkarkim që real-izohet në formë të shkëndijës elektrike ndërmjet reve, është njohur me emrin vetëtimë. Gjatësia e vetëtimës mund të jetë deri 10 kilometra. Koha e shkarkimit nëpërmjet vetëtimës është mjaft e shkurtër, deri në të dhjetat pjesë të sekondës. Ky shkarkim I reve përcillet me një zë të fuqishëm. Këtë zë ne e quajmë bubullimë. Zakonisht bubulli-ma dëgjohet më vonë se sa shihet vetëtima. Pse ndodh kjo? Shpejtësia e dritës është shumë më e madhe se shpejtësia e zërit, prandaj drita përha-pet më shpejt (shpejtësia e dritës=299.792.458 m në sekondë; shpejtësia e zërit=343 m/s).

Rrufeja Shkarkimi elektrik që ndodh ndërmjet resë dhe tokës, quhet rrufe.Rrufeja në të kalurën I ka frikësuar njerëzit, sepse në atë kohë ata nuk kanë qenë të aftë që këtë dukuri të natyrës ata ta shpjegonin mbi baza shkencore.Shkenctari amerikan, B. Franklin, në shekullin XVIII, për herë të parë e bëri shpjegimin shkencor të kësaj dukurie. Është I njohur eksperimenti I tij, me të cilin ai zbuloi natyrën elektrike të rrufesë. Kështu, ai para se të ndodhte shtrëngata, lëshoi xhitën për të cilën lidhi një spango dhe në skajin e saj ndodhej ҫelësi. Kur shiu e lagu spangon, nga ҫelësi filluan të dalin shkëndijat, mjaftë të rrezikshme për jetë. Këto eks-perimente më vonë I përsëritën disa shkenctarë të tjerë dhe fatkeqësisht, njëri nga këta edhe vdiq.Merita e Franklinit është zbulimi I rrufepritësit, I cili I mbron njerëzit dhe objektet e tjera nga goditja e rrufesë. Rrufepritësi është një shufër metalike, e cila vendoset në pjesën më të lartë të një objekti, të cilin duhet mbrojtur nga rrufeja. Pjesa më e lartë e shufës metalike është e mprehtë dhe e arëzuar ose nikeluar, që ajo të mbrohet nga ndryshku ose oksi-dimi. Pjesa e poshtme e shufrës është një pllakë e bakrit, e cila futet në tokë. Puna e rrufepritësit bazo-het në dukurinë e elektrizimit të trupave me ndikim ose influencë.Në qoftë se reja e elektrizuar negativisht I afrohe rrufepritesit, ai do të elektrizohet afër resë me elek-tricitet pozitiv, ndërsa larg resë me elektricitet nega-tiv. Meqenëse reja dhe rrufepritesi janë të ngarkuar me lloje të kundërta të elektricitetit, ajri që gjendet mes tyre do elektrizohet dhe do të arrihet neutral-izimi elektrik i resë.Rrufeja është mjaft e rrezikshme si duhet të mbro-hemi nga ajo???• Të mos qëndrojmë nën drunjë të lartë apo afër objekteve të larta;• Të mbyllim dyert dhe dritaret e ndërtesës;• Gjatë motit të ligë kur gjindemi në fushë të rrafsht, nuk duhet qëdruar në këmbë, por shtrirë;• Personat e godittur nga rrufeja duhet të vendosen në gropë në tokë, për ҫelektrizimin e tyre, meqenëse toka ka elektricitet të pashtershëm nega-tiv.

Pyetje1. Cili është dallimi midis vetëtimës dhe rrufesë?2. Pse vetëtima dëgjohet pasi të shihet vetëtima?3. Cila nga mënyrat e elektrizimit zbatohet tek rrufe-ja? 4. Cili ishte shkenctari i parë që bëri shpjegimin shkencor të rrufesë?

Punoi:Altina Zogaj dhe Arbëresha Rexha22

Fizike


Lojëra matematikore1.Nëse një numër e shumëzojmë me 2 dhe prodhimit i shtojmë edhe 20,merret numri 200.Cili është numri i parë? 2.Një enë ka 50 l ujë që përmbajnë 3% kripë.Një enë tjetër ka ujë që përmban 6% kripë.Sa litra ujë duhet të hedhim nga ena e dytë në të parën në mënyrë që përmbajtja e kripës në enën e parë të jetë 4%? 3.Në një kotec janë edhe 24 lepuj dhe pula.Po të themi se janë 60 këmbë a e gjeni dot sa lepuj dhe pula janë? 4. Një bari kishte një dele, një ujk dhe një lakër dhe do të kalonte lumin me 1 varkë. Duke pasur këto kushte: - Varka ka kapacitet vetëm për dy elementë (bariu, delja, dhia, ujku apo lakra) - Si vepron bariu për ti nxjerrë në bregun tjetër?5.Gjatësia mesatare e brinjëve të trekëndëshit është e barabartë më dyfishin e gjërësisë së drejtkëndëshit. Nësë sipërfaqja e drejtëkëndëshit është 27, sa është perimetri I tij?6.Andrea dhe Berti u takuan në rrugë dhe zhvilluan bisedën e mëposhtme:A:Çfarë moshe kanë tre femijët tuaj?B:Prodhimi I moshave të tyre është 36.A:Nuk është informacion I mjaftueshëm për mua, për të gjetur moshat e tyre.B:Shuma e moshave të tyre është numri I shtëpisë tuaj.A:Akoma nuk ka informacion të mjaftueshëm.B:Më I rrituri punon në piano.A:Tani unë e di.(supozojmë që moshat janë numra të plotë dhe binjakët kanë moshë të njejtë). Çfarë moshe kanë fëmijët?

Matematika është e vështirë … Algjebër! Gjeometri! Trigonometri! Aritmetikë! Janë këto fjalë të tmerrshme të papërshkrueshmë, që garantojnë frikë, ankth, të përziera, paralizë në zemrat dhe shpirtrat e të gjithëve ne. Shumë njerëz gjithmonë thonë se matematika është e mërzitshme dhe nuk ju pëlqen, por ka dhe miliona të tjerë që e adhurojnë matematikën. E adhurojnë për shkak të ideve të thella kuptimplotë të trajtuara prej saj, pafundësinë, qartësinë dhe elegancën e prezantimit të tyre. Matematika të jep mundësinë për të zbatuar njohu-ritë dhe ti vlerësosh gjerat në mënyrë logjike dhe të menduarit në mënyrë të qartë. Matematika është një mister sfidues. Euforia e zgjidhjes së një misteri të vështirë apo zgjidhja e papritur e problemit duke ngulmuar në një ceshtje të veçantë, e bën sfidën dhe punën e vështirë t’ia vlejë në çdo energji të harxhuar. Matematika është një gjuhë universal që gjithkush mund ta mësojë. Mjafton vetëm dëshira, guximi, vullneti dhe një objektiv i fortë për t’u arritur për të bërë gjithçka realitet. Ajo çfarë është më shumë interesante është aplikimi i logjikës dhe analizës, që stimulon një formim intelektual.

Kuriozitete nga matematikaVështroni me vëmendje të gjitha veprimet e mëposhtme. Të gjitha kanë një simetri që të bën të mendosh.

23Punoi: Arbëresha Rexha


Trashëgimi kulturoreNë kuadër të trashëgimisë kulturore në thelb të së cilës nxitet njohja dhe ruajtja e objekteve kulturore, qofshin natyrore dhe kulturore, të cilat fokusohen në objektivat që arrihen përmes edukimit. Nxënësit e shkollës “Arsimi I Shqipërisë”prezantuan projektin që ndihmon në: • Njohjen, mbrojtjen dhe vlerësimin e trashëgimisë• Motivimin dhe orientimin e nxënësve• Shpjegimin e lidhjes mes trashëgimisë dhe krijim-tarisë dhe mes trashëgimisë dhe historisë• Integrimin dhe pëfshirjen sociale në parandalimin e degradimit të tyre • Lidhjen në mes trashëgimisë dhe qytetarisë deokratike• Aspektet edukative në ndërtimin e njohurive dhe formimin e personalitetit të fëmijëve dhe studentëve.

Trashëgimia si koncept• Trashëgimia kulturore dhe natyrore është një nga pasuritë më të çmuara të botës sonë të krijuara dhe të transmetuara brez pas brezi nga njeriu.• Origjina e krijimit të konceptit “trashëgimi botërore” lidhet me krijimin e organizatës së UNESCO-s, më 16 nëntor 1945 dhe synimin e saj madhor për të krijuar paqe në mendjen e njerëzve .• Trashëgimia është mbi të gjitha njohje dhe popullar-izim I traditës dhe I vlerave më të spikatura të krijuara nga natyra dhe njerëzimi ndër shekuj.Paraqitja skematike e ndarjes së trashëgimisë:

Trashëgëmia natyrore• Konceptet bazë të trashëgimisë natyrore janë të përcaktuara nga Konvnta e UNECCO-s, në vitit 1973dhe konventat e tjera, në vazhdim , të cilat e kanë vlerësuar trashëgiminë natyrore si një formë unikale të pasurisë që trashëgojmë nga e shkuara, në të cilën njerëzit jetojnë kohën e tyre edhe e lenë trashëgiminë për brezat e ardhshëm. • Në vlerat e trashëgimisë natyrore, mjedisore dhe të peisazhit përfshihen:-elementet natyrore të përbëra nga formacione fizike dhe biologjike,-formacionet gjeo-logjike dhe fiziografike,-sitet natyrale me bukuri natyrore Si të ruajmë trashëgiminë tonë?Për ruajtjen e trashëgimisë specialistët e konservimit janë përfshirë në veprimtari të ndryshme, si: o Parandalimi o Restaurimi

Trashëgimi kulturore në KosovëI. Kosova me vlerat e saj të Trashëgimisë Kul-turore është dhe mbetet një vend shumë tërheqës dhe i hapur për të gjithë.

Trashëgimia Materiale e Kosovës është krijuar në mes të qytetërimeve antike, dhe asaj pas erës së Re, e cila trashëgon një thesar të pasur kulturor, dhe është pjesë e trashëgimisë kulturore botërore. Kjo trashëgimi e pasur, gjendet në çdo pjesë të Kosovës, në parqet e qendrat arkeologjike, në parqet natyrore, në galeritë e artit, në arkivat fotografike e filmike, në kalatë dhe kullat, në monu-mente fetare dhe banesat popullore, në kalldrëmet e rrugicat e ngushta, në shatërvanët si edhe në të gjitha muzetë e saj.

II. Trashëgimia kulturore jomateriale shpirtërore, në vete përmban mënyrat, paraqitjet, shprehjet, gjuhën, njohuritë dhe krijimtarinë pop-ullore, si dhe veglat, objektet, artizanalet dhe hapësirat kulturore që përfaqësojnë ato, dhe që bashkësitë, grupet, por kur është rasti, edhe indi-vidët i pranojnë si pjesë përbërëse të trashëgimisë së tyre kulturore.

Kjo trashëgimi kulturore jomateriale, është përc-jellë brez pas brezi, është krijuar në shekuj e në vijimësi nga bashkësitë dhe grupet në funksion të mjedisit të tyre, të ndërveprimit të tyre me natyrën dhe të historisë së tyre, dhe u jep atyre ndjenjën e identitetit dhe vazhdimësisë, duke ndihmuar kështu për promovimin e respektit për diversitetin kulturor dhe të krijimtarisë tradicionale njerëzore.

24

NËNA

Kuptimin që ti i jep,Prezenca jote të bën,

Të ndihesh e lirë,Dhe çdo gjë merr pamje të mirë.

Momenti i vetëm në jetë,Që ti buzëqeshje, derisa unë

qaja,Ishte momenti që më solle në

jetë,Dhe gjithmonë në zemrën tënde

kam mbetë.

Ka çaste që unë nuk i kujtoj,Me shumë dashuri nga ti I dëgjoj,

Hapat e parë të mi,Që ti gjithmonë i mendon.Shpresoj që fjalën e parë,

Ty ta kam drejtuar,Nga këshillat e tua

gjithçka kam mësuar.

Të thërras nga zemra.Emri yt më mbushë me jetë.

Përgjigjja që ti më jepMë rikthen në rrugë të drejt.

Ka shumë fjalë që nuk ngopemTy duke ti kushtuar.

Por nga zemra të them:Ti je mrekullia e botës për mua!

Eljona Sopjani

Zemra e nënës

Erdhi dita, erdhi koha,Asnjë copë bukë në sofër su gjet.Kush vallë na paska mallkuar?Detyrim ta kemi këtë gurbet,

Sa mundim për ta rritur.

Nëna e vetme, pa të atinPo jeta qenka e tillë, erdhi dita

Për gurbet të nisin djalin.Lotët se pritnin njëri-tjetrin,Kur dha të fundit përqafim.

Goja s'mund ta thoshte atë që ndjente zemra

-Lamtumirë o biri im!Kaloi kohë e gjatë

Shkuan javë, muaj e vite…


Xhamia “Sulltan Mehmet Fatih” është në rrugën “Nazim Gafurri”, oborri i saj është në formë trekëndëshi dhe kufizohet me tri rrugë, dy rrugët anësorë çojnë drejt tregut të gjelbër, ndërsa rruga në anën e kiblës në anë djathit shkon drejt qendrës së tashme të qytetit, ndërsa në anën e majtë drejt parkut “Gërmia”,në jug të xhamisë është Hamami i Sulltan Mehmet Fatihut. Në oborrin e xhamisë është shatër-vani nga mermeri. Shatërvani është i mbuluar me çati me tjegulla dhe ka 16 çezme që shërbejnë për marr-jen e abdesit. KALAJA E PRIZRENITKalaja e Prizrenit është një monument i trashëgimisë kulturore në Prizren, Kosovë.Kalaja e Prizrenit përmban në vete një pjesë të rëndë-sishme të historisë së lashtë të qytetit. Trashëgëmia kulturore e vendeve tona Shqipëtare -Veshjet tradicionale në Kosovë Veshjet popullore, janë pa dyshim një nga manifes-timet më të fuqishme të kulturës tradicionale. Ato janë trashëguese e transmetuese të shumë elementëve, që vijnë nga lashtësia dhe nga koha e mesme, por janë njëkohësisht edhe shprehje e marrëdhënieve kulturore me popuj të tjerë gjatë shekujveVeshjet më të lashta Kostumi më i hershëm, që përcjell një mesazh qindravjeçar është xhubleta, e cila e ka origjinën përg-jatë Alpeve dhe kalon deri në malësinë e Malit të Zi. Megjithëse etnografët më të shquar të Shqipërisë kanë bërë studime nga më të ndryshme, për të akoma nuk është arritur në një shpjegim konkret, pse kjo veshje ka qenë ekzistente vetëm në malësinë e Veriut. Ndërsa elemente të tjera të antikitetit, që përcil-len nëpërmjet veshjes popullore, janë këmisha e gjatë, struka (pelerina e gjatë) dhe opingat me majë.Ushqimet tradicionale shqiptareKemi ushqime të shumta tradicionale, thuhet se janë gatuar në ditën e enjte pasi që tek shqiptarët dita e enjte ka qenë ditë apo natë e shenjtë, edhe sot tek disa shqiptarë është shenjë, simbol dita e enjte , ku festohet dhe gatuhen. Kurse në t'premtën hanë ushqim më të lehtë dhe japin premtimet tek H-yjet e tyre. Në disa restaurant është bërë traditë që lëngu të përdoret si paragjellë. Ndërsa ndonëse pitja është gjithë ballkanase në Kosovë përdoret shumë dhe ka disa lloje si: Pitet me Mish të Grirë, Spinaç, Gjizë, Lakra, Qepë, Molla, Fasule, Mantia, etj. Gjithashtu disa ushqime të tjera tradicionale janë Maza e kallam-ojt, Lakrori, me miell të grurit dhe të misrit, Flija, Krela-na, Krelana e kallamojt, Pitja, Perpeqi, Rrethatorja, Kungullori, Samza etj.

UJËVARA E MIRUSHËSe n johur edhe s i Mirusha ndodhet në lumin Mirusha në Kosovë Ujëvarat e Mirushës janë p jesë e n jë parku me rëndësi të veçantë natyrore, shkencore, ku l turore dhe tur is t ike. Sipas IUCN, zona i përket kategor isë ”Peizazh i mbroj tur” , kurse r r jedha e lumi t Mirusha i përket kategor isë ”Monument natyror” .

25

Projekt në Lëndën Trashëgëmi kulturore punuar nga nxënës të shkollës


Gjatë kohës së kampi t , sec i l i nga ne nd ihe t i re laksuar, i f reskuar dhe i mbushur me energ j i për je të . Sec i l i e g jen ve ten në n jë bo të k re j tës ish t t je të r, të mbushur me aventura dhe kënaqës i . Sho-qër i të me n jë r i - t je t r in fo rcohet dhe ndërvepro jnë në shumë g jë ra që ne s ' i kemi d i tu r më parë . Çdo g jë duket për mreku l l i , që nga ambien t i e der i tek a tmosfera që mbizo tëron mes fëmi jëve , të c i lë t janë të lumtur dhe të ga tshëm për kë të kamp veror. Çdo d i të bëhet dhe më emoc ionuese, çdo g jë bëhet dhe më mbresë lënëse. Këto janë d i të t , ku fëmi jë t nuk duan që të mbaro jnë asn jëherë ky kamp. Çdo fëmi jë sh i jon l i r inë e t i j dhe shoqër inë që ka r re th ve tes . Kënaqës inë që ta o f ron ky kamp duhet që ta sh f ry tëzo-jnë në maks imum të g j i thë , ngaqë a i ësh të n jë f rymëz im për të a r r i tu r çdo g jë që ne syno jmë me qetës i dhe argë t im.

V era , n jë s t inë f resk ie dhe dë f r im i . Bukur i të dhe sh i je t e kësa j per iudhe, nx-ënës i t e shko l lës sonë i sh f ry tëzo jnë në mënyra të ndryshme. G ja të kë t i j kampi , në fy ty ra t e të g j i thëve mbizo tëron n jë buzëqesh je dhe emoc ion i papërshkruar. F i l l im ish t , mund të themi se kampi zg ja t 1 mua j , duke f i l l uar nga da ta 1 der i në 31 kor r i k . G ja të kësa j kohe zhv i l lohen shumë ak t iv i te te dhe lo jë ra të ndryshme s i : ka lë r im i , ka lçe to , bowl ing , va l lëz im, o ra e no t i t në p ish ina të hapura dhe të mby l lu ra , lo jë ra të ndryshme brenda ob-jek t i t të shko l lës , p iano e t j . Nxënës i t për f i to jnë n johur i të g je ra s i : in fo rmac i -one të ndryshme, shoqër i të re ja , shkëm-b im të eksper iencave me shko l la të ndryshme të vend i t e t j . Kampi ësh të n jë a rsye më shumë, që pr indër i t duhet të zg jedh in shko l lën "Ars imi i Shq ipër isë" për fëmi jë t e ty re

26

Një muaj dëfryes në Kampin Veror “Fëmi jë të lumtur”

Punuar nga k lasa X


"Fakti që ekspedita gjeti më shumë materiale në të njëjtën vendndodhje se sa kishte kaluar vite për të gjetur, dhe ky është një konfirmim i historisë," – ka thëne Steinhardt.Në raportin e tyre, Steinhardt dhe Bindi e përshkru-ajnë ekspeditën në të cilën morën pjesë.Grupi i kërkuesve ishin në kërkim të kuazikrista-leve që ndodhnin natyrshëm, një lloj unik të ngurtësh që janë sintetizuar për herë të parë në laborator nga shkencetari Izraelit Dan Shechtman në vitin 1982. Më pas në vitin 2011 ai mori edhe një çmim Nobel për Kiminë për këtë zbulim.Koncepti i kuazikristaleve është prezantuar për herë të parë nga Steinhardt dhe studenti i tij Dov Levine. Deri në punen e tyre është besuar se të gjithë të ngurtët, sintetikët apo natyroret, formojnë kristale të zakonshme - materiale struktura e të cilëve është e bërë nga një kapje e vetme atomesh që përsëriten në intervale të rregullta, duke u bash-kuar së bashku në një mënyrë të ngjashme si pllakat e banjës.Kuazikristalet kanë dy ose më shumë lloje kapjesh që përsëriten në intervale të ndryshme dhe me një raport jo racional, që lejon që të gjitha simetritë që mendohej më parë se ishin të ndaluara, më anë të këtij zbulimi të rezultojnë të mundura.Që nga zbulimi i kuazikristaleve në laborator, kërkuesit kanë krijuar më shumë se njëqind kuazikristale artificiale që janë përdorur në raste të ndryshme, që nga tiganet që nuk ngjisin dhe deri tek brisqet e rrojës.

Më 05 tetor 2011 shkencëtari izraelit, Daniel Sheht-man, ka fituar Çmimin Nobel për Kiminë, për zbulimin e tij të kuazikristaleve. Sipas Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencave, zbulimi i Shehtmanit ka ndër-ruar qasjen e shkencëtarëve. Për dallim nga bindjet e mëhershme se atomet në kristale kanë shfaqje simetrike, Shetman ka dëshmuar se atomet në kristale mund të paraqiten në forma të ndryshme.Zbulimi i kuazikristaleve në vitin 1982, plot 70 vjet nga hedhja e themeleve të Kristalografisë klasike dhe vlerësimi me çmimin Nobel i studimit për zbulimin dhe argumentimin e strukturës së tyre (D.Shechtman, 2011) është një revolucion në Kristalografi dhe një ngjarje e madhe në Fizikë dhe në Shkencën e Materialeve. Ky zbulimi braktisi kufijtë e shkencës së Kristalografisë klasike dhe zhvendosi paradigmën e periodicitetit kristalin. Klasa e re e kuazikristaleve të zbuluara shfaq veti befasuese bazuar në një strukturë të një rregullsie të largët në hapësirën 3D, por jo periodike, falë pranisë të një elementi të ri simetrie, boshtit të simetrisë të rendit të 5-të, që përjashtohet në klasën e kristaleve. Ajo që e bën akoma më interesante këtë zbulim është arkitektura e strukturës së tyre.Çfarë janë kuazikristalet?Në mëngjesin e 8 prill 1982, një imazh difraktometrik me piqe të mprehta, i një përzjerje tëalumin -palladium-mangan(Al-Pd-Mn), me një simetri rrotullimi të kundërshtuar nga ligjet enjohura deri atëherë të simetrisë së periodicitetit të trupave kristalinë, u shfaq në mikroskopinelektronik të Prof. Dan Shechtman. Kristalet e vrojtu-ara u quajtën të ndaluara dhe për shkak të mungesës së periodicitetit të kristalit, u emëruan kuazikristale.Të dhënat bëjnë të mendohet se kuazikristalet kanë origjinë jashtëtokësoreRezultatet nga një ekspedite në pjesën e largët të Rusisë Lindore me qëllimin për të përcaktuar origjin-en e kuazikristaleve për të cilat është folur mjaft këto kohët e fundit, kanë treguar të dhena të mjaftueshme për tu bindur që ato kanë ardhur në Tokë nga hapësira.Paul J Steinhardt dhe Luca Bindi tregojnë që mostrat e kuazikristaleve janë gjetur në një mjedis që nuk i plotëson kushtet e nevojshme të duhura për të prod-huar këto kuazikristale, në këtë mënyrë duke shtuar besimin që në fakt këto janë sjellë në Tokë nga ndonjë meteor.Për më tepër, zbulimet e tyre tregojnë që mostrat e kuazikristaleve janë sjellë në atë zonë gjatë epokës së fundit të akullnajave, duke sygjeruar që meteori ka mundësi ta ketë goditur Tokën rreth 15 000 vite më parë.

27

Punoi: Altina Zogaj

Për të pasur një shëndet të mirë, organizmi ynë ka nevojë për më shumë se dyzet lloje të ndryshme lëndësh ushqyese. Duhet pasur parasysh se ҫdo ushqim që siguron kalori dhe lëndë ushqyese, duhet të jetë pjesë e një diete ditore. Asnjë ushqim I vetëm nuk mund t`I sigurojë të gjitha lëndët ushqyese që na duhen . P.sh.,qumështi siguron kalciumin, por pak hekur; mishi siguron hekur, por pak kalcium etj.Një ushqyerje e baraspeshuar bazohet në formulën 55-30-15. Kjo do të thotë se 55 % e kalorive duhet të mirren nga konsumimi I karbohidrateve, 30 % nga yndyrnat dhe 15 % nga proteinat.

R e v i s t a N ë n t o r iP u n i m e t ë n x ë n ë s v e

28

Punoi: Arberesha Rexha

Vitaminat Vitamina të tretshme në ujë Burimet kryesore Funksionet kryesore

Vitamina 𝐵 (tiamina) Mish, peshk, drithëra integrale, lajthi, maja,mëlci, zemër, mish derri.

Koenzimë në reaksionet e frymëmarrjes qelizore,ndihmon në funksionimin e zemrës dhe të nervave.

Vitamina 𝐵 (riboblavina) Peshk, shpendë, djathë, maja, perime të gjelbra.

Ndihmon për të pasur një lëkurë të shëndëtshmë; në riparimin e indeve dhe në metabolizmin e karbhidrateve.

Vitamina 𝐵 (niacin) Drithëra, peshk, shendë, dmate, bishtajore, patate.

Ndihmon për një lëkurë të shëndetshmë; merr pjesë në metabolizmin e karbohidrateve.

Vitamina 𝐵 (ciankobalamina)

Mish, mëlci dhe të brendshmë, peshk, vezë, qumësht.

Merr pjesë në formimin e rruazave të kuqe të gjakut; koenzimënë reaksionet e metabolizmit; ndihmon në sintezen e acideve nukleike etj.

Vitamina C (acid askorbik) Boronica, speca, domate, agrume, patate

Ndihmon në shërimin e plagëve, në mbrojtjen nga infeksionet(mishrat e dhëmbëve dhe dhëmbët).

Vitamina të tretshme në yndyrë

Vitamina A (retinoli) Gjalpë, qumësht, e verdha e vezës, djathë, karota, perime të gjelbra të errëta, të kuqe, të verdha(spec), frutat.

Forcon shikimin, ndihmon në zhvillimin normal të indit epithelial; ndihmon në rritjen dhe shumimin normal.

Vitamina D (kolikalciferoli) Salmon, peshk ton, vaj I peshkut, qumësht I pasuruar me vitamin, djathë.

Ndihmon në përvetësimin e kaliumit, nxit kockëzimin normal të kockave dhe të dhëmbëve.

Vitamina E (tokoferoli) Vajra bimore, drithëra, vezë, sojë ,arra, fasule.

Mbron membranat qelizore nga dëmtimi prej radikaleve të lira, ndikon në zhvillimin normal të

Vitamina K (menadioni) Perime me gjethe të gjelbra, mëlci, fasule, banana, gështenja, lulelakër.

Nxit mpiksjen e gjakut, qarkullimin normal në kapilarët e gjakut, rrit efektin e vitaminës C.

Mikroelementet Burimi Roli

Jodi Prodhimet e detit, bimët që rriten në toka të pasurame jod,kripa e jodizuar.

Sintetizon hormonet e tiroideve

Kabalti Perimet gjethore, peshku,mëlcia.

Merr pjesë në sintezen e vitaminës B12.

Zinku Mishi, midhjet, produktet e qumështit.

Merr pjesë në sintezen enzimave tretëse;ka funksion imun (mbrojtës)

Molibdeni Bishtajoret, drithëra, qumështi.

Merr pjesë në sintezen e proteinave.

Mangani Drithërat, bishtajoret, arrat.

Merr pjesë në formimin e hemoglobinës dhe në formimin e uresë.

Seleni Mishi, ushqimet e detit, drithërat.

Parandalon shkatërrimin e kromozomeve.


Sa vija përbëjnë pentagramin:Dy Tre Katër Pesë

Ku vendoset nota 〖DO 〗_1 në pentagram:Në vijën ndihmëseNë vijën e parëNë fushën e parëNë vijën e dytë

Pse çelësi I violinës quhet çelës sol:Sepse fillon në vijen e dytë të pentagramitSepse fillon në fushën e dytë të pentagramitSepse fillon në vijën e parë të pentagramitSepse fillon në fushën e parë të pentagramit

Një takt 2/4 përbëhet nga:Një notë tetshe dhë një dotë katërsheNjë notë tetshe dhe dy nota katërsheDy nota tetshe dhe një notë katërsheDy nota tetshe dhe dy nota katërshe

Takti 2/4 ka njësi notën:TetsheKatërsheNotën gjysmëNotën e plotë

Një notë gjysëm përbëhet nga:Dy nota gjashtëmbëdhjetësheDy nota tetsheDy nota katërsheDy nota të plota

Kuarta është largësia në mes:Dy tingujveTre tingujveKatër tingujvePesë tingujve.

30

Zingjirët ushqimor Kopshti i perimeve është vendbanimi i shumë bimëve dhe kafshëve. Një kafshë që ha kafshë të tjera,quhet kafshë grabitqare.Karkaleci ha bimë.Më pas ai bëhet pre për hardhucën, e cila është një kafshë grabitqare.Më pas hardhuca bëhet pre për shqiponjën,e cila është një kafshë grabitqa-re.Kur konsumatori i fundit vdes,trupi i tij dekompozohet nga mikroorganizmat dhe kër-pudhat.Si e prodhon bima ushqimin?Një bimë ka nevojë për ujë,dyoksid karboni dhe energji diellore që të kryejë procesin e fotosintezës.Këta janë faktorët kryesor që bima të prodhoj ushqimin.Zingjirët ushqimor fillonjë me një bimë.

Fizike

Punoi:Jona Demiri Punoi: Klasa VI


Përmes kolorit dhe temës ngjyrës dhe linjave është shpreh ambicja dhe shpresa që janë dy protagonistët në jetën e njeriut që shfaqen çdo herë si ngacmime psikologjike ku e shtyn njeriun të vazhdoj më tutje . Në tërë sfondet e pikturës në murin e shkollës sonë dominojnë nuancat e ngrohta dhe te ftohta te ndërlidhura njëra me tjetrën duke treguar gjithherë diçka në mënyrë metaforike jo reale, por në mënyrë ilustrative pamjen e një qyteti të bukur dhe me plot kolor që ne do ta deshironim ta kishim në vendin tonë. . Në plan të parë vërehen ndërtimet që shfaqen si simbol i së bukurës në këtë kaos i paraqitur në forma të ndryshme duke treguar kreativitet përmes ngjyrës, vijës, njollës duke u munduar të zbërthej botën emocionale dhe si i tillë shfaqet në rastin tonë përmes artit i cili erdhi si risi në ambientin e shkollës, që cilësohet si kreativitet dhe zbukurim optik për syrin .Murale të tjera do bëhen në shkollën tonë nga prof. Blerta Hoti dhe nxënësit e shkollës.

Punoi: Lirie Rexha

Arti i piktures në një dimension tjetër Qyteti përmes gjuhës së artit” Përjetimi si koncept dhe si trazim,çfarë në të vërtetë na ngacmon që ky instinkt emocional i cili del nga thellësia me të pan-johurat e saj psikologjike me një mijë pikëpyetje e alternativa që i japim qoftë ne individualisht, ose ata që na rrethojnë. Një psikolog mund të teorizoi disa pikëpamje të cilat japin pafund përkufizime. Si të tilla janë binom i një koncepti të cilat ku e ku na shfaqen bota imagjinatave, të cilat herë - herë bash-këkzistojnë me realitetin e ku e ku janë edhe në kundërvënie. Sigurisht një artisti i duhen të tilla teorizime jo për ti shpjeguar si fenomene, por për t’i shpërfaqur brenda konditave për aq sa e lejon imagjinata për të receptuar dy linja psikologjike dhe estetike. Dhe gjithë këtë emocion shpirtëror është interpretar me gjuhën e artit në këtë rast në sipër-faqen e murit , natyrshëm duke i prëceptuar një varg ngjarjesh të cilat me patjetër u bënë pjesë e jetës sonë në raport me tërë ato që përjetuam si popull në cilat ngjarje deomos edhe ne si njerëz nuk mund të jemi imun, por doemos me gjuhën e artit shprehim kreativitetin tonë në zona dhe hapësira të ndryshme të bukurën, mllefin dhe gjithë atë që na preukopon.

30

Të gatshëm për luftën e Kosovës u treguan Adem Jashari dhe familja e tij, po ashtu duke mos harruar Hazir Pajazitin, Agim Ramadanin e shumë luftëtar të tjerë. Këta luftëtar asnjëherë nuk u kursyen për të luftuar deri në frymën e tyre të fundit. Gjithmonë ishin të gatshëm dhe të armatosur, por kishte vështirësi dhe mungesë të municoineve, por ata gjithmonë kishin vetëbesim dhe kurajo. Ata gjithmonë thonin: "nëse ne nuk mundëm të jetojmë në liri, atëherë të luftojmë që nesër fëmijët tanë të jenë të lirë, të jetojnë dhe të mësojnë gjuhën shqipe në shkolla, që ne këtë të drejtë dhe kënaqësi asnjeherë nuk e mbizotëruam"Rolin e madh e patën edhe intelektualët e asaj kohe të cilët kontribuan shumë, dhe modelin e tyre e marrin edhe shumë intelektualë të ditëve të sotme. Ata gjith-monë ndihmuan, aq sa kishin mundësi, por asnjëherë nuk hezituan.Dr.Ibrahim Rugova, i cili dha një kontribut të madh, dhe ndryshe është quajtur si lider shpirtëror i shqip-tarve i cili sensibilizoi cështjen shqiptare në mbarë botën ku ndryshe njihet edhe si "arkitekt i pavarësisë" së Kosovës dhe si i tillë njihet si Presidenti historik i Kosovës.Këto kontribute, këto kërkesa, këto vrasje nuk mbaru-an deri më 1999. Në këtë vit u zhvilluan vrasje, luftëra dhe plackitje të cilat këto pasoja i detyruan shumë shqiptarë ti braktisin shtëpitë e tyre. Por kishte edhe prej atyre që luftuan dhe e dhanë jetën e tyre për clirimin e Kosovës. Lufta mbaroi me ndërhyrje e NATO-s, e cila ishte një forcë e armatosur dhe e pushtetshme, që na ndihmoi dhe na cliroi nga pushtimi serb. Po ashtu edhe në Kosovë në kohën e luftës kishte luftëtar të cilët e formuan Ushtrinë Clirimtare të Kosovës, të cilët këta guximtarë, këta patriota sakrifi-kuan vetën dhe gjithcka që kishin vetëm e vetëm për ta cliruar shtetin tonë.Lufta më në fund mbaroi, por duke mos harruar që na mori më vete shumë pasoja dhe humbje jetësh.Por ata njerëz të cilët u flijuan për vendin tonë, ata janë dhe mbetën në përjetësi dëshmor, të cilët asnjëherë nuk harrohen dhe gjithmonë e dimë se me gjakun e tyre ne sot jetojmë të lirë.Lufta mbaroi, të drejta dhe liri ne kishim, por ne nuk mbizotëronim një shtet,nuk kishim një flamur, nuk kishim një skemë, nuk kishim një kushtetutë e cila të na garantonte se ne jemi të lirë. Kontribut dhe përpjek-je dhanë shumë njerëz që Kosova të bëhej shtet, por kjo përpjekje nuk u realizua deri më 17 Shkurt 2008, përkatesisht në ditën e diel ku Kosova u bë një shtet i pavarur dhe sovran po ashtu edhe demokratik. Nga ai moment ne i përkasim një shteti, që ishte shteti më i ri në botë. Që nga ai moment e deri në pafundëesi ne e gëzojmë këtë epitet dhe jemi shumë të priveligjuar, sepse sa do i vogël që është me sipërfaqe shteti ynë, nga ky vend dalin shumë "Yje" të cilët na përfaqsojnë si Ambasador të Kosovës.

Edukimi FizikAktiviteti fizik është i domosdoshëm në çdo stad të jetës. Ky është një nga investimet më të mira që mund të bëni për të pasur një shëndet të mirë. Studi-met e kohëve të fundit tregojnë se ushtrimet fizike ndikojnë për një jetë të shëndetshme më të gjatë, më të mirë dhe më të zgjuar. Sporti dhe shëndeti Njerëzit që merren rregullisht me sport jetojnë deri në 4 vjet më gjatë se njerëzi që bëjnë pak ose asnjë lloj aktiviteti fizik. Ushtrimet e rregullta fizike ndihmojnë në parandalimin e shumë sëmundjeve si p.sh sëmundjet e zemrës, tensioni, diabeti etj. Ato pakësojnë gjithashtu stresin dhe depresionin. Pak histori…Gjatë shekullit të XIX nga shumë kërkime të kryera është arritur në përfundim se në tempujt parahis-torike zhvilloheshin ceremoni dhe rituale të cilat përf-shinin aktivitet fizike. Shkrimet e vjetra dhe disa ilustrime tregojnë qartë se aktivitetet fizike si : mund-ja,gjimnastika,boksi,noti,atletika etj, praktikoheshin edhe shumë kohë më parë.

Lojërat OlimpikeLojërat olimpike janë një manifestim i garave të ndryshme sportive që mbahen çdo katër vjet. Lojërat Olimpike ndahen në Lojëra olimpike verore dhe lojëra olimpike dimërore . Simboli Olimpik modern me pesë rrathët me ngjyra të ndryshme, ashtu sikurse edhe flamuri olimpik u propozua nga Pjer de Kubertin në vitin 1914. Pesë rrathët e ndërthurur përfaqësojnë pesë kontinentet e jetuar nga njerëzit në rruzullin tokësor. Ndërthurrja e rrathëve është shenjë e përgjithshmërisë së Lojrave Olimpike ku atletët e mbarë botës mblidhen së bashku .

AtletikaAtletika thuhet se është sporti më I vjetër në botë, sport i cili daton si një sport professional që në mijëv-jeçarin e dytë para erës tonë. Në këtë sport hyjnë disiplinat e bazuara në lëvizjet natyrore të vrapimit, kërcimit, gjuajtjes dhe hedhjes.

NotiTë notuarit është një ndër aktivitet që ndihmon dhe forcon zemrën pasi përbën një nga sportet më të pasura me lëvizje. Noti përbën sportin më gjithë përf-shirës duke vënë në lëvizje të gjithë trupin duke ofruar diçka që asnjë ushtrim tjetër aerobik nuk mund ta ofrojë.

BasketbolliBasketbolli është nje nga sportet më të popullar-izuara dhe të shikuara gjerësisht në botë. . Basket-bolli është shpikur trajneri I universitetit Kansas James Naismith.Organizata ndërkombëtare e bas-ketbollit është FIBA (Fédération Internationale de Basketball Amateur), ndërsa liga më e popullarizuar është NBA e cila përbëhet nga 30 ekipe nga SHBA dhe Kanadaja.

FutbolliFutbolli është sporti më i popullarizuar në botë. Futbolli ka rrënjët që nga lojrat e para me top, ndërsa si sport zyrtar lindi në Angli. Organizata ndërkom-bëtare e futbollit është FIFA (Fédération Internatio-nale de Football Association). Kompeticioni më I rëndsishëm është kupa e botës i cili organizohet çdo 4 vjet. Ndeshja më e rëndsishme është El Clásico e cila zhvillohet mes Real Madrid C.F dhe F.C Barcelo-na.

Punoi: Leon Sekiraca

R e v i s t a N ë n t o r iP u n i m e t ë n x ë n ë s v e

31

ARSIMI I SHQIPËRISËSHKOLLA 12 - VJEÇARE

Shkollimi im,

e ardhmja ime!

revista Nentori 3- shk ASh- print copy në 17 vitet e lirisë e 8 vitet e pavarësisë ... Për çdo vit prezantohet projekti rajonal në zhanrin ... te arritja e fëmijëve të mi

Documents