Rettskjelder til fots Avslutning - uio.no file© DET JURIDISKE FAKULTET UNIVERSITETET I OSLO Kva kan vi byggje på i ein dom? •Rettsoppfatninga hos den dommaren som dei andre dommarane

© DET JURIDISKE FAKULTET

UNIVERSITETET

I OSLO

Rettskjelder til fots

Avslutning 22. januar 2010

Ola MestadProfessor dr. juris

Senter for europarett og Avdeling for petroleums- og energirett


UNIVERSITETET

I OSLO

Utgangspunkt for Rettskjelder til fots

• Innhaldet:

• Frå målet med rettsstudiet:– ”Den viktigste ferdigheten som skal oppøves er å lære å stille,

analysere og løse spørsmål etter gjeldende rett.”

– ”evnen til kritisk å vurdere hvordan rettsspørsmål bør løses”

• Arbeidsmåten denne veka:– Individuell førebuing

– Kollokvering

– Deltaking i diskusjon med lærar og medstudentar


UNIVERSITETET

I OSLO

Tre tema i dag

• Litt systematisk rettskjeldelære

• Litt oppgåveløysingsmetode

• Sjølve oppgåveløysinga


UNIVERSITETET

I OSLO

Kva for rettskjelder har vi sett på?

• Lover og lovtekst

• Lovforarbeid

• Høgsterettsdommar

• Litteratur (lærebøker)

• Eigne vurderingar

• Er alt dette rettskjelder?– Def.: Det vi byggjer på når vi tar standpunkt til rettsspørsmål.

• Finst det andre rettskjelder?


UNIVERSITETET

I OSLO

Lov og lovtekst

• Lover er generelt avgjerande for løysinga på lovregulerte område

• Forholdet til avtalar (kontraktar)– Lova går føre eller den vik til side

• Forbrukarkjøpslova er tvingande (preseptorisk) i favør av kjøpar, jf § 3 første ledd

• Sameigelova er fråvikeleg (deklaratorisk), jf § 1 andre ledd


UNIVERSITETET

I OSLO

System i og oppbygging av lover

• Verkeområdet og definisjonar gjerne i dei første paragrafane

• Lover kan vere komplekse tekstar der regelen (eller løysinga) må finnast ved å lese mange paragrafar i samanheng

– T.d. forbrukarkjøpslova § 26, jf § 17, jf § 16 bokstav c) og §18, § 33 , jf. § 52 og § 54


UNIVERSITETET

I OSLO

Lovtolking

• Utgangspunkt: fastleggje meininga med ord og uttrykk ut frå vanleg språkbruk

• Men lovtekst er omhyggeleg gjennomarbeidd

• Tolking av ord– Døme: ”opplysninger” i fkjøpsl. § 16 første ledd bokstav c)

– Døme: ”det økonomiske tapet” i fkjøpsl. § 52


UNIVERSITETET

I OSLO

Lovforarbeid

• Kva finst?– Komiteutgreiing (NOU)

» Ikkje alltid

– Odelstingsproposisjon (Ot.prp.), No (frå 1. oktober 2009): Prop. L.

– Komiteinnstilling til Odelstinget i Stortinget (Innst.O.) No: Innst. L.

• Kva er viktigast?– Stort sett proposisjonen

• Lovforarbeid gir rettleiing til og grunnlag for lovtolkinga


UNIVERSITETET

I OSLO

Lovforarbeid i praksis

• Ot.prp. nr. 44 2001-2002 Forbrukarkjøpslova

• ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”-forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Til § 17, s. 173 sp. 1)


UNIVERSITETET

I OSLO

Høgsterettsdommar

• Nest viktigaste rettskjelde på lovregulerte område– Då gjeld dei lovtolkinga

• Døme: Rt. 1992 s. 1469 Leigebil– Tolkinga av ”økonomiske tap” i skadeserstatningsl. § 4-1

• Viktigaste rettskjelde på ulovregulerte område– Sjølvstendig grunnlag for rettsreglane

• Døme: hovudreglane om skyldansvar i skadebotretten (altså utanfor kontrakt)


UNIVERSITETET

I OSLO

Oppbygning av høgsterettsdommar

• Problemstilling– Døme: “Saken gjelder en forbrukerkjøpers krav om retting av

en mangel ved en videospiller.”

• Prosessuell historikk

• Anførslar frå ankande part

• Anførslar frå ankemotparten

• Dommarens (førstvoterandes) syn

• Votering frå dei andre dommarane

• Domsslutning


UNIVERSITETET

I OSLO

Kva kan vi byggje på i ein dom?

• Rettsoppfatninga hos den dommaren som dei andre dommarane sluttar seg til

• Skal faktum vere likt med vår sak?

• Er det nok å finne ei generelt formulert rettssetning?

• Kva kan vi bruke anførslane til?

• Korfor er det riktig å leggje vekt på ein dom i etterfølgjande saker?

• Ein høgsterettsdom om ei liknande sak er svært tungtvegande


UNIVERSITETET

I OSLO

Samspel mellom rettskjelder i rettsutviklinga• I Ot.prp. nr. 44 2001-2002 Forbrukarkjøpslova er

det vist til Rt. 1998 s. 774 Videospelar (s. 165 sp. 2)

• Til § 15 andre ledd om normalforventning: lovfesting av det som Høgsterett uttalte i videospelardommen

• Om den vidare tolkinga av den nye lovteksten: – ”I tråd med det Høyesterett uttaler i Rt. 1998 s. 774 på s. 781-

782, vil departementet fremheve at også svikt som er påregnelig, vil kunne være selgerens risiko.”


UNIVERSITETET

I OSLO

Er lærebøker (rettsvitskapen) rettskjelder?• Ja, ei rettleiande rettskjelde

• Men særleg viktig som hjelpemiddel til å finne fram i og forstå det som framgår av dei viktigaste rettskjeldene: lov, forarbeid, høgsterettsdom, folkerettslege plikter

• Viktig konsekvens for studieteknikken: gå inn i dei viktigaste rettskjeldene

– Og gjer det med energi


UNIVERSITETET

I OSLO

Vurderingar i rettsbruken

• Kan ein leggje vekt på kva som er rimeleg?

• Ja, innanfor det som dei bindande og tungtvegande rettskjeldene tilseier.

• Og på område der det er lite rettleiing å finne frå ”objektive” rettskjelder

• Men vurderinga av kva som er rimeleg må høve med verdivurderingar som ligg i rettssystemet

• I tillegg: Bruk vurderingar for å teste om det resultatet du har kome fram til er godt

– Og ta eventuelt ein ny runde


UNIVERSITETET

I OSLO

Litt oppgåveløysingsmetode ved praktiske oppgåver• Rydde opp i faktum

• Systematisere framstillinga etter– Partar

– Krav

– Anførslar/grunnlag

» Her kjem drøftinga

– Konklusjon


UNIVERSITETET

I OSLO

Heilt praktisk til drøftinga

• Ta først det som logisk eller kronologisk kjem først

– Ein struktur bør vere enkel

• Tenk at du er advokat for den eine sida, så for den andre sida, så dommar

• Prøv å bruke alle faktiske opplysningar

• Er du i tvil, så sei det (men systematiser og ordn først)


UNIVERSITETET

I OSLO

Oppgåva

• Kva for tvistar?

• Hallvard og Tina – Gabriel

• Hallvard – Tina

• Hallvard og Tina – Guten (og foreldra?)

• Tina (og Hallvard?) - Mor


UNIVERSITETET

I OSLO

Hallvard og Tina - Gabriel

• Kva er partsforholdet?– Hallvard og Tina er sameigarar 50/50

– Sameigelova § 2 første ledd ”like stor part kvar”

• Krava mot Gabriel– Betal for kretskortet (2.500)

– Betal Falken-rekninga (1.200)

– Betal flybillettane (6.000)


UNIVERSITETET

I OSLO


• Kva slags krav?– Erstatning (skadebot) / retting?

• Kva slags kontrakt– Kjøp

– Forbrukarkjøpslova nr 34 2002

• Vilkåra for erstatning/retting

• § 26?– ”Dersom det foreligger en mangel …, kan forbrukeren …”


UNIVERSITETET

I OSLO


• Så blir det vanskeleg

• Mangelsreglane

• Tidspunktet for vurderinga: § 18, jf § 14– Levering, pluss 6 månader (bevisbyrderegel)

• Så, for å finne kva som utgjer ein mangel: § 15, §16 eller § 17? Eller avtalen og det som elles blir sagt?

• Lese nøye innleiinga til kvar paragraf og halde det saman med faktum


UNIVERSITETET

I OSLO


• Det avtalte og situasjonen verkar saman med lovreglane

• § 17 om ting seld ”som den er”– § 17 a) ”dårligere stand … med rimelighet hadde grunn til å

forvente … forbeholdet, kjøpesummens størrelse, forholdene elles,”

– § 17 b), jf § 16 første ledd b eller c

• § 16 første ledd c– ”ikke svarer til opplysninger som selgeren i sin markedsføring

eller elles har gitt om tingen og dens bruk, … ha innvirket..”

– Selvig, Kjøpsrett om opplysninger: ”noenlunde konkretiserte uttalelser” (s. 244)


UNIVERSITETET

I OSLO


• Er det ein mangel?

– ”Dersom det på den ene siden er tatt et generelt ”som den er”-forbehold, men selgeren på den annen side har bekreftet at tingen kan brukes til et bestemt formål, må det konkrete utsagnet gå foran det generelle …” (Proposisjonen til § 17, s. 173 sp. 1)

• Smln med Rt. 1998 s. 774 Videospelar. 5 år for nytt utstyr

• Brukt bil, låg pris

• Burde Hallvard og Tina fått ein garanti inn i avtalen?

• Har Gabriel ved å reparere gratis innrømt at det er mangel?

• Konklusjon usikker - etter mitt syn ikkje mangel


UNIVERSITETET

I OSLO


• Dersom mangel (subsidiær drøfting):

• Krav på dekning av kretskortet?

• Retting § 29 – objektivt krav

• § 30 ”Avhjelp skal skje uten kostnad …”

• Men Hallvard har alt betalt? Men med atterhald.

• Gabriel må erstatte kostnaden ved kretskortet.


UNIVERSITETET

I OSLO


• Falken-rekninga

• Det er ein annan type kostnad enn sjølve rettingskostnaden

• Men § 30 ”uten kostnad” må nok tolkast slik at den òg omfattar denne typen kostnad. Det følgjer av forarbeida at lova skal takast på ordet.


UNIVERSITETET

I OSLO


• Flybilletten

• Erstatning

• § 33 objektivt ansvarsgrunnlag (ikkje krav om skyld hos Gabriel)

• § 52 ”det økonomiske tapet”

– ”påført ved kontraktsbruddet”

• Kva er økonomisk tap

– Rt. 1992 s. 1469 Leigebil

– Selvig, Kjøpsrett s. 136 også ”kostnader for å unngå …ergrelser, bryderi og ulemper av ikke-økonomisk art” kan tenkjast dekka.


UNIVERSITETET

I OSLO


• Tap som ein ”med rimelighet kunne ha forutsett som en mulig følge av kontraktsbruddet”, jf § 52 første ledd andre punktum

• Tapsavgrensingsplikt, jf § 54 første ledd– Billige flybillettar

• Nettotapet– Sparte bensinkostnader

• Konklusjon: fell vel utanfor det ein kunne føresett?


UNIVERSITETET

I OSLO

Hallvard - Tina

• Krav: Hallvard skal betale 40.000 og få bilen

• Følgjer det av sameigelova eller avtale? Nei

• Kva har Tina krav på?

• Dekning av skaden på bilen?

• Dersom ikkje guten eller foreldra betaler (eller betaler delvis)

• Hallvard er ansvarleg på ulovfesta grunnlag dersom han har vore aktlaus

– Å la nøkkelen stå i bilen

– ”skal fara fint med sameigetingen”, sameigel. § 8 første ledd


UNIVERSITETET

I OSLO

Hallvard - Tina

• Konklusjon: Hallvard må bøte hennar tap– Reparere bilen

– Eller dekkje hennar tap om dei sel bilen


UNIVERSITETET

I OSLO

Hallvard - Tina

• Flybilletten (3.000)

• Heilt grunnlaust krav


UNIVERSITETET

I OSLO

Andre spørsmål

• Guten– Skjønnsmessig ansvar etter skadeserstatningsl. § 1-1

– Bør han selje mopeden?

– Ikkje reduksjon på grunn av medverknad frå Hallvard

• Foreldra – Ansvar for 5.000 etter § 1-2 nr. 2

• Forholdet Hallvard - Tinas mor– Kan ho krevje han for 20.000?

– Fullmakt for Tina

– Sjølve situasjonen


UNIVERSITETET

I OSLO

Avslutning

• Oppgåver til eksamen vil ikkje vere heilt utforma som dette

• Les bøkene heretter med rettskjeldeinnfallsvinkel

• Fokusér på gode spørsmålsstillingar og analysar av spørsmåla

• Då kjem svara ganske lett

• Lykke til med resten av første avdeling

Rettskjelder til fots Avslutning - uio.no file© DET JURIDISKE FAKULTET UNIVERSITETET I OSLO Kva kan vi byggje på i ein dom? •Rettsoppfatninga hos den dommaren som dei andre dommarane

Documents