1 | Strona REKAPITULACJA RAPORTU KOŃCOWEGO DOTYCZĄCEGO DZIAŁAŃ PODJĘTYCH W RAMACH MODELOWANIA MIĘDZYWALA ORAZ PRZEPROWADZONEJ INWENTARYZACJI PRZYRODNICZEJ KONTRAKT 5.3/ZZMiUW Redakcja i opracowanie: Justyna Wasylów – Sweco Consulting Sp. zo .o. Paulina Nachaczewska – Sweco Consulting Sp. z o.o.
21
Embed
REKAPITULACJA RAPORTU KO COWEGObs.rzgw.szczecin.pl/files/assets/1/download/Streszczenie Raportu... · opisuje sytuacji hydrologicznej wymienionego obszaru, a jedynie przybliża wyniki
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Rekapitulacja została opracowana celem przybliżenia sposobu oraz wyników modelowaniahydraulicznegodlaobszarumiędzywalarzekiOdrynaodcinkuodOsinowadoŁubnicywrazzprzeprowadzoną inwentaryzacją przyrodniczą. Działania te zostały wykonane w ramachrealizacjiProjektuOchronyPrzeciwpowodziowejDorzeczaOdryiWisły,Kontrakt5.3/ZZMiUWNadzór projektowo – konstrukcyjny. Zarządzanie Projektem, pomoc techniczna oraz wsparciejednostek wdrażania projektu w zakresie wdrażana Projektu ochrony przeciwpowodziowejdorzeczaOdryiWisłyorazustaw,zktórychwynikaobowiązekochronyprzedpowodzią.
Opracowanieswoimzakresemobejmujeczęśćdotyczącąmodelowaniahydrodynamicznego:opisodcinka wraz z charakterystyką, zestawienie danych, opis metodologii wykorzystanej przymodelowaniuwrazzwynikamiorazczęśćpoświęconąinwentaryzacjiprzyrodniczejwykonanejnapotrzebyProjektu.Analogicznie, jakwprzypadkuRaportuwłaściwego,opracowanie tenieopisujesytuacjihydrologicznejwymienionegoobszaru,ajedynieprzybliżawynikipodjętychprac.
3. Opisodcinkaobjętegoopracowaniem
Pracenadmodelowaniemoraz inwentaryzacjąprzyrodnicząobejmująodcinekodOsinowadoŁubnicyorazczęśćMiędzyodrza.Przekładając tonakilometrażrzekiOdry,działaniamiobjętorzekę Odrę od km 645+000 do 728+000 na Regalicy (Odrze Wschodniej) i równolegle km025+500naOdrzeZachodniej.Obszartenjestobecnieprzeważniepokrytyroślinnością.
4.2 MetodologiamodelowaniaW przypadku modelowania międzywala zdecydowano się stworzyć model jednowymiarowy.Decyzjatapodpartabyłakilkomaczynnikami.Należądonichprzedewszystkim:
· Dostępność innych modeli jednowymiarowych, pochodzących z projektu ISOK.Wykorzystanie już dostępnychmodeli przyczyniło się do skrócenia czasu pracy nadmodelem,cowodniesieniudoobowiązującychwprojekcieterminówbyłoczynnikiemkorzystnym.
· Rozciągłość geograficzna terenu objętego modelowaniem. Modelowaniedwuwymiarowedanegoodcinkabyłobyrozwiązaniemnieekonomicznym,zewzględunawysokiekoszty,czaspotrzebnydo implikacjidanychorazczastrwaniaobliczeń(zmodelidwuwymiarowychwodniesieniudoobliczeńhydrodynamicznychkorzystasiędlaterenówograniczonych).
· założenia w stosunku do oczekiwanychwyników typowałymodel jednowymiarowy.Modeldwuwymiarowy jestbardziejszczegółowy, jednakżenapotrzeby tegozadaniarezultaty otrzymane z modelu jednowymiarowego przedstawiają pełen zakresinformacjiniezbędnychdoocenyzjawiskaiewentualnegopodjęciadalszychdziałań.
5 | S t r o n a
· Brak uzasadnienia ekonomicznego dla wykorzystania dwuwymiarowego modelu wzwiązkuzmożliwościąotrzymaniapełnegozakresuniezbędnychinformacjiiwynikówzmodelujednowymiarowego.
WzwiązkuzpowyższymopracowanomodelwnarzędziuPodwykonawcy(DHIPolskasp.zo.o.)–MIKE11.ModelopartyjestnarównaniuruchunieustalonegoSaintVenant’awykorzystującegoprawa zachowania masy i pędu. Model ten służy do obliczeń przepływu wody w korytachotwartych.TransformacjarównańSaintVenant’arealizowanajestwkażdymkrokuczasowymnaschemacieobliczeniowym.Równaniarozwiązywanesąmetodąiteracyjną.
Stworzono dwa warianty: Wariant 0 – odwzorowujący stan obecny oraz Wariant 1 – któryuwzględniazmianęwspółczynnikaszorstkościdlateraszalewowych.Takizabiegodzwierciedlaćmausunięcieroślinnościnaobszarzemiędzywala.Wmodelukażdyprzekrójpodzielonyzostałnatrzy części: koryto rzeki oraz prawy i lewy brzeg. Każdej podsekcji przyporządkowanoodpowiedniwspółczynnikszorstkościterenunManninga.
Dlakorytarzecznego,którewedługpozyskanychdanych,składasięgłówniezpiaskudrobnegoiśredniego,współczynnikanManninganiezmienianowramachWariantu1.Zewzględujednaknazbyt niską dokładność danych, zmienił się on podczas procesu kalibracji, tak aby w ramachmożliwych(zgodnychzrzeczywistością)wartościnajlepiejodwzorowaćcharakterhydrogramusymulacjidotegorzeczywistegonabaziedanychhistorycznych.
Proceskalibracjiprzeprowadzononaodrębnychdanychhistorycznych:z2006oraz2010roku.Do tego celupozyskane zostały odpowiedniedanedlanastępujących stacjiwodowskazowychbędącychwadministracjipolskiejiniemieckiej:
Dla wymienionych wyżej stacji, dane dotyczące przepływów dostępne były tylko dla stacjiGozdowice. Dane dotyczące stanów wody rejestrowane są natomiast dla wszystkichwymienionychstacjiwodowskazowych.
Schematmodelu 1D przedstawiono poniżej na rysunku. Przedstawia on odcinki rzek, terenyzalewowe oraz kanały połączeniowe zdefiniowane w modelu hydraulicznym. Długość rzek,opisana została za pomocą punktów kilometrażu. W modelu pozostawiono kilometraż
W modelach ISOK zdefiniowano poprzeczny rozkład współczynników szorstkości jakorównomiernynaOdrze(jednauśrednionawartośćdlacałegoprzekroju)orazjakopodziałna3strefywysoki/niskiprzepływ(3wartościdlaprzekroju)naOdrzeZachodniej.Tenostatnipolegana podzieleniu przekroju na trzy części - koryto rzeki, lewy i prawy brzeg - a następnieprzyporządkowanie każdej podsekcji jego współczynnika n Manninga. Wzaktualizowanym
· Bazie danych obiektów topograficznych (BDOT 10k) udostępnianych przez GUGiK -aktualność2012-2013r.
· Ortofotomapachorozdzielczości1metra,którestanowiłydodatkoweźródłodanychdoweryfikacji danych z BDOT. Ortofotomapy dla strony niemieckiej i polskiej posiadałyaktualnośćodpowiedniona2016r.i2011-2012r.
Dozdefiniowaniagórnegowarunkubrzegowegodlaposzczególnychscenariuszywykorzystanoobliczenia wykonane przez IMGW-PIB w ramach opracowania pn. „Wartości stanówwody iprzepływówmaksymalnychrocznychookreślonymprawdopodobieństwieprzewyższeniawrazz hydrogramami hipotetycznymi w przekrojach wodowskazowych Szczecin – Most Długi,Gozdowice, Bielinek”, które wykonane zostało na potrzeby realizacji Projektu OchronyPrzeciwpowodziowejwDorzeczuOdryiWisły.
Wmodeluhydraulicznymwybranezostałyodpowiadającezakresowiprzedsięwzięciaprzekrojepoprzeczne, w których następnie zmieniono wartości współczynnika szorstkości dlaodpowiedniego brzegu. Przyjęto, iżwspółczynnik szorstkościManninga n - 0,03 odpowiadałbędziesytuacjipousunięciuroślinności.
WprowadzonewtensposóbzmianystanowiąanalizowanywariantW1,sprawdzonydlatrzechscenariuszy przepływu o rocznym prawdopodobieństwie przewyższenia 10%, 1% i0,2%. Wpierwszejkolejnościwykonanoobliczeniawwarianciestanuobecnego,anastępniedlawariantuzusuniętąroślinnością.
9 | S t r o n a
4.5KalibracjaDokalibracji iweryfikacjipozyskanodane zdwóchnajwiększychwostatnimczasiewezbrań,którewystąpiłynaanalizowanymodcinkuOdry.Dokalibracjiwybranezostałydanepochodzącezwezbrania w 2010 r.Model skalibrowany został dla stanówwody, gdyż przepływy nie sąobliczanedlawodowskazów(zwyjątkiemGozdowic)znajdującychsięnatymodcinkuOdry.Dlacelów kalibracji iweryfikacji dolnywarunek brzegowy badanego docinkaOdry określono wGryfinie. Wybór ten wynikał z jakości danych dostępnych na wodowskazie Gryfino, czyligodzinnych odczytów poziomu wody. Na Odrze Zachodniej dolny warunek brzegowypozostawionojakorelacjaQ/h.
Kalibracjapoleganawykonaniu seriiobliczeń,w ramachktórych dąży siędo jaknajlepszegodopasowania wyników obliczeń do danych historycznych. Wykonane zostało kilkadziesiątsymulacji,wktórychdlabrzegówrzekiterenówzalewowychprzypisywanoróżnewspółczynnikiszorstkości.Ostateczniedobranewartościwspółczynnikówszorstkościmieszcząsięwmożliwychdo przyjęcia wartościach ze względu na charakterystykę terenu. Również objętość wodyprzenoszonazrzekinaterenyzalewowe(iodwrotnie)poprzezkanałypołączeniowepodlegałakontroli. W konsekwencji zmodyfikowano również przekroje kanałów połączeniowych, abyumożliwićprzepływwodywwiększymlubmniejszymstopniu.
Analizując wyniki kalibracji i weryfikacji modeli hydraulicznych, należy pamiętać oniepewnościachzwiązanychzposzczególnymielementamimodelu.Niepewnościąobarczonesądanepomiarowe(pomiaryhydrometryczne,pomiarybatymetryczne,numerycznymodelterenu)stanowiącebazędobudowymodelu.Dodaćdotegonależyniepewnościzwiązanezobliczeniaminumerycznymiwkonkretnymmodeluorazniepewnościzwiązanezoszacowaniemparametrówdanegomodelu.Biorącpoduwagępowyższemożnastwierdzić,iżdlawszystkichwodowskazów
44,24,44,64,8
55,25,45,65,8
66,26,46,66,8
7
Rzęd
nazw
ierc
iadł
aw
ody
[mn.
p.m
.]
Hohensaaten Finow obserwacja symulacja
10 | S t r o n a
uzyskano znakomite dopasowanie kształtu hydrogramu historycznego i zasymulowanego -kryteriumwspółczynnikakorelacji.OdwzorowaniestanówkulminacyjnychmożnaokreślićjakoznakomitedlawodowskazówWiduchowaiSchwedt,dobredlawodowskazuBielinek,dośćdobredla wodowskazu Hohensaaten-Finow oraz niezadowalające dla wodowskazu Stutzkow. Brakuzyskaniadobrychwynikówdlawszystkichwodowskazów,opróczwspomnianychniepewności,możewynikaćzbrakumożliwościuwzględnieniawszystkichzdarzeńwpływającychnaprzebiegpowodzi tj. zablokowanie przepływu pod mostami, specjalne sterowanie przepływem naniemieckimpolderzezalewowym(nalewymbrzeguOdryodBielinkadoWiduchowej),itp.
4.6WalidacjaWeryfikacja przeprowadzona została dla wezbrania z 2006 roku. Hydrogramy przepływuwGozdowicach prezentują około dwóch rekordów dziennie. Dolny warunek brzegowy Odryokreślono w Gryfinie, gdzie rejestrowana była co najmniej jedną wartość dziennie. OdraZachodniazadolnywarunekbrzegowyprzyjmujewartośćrelacjiQ/h.
Hydrogramy przepływu w Gozdowicach dla danych historycznych w 2006 zostałyzmodyfikowanetak,abyrozpoczynałysięwcześniej,atymsamymreprezentująkształtowaniesięprzepływuprzedrozpoczęciemczasuobserwowanychhydrogramów.Przepływwtychokresachjeststałyiodpowiednioustawionyna430m3/s.
Wyniki kalibracji i weryfikacji pokazują, że model dobrze przedstawia wyniki szczytu falipowodziowej. Odnośnie różnicy w kulminacji, różnica między czasem pozyskania pewnychdanychwymaganychprzezmodel–numerycznymodelterenu ipokryciaterenu–aszeregamiczasowymi danych historycznych może prowadzić do pewnych różnic pomiędzy krzywymihistorycznąisymulowaną.
W pierwszej kolejności przeanalizowano wyniki w punktach kontrolnych. Analiza ujawniłajedynie niewielkie różnice między obecnym stanem i wariantem dla wszystkich punktówkontrolnych.Poniższatabelaobrazujeuzyskanewyniki.Przedstawiająonemaksymalnypoziomwodyzwiązanyzestanemobecnymiwariantemdlakażdegoprzekrojuidlakażdegoscenariusza.
Chociaż powyższe wykresy pokazują bardzo małe różnice, możemy zauważyć, że poziomyzwierciadławodydlawariantuzwiązanegozusunięciemroślinnościznajdująsięniecoponiżejtychreprezentującychstanobecny.
Wyniki przeanalizowano również na profilach podłużnych dla maksymalnych poziomówzwierciadławodydla stanuobecnegoorazwariantu inwestycyjnego.Zaobserwowano jedynieniewielkieróżnice,wsąsiedztwieoraznaodcinkach,gdziedokonanousunięciaroślinności.
BadaniemobjętoOdręzOsinowadoŁubnicy.Kalibracjęiwalidacjęprzeprowadzononadanychzróżnych okresów czasu. Największe różnice pomiędzy danymi historycznymi, aobliczeniamizaobserwowano dla roku 1997, cowynika z różnic w geometrii koryta oraz pokrycia terenumiędzy rokiem 1997, a aktualnymi danymi wykorzystanymi do budowy modelu. Różnicepomiędzyhistorycznymi isymulowanymizdarzeniamipozwoliłynaocenęmodelu jakodobrzereprezentującegohydraulikęrzeki.
Modelowanie hydrodynamiczne 1D obszaru pozwoliło na zrozumienie hydrauliki rzekiwodpowiedzinawprowadzonezmianypokryciaterenu.Obserwacjepodczaskalibracjiwykazały,żerzekabardziejreagujenazmianywjejkorycieniżnabrzegach.Analizawynikówpozwoliłanawyciągnięcienastępującychwniosków:
1. UsunięcieroślinnościnawybranychfragmentachmiędzywalaOdryspowodowałobardzoniewielki spadek rzędnych zwierciadławodymiędzywariantem stanu istniejącego, awarianteminwestycyjnym.
5,95,95
66,05
6,16,15
6,26,25
6,36,35
6,46,45
6,56,55
6,66,65
6,76,75
6,86,85
6,96,95
7
17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Rzęd
nazw
ierc
iadł
aw
ody
[mn.
p.m
.]
Dzień symulacji
Przekrój 96+196 stan obecny wariant
15 | S t r o n a
2. Niewielkie efekty usunięcia roślinności wynikają w głównej mierze z niewielkiegopokryciaobszarumiędzywalaprzezroślinnośćdrzewiastąikrzewy.Mimoniewielkiegopokryciaobszarumiędzywalaroślinnościądrzewiastą,zostały tustwierdzonesiedliskaprzyrodniczebędąceprzedmiotamiochronywramachobszaruNatura2000DolnaOdraPLH320032.Tesamesiedliskatworząrównieżatrakcyjnebiotopysprzyjającebytowaniufauny,wtymgatunkówstanowiącychprzedmiotochronyostoisiedliskowejDolnaOdra,jakiobszarówspecjalnychochronyptakówDolinaDolnejOdryPLB320003.
3. Wraz zewzrostemprzepływu zwiększa się średnia imaksymalna różnicaobliczonychrzędnychzwierciadławodymiedzywariantemW0iW1.
4. Maksymalneobniżeniezwierciadławodywwynikuusunięciaroślinnościzmiędzywalawyniosło niecałe 10 cm dla scenariusza przepływu q=0,2%. Największe obniżeniazwierciadła wody były obserwowane w sąsiedztwie miejsc, gdzie w stanie obecnymmiędzywale charakteryzuje się największym stopniem porośnięcia przez roślinnośćdrzewiastąikrzewy.
Inwentaryzowane odcinki Odry wykazują znaczne zróżnicowanie pod względem stanuzachowaniawalorówprzyrodniczych. Jednakpomimo,niekiedyznacznych,antropogenicznychprzekształceńkoryta rzeki i jej strefprzybrzeżnych,nawszystkich jejodcinkach stwierdzonowystępowaniecennychelementówflorylubsiedliskprzyrodniczych.
NadodrzańskieterenymiędzyOsinowemDolnymaBielinkiemzajętesąwznacznejmierzeprzezrozległe trzcinowiska i zarośla pokrzyw. Spotykane są tu silnie zarastające starorzecza orazzaroślawierzb.Wałprzeciwpowodziowyznajdujesiętustosunkowobliskokoryta.Wtymrejonielicznestanowiskaposiadarzadkiwilczomleczbłotnyichronionekocankipiaskowe.
Pomiędzy Zatonią Dolną a Krajnikiem Dolnym brzegi Odry są silnie przekształconeantropogenicznie na skutek sztucznego umocnienia jej brzegów nasypami kamiennymi. Niestwierdzonotuwystępowaniacennychelementówflory.Występujeniewielkipłatlasuliściastegoo przejściowym charakterze między grądem a łęgiem, który jest fragmentem większegokompleksuleśnegozlokalizowanegomiędzyZatoniąaKrajnikiemDolnym.
StosunkowokrótkiodcinekrzekikołoOgnicycharakteryzujesięswoistymbogactwemcennychprzedstawicieliflory.Wkanalemasoworośniesalwiniapływająca,znalezionotuteżniewielkieskupisko rukwiwodnej.Nad brzegami rzekiwystępująm.in. dzięgiel litwor, groszek błotny i
Nabadanymobszarze stwierdzonowystępowanie cennych gatunków roślin.Część znich jestobjęta ochroną prawną,większośćwidnieje na Polskiej czerwonej liście paprotników i roślinkwiatowych.
Nainwentaryzowanymobszarzeniestwierdzonowystępowaniacennychgatunkówgrzybów,wtymporostów.Terenten,wzwiązkuzbrakiemodpowiednichsiedlisk,tj.dobrzewykształconychmezofilnychlasówliściastychczytorfowisk,niejestdogodnypodkątemwystępowaniatejgrupyorganizmów. Należy tu nadmienić, że istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia ich wsąsiedztwieinwentaryzowanegoobszaru,jednakżestosunkowowąskipasterenujakibyłbadanywdużymstopniuzmniejszaprawdopodobieństwoichodnalezienia.Podobnie jak w przypadku flory, tereny nadodrzańskie stwarzają dogodne warunki dlawykształcenia się cennych siedlisk przyrodniczych. Zachowały się tu fragmenty naturalnychlasówłęgowych,płatyziołoroślinadrzecznych,orazstarorzecza,którychwystępowaniejestściślezwiązane zdolinamidużych rzekoraz z cykliczniezachodzącymi tuwylewamiwód.Wszelkieprace regulacyjne powinny być prowadzone w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniuingerowaływwystępującetusiedliskaprzyrodniczeoraznazachodzącetunaturalneprocesy.
Entomofaunaorazmalakofaunalądowa
Rozpoznanie terenu oraz składu gatunkowego i liczebności zwierząt rozpoczęto w lipcu azakończonowpaździerniku2017roku.Rozpoznanie inwentaryzowanego odcinka rzekiOdry wmiejscach planowanych pracwraz zbuforemwykazałowystępowanie:
Nad brzegami Odry stwierdzono występowanie jednego gatunku z Załącznika II DyrektywySiedliskowej – trzepli zielonej Ophiogomphus cecilia. Ważkę stwierdzano regularnie, na całej
17 | S t r o n a
długości brzegu Odry. Niestety późny okres kontroli spowodował, że nie było możliwościodnalezieniawylinek,którepotwierdzałybyrozródgatunkunabadanychodcinkachrzeki.
Inwentaryzowany obszar nie okazał się bogaty w gatunki „naturowe”.Udało się potwierdzićwystępowanie jednego takiego gatunku.Ma to związek z brakiem odpowiednich siedlisk dlapozostałych gatunków. Trzepla zielona jest gatunkiem rzecznym i w tym przypadku siedliskodpowiednichdlagatunkuniebrakuje. Interesujące sąnatomiaststwierdzoneczasamibardzolicznepopulacjetrzmieli.Sątoowadypodczęściowąochroną,bardzoważnezpunktuwidzeniagospodarkiczłowieka–zapylaczeroślinużytkowych.NadOdrąwystępujądośćszerokiepasyłąkcostwarza tymowadom licznesiedliska. Jedynystwierdzonygatunekchronionegochrząszczazwiązanyjestzlasami.Jegoobecnośćtutajpodnosiwalorytegoterenu.
Przeprowadzenieinwestycjizwodybędziemiałoniewielki,punktowywpływnapopulacjętrzeplizielonej.Jeśligatunekrozwijasięnatymterenietowtrakcieinwestycjimożedojśćdo„umyślnegozabijaniagatunkuchronionego”gdyżlarwyważkirozwijająsięwwodzie,nadnierzeki.Biorącpod uwagę jej równomierne rozmieszczeniewzdłuż brzegówOdry, populacja bardzo szybkozostanieodbudowana.Wprzypadkubudowy z lądumożedojśćdozmniejszenia ilościsiedliskdogodnych do bytowania trzmieli. Przywrócenie zajętego na czas budowy terenu do stanupoczątkowego zminimalizuje tę stratę. Utrzymanie zalesienia w co najmniej obecnym staniepozwolitakżenautrzymanie/rozwójpopulacjichrząszczy.
Nieprzewidujesięjednakistotnegodługofalowegowpływuzagrażającegociągłościpopulacjiczyistotnie redukującego jej liczebność – siedlisko dla obserwowanych gatunków nie zostaniedługofalowoistotniezmienione.Stądteżniemakoniecznościmodyfikacjiprzebieguinwestycjizuwaginaochronęomawianychgatunkówpodwarunkiem:
- ograniczenia terminu prac do okresu przypadającego poza szczytem aktywnościwiosennejpłazów–okresod1marcado15majapowinienbyćokresemochronnymwtrakciektóregonienależywykonywaćpracnacałymobszarze awpromieniu 1kmodstwierdzonychstanowisk
18 | S t r o n a
kumakanizinnegoirzekotkidrzewnejokrestennależyprzedłużyćdokońcasierpnia.Okrestenmoże zostać skrócony jedynie pod warunkiem wcześniejszej weryfikacji opuszczenia miejscrozroduprzeznadzórherpetologiczny
- przeprowadzania prac w obszarze strefy ochronnej gniewosza plamistego poza okresemaktywności zwierząt, zgodnie z przedłożoną wcześniej opinią ekspercką szacunkowo – dopoczątku kwietnia, dokładny moment rozpoczęcia może bardzo różnić się pomiędzyposzczególnymilatami.Pracepowinnybyćprzeprowadzanesprawnieiwjaknajkrótszymczasie.Optymalnie–podnadzoremherpetologa.Znalezioneewentualniegniewoszeiinnegadypowinnybyćprzenoszonedo indywidualnychpojemników transportowych anastępnieumieszczanewmiejscuumożliwiającym imdokończeniezimowania iwypuszczanepozimowaniuwmiejscuzktóregozostałyzabranelubjegopobliżu.
KontroleprowadzonoporuszającsiępieszowzdłużbrzeguOdry(powale).Obserwacjamiobjętocały obszar w kierunku Odry oraz pas szerokości ok. 200 m po wschodniej stronie wału.Odnotowywano stwierdzenia wszystkich gatunków, natomiast mapowano jedynie gatunkinielicznelubśrednioliczne(gatunkizZałącznikaIDyrektywyPtasiej,gatunkizPolskiejCzerwonejKsięgiZwierząt, gatunkinielicznenaPomorzu).Obserwacjeprowadzonoodmajado sierpnia2017r.
Międzywale to miejsce występowania łyski, wodnika, gęgawy, a z gatunków „naturowych”błotniakówstawowychiżurawi.Regularnieobserwowanotamżerującebocianyczarne,gęgawy,żurawie,czajkiawczasieprzelotówteżłączaki.
NajwiększąaktywnośćnietoperzyodnotowanonapółnocodGryfina,wKrajnikuDolnymoraznakanaleprzyPiasku.Większośćaktywnościnawszystkichtransektachbyłagenerowanaprzezdwagatunki: karlika większego oraz borowca wielkiego. Karlik większy związany jest z mozaikąkrajobrazów leśnych i zbiorników wodnych. Jest szeroko, ale nierównomiernierozpowszechnionywcałymkraju,napojezierzachpółnocnejPolskijestnajczęściejspotykanymnietoperzem.Zakryjówkidziennenajchętniejwybieradziupledrzew,alezasiedla teżbudynki(SachanowicziCiechanowski2008).Pozostałekarliki(drobnyimalutki)sąrównieżgatunkamipospolitymi,choćbardziejniżkarlikwiększyzwiązanymizmiastami.Borowiecwielkijesttakżegatunkiem pospolitym o podobnych preferencjach siedliskowych, jak karlikwiększy. Te dwagatunki notowane były na wszystkich punktach. W trakcie inwentaryzacji stwierdzono teżobecność borowiaczka, który jest gatunkiem rozpowszechnionym, ale rzadkim, zwłaszcza wpółnocno-zachodniej Polsce. Jest ściśle związany zbiotopem leśnym jako kryjówki rozrodczewykorzystujedziuple.Niewielkąaktywnośćosobnikówtegogatunkuzarejestrowanonapunkcienr2.Drugimbardzo rzadkimgatunkiem,zarejestrowanym jedynienapunkcienr 5wpobliżuKrajnikajestnocekłydkowłosy.ZnanesątylkopojedynczestanowiskategogatunkuwPolsce.Nakryjówkiwybieraobiektybudowlane,nietylkobudynki,aleteżmosty.Zimowiskotegogatunkubyłoznanewlatach80’wmościepodautostradąA2(Ciechanowskiiin.2007).Koloniarozrodczatego gatunku znajdowała się do niedawnaw strukturachMostu Cłowego w Szczecinie (daneniepublikowane),pojedynczeosobnikibyłynotowanewokolicachBielinka(Ciechanowski i in.2007).Pozatymigatunkamiobserwowanoaktywnośćnietoperzyzgrupynockówjednienapięciupunktach.
Odra funkcjonuje dla nietoperzy w roli żerowiska oraz rezerwuaru schronień w drzewachdziuplastych.Podstawowymmiejscemżerowaniadlanietoperzyprzestrzeńnadwodą,nadktórągromadzą się insekty. Rezerwuar schronień z kolei stanowią dojrzałe dziuplaste drzewa.Przeważnie na międzywalu występują one pojedynczo lub w szpalerach (np. na północ odGryfina).
Populacje nietoperzy cechują się dużą dynamiką, z roku na rok zmienia się lokalizacja orazliczebnośćkoloniiwschronieniachdziennych,copociągazasobązmianywewzorachkorzystaniazżerowisk.Ingerencjawstrukturępasabrzegowegorzekipociągniezasobązmianyw jakościsiedliskentomofauny,comożeprzełożyćsięnaatrakcyjnośćżerowiskwzdłużwałów.
20 | S t r o n a
Planowane będzie zapewne tworzenie baz dla zaplecza technicznego i socjalnego oraz placeskładowaniamateriałów.Szczególnąuwagęnależyzwrócićnaprzeznaczonedowycinkidrzewaoraz przeznaczone dowyburzenia bądź remontu obiekty budowlane.Miejsca temogą być wkolejnychlatachwsposóbbardzozróżnicowanywykorzystywaneprzeznietoperzejakokryjówkidzienne, bądź miejsca hibernacji. Każdorazowo, przed wycinką drzew lub rozpoczęciemingerencji w konstrukcję obiektów budowlanych, należy je skontrolować pod kątemwykorzystywaniaprzeznietoperze.
Należyminimalizowaćtakżehałaswytwarzanyprzezsprzętmechaniczny,zwłaszczajeśliokresdziałańbędziekolidowałzokresemrozroduzwierząt(odpoczątkumaja,dopołowysierpnia).Wprzypadkustosowaniaoświetleniaplacubudowy lubnowopowstałej infrastrukturynależy jaknajbardziej ograniczyć oświetlany obszar, gdyż światło będzie powodowało przepłaszanienietoperzyzżerowiskorazkryjówek.
Tereny inwestycjizlokalizowanesąwobrębieobszarówNatura2000 ibezpośredniejbliskościśrodowiska wodnego stanowiącego istotne żerowisko nietoperzy – dlatego reżim nadzoruprzyrodniczego w kwestiipowyżej opisanych działań i świadomośćwykonawców pod kątemodpowiedzialnościzastanśrodowiskapowinienbyćwysoki.
6. Wnioski
BadaniemobjętorzekęOdręodOsinowadoŁubnicy.Celemprzeprowadzonychanalizbyłaocenawpływu usunięcia roślinności na wybranych fragmentach międzywala na przepływypowodziowe.Obliczeniadlawariantustanuobecnego iwariantu inwestycyjnegowykonanowmodeluhydraulicznym1DMIKE11.Modelzbudowanyzostałnapodstawiemodeli zprojektuISOK,którezostałyzmodyfikowanepodkątemmożliwościprzeprowadzeniaanalizwymaganychwniniejszymprojekcie.Modelzostałskalibrowanyizweryfikowanynadanychzwezbrańz2010r.i2006r.Wynikikalibracjiiweryfikacjipotwierdziły,iżmodeltenmożezostaćwykorzystanydorealizacjicelówniniejszegoopracowania.
Obserwacjepodczaskalibracjiwykazały,żerzekabardziejreagujenazmianywjejkorycieniżnabrzegach.BadanyobszarznajdujesięwdolnejczęścizlewniOdry,gdziespływawoda z całejzlewni,wzwiązkuztymróżnicemiędzystanemobecnym,awarianteminwestycyjnymsąbardzoniewielkie. Zauważono jednak, że usunięcie roślinności wwybranych obszarachmiędzywalaspowodowało nieznaczne obniżenie poziomu zwierciadła wody w porównaniu do obecnegostanu.
Reasumując,szczegółowaanalizawynikówpokazuje, że różnicemiędzyWariantem 0 i 1 są zpunktu widzenia możliwości realizacji inwestycji w zakresie podjętym modelowaniem,inżynierskonieistotne.Zewzględunato,żebadanyobszarznajdujesięwdolnejczęścizlewniOdry, różnice w stanachwody pomiędzywariantem obrazującym stan obecny, awarianteminwestycyjnymwahająsięod0,1do1,7cm.Oznaczato,żeproponowanerozwiązaniewpostaciusunięciaszatyroślinnejnaodcinkachobszarumiędzywalawpływanazasięgigłębokośćwodynatereniezalewanym,jednakżenieznacznieiwsposóbpodważającyzasadnośćwykonaniatychpraczewzględówekonomicznych.Zwrócićnależyjednakuwagęnafakt,żezwynikowychmapmodelowaniaorazmapryzykapowodziowegowynika,żewzdłużmiędzywalazlokalizowanesązagrożonepowodziąmiejscowości,takiejakPiasek,KrajnikDolnyiGryfino.Wzwiązkuzbrakiem
21 | S t r o n a
uzyskuzmodelowanychdziałań,zasadnymbyłobyskupieniesięnainnejformiedziałańmającychna celu poprawę ochrony przeciwpowodziowej na terenie międzywala, a przynajmniej wmiejscowościach leżącychwpobliżu izagrożonych.Wzwiązku zpowyższymrekomendujesięrezygnacjęzdziałańwbezpośrednimobszarzesamegomiędzywala,coniemaistotnegowpływuna zmniejszenie zagrożenia powodziowego, a w zamian proponuje się dodatkowy zakres dlamiędzywala w zakresie działań przeciwpowodziowych dla obszarów miejscowości Piasek,GryfinoiKrajnikDolny.Mającnawzględziewynikiinwentaryzacjiprzyrodniczej,skupieniesięnapojedynczych lokacjach, a nie na całości obszaru międzywala wydaje się najrozsądniejsze.Modernizacjamiędzywalawproponowanympierwotnym zakresieprawdopodobniezwiązanabyłaby z koniecznością zniszczenia siedlisk przyrodniczych [miejscowe zagłębienia terenustanowiącesiedliskaprzyrodniczekodzie3150,tj.starorzeczaieutroficznenaturalnezbiornikiwodne,bądźsiedliskaokodzie6430,tj.ziołoroślanadrzeczne],cozkoleimogłobywiązaćsięzpotencjalnymnegatywnymwpływemnacelochronyorazspójnośćiintegralnośćobszaruNatura2000DolnaOdraPLH320032.Zkoleiistniejącezadrzewieniaizakrzaczeniastanowiąmiejscamisiedliska o charakterze priorytetowym [910E – łęgi wierzbowe]. Wskazane powyżejuwarunkowania siedliskowe tworzą korzystne i atrakcyjne biotopy dla gatunków zwierzątpodlegającychochroniewramachobszarówNatura2000DolinaDolnejOdry[PLB320003]orazDolnaOdra[PLH320032],dlaktórychtozachowaniewystępującychtusiedliskstanowiistotnyelementyochrony.