Qarba Qumar Macammad Idriis Siraaj Qabdalla€¦ · eleelittam masgaada Nazri,wohuuk kalah tanim kaadu Qibaadak inkih Yallih imi. ل ُ ُ : ليِلد اوى ُ ® : لُوْىق

1437

Usuul assalaasa (qafar afa)

Bicissem:

shek macammad bin qabdulwahhaab

Qafar afat korissem:

Qarba Qumar Macammad

Sekkaacu(amoggacsa) abtem:

Idriis Siraaj Qabdalla

1437

األصول اثلالثة(عفري)

رمحه اهلل. -حممد بن الوهاب :فــــاتلأيل

عربا عربا شيخ عمر حممدالرتمجة:

إدريس رساج عبداهلل عة:املراـج

1

مبسم هللا الرحمن الرحي

نه يمب علم إك اهلل أ مل: علينارمحم ربع مسائ

تعلم أ

Ixig yalli koh racmatuh affaram naaxigem raqnek alle waytam.

: املسألة ولىعرفىة اهلل، العلم األ عرفىة : وىهوى مى مى لى اهلل عى وى لىمى نىبيه ـ صى ى لىيه وى

عرفىة دين مى الم ـ، وى دلىة. اإلىباأل

Naharsitto. Ixxiga. Axcih Yalla naaxigeemi.Nabi naaxigeemi(s) Islaam Diini naaxigeemi Daliil kahluk.

ل اثلىانيىة: املسألة مى به. العى

Nammeyhatto. Elle taamitnaama.

ة : اثلىاثلىة املسألة عوى ه. ادلى إيلى

Sidochayto.Seeco Yalla fanah.

2

ة: املسألة ابعى ب الرى ذىى فيه. الصىىى األ يلل لعى الى وىادلى : مسم اهلل قىول تىعى

ينى * إنى اإل وىالعىص الرمحن الرحيم: ﴿ انى لىف خس * إالى الى نواآنسى مىوا تىوىاصى وا بالىق وى تىوىاصى الىات وى ملوا الصى ب وىعى ﴾ ورةبالصى

العصاكملة.

Fareyhatto.Xiqaanama Diini Seecol koo yaafe gandi. Tohuk Daliili amri kak fayyaye Rabbi iyyeh.(( Qasri Uddurul xiibita hinnay Dabaanal xiibita, Sinam baytih addal geytimtaamah Yeemene mari koh raaqay immay teemeneh meqe taama taamittem Cakkil sitta fayissem hinnay Xiiqil sitta farrimtem koh raqtay immay)).

Al-qasri.

افعي قىالى ى الشى ة لعى لى اهلل حجى نزىىا أ ىو مى الى ـ: ل ه خى ـ رىمحىه اهلل تىعى إال ل

تهم. فى ةى لىكى ورى ذه السي هى

3

Iyyeh Imaam al-shaafiqi Yalli kaah racmatay : " Yalli oobise wannay ta Suuraksa Qhuraan

Sinaam xiqakten".

اريي قىالى ول ـ رىمحىه اهلل ابلخى ى بلى ال ل وىالعى تىعىالى ـ: بىاب: العلم قى مى﴿ : الى يلل قىول تىعى نىه فىاعلىم وىادلى

ىتىغفر أ ا وى إالى اللى

ه الى إلى﴾ نبكى ل() ،[91]حممد:لى مى ول وىالعى ى بلى ال بالعلم )قى

ىأ بىدى (. 9فى

Iyyeh Boukhaari Yalli kaah rahmatay. Baabun axcuk afa kah xise : ixxiga taakume Maxcoo kee taamak tohuk sumaq faxxek Yallih maxco wagit (ixig nummaak Yalli inkittuy agleyta sinni kinnim, Yallal esserit toysommem

koh cabam(.Ixxigak qimbise (maxcoo kee taamak dumal).

4

نه يمب لع اعلم ك اهلل أ م اثلال كمل رمحم ه ثم مسلمم ومسلممة، تعلم هذممل، والعمل مهمن مسائ :ب

Ixig Yalli koh racmatuh raqsinni fardi islamtul labbooway sayyooway 3sidiicam bartam , kaadu elle taamitam

ول نى : األ

ىنىا،اهللى أ ى لى نى خى لى إيلى ى ر

ىمىال، بىل أ كنىا هى رت ىم يى ل نىا، وى قى رىزى ا وى

وال، ، رى لى انلىارى اه دىخى صى ن عى مى ، وى لى اجلىنىةى ه دىخى اعى طىىن أ مى يلل فى ل قىو وىادلى

﴿ : الى لنىا إنىاتىعى ى رىكم أ ى إيلى ر

ىا أ مى لىيكم كى اهدا عى وال شى لنىا إلى رى

ونى وال فرعى خذا رىىذنىاه أ خى

ىولى فىأ ون الرى بيل* فىعىصى فرعى ]املزمل: ﴾وى

91 ،91] .

5

Naharsitto.Yalli nee gine , nee yaskameh, nee macabinna tuhinnal,nummal farriimeh nifanah farmoytitte,oggoltem culele Gannat, kaa cintem culelem Gira, tohuk sumaq Yallih maxco kinni (( nanu nummaak farrimneh sin fanah Farmoyta siinil sumaaqitu waahiyya akah rubnennaah Firqawnu fanah Farmoyta dirabboyseh Firqawni Farmoyta kaa nibbixeh gidbih yan xebexah)).

Muzzammil.15-16.

6

:اثلانمية ىلىك يىرضى اهلل ال نى أ ته، ال مى د ف عبىادى حى

ىه أ عى ن يشىكى مى

ىأ

رىب، وىال ى : ﴿ نىبي م الى يلل قىول تىعى ل وىادلى ى نى مرىاـجدى وىأ فىالى المىسى للى

دا ﴾ حىى أ عى اللى .[91]اجلن: تىدعوا مى

Nammey hatto.nummaak Yalli makicni agleyta kaal haanam kaah aban Qibaadal,takke way malaaikaytuy kaal xayi, Nabiy farmoh ruube kinniway, tohuk sumaq faxxek Yallih maxco wagit (( nummaak masaagid Yallih imi makallacina kaalluk agleytah inkittu)). Alginni(18).

ة نى :اثلاثلمىن أ اعى مى طى

ىادى أ ن حى موىاالة مى وز لى دى اهللى ال يى ، وىوىحى ولى الرى

،اهللى ولى رى : ﴿ وى الى يلل قىول تىعى قرىبى قىريب وىادلىىنى أ ىو كى ل د قىوما الى وى

تىايلىوم وى اآلخر يؤمنونى باللى ولى رى ى وى ادى اللى ن حى نوا يوىاديونى مى ىو كى ل وى

هم و آبىاءىىتىبى ف أ كى كى ولى

تىهم أ شريى و عى

ىو إخوىانىهم أ

ىبنىاءهم أ

ى قلوبهم أ

نىات يدخلهم ـجى نه وى هم بروح م يىدىىانى وىأ رياإليمى ار تى نهى

ىا األ تهى من تى

نهم عى ا رىضى اللى ينى فيهى ادل الى إنى وىرىضواخىى أ كى حزب اللى ولى

نه أ عى

هم . [22]املجادلة: ﴾ المفلحونى حزبى اللى

7

Sidoc hayto . Farmoyta nummayse num , Yallih inkittinaaneh rammite num kaa celtam hinna abbitam Yallaa kee farmoyti naqboytit takke way xaynah inkih keenil xayi mara.

Sumaq yallih maxco.( mageyta sinaamay Yallal teemene kiyaama nummasse akcinah Yallaa kee Farmoyti naqboytit takke way keenik abbobti hinnay xalaay hinnay tooboko hinnay kedo takke way tama marak sorkoco baxal Imaan nookiseh diggoyse Is le qaxaak ken libbodoyseh,ken culse le gannatay guba dorwa kak gexxa kay addal waarelon, usun yalla yeskeeceneenih Yalli ken askeecenele tama mari yallih qande kinnon naggowtem Yallih Qande kinni). Moujaadala 22.

8

كى اعلىم دى رشىىنى الىنيفيىةى ملىةى إبرى أ

ىته، أ اعى ن اهلل لطى

ى: أ اهللى تىعبدى اهيمى

رى اهلل مىىلكى أ بذى . وى ينى ادل ه، ملصا لى يعى وىحدى ىهى مجى هم ل ى لى ا انلىاس، وىخى

﴿ : الى ا قىالى تىعى مى اكى مى نى وىاإلنسى إالى يلىعبدون ﴾ وى ت اجل لى يات: ] الارخى

عنى ﴿[11 مى عبدون . وى د يى رى اهلل ﴾: يوىح مىىا أ م مى عظى

ىد، اتلىوحي به ون، وىأ

ا نىهى م مى عظىىة. وىأ اد اهلل بالعبىادى : إفرى نهوىهوى ري عى ة غى : دىعوى ك، وىهوى ه الشالى ﴿ يلل قىول تىعى ه، وىادلى عى كوا به وىاعبدوا مى الى تش يئاللى وى ]النساء: ﴾شى

51].

9

Ixig Yalli koo missoysuh saytunkeli Ibrahim Diini :taqbudem kinni Yalla dibuk Diini caggaloysak dibuk Yallah , toh kinni Yalli sinam inkih elle amriseeh kah ginem, akah iyyennaah faytole rabbi(( ginni kee Aadam baxa inkih kah ginem mayyu Qibaada tekkeh akke waytek)).Zaariyaat56).Yaqbuduun iyyaanama : inkittoysaanam, nabaamay Yalli amrise Tawciid kinni toh Qibaada Yalla caglisaanam kinni. Kaxxaamay Yalli kak waase shirki kinni, toh Yallat agleyta haanama.Yalli iyyeh(( Yalla uqbuda agleh tu kaal mahaysina)).Nissa 35 :

إذىا: فى ىكى اقيلى ل ب مى

صول اثلىالثىة الت يىى األ ع لعى ان مى ا اإلنسى تهى رفى

Kok iyyeenik :maa sidiicaamay num yaaxigem faxximtam ?.

ل عرفىة : فى بىه، وىدينىه، مى بد رى نىبيىه العى لىيه وى لى اهلل عى دا صى .حمىمى لىمى ى وى

10

Ixxic : naqsi Yalla yaaxigeemi, isi Diini yaaxigeemi, isi Nabi Mucammad(s.q.w.)yaaxigeemi.

* األصل األول *

الرب معرفة

Naharsi makaado : Yalla yaaxigeenimi.

فإذا قيل لك:من ربك؟.

Kok iyyeenik : iyya ku rabbi ?.

ل بى : فى يعى رى بىان، وىرىبى مجى ي رى ىميى اهلل الى ال مه، وىه العى عبودي بنعى وى مىوىاه عبود يلل لىيسى ل مى : ﴿ وىادلى الى رىب الىمد قىول تىعى للى

ىميى ال وىى اهلل [2]الفاتة: ﴾العى ن كي مى ىم،. وى ل نىا عىىوىاحد من ذىلكى وىأ

ىم. ال العى

11

Ixxic : yi Rabbi Yalla yoo yeynebe Rabbi, Gino inkih yeynebe Rabbi Isi maqaanel, anu aqbudem Kaa mayyu kaaksah aqbudem, Yallih maxco sumaaqa( fayla Yallile Qaalam Rabbile) faatica 2. Yalli kak raqqayem Qaalama anu too Qaalamak numuk tiyah anyo.

إذىا : فى ىكى بىكى بمى قيلى ل فتى رى رى عى

Kok iyyeeniki : Yalla macal teexegeeh ?

12

ل من آيىاته: بآيىاته : فى لوقىاته، وى ى اللىيل،وىمى ال مس، وى ار، وىالشى من وىانلىهى ر، وى مىلوقىاته اوىات مى مى ا السى مى ، وى ن فيهنى مى بع وى رىضونى السى

ىبع وىاأل ا بىينى السى همى

﴿ : الى يلل قىول تىعى من وىادلى ى آيىاته وى ر الى ت مى ى ال مس وى ار وىالشى سجدوا اللىيل وىانلىهىمس هنى إن ك للشى ى لى ي خى الى جدوا للى ا ر وى مى ى الى لل إيىاه نتم وى

﴾ : ﴿[53]فصلت: تىعبدونى الى قىول تىعى لىقى إنى . وى ي خى بىكم اللي الى رىاوىات مى رضى السى

ىرش يغش ال وىاأل ى العى تىوىى لعى يىام ثمى ا

ىتىة أ ارى لىيلى ف انلىهى

رى وىانلي مى ى ال مسى وى ثيثا وىالشى طلبه حى ات يى رى خى مره جومى مسىىىل بأ ال الى لى

ىق أ

مر تىبىارىكى اللي رىبي ىىميى وىاأل ال عبود،. وىالرىب هوى [15]األعراف: ﴾العى المى

﴿ : الى يلل قىول تىعى ا يىاوىادلى هى ييى انلىاس أ كم وىالى ى لى ي خى بىكم الى ينى اعبدوا رى

لىكم بلكم من قى آء لىعى مى اشا وىالسى رضى فرىىلى لىكم األ عى ي ـجى ونى * الى تى تى

ات بنىآء رى جى به منى اثلىمى خرىىآء فىأ آء مى مى لى منى السى نزى

ىعى رزقا وىأ وا ل لىكم فىالى تى

نتم تىعلىمونى ﴾ىادا وىأ ندى

ى. [22، 29]ابلرة: لل أ

13

Ixxic : kay astooti, kay gino, kayastooti: bar kee loqo ayroo kee alsa, kay ginoona malcina qaraana malcina baaxo wohi addal tanim wohi fanal tanim tohuk sumaaqa, Yallih maxco kinni,( Yalla tascasse astooti, baraay loqooy ayrooy alsa, sujuud maabina ayroytah wonnaah alsah Sujuud Yallah aba ayrooy alsa gineh tekkeenik Yallah xiine mara(fussilat 37). Yallih maxco:( nummaak sin Rabbi Yalla kinni Rabbi leh Qaran gineh Baaxo gine Rabbi lica- ayroh addal tohuuk gamadal missoowe Rabbi Qarshik irol bar loqol buula tuuy way amrisa ayrooy alsa kaadu cutuuka inkih rammitteh yallih amri betteh ginooy amri lem kaa kunnabal faytole cooca mali agleyta mali inkih yan qaalamak Yalli Rabbi kinni(aqraaf 54).yaqbudeenim faxximtam Yalla tohuk Sumaq Yallih maxco(kee sinaamey uqbuda sinRabbiy singineh iyya siinik dumi mara kaadu gine Rabbi takkeeni gidih Yallak conxita mara

14

kinni Rabbi leh baaxo fisse rabbi Qaran iro xisneh soolise Rabbi Qaraanak lee siinih oobisa Rabbi oobise leel wadir baaxok caxammiiru yayyaaqe Rabbi toh sin maaqo kinni mahaysina yallal agleyta isin aaxigak yoo ceele sinnim hinnay Yalla akke sinnim(21,22).

ثري ابن قىالى شيىاءى هوى كىىذه األ : الىالق لهى تىحقي المس ـ رىمحىه اهلل تىعىالى

ة. للعبىادى

Iyyeh ibnu kasiir Yalli kaah racmatuh : ah inkih gene Rabbi cakkisitah kaa yaqbudeenim.

نوىاع ىة وىأ ان، العبىادى الم، وىاإليمى ا مثل: اإل رى اهلل بهى مى

ىان،وىاإلح الىت أ سى

، اء، وىاتلىوىكي ء، وىالىوف، وىالرىـجى عى منه: ادلي غبىة،وى هبىة، وىالرى وىالرىانىة،الىشيىة، وىاإلنىابىة، وىالشوع، وى تعى وىاال ة، وىاال اذى تعى اثىة، وىاال تغى

بح، وىانلىذر، ري وىالى غى ا. كي وى رى اهلل بهى مىىة الىت أ نوىاع العبىادى

ىىكى من أ ا ذىل هى

. هلل الى تىعى

15

Yalli elle amriseh yan qibaadak weelallo: Islaaminna Imaaninna icsaan too loowole,Duuqa, Conxo, sangeeli Yallal kelittam Yallih maqaaneh sangeltam Yallih digaalak Conxittam Yallah rammittam Yallak meysittam Yallal taduurem Yallal cato faxxam Yalla magansittam Yalla eleelittam masgaada Nazri,wohuuk kalah tanim kaadu Qibaadak inkih Yallih imi.

يلل : ﴿ قىول : وىادلى الى نى تىعىىحى وىأ

ى أ عى اللى فىالى تىدعوا مى اـجدى للى دا المىسى

ري [91]اجلن: ﴾يئا لغى ا شى ىفى منهى ن صى مى فر اهلل . فى هوى مشك كى فى

يلل: قىول تىعى : ﴿وىادلى مىنالى ب وىانى لى رى الى برهى إلها آخى عى اللى اه يىدع مى إنىمى

فىفرونى ﴾ به إنىه الى يفلح الكى ابه عندى رى . [993]املؤمنون: حسى

16

Tohuk sumaq Yallih maxco :(nummaak Masaagid Yallih imi Yallaa kaltinim makallacina Masgiid adda) ginni :18). Kelseh yanmari tamahak tu Yalla kaltaniimih Yallal agleyta heeh kaafirtu yakke : tohuk sumaq Yallih maxco (Yallalluk agleytah Yalli yan iyye num tohu sumaq mali, kaal baahu waam Yallih garil tan Yalliiy umeene mayaysillima) (Muminuun :117).

ف ء : ) الىديث وى عى ة (. ادلي يلل مخ العبىادى : ﴿ قىول : وىادلى الى قىالى وى تىعىينى تىجب لىكم إنى الى

ىبيكم ادعون أ ىستىكبونى رى ن عبىادىت ي عى

نىمى دىاخرينى ﴾ هى يىدخلونى ـجى . [16]اغفر: ى

Cadiis addal :(Duuqa Qibaadak xuucu).tohuk sumaq Yallih maxco(iyyeh sin Rabbi yol essera siinih aceeyyo yol t’esseraamak yekexxee mari culelon gahannam uqunxuyya yeenih)ghaafir :60).

17

: ﴿ قىول الىوف: وىدىيلل الى افون إن كنتم مي فىالى تىعى ىافوهم وىخى ؤمنيى تى. [931ران: ]آل عم﴾

Yallak meysi sumaq( keenik mameysitinay yok meysita yeemeneh yan mara tekkeenik)Aala qimraan :175).

اء: وىدىيلل : ﴿ قىول الرىـجى الى نتىعى مى به فىليىعمى فى اءى رى ى نى يىرـجو ل ال كى مى ل عىالا الى صى وى

ىبه أ ة رى دا ﴾يشك بعبىادى . [996]الكهف: حى

Yallal haan kibaalak sumaq :Yallih maxco : (Siinik sangeela num Yallih angaarawah meqe taama abbaasitay taamitay Yallah aba Qibaadal inkittu asgalle waay)alkahfi :110).

: ىودىيلل ك : ﴿ قىول اتلىوى الى ى تىعى تىوى وىلعى وا إن كنتم مي الل فى ؤمنيى كىن. وقول: ﴿[25]املائدة: ﴾ مى وى تىوىكى سبه﴾ يى هوى حى فى ى اللى . [5 ]الطالق:لعى

18

Yallal haan kibaalak sumaq :Yallih maxco :(Yallal haysita kibal yeemeneh yan mara tekkeenik) Almaaida :23. Yallih maxco :(Kibaal Yallal hee num Yalli kaa xiqah) (attalaak :3).

هبىة، وىالشوع: وىدىيلل غبىة، وىالرى : ﴿ قىول الرى الى نوا يسى إنىهم تىعى ارعونى كىاشعيى ﴾ الىريىات ف ىا خى نوا نلى اكى با وى با وىرىهى يىدعونىنىا رىغى . [16بياء: ]األنوى

Sangeeli, Conxo ,Meysi :tamahak sumaq :(usun sugeenih asissikak maqaane fanah y’esserak yenen Sangeelak conxitak anuk yenen yok meysitak)Alambiyaa :90).

: ﴿ قىول الىشيىة: وىدىيلل الى ون...﴾ اآل فىالى تىعى وهم وىاخشى شى ]ابلرة: ية تى

916] .

Meysik sumaq Yallih maxco : ( keenik mameysiitinay yok meysita)Albakara :150).

19

: ﴿ قىول اإلنىابىة: وىدىيلل الى نيبواتىعىى... وىأ لموا لى

ىبكم وىأ ﴾ اآلية إلى رى

. [15]الزمر:

Madaarak sumaq :Yallih maxco :(uduura Yalla fanah kay amrih xiina).alzzumur :54).

انىة: وىدىيلل تعى : ﴿ قىول اال الى ىستىعي إيىاكى تىعى ]الفاتة: ﴾ نىعبد وإيىاكى ن

ف الىديث: )...وإذىا [1 نتى . وى تىعى تىعن باهلل(. ا فىا

Catotta sumaq :Yallih maxco (koo naqbudem koo Cato elle fannam)Alfaatica :5). Cadiis addal (…Cato faxxek Yallal fax(.

ة: وىدىيلل اذى تعى : ﴿ قىول اال الى لىق ﴾ قل تىعى عوذ برىب الفىى. [9ق: ]الفلأ

عوذ برىب انلىاس ﴾ قل وى﴿ى. [9]انلاس: أ

20

Magansitiyyak sumaq :Yallih maxco( ixxic magansitah hinnay Eleelitah Maaca qanxisa Rabbi)Alfalak :1). Kee( ixxic magansita hinnay Eleelitah Sinaamak Rabbi)Annaas :1).

اثىة: وىدىيلل تغى : ﴿ قىول اال الى إذ تىعى بىكم فىا ىستىغيثونى رى ابى ت تىجى.[1]األنفال: اآليةلىكم...﴾

Catotta sumaq :(faxxeeneh tanin waqdi sinni Rabbil Cato siinih oggolleh) Al anfaal :9).

بح: وىدىيلل : ﴿ قىول الى الى اط مي قل تىعى ان رىب إلى صى دى يم دينا إنىن هى ستىكيى * قل قيىما نى منى المش ا كى مى نيفا وى اهيمى حى لىةى إبرى الىت إنى م صى

يىايى حمى نسك وى ىميى * الى وى ال ات لل رىب العى مى مى يكى وى لكى شى بذى مرت لى وى أ

ل المسلميى ﴾ وىىنىا أ

ىمنى السنىة: )[915ـ919]األنعام: وىأ ن اهلل لعىنى . وى مى

ري اهلل(. )( 2ذىبىحى لغى

21

Masgaada sumaq :Yallih maxco :(ixxic yoo Yalli yescesseh missale Gita fan Diiniy mako sinni Ibraahim Diini axcih kelteh Ibraahim deedalak yani fan mananna Yallat agleyta haamarat,iaxxic Yi Salaat hinnay Yi Qibaadah asta Yi Masgaada yok mano kee rabi Qaalam rabbih imi,agleyta mali tohul ammirsime Yallah xiine marak naharsittu kinniyo)Al anqaam :161-163).

: ﴿ قىول انلىذر: وىدىيلل الى ىافونى يىوما كى يوفونى تىعى يى ه بانلىذر وى ي نى شى. [3]اإلنسان: ﴾ مستىطريا

Nazri sumaq Yallih maxco :(duudusa mara Yallah culen nazri meysiita mara addal umaane kak fixiixxa laaqoytak) Alinsaan :7.

22

صل اثلانم *

* األ

دملةم معرمفة ماأل دمينم اإلمسالمم ب

Nammeyhatto rakiibo. Yaaxigeemi islaam diini sumaaqalluk.

تسالم : وىهوى ة، اال اعى بالطى يىاد لى ىاهلل باتلىوحيد، وىاالن ة وىالبى منى ءىالم، : اإل اتبى رى هله، وىهوى ثىالث مى

ىك وىأ ان،الش كي وىاإليمى ان. وى وىاإلحسى

ن. ركىىا أ ىهى رتىبىة ل مى

Toh :yallah xiinaanam inkittinaanel yallih amril guurumaanama yallal agleyta haanamak hinnay haamarak naggowaanama toh sidiica caddoh tani :islaamininnaay, iimaaninnaay icsaan kinni.ummaanih caddo rakiibole.

23

األوىل: اإلسالم املرتبة

Naharsi caddo :islaama.

ن ركىىة: فىأ سى الم خى ة اإل ادى هى ن ال إله إال شى

ىول اهلل اهلل أ دا رى نى حمىمى

ى، وىأ

إيتىاء الة، وى إقىام الصى ة،وى كى جي بىيت اهلل الىرى الزى ، وىحى انى ضى مى وم رى ام. وىصى

Islaamininna^rakiibo 5 takke :sumaaqittaama Yalli inkittu nammeyhattu mali nummaak Mucammad yallih farmoyta, Salaat abtaama Zakaat taceemi Raamadaan alsa xayyittaama Yallih qibaadah Qari diyaartaama.

يلل ة: فىدى ادى هى : ﴿ قىول الشى الى هدى تىعى نىه الى إله إالى هوى وىالمىالىئ شىىة اللي أ كى

ولوا زيز وىأ سط الى إله إالى هوى العى ا بال ران، ]آل عم﴾ الىكيم العلم قىآئمى

91] .

24

Shahaada sumaq Yallih maxco :(Yalli sumaaqiteh isi inkittinaaneh Malaaika sumaaqitteh Qulama kaadu sumaaqitteh Qadlil nammeyhattu sinniimih inkittuy reedal duddale abaamal cikmatleksarra)Aala qimraan18).

ا عنىاهى مى دي ال: وى عبودى بىق إال اهلل، وىحى ف مى﴾ إله المن اإلثبىات ﴿ انلى

يعى انىافيا مجى ةى اهلل﴾ مثبتا إاليعبىد من دون اهلل ﴿ مى ه ال هلل العبىادى وىحدىنىه لىيسى

ىا أ مى ته، كى ف عبىادى يكى لى شى يك ف ملكه. لى شى

Adda fakootu :Yallaksa nummaak yaqbudeenim matana,waassa qangar(yalli mayana) waassah ummaan imiy uqbudda haanak Yallakkal (Yallaaksa) geysissah Qibaada dibuk Yallah taguudem agleyta maleh reeda dibuk kah cakkisitennaah.

25

ا تىفسريهى ي: وى ا الى حهى الى ﴿يوىض إذ قىول تىعى بي وىىاهيم أل قىومه قىالى إبرى ه وى

آءإنىن يىهدين * بىرى ى إنىه ن فى رى طى ي فى ا تىعبدونى * إالى الى مى عى م اوىـجى ة لىهى مى كى

لىهم يىرـجعونى ﴾ به لىعى : ﴿. وقىول [21ـ 21]الزخرف: بىاقيىة ف عى الى قل تىعىوىاء ى ة ىمى إلى كى

ىوا ال هلى الكتىاب تىعىىالى نىعب بىينىنىايىا أ

ىبىينىكم أ دى إالى اللى وى

يئا الى نشكى به شى الى وى ن دون ا وى ربىابا مىتىخذى بىعضنىا بىعضا أ إن يى

لل فىلىوا ولوا تىوى دوا فى نىا مسلمونى ﴾ اشهى

ى. [15]آل عمران:بأ

Tatre yaabih addaffakoot : baxxaqissah yallih maxco iyyah amri kak fayya ye Rabbi(( kassis iyyeh waqdi Ibraahim isi abba kee isi marak anu nummaak naggooweh isin taqbudeenimik inki Rabbiy yoo gineh yoo missoysa faxeemiy raqtem maqbuda tama qangara raqtam abe kaak gamadal yaduure mara yakkeenim keeh)) azzukhruf :26-28

26

wohuk kalah iyye Yalli(( ixxic mummadow Yahuud kee nasaaray ama inki gide neh takke qangara fanah aqbude waynam keeh Yallaa kal tanim caggalosnam keeh kaah abna taama agleh tu kaal hee waynam keeh mariiy mara nek Yallah haysite waam keeh Yalla cabba hayneh cineeni ken tekkek neh sumaaqita ixxic islaam kinninoomuh)) imraan :64 !.

د ـجى و ى : ﴿ لى الى ول اهلل: قىول تىعى دا رى نى حمىمىىة أ ادى هى ن ديلل شى ول م آءكم رى

لىيكم بالمؤمنيى رىؤوف رىح ريص عى نتيم حى ا عى لىيه مى زيز عى نفسكم عىى (.يم أ

[921]اتلوبة:

Mucammad Yallih farmoyta kinniimih sumaq :Yallih maxco kinni :(nummaak sin fan yemeeteh farmoytay siinik yan kaal gidbih sin cina sangeelah taamineenimih yeemene marah xuwaw kee racmattale) attuwba 128.

27

عنى مى ول اهلل: وى دا رى نى حمىمىىة أ ادى هى ته شى اعى ه ف طى تىصدي ، وى رى مى

ىا أ ا فيمى يمى

ا نىهى ، واـجتنىاب مى ى خبىىنه أ . عى عى ى ا شى ال يعبىدى اهلل إال بمى

ىرى وأ وىزىـجى

Mucammad Yallih farmoyta iyyaanah sumaaqitaanamak maqna :usuk amriseemil kaa oggolaanama warseemil kaa nummaysaanama kak waaseeh miysiiseemik yaddeereenimi Yalla kay gital yaqbudeenimi.

الة وىدىيلل تىفسري الصى ة، وى كى : ﴿ قىول : اتلىوحيد ، وىالزى الى مى تىعى مروا اوى إالى أ

يموا ي آءى وى ينى حنىفى ادل ى ملصيى لى الةى يلىعبدوا اللى يؤ الصى ةى وى كى توا الزىة ﴾ يمى ى [1ابلينة: ] وىذىلكى دين ال

Salaat kee Zakaatak Tawciid addaffakootuk sumaqa :Yalli iyyeh :(ken mamrisinno Yallih qibaadaksa caggaloysak diini kaah shirkik addeerak Salaat abak Zakaat acuwak missale diini toh kaana) albayyina :5.

28

يام:ودليل الياتعالى:﴿قول ه الص تبعليك م كماأيهاالذينآمن واك يام ص

متتق ون﴾ك تب ملعلك : .[915]البقرة:علىالذينمنقبلك

Soomuk sumaaqa : yallih maxco kinni( yeemene maraw fardi siinil abne Soom alsa kah fardi abnennaah siinik dumi maral takkeeni gidih Yallak meysita mara)183.

اس حج البيت من على الن : قوله تعالى: ﴿ولله ودليل الحج

]آل استطاع إليه سبيال ومن كفر فإن هللا غني عن العالمين ﴾

.[79عمران:

Caji fardi kinniimih sumaqa :Yalli iyyeh faytole Rabbi :( Yalli leh Sinaamal Caji diyaaraanam dudda kahle mari cine mari yukfureh Yalli gaddali Qaalamak mayatceega) aala qimraan :97 :

29

Nammey hattoh caddo :imaana := اإلميان الثانية: المرتبة

بعونى : بضع وىهوى ى ا وى دنىاهىىا قىول ال إله إال اهلل، وىأ عالهى

ىة إ شعبىة، فىأ اطى مى

ان. ريق، وىالىيىاء شعبىة من اإليمى ن الطى ذىى عىى األ

Usug :70malcina taban kee tuh exxa yakke :iro raqtam Yalli inkittu itta maxco kinni, guba raqtam umaane gitak kalaanam kinni, Caya imaanak exxak teyna kinni.

نه ركىىتىة: وىأ ن ىف الديث ) كما

ىكت أ ته، وى مىالئكى به، تؤمنى باهلل، وى

له، ر ه(. وىايلىوم وى ريه وىشى ر خى دى ى تؤمنى بال اآلخر، وى

Makaado kaak 6kinni : cadiisil elle yaninnal (Yallal taamineemi, Malaaikal taamineemi, Kitoobal taamineemi, Farmoytittel taamineemi, Kiyaamah ayrol taamineemi, kadaral (cukmil) taamineemi yamqay yaamay Yallak yani ittaama.

30

يلل تىة: وىادلى ن الس ركىىذه األ ى هى الى قىول لعى ن يسى لى : ﴿ تىعى

ىليوا البى أ توى

كم نى بالل قبىلى وـجوهى ن آمى كنى البى مى لـى غرب وى المى ق وى ش وىايلىوم المى﴾ ة وىالكتىاب وىانلىبييى [933]ابلرة: اآلخر وىالمىآلئكى

Tama 6 makaadok sumaq :Yallih maxco kinni (maqaane tafkuneenim ayro mawqa kee ayro kormal,maqaane kak yaanam Yallal taamineemi raq siinni kiyaamah ayrol taamineemi hinnay malaaika,kitooba ambiyal yaamineemi) albakara :177).

: ﴿ قىول الدر: وديلل الى ر ﴾ كى إنىاتىعى دى ى نىاه ب لى ء خى . [51 ]المر:شى

Yallih cukmik (kadar) sumaq Yallih maxco: (ummaanim inkih ginneh kaah nuckumeemil) axcih Yalli amri kak faytole Rabbi ummaan imih caddi kee caddo hee.

31

ة: اإلمحسان المرتبة اثلاثلم

3sidoc hayto makaado : Icsaan kinni.

ن ركن وىاحد. كما ىف الديث: ) ول: أراكنهىنىكى تىرى أ

ىأ اه، تىعبدى اهللى كى

اه ىم تىكن تىرى إنىه فىإن ل: ﴿ فى الى يلل قىول تىعى اكى (. وىادلى عى اللـ إنى يىرى هى مى

ـىذينى هم ال وا وى ى ـىذينى اتى سنونى ال الى [921]انلحل: ﴾ حمي : . وقىول تىعى﴿ تىوىكى اكى وى ي يىرى زيز الرىحيم * الى ى العى ليبى حيى لعى ى تى وم * وى كى ف تى

ميع اـجدينى * إنىه هوى السى ليم السى . وقىول [226ـ 293]الشعراء: ﴾ العى﴿ : الى اتىعى مى ا تىتلو منه من قرآن وى مى ن وى

أ الى تىكون ف شى لونى وى من تىعمى

لىيكم شهودا إذ تفيضونى ل إالى كنىا عى مى . [19]يونس: ﴾ فيه عى

32

Rakiibo kaak : 1inkittu kinni Cadiisil elle yescessennal :(Yalla taqbudeemi kaa tableh innal kaa able wayta way usug koo yableh). Yallih maxcoy faytole( Yalli yanih isik meysiita mara kee meqe maray abto kak meqelluk). Annacli :128) amri kak faytole Rabbi iyyah :(wakali haysit nabna kee racmattale Rabbil koo salaatah soltah waqdi kee sujuuduh ob tah waqdi usug yaabbeh yaaxige Rabbi kinni).ashuqaraa :217-220). Iyyeh fayto le Rabbi(tuy abtaana matton tuy kawissaana matton kuraanak hinnay taamay abtaana matton tohul siinilluk eneh akke waytek tohuk addal gexsittaanah waqdi).yuunus 61).

33

يلل نىة: وىادلى ديث منى السي يلى حى شهور ـجب رى بن الى المى ن عمى ا: عى ب ـ طى : نه ـ قىالى ارىضى اهلل عى لى اهلل بىينىمى ـ صى ب

ن ـجلوس عندى انلى لىيه نى عىلىمى ـ ى وىا إذ وى ى ديد ديد بىيىاض اثليىاب، شى لىينىا رىـجل، شى لىعى عى عر،د طى الشى

عرفه م ر، وىال يى فى ثىر السىىلىيه أ د، ال يرىى عى حى

ىلىسى نىا أ فىجى ب

لى إلى انلى ـ صىنىدى

ىلىمى ـ فىأ ى لىيه وى ي ركبىتىيه اهلل عى فى عى كى يه، إلى ركبىتىيه، وىوىضى ى فىخذى ه لعى

: قىالى : ) يىاوى الى ى الم فى ن اإل خبن عىىد أ ن حمىمى

ىدى أ ىشهى ن ال إله إال ت

ى اهلل أ

يمى ت ول اهلل، وى دا رى نى حمىمىىالةى،وىأ مى الصى تىصومى رى ةى، وى كى تؤتى الزى ، وى انى ضى

جى ابلىيتى إن تى عتى وى تىطى عىج ا . فى قتى دى : صى بيال (. قىالى ى ه إيلى ل بنىا لىىىسأ ي

ان. قىالى ن اإليمى ن عى خبى: أ قه. قىالى د يصى ن :)وى

ىمىالئكى أ ته، تؤمنى باهلل، وى

له، ر كتبه، وى ايلىوم وى : وى ه (. قىالى ريه وىشى ر خى دى ى تؤمنى بال اآلخر، وىقتى دى : ) صى ان. قىالى ن اإلحسى ن عى خب

ى: أ ن . قىالى

ىنىكى تى تىعبدى أ

ىأ اه، اهللى كى رى

ىم تىكن تىرى : )فىإن ل ة. قىالى اعى ن السى خبن عىى: أ اكى (. قىالى إنىه يىرى

ااه فى مىسؤول ن المى خب

ى: فىأ ائل (. قىالى علىمى منى السى

ىا بأ نهى ن عى ا. قى عى ارىاتهى مى

ى: ) أ الى

ن ىة أ مى

ىا،تىلى األ بىتىهى اء رى ءى الشى الىةى رعى اةى العى اةى العرى ن تىرىى الفى

ىلونى يى وىأ اوى تىطى

ليىا، ، فىلىبثنىا مى : فىمىضى الى ف ابلنيىان (. قىالى ى تى يىا: ) فىىر أ ن عمى درونى مى

ائل (. : ) قلنىاالسى علىم، قىالىىول أ رى ا: اهلل وى ذى تى ـجبيل هى

ىاكم أ

مرى دينكم(. )ىلمكم أ ( 5يعى

34

Icsaanak sumaq cadiisil: Jibriil Cadiisiy mamaxxigik yani kinni.

Qumar(R.Q.) iyyeh : nanu daffeynal anuk Yallih Farmoytih garil( S.Q.w.) ayrok teyna, nel yewqe num kaxxa Qidi luk kay Sari ,kaxxa Diti luk kay Dagorti , kaal matanbulla gexso numih Weelo, nek num kaa maaxiginna,Daffeyna Farmoyti ruugul abe (S.Q.w.) Gulub gulubul kaak eyseedda hee, Gaba namma Diiqarek amol kaak hayya hee, iyyeh : Macammadow yoh warisey islaamininna ? iyyeh Yallih Farmoyti(S.Q.w.) Sumaaqittaama Yallih inkittinaaneh Macammad farmoytiinoh, Solissaama Salaat, tattaceemi Dakaat( Zakaat) Xayyittaama Xayyi alsa, diyaartaama Makki Qari Dudda kah teellek. Nummasseh iyye.Cakkumu inne isih isserah isih nummaysa.iyyeh : yoh warisey imaaninna ? iyyeh : Taamineemi Yallal kay Malaa-ikal, kay kitoobal, kay Farmoytittel, illacaboh ayrol, taamineemi kay Cukmil Umaane kee maqaane kaak taniimil taamineemi, iyyeh

35

nummasseh :iyyeh : yoh warisey icsaaninna ? iyyeh : kaa taqbudeemi kaa tableh innal atu kaa able wayta way usug koo yableh.iyyeh : yoh warisey Kiyaama takke ayro ? iyyeh : esseran num essera numuk edde mayaysa.iyyeh : yoh warisey astooti teetik ? iyyeh :Naqso isi amoyta xaltu wayta saaku, hinnay baxi ina amrisu waasaaku, tabalu wayta saaku ibqasuk Qasunuk Baacoytit wadar daanisak yen marih xaylo Qarwa xisnel anaakartu waytah saaku.tohuk wadir gexeh, dagoom sugeeh,wohuk gamadal iyyeh : maay taaxige Qumaarow essero abtem kinni num ? exceh : yallaa kee farmoyta taaxige. Iyyeh : amah Jibriilik sukte,yemeeteh diini sin

barsa gidih)) Muslim xaagoyse.

36

صل اثلالمث *

*األ

د ـ صل اهلل عليهم وسلم نبميملكم معرمفة حمم

د وىهوى اشم حمىمى اشم، وىهى لب بن هى بد المطى بد اهلل بن عى من بن عىيىة رىب من ذر رىب، وىالعى يش منى العى قرى يش، وى اعيلى قرى مى اهي إ مى بن إبرى

ل فضىىى نىبينىا أ لىيه وىلعى الة الىليل عى منى الع الصى لى الم، وى مر ثىالث وىالسى

ا نىة، منهى ى تيونى ربىعونى وىىون ىىف ا أ ثىالث وىعش ة، وى بلى انليبوى نلبوة. نبئى قى

لى ب﴿اقرىأب﴿ رثر ﴾، وىأ ة. المدى كى ه مى بىلى ﴾، وى

3Sidic hayto makaado :Sinni nabi taaxigeenim kinni.

37

Mucammad (s.q.w.)Usug Mucammad bnu Qabdillaah bnu Qabdulmuttalib bnu Haashim kurayshik yan kurayshi kaadu Qarabak yan Qarab kaadu Ismaaqil Ibraahim baxih oslek tan kaa kee ni Nabih amol inkih saalat kee nagayna tanay ;manol sugem63karma hinnay (liggida) 40karma Qaran farmo kaal oobe kal sugeeh 23karma Farriimimek gamadal suge.maysaxxaga Qimbo kaak (ikra)elle farriimimem (mouddassir) kinni kaak baaxo Makka kinni.

38

ثىه ة اهلل بىعى ارى يل بانلذى عوة إلى اتلىوحيد، وىادلى بادلى ك، وى ن الش قىول ل عى﴿ : الى ثر * قم يىاتىعى ا المدى هى يي

ىنذر أ

ىثيىابىكى فى فىأ * وى ب بىكى فىكى رى ر * * وى ه طى

بكى فى لرى ىستىكث * وى الى تىمن ت . [3ـ9ر: ]املدثاصب ﴾وىالريـجزى فىاهجر * وى ﴿ : عنى مى يىدعو إلى اتلىوحيد. ﴿ قم وى ك، وى ن الش نذر ﴾: ينذر عى

ى فىأ

بىكى رى مه باتلىوحيد. ﴿ وى ظ ي: عىى ﴾: أ ب ثيىابىكى فىكى ي: طى وى

ىر ﴾: أ ه طى ر فى ه

ىكى ال عمىىن أ ك. ﴿ عى : فىاهج وىالريـجزى الش صنىام،ر ﴾: الريـجزى

ىا: األ جرهى وىهى

ذى خىىا، أ هلهى

ىا وىأ ة منهى ىاءى ا، وىالبى ى تىركهى نيى يىدعو إلى لعى شى ا عى ذى هى

ش عرجى بىعدى العى لىيه ال به اتلىوحيد، وى ت عى فرضى اء، وى مى لىوات إلى السى صىلى ف ةى الىمس، وىصى كى ة إلى ا مى مرى بالهجرى

ا أ هى بىعدى ، وى نيى دينىة، ثىالثى لمى

ة الم. وىالهجرى اإل ك إلى بىلى الش ال من بىلى ى االنت

39

Yalli Mucammad ruubeh meysiisa gideh (shirkik) Yallal agleyta haanamak Tawciidi fanah seecisak tohuk sumaq faxxek (daliil) amri kak fayto le Rabbi iyyeh ( yambududuw sol meysis (tama soolo daffeynak aban soolo hinna)seeco bagul gac iyyaanamakkal,Yalla eyneb kaa ceele sinnim kay fan baahaanamak, sara thaahirros ( taama Yallah ab,xaa kee caxxi qibaadak eddeer assamaggeh yaanam masuumutin(addunyal magxitin diinil agxit) tamahat koo eleeltaamal isbir galto kee cato inkih Yallak wagit).almuddassir :71.tamahal 10sanat sugeeh tohuuk gamadal Qaran guuru tekkeeh Yalli Salaat fardi kaal abeeh5koona wakti fardi kaal abeeh 3Sanat makkal kaa abeeh tohuuk gamadal guuroh Madiina fan haysite,Guuro kufri baaxok islaam baaxo fanabaanama.

40

ة ة وىالهجرى الم، فىريضى ك إلى بل اإل الش ة من بىلى مىذه األ ى هى هى لعى وىة، اعى ومى السى ن تى

ى: ﴿ بىاقيىة إلى أ الى يلل قىول تىعى ينى تى إنى وىادلى فىاهم الى وى

الم ة ظى نفسهم المىآلئكىىفيى ف قىالوا فيمى كنتم قىالوا كنىا مستىضعى أ

رض ىا األ ا قىالوى اـجروا فيهى تهى ة فى عى ا رض الل وى

ىىم تىكن أ ل

ىئكى أ ولـى

فىأ

وى أ صريا * إالى مى آءت مى ى نىم وى هى فيى اهم ـجى ال وىالن المستىضعى آء منى الرـجى سى

ىستىطيعونى ان الى ي الودلى ئكى حيلىة وى ولـىبيال * فىأ ى هتىدونى الى يى ى وى عى

عفوى ن يىىنهم اللي أ فورا ﴾ عى ا غى فو نى اللي عى اكى قىول [11ـ13]النساء: وى . وى

﴿ : الى ينى عبىاديى يىاتىعى ة فىإيىايى فىاعب الى عى ا رض وىىنوا إنى أ دون آمى

. [11]العنكبوت: ﴾

41

Guuro fardi kinni mucammad ummatih amol kufri baaxook islaam baaxo fanah,kiyaama tikka tamfan, tohuk sumaq Yallih maxco kinni,faytole Rabbi iyyeh( Malaaika rooci kak tayyaaqe mari umaane bagul anuk keenik axcelon macabbagul sugten,axcelon sugneh boolale maray faxam agdube waah, keenik axcelon Yalli gene baaxo nabuk masuginnaa macah guurume waak sugteenih,tama geyti ken mayayyaaqa Gahannam gadda akkelon,gaceyni keenik yoomeh Gira maa ruftoleeh , boolale mara faxeemiy,Labahak sayyok urruk duudewaa mara guuro bica hinnay giti iggima, tamarah Yalli cabu waam digga Yalli tu tatur magoh yoysommeenim caba Rabbi kinni)annisaa :97-99)faytole Rabbi iyyeh (yinaqoosak yeemene maraw gine baaxo madagoh dibuk yoqbuda) alqankabuut :56).

42

ويي قىالى ينى ـ رىمحىه اهلل ـ ابلغى ذه اآليىة ف المسلميى الى ةى :نزلت هى كى بمىان. م اإليمى اهم اهلل با اـجروا، نىادى ىم يهى ول

Iyyeh Albughawiyyu Yalli kaah racmatuh ;tama aayat oobeh yeemene maray makki addal raaqeh iyyay guurume weehiyya Yilli keenih seeceh imaan migaaqal.

يلل ى وىادلى لىمى ـ: لعى ى لىيه وى لى اهلل عى نىة: قىول ـ صى ة منى السي ال) الهجرىطعى اتلىوبىة، ى تى تىن ة حى طع الهجرى ى طع اتلىوبىة حى وىالتىن ى تى تىطلعى تىن

( .) غربهى مس من مى (5الشى

43

Guuro sumaq Cadiisik : iyyeh Yallih farmoyti (s.q.w.) :(guuro mataggiriqqa Tawbat iggiriqqa yam Tawbat maggiriqqa ayroyta ayro kormak bukkutam fanah). Tamannah iyyaanam yitoobokoy num kufri baaxo diini taagah cabaanam rabbatam waaso mali hinnay kiyaama korratam idya mali tama namma waqdi koros taamineh umeeni yaduureh Yalli moggola toowaqdih qabaabako kee adaadar.

ا رى فىلىمى ى تى الم، مثل: ا ائع اإل ى يىة شى مرى ببىدينىة أ ة،الف المى كى زى

م ىاد، وىاأل هى ذىان، وىاجل

ى، وىاأل وم، وىالىج عروف ر وىالصى ن بالمى وىانلىه عى

ائع ى ري ذىلكى من شىغى ر، وى الم،المنكى نيى اإل شى ا عى ذى ى هى ذى لعى خى

ى، أ

لوات اهلل توفى ـ صى المه وى ى لىيه ـ وىدينه بىاق. وى عى

44

Madiinal arac xabba heek gamadal Yalli kaa amriseh raqte islaaminna xintok : Zakaatay, soomuuy , cajiiy , hinnay aazaanay, gihaaday maqaanel amrisaanah umaanek waasaanamaay, wohuuk kal tanim islaamininna xintok tamahal 10tabna sanat sugeeh tohuuk gamadal rabeh (s.q.w.)kay diini raaqeh.

ا ذى ريى إال دينه، وىهى ا ال خى رىهى ذى ى إال حى لىيه، وىال شى ةى عى مى وىالىري منه،دىلى األ

ا يع مى لىيه اتلىوحيد، وىمجى ا عى ىهى ل ي دى بيه الى ي اه، وىالشى يىرضى ي اهلل وى الىك، ا منه الش رىهى ذى يع حى ثىه ا وىمجى بىاه. بىعى

يىأ ه اهلل وى ا يىكرى اس هلل إلى انلى مى

فىة، ن وىاإلنس كى ي اجللى ى يع اثلى ى مجى تىه لعى اعى ىضى طى قىول يلل وىادلى وىافرتى

﴿ : الى ا انلىاس قل تىعى هى ييىيع﴾ إن يىا أ كم مجى ول الل إيلى اف: ]األعررى

ينى وىادلى [911 لى اهلل به ادل مى كى : ﴿ . وى الى لت ايلىومى يلل قىول تىعى كمىى لىكم أ

مت تمىىلىيكم دينىكم وىأ الىمى عى رىضيت لىكم اإل ت وى نعمى

لىيه .[5]املائدة: دين﴾ لى اهلل عى وته ـ صى ى مى يلل لعى لىمى وىادلى ى ـ قىول وى ﴿ : الى إنىهم إنىكى تىعى يت وى يتونى مى ب مى ة عندى رى يىامى كم * ثمى إنىكم يىومى ال

تىصمونى ﴾ . [59، 56]الزمر: تى

45

Tah Mucammad diini, meqem maraaqinna neh yescesseh akke waytek,umaanek inkih nee meysiiseh,maqaaney yescesse Tawciidiy( Yallih inkittinaane kinni) inki gexook Yalli kicniih faxam kinni umaaney kak waaseeh meysiise Shirki( Yallat agleyta haanam kinni)inki gexook Yalli niqbaah raabite sinnim kinni. Yalli kaa farriimeh(s.q.w.) inkih tan gino fan, kaa oggolaanam aadam xaylo kee ginnil inkih fardi abe tohuk sumaaqah amri kak fayto le Rabbi iyyeh( ixxic sinaamey inkih sinfan Yalli yoo farriimeh)alaqraaf :158. Yalli kaal duuduse diini tohuk sumaq ; amri kak fayto le Rabbi iyyeh( asaaku diini siinih duuduseh inni maqaane siinih kibeh Islaamininna Diini xintoh siinih dooreh) almaaida :3). Rabeemih sumaq Yallih maxco kinni( atu rabetto usun rabelon, sarra kiyaama booxal Yallih foocal sitta abbixetton sittak waytaanamah)azzumur :30-31) :

46

ا إذىا وىانلىاس يلل قىول تىعى ثونى وىادلى اتوا يبعى : ﴿ مى الى نى منهى لى اكم خىا نرـجكم منهى ا نعيدكم وى فيهى ة وى خرىى ﴾ تىارى

: [11]طه: أ الى . وقىول تىعى

﴿ رض نىبىاتا * ثمى يعيدكم وىاللىىنى األ نبىتىكم م

ىاأ يرـجك فيهى م وى

اـجا ﴾ .[91، 93]نوح: إخرى

Sinam rabtek gamadal ugtele tohuk sumaq Yallih maxco kinni ( baaxok sin ginneeh teetil sin gacsenno teetik sin ugsenno)thaaha :55). Iyyeh fayto le Rabbi( Yalli sin gineh baaxok sin gaaxeh, xisem yaggileh burtaaba, sarra butaabem yaynuwweh yayyaaqeh)nuuc :17-18).

بىعدى يلل وى الهم، وىادلى عمىىزييونى بأ مى بونى وى ى : ﴿ تىعى قىول ابلىعث حمىا الى

للى ا وى مى اوىات وى مى ا ف السى ا عى ف مى اؤوا بمى ىىينى أ رض يلىجزيى الى

ىملوا األ

ينى زيى الى يى نواوى حسىى. [59]انلجم: بالسنى ﴾ أ

47

Kubuuruk yewqeenii gamadal cisabaay galto kentaamal keenih akkele tohuk sumaq faxxek Yallih maxcoy faytole kinni :( Yallih imi 7malcina qaraanih addal tanim7malcina baaxoh addal tanim galataggidih umeena ummaanel meqe num maqaanel)annajmi :31). Yallih maqaane gannata umaane gira kinni girak Yalli nee catay gannatti mara naabay.

ن مى بى وى ذى : ﴿ بابلىعث كى الى يلل قىول تىعى ، وىادلى رى فى مى كى عى ينى زى روا كى الى فىثى ثمى بعى ثوا قل بىلى وىرىب تلى ن لىن يبعى

ىنىبىؤنى أ م تلى ا عى لتم وىذى بمى ى اللى لكى لعى

ىسري ﴾ . [3]اتلغابن: ي

48

Rabek gamadal mukta iyye num yukfureh tohuk sumaq faxxek Yallih maxcoy fayto le kinni: (yukfure mari yekkele rabeenik gamadal ugte woonu waanam ixxic wallaahi ugtettoonum digga tohuk gamadal xaagu geetton abteenimik toh Yallal xamcinih)attaghaabun :7). Tama tiyal mango mari gitak yewqeh,takkay immay Yalli leeh anuk kolle hee ina maxaxak numuh koo yayyaaqe boodol kudagar dudda luk koo heen, mannah takke Yalli kayyaaqe waam.

لى ى رى اهلل وىأ ل مبىش يعى الري يلل قىول مجى منذرينى وىادلى : ﴿ الى تىعى ينى وى

ال منذرينى لىالى ري ينى وى بىش ة بىع يىكونى مي ى الل حجى دى للنىاس لعىل﴾ . [911]النساء: الري

49

Yalli farmoytitte inkih farriimeh aydakumusak hinnay meysiisak, tohuk sumaq Yallih maxcoy faytole kinni (farmoytiitiy aydakymyssah meysissah geewayta gidih sinam geytiy Yallah warsitta farmo marih waytih ) annisaa :165

ولهم ىلىيه نوح ىوىأ لى اهلل عى د ـ صى آخرهم حمىمى الم، وى لىيه السى لىمى عى ى ـ وى

اتىم انلىب ىهم وىهوى خى ل وىىنى أ

ىى أ يلل لعى : ﴿ نوح ييى وىادلى الى ينىا إنىا قىول تىعى وحى

ىأ

ا مى كى كى ينىاإيلى وحىى. [911]النساء: إلى نوح وىانلىبييى من بىعده﴾ أ

Naharsitti keenik Nuuc kinni (q.s.m)illacaboyti Mucammad kinni (s.w.m.) usug farmoytittek alifu kinni tohuk sumaq Yallih maxcoy fayto le kinni (Nanu kol oobisneh wacyi kah oobisnennah Nuucu fanah kaylakal tan ambiya fanah) annisaa:165.

50

كي ة وى مىلى اهلل أ د ـ صى وال من نوح إلى حمىمى ها رى لى بىعىثى اهلل إيلى يه عى

ن وى اهم عى يىنهى ه، وى ة اهلل وىحدى مرهم بعبىادىلىمى ـ يىأ ة ى اغوت عبىادى الطى

﴿ : الى يلل قىول تىعى د وىادلى ى لى ن اعب وىىوال أ ة رى مى

ثنىا ف ك أ دوا اللى بىعى

﴾ وىاـجتىنبوا اغوتى ىضى [51]انلحل: الطى يع العبىاد اهلل . وىافرتى ى مجى لعىانى باهلل. اغوت وىاإليمى الكفرى بالطى

51

Ummaan ummat fan Yalli Farmoyta ruube Nuucuk qimbissa hee Mummada fan ( s.w.m.) Yallih qibaada Yalla caggaloysa axcuk yeemeete xaa kee caxxih qibaadak ken waasak yemeete, tohuk sumaq Yallih maxcoy fayto le kinni (nummaak rubneh ummaan ummatah farmoyta Yalla uqbuda raqqateemih qibaadak eddeera)

annacli :36.

Yalli inkih tan naqoosal fardi abe dibuk is yaqbudeenim kaakkal tanim aqbude waanam.

52

يم ابن قىالى ى زى به ال ىاوى ا تى اغوت مى عنى الطى : مى الى بد ـ رىمحىه اهلل تىعى العىوىاغيت اع. وىالطى و مطى

ىتبوع أ و مى

ىعبود أ ه من مى دى ثريونى حى ه كى رؤو م وى

ن عبدى مى نىه اهلل، وى ة: إبليس لىعى سى ن دىعى انلىاسى وىهوى خى مى إلى رىاض، وىن ادىعى مى ة نىفسه، وى يئاعبىادى ري شى مى بغى كى ن حى مى يب، وى ا من علم الغى مى

لى اهلل نزىىيلل أ : ﴿ وىادلى الى ين الى قىول تىعى اهى ف ادل ى قىدإكرى الريشد منى تىبىيى

يؤمن اغوت وى ن يىكفر بالطى مى فى كى بال الل ب الغى تىمسى د ا ى ة فى عروىا ىهى امى ل ى الى انفصى ليم ﴾ وىاللي الوثقى ميع عى ا [211]ابلرة: ى ذى هوى . وىهى

ف الىديث: ) عنى ال إله إال اهلل، وى س مىمر رىأ

ىموده األ عى الم، وى اإل

ا هى نىامه اجل ى ة الة، وىذروى بيل د ف الصى اهلل(. ى

53

Iyyeh ibnul kayyim Yalli kaah racmatay: Thaaghuut iyyaanam Naqsi caddok elle tatreemi qibaadal katayyul oggolul. Thawaaghiit mangoh abbobti keenik konooyu(5) : inik hatti Sheetana Yalli k’aabaaraay, usug kicinuk yaqbuden numu, yoqbuda iyyah seeca numu, qellittem aaxigeh iyya numu, Yalli oobise weemil yackume numu, tamahak sumaq faytole Rabbih maxco kinni( diinil dirkisaanam matan maqaane qaddowtek sarra hinnay baxxaqimtek sarra umaanek baxsimtek sarra maqaane Thaaghuut yaqbudem cineeh Yallal yeemenek nummaak yibbixeh Qoroy digga le aggiriqqe sinni Yalli yaabbeeh yaaxigeh)albakara :256).tamah teeti Yalli inkittuuy agle mali iyyaanamak maqna, Cadiis addal :( amo raqtam Islaaminna, Kadeddi kaak Salaata, Iro raaqa Barud Yallih taagah aban giclo).

54

علىم وىاهلل ى. أ لىمى ى حبه وى د وىلع آله وىصى ى حمىمى لى اهلل لعى . وىصى

Ixxiga Yallih imi. Salaat kee Nagayna Mucammadal tanay kaybuxah marih amol tanay kay wadaayih amol tanay.