REFORMA UNIWERSYTETóW AMERYKAńSKICH – CZAS ...

RocznikPedagogiczny36/2013PLISSN0137-9585

EUGENIA POTULICKAUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

REFORMAUNIWERSYTETóWAMERYKAńSKICH – CZAS PRZETRWANIA

KAPITALIZM AKADEMICKI I JEGO MECHANIZMY

Wielu krytyków sytuacji, w jakiej znalazły się amerykańskie uczelnie uważa, żedziałająonewpaństwieneoliberalnym.Traktujeonojednostkiikorporacjejakoaktorówekonomicznych,tworzynowąekonomięwiedzy,tworzypaństwo,któreniejestjużodpowiedzialnezazapewnienieuprawnieńtakich,jakbezpieczeństwosocjalne. Szkolnictwo wyższe funkcjonuje i jako uprawnienie socjalne, i jakoczynnik wzrostu ekonomicznego. By dostarczyć funduszy na przekształcanieekonomii,państwoczęstoinicjujederegulację,komercjonalizacjęiprywatyzację(Slaughter,Rhoades,2011,s.435;Bousquet,2008,s.44;Arum,Roksa,2011).

Kapitalistycznyreżimakademicki–jakgookreślająSheilaSlaughteriGaryRhoades–charakteryzujesięzwiększonąkomercjalizacjąuczelni.Uniwersyteckiebiurabiznesuzaczęłynawetlicencjonowaćużywanienazwyisymboluuczelni,np.nakoszulkach(Bok,1990,s.12–13).Inicjatywywzakresieprzedsiębiorczościnieprzynoszą równychkorzyści studentom, anauczelnienakładają czasempoważ-nekoszty.Różniaktorzywewnętrzniizewnętrznipragnąwykorzystaćmożliwościwykreowaneprzezneoliberalnepaństwo.Wieleinicjatywrządufederalnegoirzą-dów stanowych stwarza polityczne ramy kapitalizmu uniwersyteckiego.

Pomoc federalna udzielana jest małej liczbie uczelni, ale StowarzyszenieAmerykańskich Uniwersytetów, której uczeni zdobyli 43% Nagród Nobla po1999r.otrzymujeprawie60%funduszyfederalnychdlaszkolnictwawyższego(Geiger,2011,s.59;Harcleroad,Eaton,2011,s.204).

Powstanieuniwersytetówprzedsiębiorczychniespotykasięzentuzjazmem.Uczelnieibadaniastałysięwartościąwkategoriach„kasy”iwżadeninnyspo-sób.SłowatewypowiedziałDerekBok,którybyłrektoremHarvarduprzez20lat(2003,s.16–17).70%humanistówiprzedstawicielinaukspołecznychniepopieraprzedsiębiorczościwuczelniach(Calhoun,2006,s.9).

Komercjalizacjauniwersytetówniejestsprawąideologicznieneutralną.Jed-nakBok uważa, że uczelnie powinny uczyć się od biznesu szybkiej adaptacjidowymogów życia i cięższej pracy. Istniejąwszakże limity dostosowania się

EUGENIA POTULICKA84

szkolnictwawyższegodobiznesu.Efektywnośćuzyskana„dzięki”zwiększeniuliczbystudentównazajęciach,obniżaniuwymagańdlakandydatównastudiaczypoświęcanie standardówakademickich to tylkoniektórekosztynastawienianagenerowaniezysków(Bok,1990,s.41i118).

Przejawem korporatyzacji uczelni jest bardzo liczna i świetnie uposażonakadramenadżerska.Corazwięcej rektorówpochodzi z „klasymenadżerskiej”.Wuniwersytetachprywatnychichzarobkiwynosząokoło500000$rocznie,nato-miastwybitnyprofesoruczelnipublicznejmożezarobić100000$(Arum,Roksa,2011,s.12–13).Menadżerowiestanowiąokoło30%kadryuniwersyteckiej,rek-torzyztej„klasy”deklarujązarządzanieskoncentrowanenaodpowiedzialności(Cross,Goldenberg,2009,s.47).

Jedną z najważniejszych prac ukazujących zmiany amerykańskiego szkol-nictwa wyższego oraz ich przyczyny tkwiące w ekonomii jest książkaMarcaBousqueta„Howuniversityworks”.Jejautorzwracauwagęnafakt,żekadrzeakademickiejnaogółbrakzrozumieniasiebiewkontekściewarunkówneoliberal-nych.Bousquetopierasięnasystemowejniesprawiedliwościzatrudnienia(Carry,2008,s.xiv)iprezentujeswojąteorię„zawód–praca”.Twierdzi,żeadministra-cja uczelni ustawiczniewyklucza członkówwydziałów z systemu szkolnictwawyższego.Jedenwymiartejteoriitotraktowaniewszystkichpracownikówjakozatrudnionych tymczasowo.Rynek akademickiwykluczawiększość pracowni-kównauki,cowolnorynkowcyuznajązazjawiskonaturalne.

Działania wpływające na uniwersytety podjął przede wszystkim GeorgeW.Bush.RaportjegoministeredukacjiMargaretSpellingprzesiąkniętybyłjęzy-kiemimetaforamibiznesuorazzorientowanynazysk.Raportpostrzeganojakopowodowanypolitycznieataknauczelnie,nieuwzględniającypodstawowejmisjiiduchauniwersytetów.Jednakdojrzałyprzemysłszkolnictwawyższegojużist-nieje(Christensen,Eyring,2011,s.3–4).

Mechanizmem sprzyjającym rozwojowi kapitalizmu akademickiego jestkierowanie pomocyfinansowej do studentów, a nie do uczelni.Nazywa się topierwszymivoucheramiedukacyjnymi,mająonewprowadzićdyscyplinęrynkuwprzypadkuuniwersytetówiwybóruczelnidlastudentów.Zmianafinansowaniabyłajednązprzyczynzadłużaniasięuniwersytetów(tamże,s.184).

Wprowadzony jeszczew latach 60. XXw. program Pell Grant jest prze-znaczony dla studentów najbardziej potrzebujących pomocy. Jednak od czasuprezydenturyRonaldaReagana ipoczątkuneoliberalnych reformedukacji ich„siłanabywcza”bardzospadła.Wlatach2007/2008wystarczałyonenapokrycie45%kosztówstudiowania(Slaughter,Rhoades,2011,s.437).OdsetekstudentówzgrantamiPell jestnajlepszymwskaźnikiemdostępnościuczelnidlamłodzie-żyzrodzinoniskimstatusiespołeczno-ekonomicznym.Tenodsetekwynosiodmniejniż7%dookoło12%wzależnościoduniwersytetuistanu.Wnajbardziejselektywnychuczelniachokoło41%studentówpochodziłozrodzinzamożnych(Hacker,Dreyfus,2011,s.187).

REFORMAUNIWERSYTETóWAMERYKAńSKICH–CZASPRZETRWANIA 85

Dourynkowieniaszkolnictwawyższegoprzyczyniłasięustawazroku1998.Promujeonauczelnieprywatne,któreniesąjużtraktowanejakoinstytucjeodręb-nejkategorii,leczjakoczęśćszkolnictwawyższego.Pozwalatonakorzystaniezpomocyrządowej.Studenciuniwersytetówprywatnychmajądwarazywiększeszanseuzyskaniapomocyniżstudiującywuczelniachpublicznych,ponadtoin-stytucjeprywatneaktywniepomagają swoimabsolwentomzdobyćpracę (Gol-drick-Rab,Cook,2011,s.259).

Bushzalegalizowałprotekcyjnypakietodpisówkosztówstudiowaniaodpo-datków,achodziłoozwiększeniemożliwościuczeniasięwszkolnictwiewyż-szymdlatych,którzymająwiedzęorynkuiouczynienieznichperfekcyjnychkonsumentówusługelitarnychuniwersytetów.Bushadresowałustawęwprowa-dzającąteodpisydorodzinzdochodamiwysokimiiśrednimi,bowiemtezdo-chodaminiskimipłacąmałepodatkilubniepłacąichwcale(Mumper,Gladieux,King,Korrigan,2011,s.126–127i134–135).Dlaneoliberalnychreformuniwer-sytetówcharakterystycznejesttakżeto,żestudiującywuczelniachprywatnychotrzymujągrantywyższeniżmłodzieżzpublicznegosektoraszkolnictwawyż-szego.Strategiarewolucjifinansowejwuniwersytetachmakonsekwencjewtejpostaci,żenajwięcejotrzymująnajbogatsi(Geiger,2011,s.63).

Wlatach1980–2002kosztystudiowaniawzrosłyo128%.W2008r.prze-ciętnaniezamożna rodzinamusiałaprzeznaczyćnastudiowanie swegodziecka40% dochodów, podczas gdy rodziny z klasy średniej i wyższej odpowiednio25%i13%dochodów.Przeciętnydługstudentawlatach2004–2008wzrósłod18650$do23200$.Wolnorynkowykapitalizmakademickieskalujezyski(Slau-ghter,Berdahl,2011,s.436).DługzniechęcamłodzieżzrodzinoniskimSESdostudiowania,awtejgrupiedługwynosiłprzeciętnie35050$.Neoliberalnepań-stwoprzesuwasięwstronępolityki„wysokieczesne–dużapomoc”.Taretorykamaskujejednakzmianyudziałupaństwawfinansowaniuszkolnictwawyższego(Griswold,Ginger,1996,s.361in.;Slaughter,Berdahl,2011,s.442).Legislacjaczyni ze studenta subsydiowanego przez państwo i stan konsumenta na quasi--rynku.Towarzyszytemuretorykajegoupełnomocnieniaiczynieniazeńkonsu-mentadziałającegozgodniezdyscyplinąrynku.Jesttopolityczniestymulowanatechnologia cywilna.

Dociekając,dlaczegokosztystudiowaniatakbardzowzrosłyAndrewHackeriClaudiaDreyfusstwierdzili,żespowodowałatoprzedewszystkimwielkapod-wyżkauposażeńrektorówz„klasymenadżerskiej”.RektoruniwersytetuStanforduzyskałpodwyżkęod256111$do731614$(2011,s.119).

Odsetekinstytucjiutrzymującychsięwyłączniezopłatstudentówwzrósłod23%wr.1982do36%w2007(McGuiness,2011,s.143i154).Liczbaprywat-nychuczelnidziałającychznastawieniemnazyskwzrosłaod55do533wlatach1976–2006,aodsetekuczelnipublicznychzwiększyłsięo17%.Gwałtowniena-tomiastzmniejszyłasięliczbauczelniprywatnychdziałającychnon-profit(Mum-per,Gladieux,King,Corrigan,2011, s.124).Ministerstwoedukacjipodało,że

EUGENIA POTULICKA86

w2009r.studiującywuniwersytetachprywatnychnastawionychnazyskstano-wili10%ogółustudentów(Theconditions…,2011,s.112).

Zaborczy etos uczelni for-profit rozprzestrzenia się z uniwersytetu on-line–Phoenix.Programstudiówwnimopracowujeadministracja iwdrażana skalęmasową.Standardyprzyjęćkandydatówdo tegouniwersytetu sąbardzoniskie,zatrudniaonmałokadryakademickiej,azarazemrozszerzaznaczenieokreślenia„członekwydziału”nastudentówdrugiegostopniaorazemerytów. ZarządzaniekorporacyjnewPhoenixieorazwcałymszkolnictwiewyższymzmieniajewmiej-scaakumulacjikapitałubezprecedensu.Zasadazwiększaniazyskówkierujekadręakademickąkusłużeniustudentombogatymazasadaoszczędnościpowodujeod-mawianienauczaniastudentówzrodzinoniskichdochodach(Bousquet,2008,s.2).

Innymmechanizmemsprzyjającymrozwojowikapitalizmuuczelnianegojestakredytacja przeprowadzana przez instytucje prywatne.

KTORZąDZIWUNIWERSYTETACH?

Corazwięcejjestrektorówz„klasymenadżerskiej”,którzydeklarujązarzą-dzaniaskoncentrowanenaodpowiedzialności(Cross,Goldenberg,2009,s.47).Cirektorzynieczująsięwszakżelojalniwobecuniwersytetów.Problememjed-nakjestto,żerynekiprywatyzacjasąignorowaneprzezwieluanalitykówpoli-tycznych jakogłówne czynnikiwywierającewpływnauczelnie (Berdahl,Alt-bach,Gumport,2011,s.9).

W szkolnictwiewyższymnajwyższąwładzęmają radypowiernicze, któremogąsamesięodtwarzaćprzezwyborywewłasnejgrupiealbomianowaćswoichczłonków.Wzwiązkuzodejściemrektoraradazmieniacałąkadrę,„oczyszczaniedomu”jestraczejzasadąniżwyjątkiem(Giroux,2010,s.274).

Zmieniająsięzałożeniaorolirząduwszkolnictwiewyższym.Maonplano-waćstrategicznie z zastosowaniem modelu rynkowego, być zorientowanym na klientów oraz ich potrzeby, klienci mają być obsługiwani przez różnych organi-zatorówstudiów,arządmarealizowaćpolitykę„otwarciarynkuwimieniuspo-łeczeństwa”,kierowaćsiłykonkurencjikucelompublicznym,definiowaćjakośćpracyuniwersytetówwkategoriachwyników,atezkoleimająbyćdefiniowaneprzezróżnychklientów(McGuinness,2011,s.162).

ClaytonChristenseniHenryEyringtwierdzą,żekryzysszkolnictwawyższe-gowdużejmierzespowodowałysameuniwersytety.Pozostająonebowiemprzystarychpraktykach,redukującbodźcewymagającecięćfinansowych.Ichodpo-wiedziąnakryzysbyło–paradoks–podwyższaniekosztówstudiowania.Zpunk-tuwidzeniakonkurencjirynkowejuniwersytetypowolipopełniająsamobójstwo.Tymczasemmusząoneradykalniezmienićstarepraktyki(2010,s.xxii–xxiii).

Niezwykłym zmianom ulega postrzeganie tolerancji w uczelniach. DavidHorowitzubolewanadtym,żekadraszkolnictwawyższegoniemożebyćzwol-nionazpowodupoglądówpolitycznych(2010,s.30).Niektórzyneokonserwa-tyściineoliberałowiemówiąoinfuzjiideologiilewicowychimultikulturowych.


Sytuacjawtymzakresiebardzosięwszakżezmienia–znadziejąmówiątopoplecz-nicypoglądówHorowitza.Jedenzkandydatówrepublikanównastanowiskoprezy-dentaw2012r.–NewtGingrich–stwierdził,żeuczelniezbytdługoignorowałyzapis,zgodniezktórymmająedukować,anie indoktrynowaćprzezlewicowychprofesorów.EntuzjastyczniepolecanaprzezniegoksiążkaHorowitza„Jakpracująuniwersytety?”–proponująca jegozdaniemumiarkowanązmianę– spotkała sięzhisteriąnienawiści,protestami,anawetprzemocą.Pokazujeto,jakzakorzenionyjestwszkolnictwiewyższymradykalizm(Horowitz,2010,obwoluta).

KsiążkaHorowitzadotyczyprawiewyłączniedomniemanego„poszkodowa-niakonserwatystów”itonawetwuniwersytetachelitarnych.„Poprawnośćpoli-tyczna”toradykalnypunktwidzenia,zdaniemautora.Studentównauczasię,żeAmeryka–wolnespołeczeństwoopartenadobrowolnychkontraktach–wrze-czywistościjestbardzoposegregowana.Studencibojąsięuznaniaichzakonser-watystów.Horowitzwzywadokampaniipromującej„sprawiedliwośćorazinklu-zję”,atakżenawołujedozbadaniatendencjipolitycznychwuczelniach.OnzEliLehreremzAmerykańskiegoInstytutuPrzedsiębiorczościtwierdzą,żewczterechuniwersytetach–na32elitarnebadaneprzeznich–niebyłoanijednegorepubli-kanina,awśródpolitologówbyłoichdwóchna28profesorów(2010,s.45–47).Zdaniem Roberta Maranto, Richarda Reddinga i Fredericka Hessa taka sytuacja mamiejscewzwiązkuzezniechęcaniemkonserwatystówdokarierynaukowej.Spowodowałotomarginalizacjęmyślikonserwatywnejilibertariańskiejwuczel-niach,brakzróżnicowaniapoglądów,ograniczeniekrytykikonserwatywnej (cosłużyjejdelegitymizacji)orazerozjęwładzykonserwatystów.Możesiętojednakskończyćwzwiązkuznasileniemrozliczaniaorazzintensyfikacjąkontroliuczel-nizpunktuwidzeniaindoktrynacjistudentówiobniżaniastandardówakademic-kich–znadziejąmówiątozwolennicypoglądówHorowitza(2009,s.4–7).

DariaKleiniCharlottaSternbadały,nakogogłosowalipracownicyróżnychwydziałów.Odnośneliczbyprezentujetabela1.

Tabela1.Głosowaniekadryposzczególnychwydziałównademokratówalbonakonserwatystów

Wydział Republikanie Demokraci Nauk przyrodniczych i matematyki 126 792Naukspołecznych 60 600Edukacjiiopiekispołecznej 78 529Medycyny 71 315Inżynierii 85 213Sztukpięknych 20 151Biznesu 86 116Wojskowościisportu 15 11

źródło:KleinD., SternCh. (2009),By the numbers: The ideological profile of professors, [w:]MarantoR.,ReddingR.,HessF.(eds.)The politically correct university, The AEI Press, WashingtonD.C.,s.17.

EUGENIA POTULICKA88

Autorzywyciągnęli wnioski, że ich badania, podobnie jak badania wcze-śniejsze,potwierdziłyopinię,iżsamoidentyfikacjakadryakademickiejjakokon-serwatystówwystępuje coraz rzadziej.Konserwatyści i libertarianiemająwie-lepowodów,bynarzekaćnaideologicznyklimatuczelni.Narastatamwszakżepragmatyzm.Autorzy nie komentują jednakwłasnych badań pokazujących, żenajwięcejzwolennikówdemokratówodnotowalinawydziałachprzyrodniczychimatematyki,aichkadrajestchybanajbardziejodpornanaindoktrynację.

ZdaniemKleinaiSterndemokraciowieleczęściejstarająsięouzyskaniety-tułudoktora,aokonserwatystachformułowanesąopinie,żeniesąonizdolnidokonkurowaniawuniwersytetach.Demokratówoskarżająoantyzachodnieianty-kapitalistycznenastawienie,onienawiśćdosystemurynkowego,niepamiętając,że toonprzyniósłunikalnywświeciesukcesAmeryki. JamesCeaser iRobertMarantoformułujątezę,żeprzynależnośćdoinstytucjipromującychwolnyrynekczydo instytucji konserwatywnychmożeutrudniaćkarierę akademicką (2009,s.212).

Horowitz proponuje wprowadzenie ustawy o prawach akademickich, która zapobiegałabyopisanejdyskryminacji. Jegopropozycjazostałaostroskrytyko-waneprzezstowarzyszenieprofesorówuniwersyteckich,coautoruznałzadekla-racjęwojny.Zkoleiprofesurastwierdziła,żeretorykaróżnorodnościorazinkluzjiHorowitza jest cyniczna (Horowitz, 2010, s. 70 i 77). Członkowiewydziałówo poglądach neokonserwatywnych włączają się czasemw rozpatrywanie kon-serwatywnychsprawdziejącychsięnakampusach.Niezwracająjednakzbytniouwaginacierpieniainiesprawiedliwośćwświeciepozauczelnianym(Bok,1982,s.3).

Trzebazwrócićuwagęnafaktnadawaniainnychznaczeńpojęciomróżnorod-ności(wkontekściewielokulturowości)orazinkluzji,apolityka,którąprowadziskutkuje wykluczeniem „niebezpiecznych akademików”. Horowitz opracowałlistę 101 najbardziej niebezpiecznych profesorów amerykańskich (2006), choćmusiałprzyznać,żebrakowałomudowodówbezprawnychdziałańlewicowychakademików(Schrecker,2010,s.146).Jednaklegislaturazaczęłaprzygotowywaćnowelizacjęustawyoszkolnictwiewyższym,zczymchybaautorwiążenadzieję.Stwierdził, że dotychczas udałomu się zwrócić uwagęna próby indoktrynacjistudentóworaznaproponowaneprzezniegoprawaakademickiejakorozwiązanietegoproblemu.Dodał,żetrzebabyłojednakużyćwielunaciskówwewnętrznychizewnętrznych,byzwolnićkadręprowadzącazajęciajednostronnie(Schrecker,2010,s.147i152).

Weterani neokonserwatystów pomogliw utworzeniu stowarzyszenia „Stu-dencidlaWolności”.Paradoksemjest,żeaktywiścitejgrupyograniczalidyskusjeoideachniezgodnychzichpoglądami.Promotorzystowarzyszeniachcieli,bytostudencibylisędziamiideirozważanychnazajęciach,aniekompetentnakadrawydziałów.Cistudencirobilitozazasłoną„wolnościakademickiej”(Cole2009,s.376;Giroux,2010,s.266).


SYTUACJA KADRY UCZELNIANEJ

Mianowaniakadryuniwersytetówsącorazbardziejupolitycznione(McGu-inness,2011,s.164).SytuacjawyglądazupełnieinaczejniżtoprzedstawiaHo-rowitz. Neokonserwatywni liderzy, jak McCartyści, „polują na czarownice”(Schrecker,2010,s.2).Sporojestdowodówerozjiwolnościakademickiej.Son-dażprzeprowadzonywśród1417pracownikównaukiz927uczelniwykazał,żerespondenciuważają, iżwolnośćprofesury jestograniczana.Niektóreuczelniechroniłyjednakswojąkadrę,zwłaszczaHarvard(Cole,2009,s.382–383;O’Neil,2011,s.93).

Jeszczewiększeszkodywyrządzałybardziej„subtelne”formydyskryminacjikadryo„niewłaściwych”poglądach,jaknarzuconesiłążądaniaczykoniecznośćpodpisaniaorzeczenia,żenieakceptujesięokreślonychpoglądów.Sątoformy„lojalki”. Sytuacja jest podobna do tejw erzeMcCartyzmu, jeżeli nie gorsza.W 1951 r. 21% respondentów mówiło o zagrożeniu wolności uniwersytetów,aw2008r.28%.Zaatakowanonawetocenianieakademikówprzezkadręztejsamej dyscypliny.

PoatakuterrorystównawieżeWorldTradeCenterwolnośćnaukicierpipodwielomawzględami.Etykieta„badaniawrażliwe,aleniesklasyfikowane”spowol-niłaupowszechnianieniektórychważnychwynikówbadań,aponadtowprowa-dzonosystemmonitorowaniawypożyczeńzbiblioteknamocyUSA.PATRIOTAct(O’Neil,2011,s.105–106).

Nietrzebawielkiejwyobraźni,byuświadomićsobie,jakusiłowanienarzu-canianauniwersytetysądówpolitycznych,ekonomicznychczymoralnychmożeosłabiać te instytucje.Każda frakcjao silnychpoglądach ideologicznychmożemobilizowaćpresjęcelemzablokowaniazatrudnieniakontrowersyjnychkandy-datów(Giroux,2009,s.1).

Najczęstszypowódatakunawolnośćtowalkaneokonserwatystówineoli-berałówowładzę.Naruszeniaautonomiiakademickiejzawszepowodująsiłyze-wnętrzne.

Czas neoliberalizmu przyniósł nowe niebezpieczeństwa, bardziej subtelnejakościowo.Sąonespowodowanebezpośredniąbliskościąkontaktówuniwersy-tetówiświatazewnętrznego.Chodziouzyskiwaniegrantówrządowychikorpo-racyjnych,conieodbywasiębezceny.Badaniaprowadzonesąwzakresach,naktóresąfundusze.Natympolegasubtelnazależnośćuczelniodrządu,administra-cjiwaszyngtońskiejikorporacji(Bok,1982,s.21–24).

Opisanezjawiskasązwiązanezezdegenerowaniemśrodowiskuczelnianychspowodowanymprzezmenadżerów. Ich przedstawiciele twierdzą, że tylko oniwiedzą,jakzarządzaćdużymikompleksamiinstytucjiicorazczęściejwprowa-dzająnieprzetestowaneinieodpowiednierozwiązania,niemającenicwspólnegozwartościami uniwersytetów. Środowiska finansjery imenadżerów postrzega-ją natomiast swoje działania jakowynikające ze specjalnej odpowiedzialnościzawspieranie poczynań biznesowychw uczelniach. Z perspektywy korporacji

EUGENIA POTULICKA90

głównyproblemamerykańskichuczelnipoleganatym,żeniebyłyonezmuszonedozmian,funkcjonowałypozarynkiem,bezkoniecznościzmian.Rozwiązaniarynkowemająprowadzićdorozwiązaniatychproblemów,aichfundamentytodostosowaniepodażyipopytu.

Bokuważa,żepartnerstwouniwersytetówibiznesujestkonieczneizastana-wiasię,dlaczegowzbudzaonotakwielkieobawywświecieakademickim.Niemożnalekceważyćpotrzebybadaństosowanychikorzyściwpostaciszybszegowdrożeniarezultatówtychbadańorazpatentów,atakżepolepszeniakomunika-cjimiędzyuniwersytetamiabiznesem.Rządintensywniezachęcadowspółpracyiztymwiążedużepresjefinansowe.

Wramachofensywyneokonserwatywnej ineoliberalnejzwalniasięprofe-sorów, nawet tychmających prawo zatrudnienia do emerytury.Warunki pracywuczelniachgwałtowniesiępogorszyły.Ponad70%kadryjestzatrudnionanaczęścietatulubnapełnymetacie,alenakilkuletnimkontrakcie.Jesttosytuacjakatastrofalnadlaakademików,dlastudentówikadryuczelnianej,dlajakościedu-kacjiorazdlatradycyjnejmisjiuniwersytetu.Pracownicynaukisąuprzedmioto-wieni,pozbawieniwładzyiodcięciodkształtowaniażyciapolitycznego(Giroux,2010,s.295).

Tegorodzajupraktykizawszepowodowałyjedenznajwiększychlękówpro-fesury.Kadraboisięswobodnegogłoszeniapoglądównazajęciach.UniwersytetwNowymYorkuiuniwersytettegostanuogłosiłystanwyjątkowywfinansachi zwolniły niektórych profesorów z prawem zatrudnienia do emerytury.Wie-le uczelniwprowadziłowcześniejszą emeryturę (Altbach, 2011, s. 24). Przedewszystkimwprowadzasiękryteriumrozruchówstudenckichnakampusachwroz-liczaniunauczycieliakademickich.Uczeniobawiająsięnarzucaniategorodzajuzewnętrznychmiarich„produkcji”.RozruchywśródstudentówdoprowadziłydoobecnościnaterenachuczelnianychpolicjiiGwardiiNarodowej.Symbolixzujeto fakt traceniaprzywilejusamoregulacjiuczelnina rzeczzewnętrznychwładzpolicyjnychisądowych(Altbach,2011a,s.244).PrezydentBushzalegalizowałustawęwymagającąodwładzuniwersyteckichujawnianiainformacjioprzestęp-stwachnaichkampusachorazwotaczającychjespołecznościach.Ustawamożepowodowaćdotkliwesankcjewraziejejnierespektowania(Mumper,Gladieux,King,Corrigan,2011,s.132).

Próczpowyższychzmianwzatrudnianiukadryuczelnianejzachodziwieleinnychnegatywnychzmian.Studiującynadrugimstopniusązatrudnianijakotanipracownicy.Większośćzajęćprowadzibardzoeksploatowanakadrasemiprofe-sjonalna,kadralumpenprofesoriatuzpensją,jakąotrzymująsprzedawcywsuper-marketach.Najbardziejeksploatowanizarabiają16000$rocznie,natomiastkadrabadaczymauposażeniawwysokościod30000do100000$rocznie.Wstosunkudo lat 70.XXw. zarobki profesury zmniejszały się o 15% rocznie (Bousquet,2008, s. 3).Uposażenia administracji uczelni sąwyższe niż pensje nauczycie-liakademickich.Nauczaćmogąteżosoby,którerozpoczęłystudia,aleichnie


ukończyły. Doktoranci zostali radykalnie sproletaryzowani, przed doktoratempracująod8do10godzindziennie,couniemożliwiapracębadawcząiwłasnyrozwój.Zewzględunabezrobocieniemaproblemuzzatrudnieniempracowni-ków na takich warunkach.

Grupyzajęciowesązbytduże,pracujesięzzestandaryzowanymipodręczni-kami,bezodpowiedniegowyposażenia,bezstatusu(Bousquet,2008,s.3–4).Pra-caod50do60godzintygodniowowprzypadkuprofesorówtowarunkizniechę-cające.Finlandianiepopełniłabłęduzwiększanialiczebnościstudentówwgru-pachzajęciowych,proporcjenauczycielakademicki–grupastudenckapowinnysięprzedstawiaćjak15:1,akształtująsięjak30:1,apodawanesątakżeproporcje1:39(Arum,Roksa,2011,s.46i101).

Nicdziwnego,żewtakichwarunkachwwieluuniwersytetachobserwujesiębrakzaangażowaniakadrywswojąpracę(Kuh,2003,s.28).Nauczaniepostrze-ganejestjakonienagradzające,astandardy,wedługktórychnależałoprowadzićzajęcianiebyłyopracowaneprzezkadręakademicką.Zastosowanenarzędziapo-miaruosiągnięćstudentówbyłyprymitywne,arozliczaniepowodowałokoncen-trowaniesięnabezwartościowychtestachkosztemważniejszychcelówedukacji(Bok,2006,s.326–327).

Studencitwierdzili,żenazajęciachniedyskutowanoliteratury,aponad40%miałozajęciaprowadzoneprzezstudentówzwyższychlat.Warunkiuczeniasięrzadko odpowiadały postulatom badaczy procesów uczenia się (Arum,Roksa,2011,s.46i101).

Zatem system nie sortuje najlepszych kandydatów do pracy w uczelniach, lecztych,którzyakceptująuposażeniewwysokościponiżejminimumżyciowe-go.Powszechniepracująonitakżewwarzywnikachczyprzykasachsupermar-ketów.Brakujefunduszynakształceniemłodzieżyuzdolnionej(Bok,1982,s.3).

Schreckerkonkluduje,żeopisanasytuacjauczelni jestodpowiedzią szkol-nictwanawielkąrecesję–taktosięjużnazywa.Pracownicyuniwersytetówsta-nowiąjednązniewielugrupzawodowychwekonomiiUSA,wktórejwszyscyprzedstawiciele kadry akademickiej przechodzą od stałego zatrudnienia do za-trudnieniatymczasowego.Dużaczęśćzmianjestnieodwracalna,awielunauczy-cieliakademickichnieuświadamiasobietegofaktu.Tymczasemprofesjaakade-mickajestprzekształcana,tradycyjnyzawódpracownikanaukiznikł(Schrecker,2010,s.202–203).Szkudlarekmówiorobotnikachwiedzy(2012,s.216–217),kadratajestdeprofesjonalizowana,aprocesdydaktycznytraktujesięjakoprocestechniczny(Potulicka,1993).

Tymczasemuniwersytetyniemogąsobiepozwolićnaznaczącąwymianęka-dry,którazainwestowaławlatastudiówwswojejdyscyplinie.Bywolnośćaka-demickakwitła,potrzebnejestuczestniczeniekadryuniwersyteckiejwpodejmo-waniukluczowychdecyzjizwiązanychzpracąprofesury.

Redukcjaautonomiiuniwersytetówmamiejscetakżewprzypadkuustalaniaprogramów studiów. Silne presje na ich kształt sąwywierane z dwu stron: ze

EUGENIA POTULICKA92

stronyrynkuineokonserwatystów.Cidrudzyzarzucająuczelniomszerzenienie-zdrowegopluralizmukulturowegokosztemkulturyzachodniej.Horowitzuważa,że wszelkiego rodzaju studia inter- czymiędzydyscyplinarne nie odpowiadająstandardomuznanejnauki,wtymstandardommetodologicznym(Bastedo,2011,s.416).Neokonserwatyścitwierdzą,iżuniwersytetyzatraciłypoczucietego,jakirodzaj ignorancjimożebyćjeszczetolerowany(Bellknap,Kuhns,1977,s.23),natomiastwieluinnychbadaczyuważa,żeprogramyproponowaneprzezneokon-serwatystówto„akademickigrób”,wktórymumierająideereformyszkolnictwawyższego(Bastedo,2011,s.427).

Szkoływyższedryfująwstronęcorazbardziejograniczonejmisji,odchodząodmisjidemokratycznegoupełnomocnianiastudentówikrytykiobywatelskiej.Bousquetpytaoto,jakimodeluczelnimaszanseprzezwyciężeniaefektówuto-warowienia,kwantyfikacji ikorporatyzacji.Jedynerozwiązanie, jakiewidzi, tokolektywnyprojektteoriiipraktyki(Carr,2008,s.xv–xvi).Najgorszejestwpro-wadzenie studiów pseudozawodowych.

Wakademickimkapitalizmieznikłopoczuciesensukulturystudenckiejorazkulturyakademickiej.Natomiastadministracjareprezentujekulturęsolidarnościipostrzegasiebiejakozdystansowanąwstosunkudokadrywydziałów,anawetczęstoprzeciwstawiającą się jej (Bousquet,2008, s.11).Obronawartości aka-demickichoskarżana jest o elitaryzm (Cote,Allahar, 2011, s. 26).Zachowanieprofesjonalnejautonomiijestwszakżewspólnąodpowiedzialnościąwymagającąrespektowaniawyważonychsądówprofesury(Schrecker,2010,s.16).Pomimokrytykiprofesura jestodpowiedzialnazaustalanie sensownychstandardówna-ukowychistrzeżenieichprzedingerencjązzewnątrz(Bok,1982,s.81).

Naprzekórwypowiedzeniuwojnyuniwersytetomprzezprzywołaneosobyiśrodowiskatrzebaoponowaćprzeciwkopostrzeganiuuczelnijakopolawalki.

Bardzosilnienaprogramystudiówwpływająkorporacje.Ichprzedstawicie-leuważają,żeuniwersytetynienadążajązazmianamitechnologicznymiieko-nomicznymi,nierozumiejąpotrzebsektoraprywatnego,bardzosłaborozumiejąrolękorporacjiizmianywśrodowiskubiznesu,prowadzącedobardziejkomplek-sowych, elastycznych i odpowiedzialnychorganizacji.Twierdzą, żekadra aka-demickaniedominujejużwglobalnejekonomii.Pojawiająsięprogramyściślezwiązanezpotrzebamibiznesu,przedewszystkimzżądaniamiuzawodowieniastudiów.Menadżerowie uważają, że uczelniemusząwziąć na siebie odpowie-dzialnośćzaprzygotowaniestudentówdocorazbardziejskomplikowanychza-wodów.Relacjemiędzyuniwersytetami agospodarką są coraz ściślejsze (Ber-dahl,Altbach,Gumport,2011,s.26).

W związku z przedwczesną specjalizacją programy studiów straciły spój-ność.ZdaniemAltbachakoniecznejestponowneustaleniemisjiuniwersytetówi w pewnym zakresie wprowadzenie edukacji liberalnej, ogólnej jako kluczowego celu programu (2011 a, s. 125).Wiedza z jednej strony, a kompetencje z dru-giej sąkluczemdo rozróżnieniaedukacjiogólnej i szkolenia.Edukacjaogólna


orientujesięnazrozumieniesiebieiświata(Hacker,Dreyfus,2011,s.3;Potulic-ka,2010,s.332),lecznaukaniemajużpowiązaniazmądrością(Cote,Allahar,2011,s.16).Wśródakademikówkoniecznajestzgodacodotego,żenauczaniekrytycznegomyśleniatonajważniejszycelstudiowania(Bok,2006,s.109).Cho-dzioreorientacjęsystemuwartościwstosunkudowartościrynkowych(Bastedo,2011,s.416–422).Komercjalizacjabowiemniszczykulturęciekawościpoznaw-czej i kluczowe wartości uniwersyteckie. Grozi też skorumpowaniem uczelni(Cote,Allahae,2011,s.14–16).Zdrugiejstronyniektórekursyuniwersyteckiebyłyzbytwąskie,anadmiernapresjanaliczbępublikacjimiałaskutkinegatywnew postaci prac miernych i niepotrzebnych.

Wobronieautonomiiuniwersytetówwystąpiływielkieautorytety.ClarkKerr(2001)–wybitnybadaczszkolnictwawyższegoiwieloletnirektor–twierdzi,żedobrobytnaroduzależyterazodfunkcjonowaniauczelnijaknigdydotąd.Rów-nież zdrowiepolitycznenaroduzależy– też jaknigdydotąd–od szkolnictwawyższego,stwarzającegowiększemożliwościirozbijającegoklasoweliniedzie-dziczności.Uważaon,żewzmienionychcelachuniwersytetówmniejjestcelówsensownych.Stanowczowobronieuniwersyteckiejautonomiistanął teżsędziasądunajwyższego–EarlWarren.Mówiłiż„Nakładaniejakiegokolwiekkaftanana liderów intelektualnychznaszychkolegiów iuniwersytetówbędzieniebez-piecznedlaprzyszłościnaszegoNarodu”(za:Cole,2009,s.107).

ObecnieniemaliderównamiaręKerra,aobronawolnościuniwersyteckiejnigdyniebyłałatwa.Bushwykorzystałstanwyjątkowyilękspołeczeństwaprzedatakami terrorystówdowprowadzenia prawa „zapobiegawczego”, pomniejsza-jącegoautonomięuczelni.Narzędzia,technikairetorykaużywaneprzezBushamiałypoważnekonsekwencjewpostacizachwianiarównowagimiędzyliberalnąwolnościąabezpieczeństwemnarodowym.AdministracjaObamyrównieżinwi-gilujeśrodowiskaakademickie.

„ZwiązekZatroskanychBadaczy”,doktóregonależy20noblistówopubliko-wałraportoskarżającyrządBushazanadużywanienaukidlacelówpolitycznychorazopodważaniepodstawowychwartościnaukowych(Cole,2009,s.431).

Bardzopoważnekonsekwencjedlapracyuniwersytetówmakonfliktmiędzyichautonomiąarozliczaniemuczelni.Presjanarozliczaniewiążesięzfinansami,przecenianiemrozliczeń,akoordynacjarynkowatworzybardzoskomplikowanąi kosztowną biurokrację. Powstają duże jednostki administracyjne prowadzącenp.rekrutacjęstudentówdowieluuniwersytetów,uczelniestająsięzbiurokraty-zowanymimolochami(Altbach,2011a,s.237).

Pojęcierozliczaniajakonowegomodeluzarządzaniapublicznegoakcentujewynikiiwiążesięzargumentamikoniecznościdysponowaniaprzezmenadżerówelastycznością,byuzyskaćpożądanewynikiprzyminimumnadzorunadalokacjąfinansów (Cross,Goldenberg,2009, s.90).Rozliczaniemaniedotyczyć rozli-czających.Menadżerowiepostrzegająsięjakoawangardęintelektualnąiagentów

EUGENIA POTULICKA94

zmiany.Deklarują,żedziałająnarzecz„kulturyjakości”i„doskonałości”.Nie-stety,odnieślionidużesukcesywkształtowaniumentalnościakademickiej.

Autorzy raportu na temat rozliczania przygotowanego dla minister Spelling bylisceptycznicodojakościrozliczaniaprowadzonegoprzezosobyspozauni-wersytetów.Twierdzili, żewogólenie jest jasne, czy stanwiedzypozwalanaprecyzyjnepomiaryuczeniasię.Bardzouboga jest jeszcze literaturapróbującazidentyfikować czynniki indywidualne oraz czynniki instytucjonalne związanez podwyższaniem poziomu osiągnięć studentów.W związku z tymi zarzutamimożnawątpić,czynarzędziastosowanewrozliczeniachbędąsensowne(Arum,Roksa, 2011, s. 18–19), rządy idą za dalekow stronę rozliczania.RektorBoktwierdzi,żeobecnysposóbmierzeniaosiągnięćstudentówwydajesiępowodo-waćwięcejszkód,niżkorzyści(1982,s.32).Uniwersytety,podobniejakprze-mysł,obowiązujeproduktywnośćdefiniowanawkategoriachkształceniawięk-szejliczbystudentówprzyniższychkosztach.Pozatymtradycyjniezakładano,żezawynikiuczeniasięodpowiadastudent,natomiastobecniejesttotraktowanejakoodpowiedzialnośćuniwersytetówprzedspołeczeństwem(Schmidtlein,Ber-dahl,2011,s.80).

Równieżbadaniamusząbyćefektywne.Bardzodużakonkurencjaofinanseizasobynaichprowadzeniewdłuższymczasiespowodujezmianękulturypracynaukowejorazorganizacjębadań.Wpływykorporacjipostrzeganesąjakonajbar-dziejzagrażającekadrzeuczelnianej.Przekonujesięprofesurę,żejejpriorytetamipowinnabyćproduktywnośćigenerowaniezysku.Tymczasem„procesproduk-cyjny”wszkołachwyższychjestowielebardziejskomplikowanyniżwjakim-kolwiekprzemyśle.Ponadto studiowanie ibadania tobardzosubtelneprocesy,dośćnieprzewidywalne.Wymagająonedużegostopniaautonomii(tamże,s.29).Kadrauniwersytetówjestprofesjonalna,awynikówbadańniemożnazadekre-tować.Nadmiernerozliczanieniszczyetosuczelniiczęstodokłada„papierowejroboty,bytorturowaćkadręakademicką”.Nazwanotoreżimemrozliczania.

PhilipAltbachtwierdzi,żeupadłomoraleakademików,tymczasemdobrana-ukawymagawysokiegomorale.Naobniżeniemoralenauczycieliakademickimwpłynął,moimzdaniem,przedewszystkimbrakichbezpieczeństwazawodowe-go.Liczbaosóbzatrudnionychnaniepełnymetaciewzrosławlatach1970–2001o376%,ana tej kadrze spoczywagłównyciężarprowadzenia zajęć.Kadra tastanowi 36% pracowników uniwersyteckich, wśród nichwielu przedstawicielimniejszości,dyskryminowanychfinansowo.Komercjairynekniosązesobąry-zykozagubieniawysokiegomorale(Bok,1982,s.150).Uczelnieprzestająbyćwylęgarniąnowychidei,astająsięagencjamireklamowymiszukającyminowychklientów.Komercjalizacjamożeniszczyćciekawośćpoznawcząigrozikorupcją(Cole,2009,s.173).

Znikłopoczuciewspólnotyakademickiej, tymczasemprawdziwysensuni-wersytetu to wspólnota uczonych (Bok, 1982, s. 140 i 168; Bousquet, 2008,s. 9). Poczucie podzielanego celu uniwersytetów stało się iluzją, podobnie jak


uczestnictwowewspólnychbadaniach.Akademicyczująsięcorazbardziejwy-alienowani–wewnętrznieizewnętrznie.Jednakwiększośćprofesorówzachowa-łazobowiązaniawobecistotnychwartościprofesjonalnych.

Autorzypracozmianachwszkolnictwiewyższymmająświadomośćtego,żeichdiagnozysąpesymistyczne.Altbachznostalgiąstwierdza,iż„złotywiek”uniwersytetówbezpowrotnieminął,mimożeuniwersytetyamerykańskiewciążsąnajlepszenaświecie.Uczelnieznajdująsięwerzeprzetrwania,zmieniająsięwszkołęzawodowąorazinstytutybadawczekorporacji.Profesuraponiosłaporażkęw uświadamianiu swojej centralnej roliw społeczeństwie iwagi tradycyjnychwartościuniwersyteckich.WglobalnejkonkurencjiostatusuniwersytetyXXw.niesąfaworyzowane.

Reformaszkolnictwawyższegopogorszyławarunkinauczaniaakademickie-go,prowadzeniabadańiwarunkiżyciowekadry.

Jako niezwykle konkurencyjne, efektywne i „produktywne” reklamują sięuczelnieon-line.Ichadwokacitwierdzą,żestojąnagruncieteoriiprzełomowejinnowacjiiobiecująstrategięsukcesu.Deklarująprowadzenieznakomitychbadańdotyczącychnauczaniaakademickiegoistudiowania,alewuniwersytecieon-lineniebędziekadrybadaczy– studencipoprowadząbadaniamonitorowaneprzezprofesorów.Niebędzieprawazatrudnieniadoemerytury,natomiastoszczędnościfunkcjonowaniauczelnisięgnąrzędu50–90%(Christensen,Eyring,2009,s.212,227i285).

Christensen iEyring – twórcy teorii przełomowej innowacji – niewiedząjednak,żeprawdziwieuniwersyteckiestudiazdalnełącząnauczaniem.in.on-linezbardzozindywidualizowanąpracąstudentaiprofesora,jakwOpenUniversitywWielkiejBryutanii(Potulicka,2012,s.361–362).

SYTUACJA STUDENTÓW

Żądania przyjęcia na studia dużej liczby studentów i rozszerzenia funkcjiuniwersytetów skutkowały ich reformą. W miarę ekspansji przemysłowiiekonomiipotrzebnabyłamaszynabardziejsortująca(Berdahl,Altbach,Gum-port,2011,s.24).JamesCoteiAntonAllahartwierdzili,żew2000r.tylko16%wszystkich istniejących zawodów wymagało wykształcenia wyższego (2010,s.5–7).JednakBarakObamapodtrzymywałzłudzeniaouczelniachdostępnychdlawszystkich,głosząctezęopotrzebiewykształceniaponadśredniegodlakaż-degoAmerykanina(Arum,Roksa,2011,s.54).

Wzrostzapotrzebowanianastudiaspowodowanybyłwnajwiększymstopniubezrobociem.Ponadtozarobkistanowią„życiowekary”dlatych,którzyukończy-linaukęnaszkoleśredniej,ichpensjesąowieleniższeniżuposażeniaabsolwen-tówuniwersytetów.95%uczniówszkółśrednichpochodzącychzklasyśredniejoczekiwałopowodzenianastudiach,studiowaćzamierzałonawet90%uczniówzrodzinoniskimstatusiespołeczno-ekonomicznym(Goldrick-Rab,Cook,2011,s. 256). Jednakw ostatnich 20 latachwzrost liczby studentów zmniejszył się,

EUGENIA POTULICKA96

mimozwrotuzinwestowaniawstudiowaniewpostaciwyższychzarobków(De-Long,Goldin,Katz,2003,s.21).

Dostępdouczelnijestobecniekwestiąkontrowersyjną.MartinTrowstawiapytanie, czy dostępmasowy jest pożyteczny.Biuro statystyki pracy przewidu-je, żew roku 2014 45% instytucji edukacji ponadśredniej będzie kształtowałośrednieumiejętnościzawodowe,poniżejtytułubakałarza(licencjata),33%będziekształtowało umiejętności na poziomie wysokim, a 22% będzie studiowałowkolegiach(tamże,s.257).SzacunkiCote’aiAllaharasąbardziejpesymistyczneniżprzewidywaniategobiura,bowiemjużnastąpiłazmianawdostępiedouczel-ni,dostęptensięogranicza.Podkreślasię,żezwiększeniedostępuniekoniecznieoznacza równość dostępu, choć są uniwersytety – jakBerkeley – biorące poduwagęzarównomerytorycznąwartośćkandydata,jakirówność.

Ograniczeniedostępudostudiówmamiejscem.in.zpowodukryzysufinan-sowegowuczelniach.Wostatnich30 latachstanowe funduszena szkolnictwowyższezmniejszyły sięo1/3.RedukcjapodatkówwprowadzonaprzezBusha,odpisyodpodatkówikosztyprowadzonejwojnydoprowadziływielestanówdodeficytu.

Dobór studentównapodstawie „obiektywnych” testów, jakSATczyACTpostrzeganyjestzesceptycyzmem.Ocenyzeszkołyśredniejbyłyznacznielep-szympredyktoremukończeniastudiówniżwynikitychtestów.Bardzodobrypre-dyktorstanowiłrankinguczniawszkole,azwłaszczaumieszczeniegonapozio-mie zaawansowanym. Zdaniem Wiliama Bowena, Matthew Chingosa i Michaela McPhersonatostanowiłonajważniejszywniosekzichbadań.Nadmiernepolega-nienatestachSATiACTmożemiećskutekodwrotnyodoczekiwanego.Propo-nująoni,bywprocedurzedoborukandydatównastudiabraćpoduwagę:rankinguczniaw szkole średniej, oceny z testóww tej szkole, jakość szkoły średniej,wynikiSATorazACTidokonaćtriangulacjitychdanych(2009,s.226–227).

Sąjednakzdania,żedążącdodoskonałości,selektywnamaszyneriaamery-kańskiegosystemuedukacjisortujetychkandydatów,którzywyniosąnajwiększekorzyścizestudiów(Lewis,2006,s.52).Dobóropartyjestnawartościmeryto-rycznejkandydata,atestySATiACTpozwalająprzyjąćnajzdolniejszych.Jednaktutoringprzygotowującydotychtestów,materiałyipodręcznikidonichtoprze-mysłzarabiającywielebilionów.Społecznekosztytakdrogiegoprzygotowaniado ubiegania się o przyjęcie na studia powodują nierównościw gotowości dostudiowania(Christensen,Eyring,2010,s.119–120).Koniecznejeststosowaniepreferencjidlamłodzieżyzrodzinubogichorazzmniejszościrasowych.Zaan-gażowaniewinkluzję tychgrupkandydatównastudia to istotnaczęśćpolitykiafirmatywnej. ZdaniemWiliamaBowena,MartinaKurzweila i EugeneTobinapotrzebna jest „ślepa” rekrutacja do uniwersytetów selektywnych, biorąca poduwagęjedynieosiągnięciaintelektualnekandydata.Najbardziejzaskakującakon-kluzja zbadań tychautorówbrzmi: zmasypracempirycznychzwiązanychzestatusemspołeczno-ekonomicznymkandydatównastudiawynikakonkluzja,że


prawdopodobieństwoprzyjęciadouniwersytetubyłowzasadzieidentyczneprzykażdympoziomieSES.StudencizrodzinoniskimSESniesąjużniedoreprezen-towani(2009,s.110,161–166i217).

ZdrugiejstronyBowena,ChingosaiMcPhersonazadziwiałfaktniepodej-mowaniastudiówprzezcorazwiększąliczbękandydatów,którzynakursachpo-przedzających rekrutacjęwydawali sięodpowiadaćkryteriomprzyjęć.Ci samiautorzystwierdzili, żeniema jużprzepaściwaspirowaniudostudiówmiędzyrasamiiróżnymipoziomamiSES,sąnatomiastogromnedysproporcjewrealiza-cjiaspiracji.Wielukandydatombrakujewyraźnychplanówcodotego,jakswojeambicjerealizować.Mająoniograniczonąwiedzęozawodzie,doktóregoaspi-rująiprzychodząnastudiawwiększościnieukierunkowani(Schneider,Steven-son,1999,s.7;Arum,Roksa,2011,s.3).Wświetlepowyższychwnioskówmałowiarygodna jest informacja, że kandydaci ze wszystkich środowisk otrzymujądobreporadydotycząceubieganiasięoprzyjęciedonajlepszychuniwersytetów.Kandydacizmniejszościorazzrodzinniezamożnychczybiednychczęstoidądouczelnimniejwymagających.Bowen,ChingosiMcPhersonsformułowalihipo-tezę,którąsilniesugerowałyichdane,żedoradzasięmłodzieżypodejmowaniestudiówwnajbardziejwymagającychuczelniach,którejąprzyjmą(2009,s.110i127).

Częstowystępujewysokakorelacjamiędzyklasąspołeczną,zktórejpocho-dzi student, a miejscem studiowania. W pewnej mierze jest to spowodowane nie-chęcią tradycyjnychuniwersytetówdodopasowaniasiędozróżnicowaniamło-dzieży.Innaprzyczynatowspominanyjużfaktudzielanianajwiększejpomocystudentomz rodzinnajbogatszych,studenciuprawnienidograntówPellczęstoichnieotrzymują(Folbre,2010,s.47–48;Geiger,2011,s.63).Tymczasembada-niapokazały,żedodatkowefunduszemająpotencjałpoprawyosiągnięćstuden-tów,zwłaszczatychzrodzinoniskimSES.Rządzamierzapowiązaćpomocdlastudentówzichosiągnięciami(Schmidtlein,Berdahl,2011,s.82).

Bowen,KurzweiliTobinbadaliprzyjęciakandydatówwuczelniachelitar-nych imniej selektywnych.Kierowało nimi pytanie, czy uniwersytety elitarnesą„maszyneriąmożliwościczyteżbastionamiprzywilejów”.Stwierdzili,żedouczelnielitarnychzgłaszasięwięcejkandydatówzniskimSESiwysokimioce-namiwtestachSAT,niżmożnasiębyłospodziewać.Mamiejscepostępwzachę-caniudostudiowaniabardzozdolnejmłodzieżyześrednichwarunkówśrodowi-skowych.Twierdzilioni,żeniebyłoobserwowalnychróżnicszansprzyjęćprzyktórymkolwiek poziomie statusu społeczno-ekonomicznego (2005, s. 99–100).RichardSpiespisał,żewpływdochodówrodzinynapodejmowaniestudiówbyłmniejszyniżwlatachwcześniejszych(2001,s.17).

Udostępnienie studiów młodzieży z rodzin o niskich dochodach jest du-żymwyzwaniemwkontekściesytuacjifinansowejkraju.Niektóregrupyrasoweimniejszościetnicznesąniedoreprezentowanewuczelniach.Nierównościdostę-pudostudiówsąwStanachZjednoczonychwiększeniżwEuropie.Akademie

EUGENIA POTULICKA98

napotykająwyzwaniabezprecedensu(Altbach,2011,s.15),tymbardziejżedzia-łania afirmatywne i preferencjew przyjmowaniu kandydatówwzbudzają dużokontrowersji(Bowen,Kurzweil,Tobin,2005,s.3).Jednakproporcjestudentówzposzczególnychgrupzaczynająjużodzwierciedlaćpodziałdemograficznyspo-łeczeństwaamerykańskiego.Odsetekstudentówrasybiałejod1977r.zmniejszyłsięod84%do67%,odsetekLatynosówpotroiłsię–od4%do12%,potroiłsięrównieżodsetekAzjatów–od2%do7%,natomiastAfroamerykanówzwiększyłsięod10%do13%.Liczbastudentówzrodzinoniskichdochodachkorzystają-cychzgrantówPellzwiększyłasięod14%do23%(Golrick-Rab,Cook,2011,s.258;Smith,2011,s.467),alestudiawtejgrupiemłodzieżypodejmuje tyko54%,podczasgdyześrodowiskzamożnych82%(danezroku2003).Wzrastaniewbiednejspołecznościlokalnejmapoważnekonsekwencjeedukacyjne.Wme-tropoliachsegregacjaekonomicznagwałtowniesiępowiększa.Krokwkierunkuzmniejszenia ukrytego braku tolerancji rasowej, stereotypów i stygmatów jest da-leceniewystarczający(Bowen,Kurzweil,Tobin,2010,s.21–30).Wroku2001studiowało65%młodzieżyrasybiałej,55%rasyczarnejijeszczemniejLatyno-sów.

Rozszerzenie dostępu do studiówwiązało się z gorszym przygotowaniemkandydatów.Wielupoczątkującychstudentówstwierdzało,żeniebyłoprzygo-towanychdonaukiwuczelniach.PrzeciętnywyniktestuSATbyłniższy.Conaj-mniej40%studentówpotrzebowałojednegolubwięcejkursówuzupełniającychbrakizeszkołyśredniej,wprzypadkumłodzieżyzgruponiskimSESodsetektenwynosił63%.Najczęściejkursyuzupełniającedotyczyłyczytaniazezrozumie-niem.PrawiepołowaodpaduzestudiówmamiejscenaIIroku.Bowen,KurzweiliTobinjakobarierępostrzegająprzedewszystkimzłąjakośćedukacjiobowiązko-wej,mawniejmiejsceinflacjaocen.Natympoziomieedukacjiuczniowiemieliniewiele wyzwań intelektualnych i stymulowania rozwoju. Kadra szkolnictwawyższegomusi odsiewać studentów, co jest funkcją nową.Negatywnywpływmamentalnośćkonsumenckadużejczęścistudentów,którzypłacą,awzamianżądajądobrychocenikredencjałów.Jednakkredencjalizmpowodujebezrobociewielu absolwentów szkolnictwawyższego.Studencimająwyższeoczekiwaniawstosunkudouczelniioczekiwanianiewielkiegowysiłkuzichstrony.Mająteżinnenawyki,takżewzakresierozrywki(Collins,1979,s.24–25).Profesorowiesurowi są przez nich karani poprzez złe opinie formułowane przy okazji ewa-luacji.Tacystudenci-konsumencizmniejszaliswojąmotywacjędostudiowaniawtrakciepobytuwuczelni i tylkowminimalnymstopniupodwyższali swojeumiejętności.Umiejętnościkrytycznegomyśleniasąniższeniżbyływlatach90.XXw.Studenci-konsumenci niewidzą zbytniej przydatności ostrożnego rozu-mowania,awrezultacieniemogąkonkurowaćwewspólnociemiędzynarodowej(Cote,Allahar,2011,s.24i160;Bok,2006,s.116).Zwieluróżnychwzględówwszkolnictwieamerykańskimmamiejscewyścigwdół(Calhoun,2006,s.9).Zostało to spowodowane brakiem standardów egzaminacyjnych i standardów


prowadzenia zajęć, twierdziGeorgeKuh (2003, s. 28).RichardArum i JosipaRoksaniestwierdziliistotnychstatystycznieróżnicwpoziomachichumiejętno-ścinapoczątkuinakońcustudiów.Brakzainteresowaniastudiowaniemjestnowąnormą–studencisąinni.CoteiAllaharpytają,dlaczegouniwersytetyniemówiągłośnootymproblemie.

Wybitna pediatra amerykańskiMel Levine (2005, s. 30 i 104) uważa, żewśródmłodzieżyjejkrajupanuje„pandemianieprzygotowaniadopracy”,wielemłodychosóbniemamodeluroliczłowiekadorosłegoistądnierealizujego.Po-nadtodługotrwałepoleganienazapamiętywaniuwuczeniusięnierozwijawdo-statecznym stopniu rozumienia praw, prawidłowości czy zasad i umiejętnościrozwiązywaniaproblemów.WmillenijnejgeneracjiXwpełnizaangażowanychwstudiowaniejest10%młodzieży,częściowo40%,aniezaangażowanychokoło50%.Nieznanadotądkulturabrakuzainteresowaniaedukacjąsamąwsobiejestzjawiskiemnowym.PascarellaiTerenziniwlatach90.stwierdziliwswoichbada-niach,żestudenciwykazująmniejszeumiejętnościkrytycznegomyślenia.

Wtrakcietrwaniastudiówpowiększasięprzepaśćmiędzystudentaminaj-bogatszymiinajbiedniejszymi.Wyraźnesąrównieżprzepaścipomiędzyrasamii one również się powiększają.Tylko11%studentówzdolnegokwartylaSESuzyskałodyplombakałarza,podczasgdyzgórnegokwartyla93%(Bowen,Kurz-weil,Tobin,2009,s.85).Jedynysposóbpoprawieniapoziomuszkolnictwawyż-szegotopoprawaosiągnięćzwiększającejsiępopulacjistudentówzgrupniedore-prezentowanych, przede wszystkim z rodzin o niskich dochodach. Uniwersytety publicznepowinnybyćzasadniczymczynnikiemrozwojutychgrupirozwiązaniaproblemunierównomiernejpartycypacjiwstudiach.Autorzybadającyteproble-mystwierdzają,żenajpoważniejszyproblemAmerykitopowiększającasięprze-paśćmiędzystudentamizrodzinbiednychibogatych(Cole,2009,s.224).

Rygorystyczne pod względem metodologicznym badania wskazywały, żeprzeciętneprzygotowaniedostudiówniewpełniwyjaśniaodsetekkończącychje. Wuczelniachnieselektywnychwiększyjestwpływpogarszającychsięwa-runków finansowych (Goldrick-Rab, Cook, 2011, s. 262). Ponadto przyczynąjesttakżesystemfinansowania,którynagradzałprzechowywaniestudentówpo-wyżej I roku.Równieżw tokustudiównajbardziej szkodliwywpływmasłabeprzygotowanie do studiów.Większość szkół nie ma kontroli nad programaminauczania i – zdaniem Jamesa Cote’a iAntonaAllahara – ujemny wpływ nauczniówma równieżpromocja socjalna, praktykowana zbyt często.Składa sięonanakorzeniebrakuzaangażowaniauczniówwnaukę.Spiralawdółtonowanormalność. Szkoły, do których uczęszczamłodzież poszkodowana społeczniesąponadtoznaczniegorzejwyposażoneniż szkołydla ichuprzywilejowanychrówieśników.

Studenci z rodzinzamożnych najczęściejkończą studiaw terminie,nato-miastbiedni–mimopomocy–rzadziejdochodządofinału.Potrzebnajestpomocnietylkowdostaniusiędouniwersytetu,aleiwtrakcietrwaniastudiów(Bowen,

EUGENIA POTULICKA100

Chingos,McPherson,2009,s.230–232).Drogastudentaprzezuczelnięokreślanajestjakozindywidualizowanaizorientowananaklasęśrednią(tamże,s.271).

Aktualna sytuacja uniwersytetów i stresmogąmieć negatywnywpływ nafunkcjonowaniestudentóworaz ichosiągnięcia.Najczęstsząprzyczynąporażkibyłołączeniestudiówzpracą,miałotomiejscewprzypadku60%tych,którzydoznaliniepowodzenia.Zwiększasięliczbamłodzieżyzpoważnymikłopotamimentalnymi. Zażywanie leków psychotropowychw latach 1994–2006wzrosłood9%do23%.Jednatrzeciamłodzieżynaużywaalkoholu,wtym6%uzależniłosięodniego.Ponad18%studentówmiałozdiagnozowanądepresję,samobójstwopoważnie rozważał 1 na 10, a próby samobójczepodejmowało2% studentów.Szacujesię,żeskutecznąpróbęsamobójcząpopełnia1100młodychosóbrocznie(Bowen,Chingos,McPherson,2009,s.269).

ArumiRoksawymieniającztery„ważnelekcje”zeswoichbadańobejmu-jących ponad 18milionów studentów i ponad 4 300 uczelni: 1) studenci zbytczęstosąakademickonieukierunkowani,2)ichosiągnięciasąniepokojąconiskie,dominujestudiowanieograniczone,3)wokresiestudiównarastająnierównościosiągnięćmiędzystudentamizróżnychgrupSES,ras imniejszości,4) istniejezróżnicowanieosiągnięćmiędzyuczelniami.

PODSUMOWANIE PRZYCZYN REFORM ORAZ ICH SKUTKÓW

Berdahl,AltbachiGumport(2011,s.9)pisząoagresywnymnaciskusiłryn-kowych,eskalacjiżądańdostępudouniwersytetów,ogromnymwzrościeliczbystudentóworazichwielkimzróżnicowaniu,ooporzeakademiiprzedzmianamiipoważnychograniczeniachekonomicznychwfunkcjonowaniuszkolnictwawyż-szego.Ogromnydeficytbudżetufederalnego,stanowegoibudżetówrodzinnychbyłnajpoważniejsząprzyczynąreform(McGuinnes,2011,s.139–140;Mumper,Gladieux,King,Korrigan,2011,s.129i134–135).DeficytspowodowaływojnyprowadzoneprzezBushawIrakuiAfganistanie,obniżeniepodatkóworazodpisykosztówstudiówodpodatków.ZtymwiązałasięniechęćAmerykanówdopłace-niawysokichpodatków,którąprzejawiałynajzamożniejszekręgiobywatelitegokraju.Waktualnymkryzysiewiększość stanówmakłopotyzdużymiobciąże-niamiubezpieczeniamizdrowotnymi,kosztamiwięziennictwaorazszkolnictwaobowiązkowego.Nierealnesąwięcoczekiwania,żewiększośćstanówznajdziefundusze na finansowanie szkolnictwawyższego. NarodoweCentrum PolitykiSzkolnictwaWyższegooszacowałomożliwościstudiowaniawewszystkichsta-nachzwyjątkiemKoloradonaocenęF–najgorszą(Altbach,2011,s.15).

Wwarunkachprzedstawionychwtymartykuleuniwersytetystanęływobecczęściowonowych funkcji.Cote iAllaharokreślali je jako sortowanie,wyple-wianieischładzanie.Funkcjasortowanianiewymagakomentarza,wyplewianieokreślająjakozmniejszanieliczbyludzi,którzychcąosiągnąćnajwyższypoziomwykształcenia prowadzący do lukratywnej kariery.Wyplewianie jest koniecz-ne,ponieważniemazbytwieluodpowiednichstanowiskpracy.Tylkodyplomy


z ekonomii i z niektórych nauk stosowanychmogą zwiększyć produktywnośćekonomicznąkraju.

Schładzanietofunkcjabardzobrutalna,alekoniecznawsystemieedukacji,byzachowaćjegolegitymizacjęwoczachspołeczeństwa.Oznaczatopsycholo-gicznerozprawieniesięzestudentami,którymobiecanozbytwiele.Funkcja tajestkoniecznawprzypadkutychosób,którzyniemająodpowiednichzdolnościimotywacji.Stopnienastudiachpowinnysprowadzićjenaziemięjużwpierw-szymsemestrzeiobjąćod15do20%studentów.

PrzederąkredencjałówsatysfakcjonującąocenąbyłoC(najlepszaA),terazjestniąB.Nawetuniwersytetharvardzkiprzyznałpołowieswoichstudentówoce-nęnajwyższą.Takieścieśnienieocentopoprostuichinflacja.

Nigdydotąduczelnieniemusiaływyplewiaćtylustudentów,którzyzostaliwprowadzeniwbłądcodoocenyichpotencjałuimożliwości.Szkodzitofunk-cjom prawdziwie uniwersyteckim – przekazywaniu wiedzy i mądrości (2009,s.42–55).Autorzyniepowołująsięnawcześniejsząteoriępodgrzewaniaischła-dzania studentów Hoppera.

Nową agendą jest powiązanie uczelni publicznychw poprawianiu jakościszkolnictwaisytuacjiekonomicznejkraju.Definiujeonaceldługofalowy,skiero-wanydowyzwańspołecznychiekonomicznych.Rządfederalnyirządystanowetworząstrategięwiązaniaszkolnictwawyższegozrealizacjącelówpaństwaista-nów,np.osiąganiadochodównapoziomieprzeciętnychwkraju lubwyższych(McGuinness,2011,s.160).

Niewątpliwieneoliberałomineokonserwatystomudałosięwywrzećwiększywpływnazmianywszkolnictwiewyższymniżnaniższychszczeblachsystemuedukacji.Niepisanypaktmiędzyspołeczeństwemiuniwersytetamizostałzerwa-ny.Logika rynku powoduje zachęcanie studentówdo koncentrowania się nainstrumentalnychwartościach edukacji – nakredencjałach– ignorując jej sensakademickiimoralny.DavidLabareeargumentował,żetokredencjalizmspowo-dowaławersjędouczeniasię(1997,s.259).Racjonalnośćkierującastudentamitozdobyciejaknajwyższychwartościrynkowychjaknajmniejszymkosztem.ArumiRoksa(2011,s.45)podkreślają,żekoniecznajestprawdziwareformauniwersy-tetów:udoskonaleniemetodpomiaruosiągnięćstudentów,zrozumienieprocesówuczeniasięidostosowanienauczaniaakademickiegodopsychopedagogicznychprawidłowościwiążącychsięzestudiowaniem.Konsekwencjerządowegobrakuzainteresowaniaszkolnictwemwyższymsąpoważne.Przywołaniautorzymówiąoobowiązkureformyzewzględunawarunki,wjakichterazfunkcjonująuczel-nie: zwiększająca się liczba studentów, corazwyższekoszty studiowania, brakistotnejstatystyczniepoprawyosiągnięću45%badanychprzeznichstudentówi narastanie nierównościwosiągnięciachmłodzieży różnych ras oraz z rodzinoodmiennychstatusachspołeczno-ekonomicznych.Zewzględunato,żestudenciinnychkrajówwyprzedzająmłodzieżamerykańskąwosiągnięciach,ograniczonestudiowanietopoważnyproblemspołecznyipowinienbyćrozwiązywanyprzezpolityków, nauczycieli akademickich, rodziców oraz szerokie rzesze obywateli.


Szkoływyższesąwstaniekryzysuautorytetuikryzysumoralnego,atopod-minowujeuczelniepubliczne.Możetopowodowaćzagrożeniadlaichprzetrwa-nia.Zmianyuczelnimusząbyćfundamentalne.ArumiRoksaproponująwprowa-dzenietakszerokich,jakiewprowadziłBushwedukacjiobowiązkowej.Strate-giaprezydentabyłajednakstrategiąprzymusuikarizdaniemwielubadaczyjejskutkówniesprawdziłasię,aArumiRoksapomijająwarunki,wjakichobecniepracujeszkolnictwowyższe.

FrederickHesszamiastprzymusuproponujesugestywnymechanizmrefor-my.Jednakpoprawabędziejegozdaniemprawdopodobnieniemożliwabezpew-negoszoku,aktualnegostanuniemożnaakceptować(2009,s.143).

Wwojniezuniwersytetamistawka,októrą toczysięgra tonagłość inie-zwykłośćzagrożenia,jakiestajeobecnieprzedtymiuczelniami.Sątoinstytucjeopotencjalesprzeciwu,którychzdolnośćdokrytycznegonegocjowaniaichroliwcałymzróżnicowaniukontekstówzostałaznaczącoosłabionawciąguostatnich20 lat.Nieokiełznany,egoistyczny interes i chciwośćmieszają sięzewstecznąpolitykąspołeczną.ZdaniemHenryGiroux’akluczowejest,abykadraakademic-kazdobyłasięnabadanienarastającychatakównauniwersytetypozamachachz 11września 2001 r.Ataki prowadzone są na rozlicznych frontachprzez siłymilitarne,korporacyjnąpresjębiznesuiróżnychgrupprawicowychfundamenta-listów,którzypostrzegająsamąmyślkrytycznąjakozagrożeniedladominującegoporządkupolitycznego.Edukacjadośćsłabosobieradziwkontekściegalopujące-goneoliberalizmu,którywyprzedajedobropubliczne(2010,s.266–270).

BIBLIOGRAFIA

Altbach Ph.G. (2011 a),Harsh realities: the professoriat in the twenty-first century, [w:] AltbachPh.G.,GumportP.,BerdahlR.(eds.),American higher education in the twenty-first century, The John Hopkins University Press, Baltimore.

Altbach Ph.G. (2011 b), Patterns of higher education development, [w:] Altbach Ph.G., GumportP.,BerdahlR.(eds.)(2011),American higher education in the twenty-first century. Social, political and economic challenges, The John Hopkins University Press, Baltimore.

ArumR.,RocsaJ.(2011),Academically adrift. Limited learning on college campuses, The UniversityofChicagoPress,Chicago.

Bastedo M. (2011), Curriculum in higher education. The organizational dynamics of academic reform, [w:]AltbachPh.G.,GumportP.,BerdahlR.(eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

BellknapR.L,KuhnsR.(1968),Tradition and innovation, Columbia University Press, New York.BerdahlR.,AltbachPh.G.,GumportP.(2011), Introduction, [w:] Altbach Ph. G., Gumport P.,

BerdahlR.(eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

Bok D. (1982), Beyond the ivory tower. Social responsibilities of the modern university, Harvard University Press, Cambridge, MA.

BokD.(1990),Universities and the future of America, Harvard University Press, Cambridge, MA. BokD.(2003),Universities in the market place. The commercialization of higher education,

Princeton University Press, Princeton, NJ.BokD.(2006), Underachieving colleges: A candid look at how much students learn and why

they should be learning more, Princeton University Press, Princeton, NJ.


BousquetM.(2008),How the university works. Higher education and the low-wage nation, New York University Press, New York.

BowenH.R.,ChingosM.M.,McPhersonM.S. (2009),Crossing the finish line. Completing college at America’s public universities, Princeton University Press, Princeton, NJ.

BowenH.R.,KurzweilM.,TobinE.M. (2005),Equity and excellence in American higher education, UniversityofVirginiaPress,Charlottesville.

CalhounC.(2006),The university and the public good, “ThesisEleven”,Vol.84,No.7.CarryN.(2008),Introduction, BousquetM.,How the University Works: Higher Education and

the Low-Wage-Nation, New York University Press, New York.Christensen C., Eyring J. (2011), The innovative university. Changing the DNA of higher

education, Jossey Bass, San Francisco, CA.Cole J.R. (2009),The great American university. Its rise to preeminence its indispensable

national role, why it must be protected, PublicAffairs,NewYork.CollinsR.(1979),The credential society. A historic sociology of education and stratification,

Academic, New York.CoteJ.E.,AllaharA.L.(2011),Lowering higher education. The rise of corporate universities

and fall of liberal education, UniversityofTorontoPress,Toronto.CrossJ.G.,GoldenbergE.N.(2009),Off-track profs. Nontenured teachers in higher Education,

The MIT Press, Cambridge, MA.DelongJ.B.,GoldinC.,KatzL.(2003),Sustaining U. S. economic growth, [w:] Aaron H.G.,

LindsayN.J.(eds.),Agenda for the nation, Brookings Institution Press, Washington D.C.FolbreN.(2010),Saving state university. Why we must fix public higher education, The New

Press, New York.GeigerR.L.(2011),The ten generations of American higher education, [w:] Altbach Ph.G.,

GumportP.,BerdahlR. (eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

Goldrick-RabS.,CookM.A.E.(2011),Presidents leading. The dynamic and complexities of campus leadership, [w:] American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

GriswoldC.P.,GingerM.M. (1996),Political influences and state policies: Higher tuition higher aid and the real world, “ReviewofHigherEducation”,Vol.19,No.4.

HarcleroadF.F.,EatonJ.S.(2011),The hidden hand: external constituencies and their impact, [w:],AltbachPh.G.,GumportP.,BerdahlR.(eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

HackerD.,DreyfusC.(2011),Higher education? How colleges are wasting our money and failing our kids – and what we can do about it,St.Martin’sGriffinEducation.

HorowitzD.(2010),Reforming our universities. The campaign for an Academic Bill of Rights, Regnery Publishing Inc., Washington D. C.

HorowitzD.(2006),The professors. The 101 most dangerous academics in America, Regnery Publishing Inc., Washington D. C.

KerrC.(2001),The uses of the universities, Harvard University Press, Cambridge, MA.Klein D.B., Stern Ch. (2011), By the numbers. Ideological profile of professors, [w:],

MarantoR.,ReddingR.E.,HessF.(eds.),The politically correct universities. Problems, scope and reforms, The IATAE Press, Washington D. C.

KuhG.(2003),What we are learning about students engagement, “Change”.LabareeD.(1997),How to succeed in school without really learning, The credential race in

American education, Yale University Press, New Haven.LevineM. (2005),Colleage graduates aren’t ready for real world, “Chronicle of Higher

Education”,Vol.18,February.LewisH.R.(2006),Excellence without soul: How the great university forgot education, Public

Affairs,NewYork.MarantoR.,ReddingR.,HessT.(2009),The PC academy debate:questions not asked, [w:]

MarantoR.,ReddingR.,HessT. (eds.),The politically correct university. Problems, scope and reforms, The AEI Press.


McGuinnessA.C.(2011),The states and higher education, [w:] Altbach Ph.G., Gumpor P., BerdahlR.(eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

MumperM., Gladieux L.E., King J., CorriganM.E. (2011), The federal government and higher education, [w:], American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

O’Neil R.M. (2011),Academic freedom. Past, present and future, [w:] Altbach, Gumport, Berdahl (eds.), American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

Potulicka E. (1993),Nowa Prawica a edukacja, Cz. I, Geneza reformy edukacji w Anglii i Walii z roku 1988, Edytor,Poznań-Toruń.

Potulicka E. (2012), System edukacji w Wielkiej Brytanii, [w:] Potulicka E., Hildebrandt- -WypychD.,Czech-WłodarczykC.(red.),Systemy edukacji w krajach europejskich, Impuls, Kraków.

PotulickaE.,RutkowiakJ.(2010),Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków.SchmidtleinF.A.,BerdahlR. (2011),Autonomy and accountability, [w:] American Higher

Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

Schrecker E. (2010), The lost soul of higher education. Corporatization, the assault on academic freedom and the end of American university, The New Press, New York.

SchneiderB.,StevensonD.(1999),The ambitions generation: America’s teenagers motivated but directionless, Yale University Press, New Haven.

SlaughterS.,RhoadesG.(2011),Markets in higher education. Trends in academic capitalism, [w:]Altbach,Gumport,Berdahl(eds.),American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

SmithD.G.(2011),The diversity imperative, [w:], American Higher Education in the Twenty-First Century: Social, Political and Economic Challenges, Johns Hopkins University Press, Baltimore.

SpiesR.R.(2001),The effect of raising costs on college choice: The fourth and final in a series of studies in the subject, Princeton University Press, Princeton, NJ.

SzkudlarekT.(2012),Robotnicy wiedzy i edukacja akademicka, [w:]ŻukP.(ed.), Wiedza, ideologia, władza, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.

The conditions of education 2011 (2011),DepartmentofEducation,WashingtonD.C.

Author:Eugenia PotulickaTitle:ReformofAmericanuniversities–timetosurviveKey words: academic capitalism, managers as presidents, profit-oriented

universities,strategyoffinancialrevolutionDiscipline:PedagogicsLanguage:PolishDocumenttype:Article

AbstractAmericanhighereducationworkinaneraofacademiccapitalism.Addressing

thefinancialsupporttostudents,nottouniversitiesandaccreditationofcollegesbyprivate institutions createmechanismsof that capitalism. It is a strategyoffinancial revolution in higher education. There are more and more universitypresidentsfromthe“managerialclass”.Allacademicshavelosttheirprofessionalsecurity.Studentsareacademicallyadriftand their learning is limited.For thatreasons universities have to fulfill partly new roles: sorting students.Weavingthem and cooling those, who were promised to much.

REFORMA UNIWERSYTETóW AMERYKAńSKICH – CZAS ...

Documents