Psychologia małego dzieckazelota.netshock.pl/gabinetpsychologiczny/uczelnia/prezentacja01.pdf · Fenyloketonuria • Do 1998 roku stosowano test Guthriego, teraz jest to badanie

Psychologia małego dziecka

Eliza Kądziołka-Pudełko

PSYCHOLOGIA DZIECKA

Psychologia dzieci

• Naukowe podejście do badania zachowania i rozwoju dzieci.

• Odpowiada na pytania: – Kiedy – w celu ustalenia przedziału wiekowego, w

którym większość dzieci powinna ujawnić nowe umiejętności

– Jak – w celu określenia sposobu zachowania dziecka

– Dlaczego – w celu wyjaśnienia sposobu zachowania dziecka

PSYCHOLOGIA KLINICZNA DZIECKA DYSCYPLINA TEORETYCZNA I STOSOWANA

Zakres pojęć

• Szczególna dyscyplina, która zbiera i integruje wiedzę pochodzącą z różnych źródeł.

• Odpowiada na 3 pytania:

– Na czym polegają i w czym się przejawiają zaburzenia w rozwoju psychiki dzieci?

– Jakie są przyczyny zaburzeń, mechanizmy ich powstawiania i skutki?

– Jak można zapobiegać zaburzeniom, usuwać, minimalizować lub jak z nimi żyć?

Praktyczne wykorzystanie psychologii klinicznej dziecka

• Profilaktyka

• Pomoc psychologiczna dzieciom z różnymi odchyleniami w rozwoju

• Pomoc w wychowaniu w rodzinie i w instytucjach dzieci z odchyleniami w rozwoju

• Tworzenie specjalnych systemów edukacyjnych, rehabilitacyjnych, terapeutycznych

• Integracja społeczna.

Psychologia kliniczna dziecka

• Powstała w odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczne,

• Badania naukowe poprzedziła praktyka.

Historia badań

• Od czasów najdawniejszych społeczeństwa rozpoznawały różne postacie anomalii w rozwoju dzieci.

• W różnych epokach i krajach inaczej tłumaczono te nieprawidłowości i przyjmowano różne formy postępowania wobec dzieci niepełnosprawnych

Starożytność

• W Sparcie porzucano niepełnosprawne niemowlęta w okolicach góry Tajget

• W Rzymie zrzucano je ze skały Tarpejskiej

• W Egipcie otaczano kultem dzieci z padaczką.

– Uważano je za dotknięte przez Bogów i obdarzone zdolnościami artystycznymi

Góra Tajget na Peloponezie

skała Tarpejska

Studium przypadku

• W celu zrozumienia wyjaśnienia istoty zaburzeń stworzono specyficzną metodę badań – studium przypadku.

• Stosował ją Witmar Lightner, który stworzył w 1896 pierwszą klinikę psychologiczną przy Uniwersytecie Pensylwańskim dla dzieci opóźnionych w rozwoju, głuchych, z zaburzeniami mowy.

Zygmunt Freud

• Studium przypadku wykorzystywał też Zygmunt Freud.

• Poza tym ważną metodą wykorzystywaną przez niego była obserwacja zachowania dziecka.

Początki w Polsce • Pierwsza placówka w Polsce, którą można identyfikować z

zastosowaniem psychologii klinicznej dziecka to Poradnia Pedagogiczna Żydowskiego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, założona w 1923 roku w Warszawie.

• Inną wielką siłą na rzecz zdrowia i jakości dzieci był Ruch Higieny Psychicznej zainicjowany przez Kazimierza Dąbrowskiego.

Samodzielna dyscyplina

• W Polsce wyodrębniono psychologię kliniczną dziecka jako samodzielną dyscyplinę w 1963 roku.

• Na Uniwersytecie Warszawskim powstał Zakład Psychologii Kliniczno-Wychowawczej-Dziecka.

• Halina Spionek, pierwszy kierownik Zakładu PKWD

DZIAŁY PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECKA

• Psychologia sądowa

• Psychologia kliniczno – wychowawcza

• Psychologia defektologiczna

• Neuropsychologia rozwojowa i psychologia neurologiczna

• Psychologia pedopsychiatryczna

• Psychologia pediatryczna

Psychologia sądowa

• Przedmiot badań: – psychologiczno-rozwojowe aspekty przestępczości

nieletnich

– Patologiczna rodzina

– Wychowanie resocjalizacyjne

– Psychologiczne skutki dokonywania przestępstw na dzieciach

– Psychologia zeznań świadków

– Analiza spraw, w których dorosły krzywdzi dziecko lub popełnia czyny lubieżne

Psychologia kliniczno – wychowawcza

• Przedmiot badań: – Niepowodzenia szkolne – Dysleksja, dysgrafia

• na te zjawiska zwróciła uwagę Halina Spionek, opracowano metody reedukacji dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu. Obecnie nurt badań rozwija Marta Bogdanowicz

– Dyskalkulia • Program wyrównywaniu deficytów u dzieci z trudnościami

matematycznymi stworzyła Edyta Gruszczyk - Kolczyńska

– Relacje uczeń – nauczyciel – Relacje dziecko – grupa – Zaburzenia emocjonalne wpływające

na efektywność uczenia się

Psychologia defektologiczna

• Przedmiot badań: – Zaburzenia funkcji wzroku, słuchu, mowy, inteligencji

• Pionierskie zasługi położyła Maria Grzegorzewska i stworzony przez nią Instytut Pedagogiki Specjalnej

– Zmiana przedmiotu zainteresowań z koncentracji na defekcie na koncentrację na możliwościach rozwoju

– Obalenie mitów takich jak: • nieodłączny związek głuchoty z obniżeniem sprawności

intelektualnej,

• nieodwracalności upośledzenia umysłowego.

– Wprowadzenie psychoterapii do leczenia zaburzeń dzieci z dysfunkcjami

Psychologia neurologiczna

• Przedmiot badań:

– Dzieci z uszkodzeniami układu nerwowego i defektami genetycznymi skutkującymi upośledzeniem rozwoju (dzieci z porażeniem mózgowym, padaczką, wodogłowiem, przepuklinami oponowo-rdzeniowymi, zespołami zaburzeń metabolicznych: fenyloketonuria, mukopolisacharydoza)

– Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym

– Poszukiwanie technik pomocy psychologicznej i kompensacji psychicznej defektów neurologicznych

Fenyloketonuria • wrodzona, uwarunkowana genetycznie enzymopatia polegająca na gromadzeniu się

w organizmie i toksycznym wpływie aminokwasu – fenyloalaniny (hiperfenyloalaninemia, typ I).

• U podłoża choroby leży mutacja genu odpowiedzialnego za aktywność enzymu hydroksylazy fenyloalaninowej (PAH), który jest niezbędny w metabolizmie fenyloalaniny.

• Objawami nieleczonej choroby są pogłębiające się zaburzenia neurologiczne z napadami padaczkowymi, znacznego stopnia upośledzenie rozwoju umysłowego i motorycznego. Poza tym mogą występować, zaburzenia chodu, postawy, hipotonia mięśniowa, ruchy atetotyczne, zesztywnienie stawów. Do obrazu chorobowego dołącza charakterystyczny "mysi" zapach potu oraz częste występowanie wysypek.

• Przy wczesnym rozpoznaniu choroby (najlepiej zaraz po urodzeniu) i odpowiednim leczeniu można zapobiec wystąpieniu objawów choroby. Powszechne stosowanie u noworodków w Polsce i wielu innych krajach, w trzecim dniu po urodzeniu prostego screeningowego badania krwi (test przesiewowy) umożliwia wczesne rozpoznanie fenyloketonurii. Screening w kierunku fenyloketonurii był pierwszą, zastosowaną na szeroką skalę próbą przeciwdziałania schorzeniu uwarunkowanemu genetycznie

Fenyloketonuria

• Do 1998 roku stosowano test Guthriego, teraz jest to badanie kolorymetryczne, umożliwiający bardziej precyzyjne oznaczenie stężenia fenyloalaniny we krwi. Inną metodą stosowaną niekiedy w diagnostyce fenyloketonurii jest badanie metabolitów fenyloalaniny w moczu z zastosowaniem FeCl3. Zwiększone stężenie fenyloalaniny we krwi może nie pojawić się przed 3 dniem życia. Dodatkowo u wcześniaków stwierdza się występowanie wyników fałszywie dodatnich (ze względu na niedojrzałość układów enzymatycznych).

• U chorego dziecka najpóźniej w ciągu 2 tygodni od urodzenia należy wprowadzić

odpowiednią dietę eliminacyjną niskofenyloalaninową, w której stosuje się specjalne mieszanki zawierające białka o niskiej zawartości tego aminokwasu. Stężenie fenyloalaniny nie może przekraczać 3–7 mg/l. Przykładem preparatu białkowego o niskiej zawartości fenyloalaniny są hydrolizaty kazeiny (w kazeinie niska zawartość fenyloalaniny rekompensowana jest podwyższoną ilością tyrozyny). Niski poziom fenyloalaniny we krwi pozwala na wyeliminowanie jej szkodliwego wpływu na tkankę mózgową. Przy rygorystycznym zachowywaniu diety dziecko będzie rozwijać się prawidłowo, natomiast niewprowadzenie lub zbyt późne wprowadzenie leczenia prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu.

mukopolisacharydoza • Bardzo rzadko występującą chorobą przemiany materii, dziedziczną i bardzo trudną do

zdiagnozowania. Występuje raz na 100 tysięcy urodzeń.

• Jej przyczyną jest wada metabolizmu, polegająca na gromadzeniu się w organizmie mukopolisacharydów, które uszkadzają komórki i narządy ciała. W efekcie prowadzi to do wyniszczenia niemal całego organizmu dziecka.

• Wczesnym objawem choroby jest przepuklina pępkowa i pachwinowa, polipy błony śluzowej, problemy ze słuchem. W późniejszym życiu problemem jest nadmierna ruchliwość dzieci, usztywnienie stawów, biegunki, zmętnienie rogówki. Występują również przypadki drgawek z odpowiednimi zmianami w wykresie fal mózgowych (EEG). Później występuje twarz groteskowa (maszkarowata).

• Najprostszą metodą diagnostyczną jest ilościowe określenie mukopolisacharydów w moczu, które w przypadku mukopolisacharydoz są wydalone w zwiększonych ilościach. Niektóre enzymy dają się zmierzyć również w serum, względnie w preparatach leukocytowych. Zdiagnozowanie choroby możliwe jest już w okresie prenatalnym.

• Leczenie dzieci chorych na mukopolisacharydozy polega głównie na łagodzeniu, bądź zapobieganiu towarzyszącym im problemom zdrowotnym, będącym najbardziej widocznymi objawami choroby.

• Złagodzenie objawów choroby, można ewentualnie osiągnąć poprzez przeszczep szpiku kostnego, który stanowi zabieg bardzo dużego ryzyka.

• Nie jest możliwe leczenie przyczynowe - nie są obecnie znane metody naprawy uszkodzonego materiału genetycznego.

Neuropsychologia rozwojowa

• Przedmiot badań:

– Relacje między budową i funkcjonowaniem mózgu, a funkcjonowaniem psychiki

– Hipoteza minimalnego uszkodzenia mózgu, odpowiedzialnego za występowanie niektórych fragmentarycznych opóźnień rozwoju oraz zespołu deficytu uwagi i nadaktywności (ADHD) – wiązane z uszkodzeniami płata czołowego

Psychologia pedopsychiatryczna

• Psychologia kliniczna dziecka na styku psychiatrii • Przedmiot badań:

– Dzieci z zaburzeniami psychicznymi • Z autyzmem • Z osobowością borderline (pogranicze nerwicy i psychozy) • Z depresją dziecięcą • Z zespołem jadłowstrętu psychicznego • Z zaburzeniami tożsamości (głuche i zaburzeniami rozwoju

mowy)

– Partnerzy współpracy - psychiatrzy

• Sukces – odkrycie nawiązywanie kontaktu z dziećmi autystycznymi i psychotycznymi oraz głębiej upośledzonymi umysłowo

Psychologia pediatryczna • Przedmiot badań:

– Różnicowanie między chorobami czysto somatycznymi a stanami wywołanymi przez bodźce psychiczne (kolki u niemowląt, nerwicowe bóle u dzieci starszych)

– Profilaktyka, promowanie działań prozdrowotnych, programy dla dzieci i młodzieży na temat uzależnień, zdrowego stylu życia,

– Analiza i próba zmian warunków leczenia szpitalnego, sanatoryjnego, domowego z punkt widzenia potrzeb dzieci i pozbawienia zbędnych elementów traumatycznych.

– Rodzina chorego dziecka

• Wprowadzenie metod takich jak: – Terapia behawioralna – Biofeedback – Psychoterapia

METODY DIAGNOZY W PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECKA

Metody diagnozy

• Obserwacja

• Wywiad psychologiczny

• Eksperyment

• Kwestionariusze

• Testy

Obserwacja - definicja

• Polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zjawisk i zdarzeń. Ponadto obejmuje rejestrowanie zjawisk i czynności psychologicznych. – Może być stosowana jako samodzielna technika lub

stanowić uzupełnienie innych metod, bez ich interpretacji np. testu psychologicznego.

• Powinna być rejestracją obiektywnych faktów. – Badacz (psycholog) może rejestrować dane

zachowania, a wyniki badania może porównywać z innymi badanymi osobami.

Obserwacja • Wymaga ogromnej cierpliwości i skrupulatności w

obserwacji. • Może mieć charakter uczestniczący i

nieuczestniczący • Może przyjmować formę ciągłego obserwowania

lub odnosić się do pewnych epizodów • Może dotyczyć próbki czasowej lub doboru

jakiegoś wydarzenia • Może skupiać się na całym zbiorze różnych

kategorii zachowania lub tylko na jednej z nich • Może odnosić się tylko do jednej osoby albo do

wzajemnego oddziaływania kilku osób

Wywiad

• Istnieją dwa podstawowe sposoby jego przeprowadzania:

– Bezpośrednia rozmowa

– Wypełnianie kwestionariuszy

• Kwestionariusze mogą przyjmować najróżniejsze formy:

– usystematyzowane lub nieusystematyzowane

– formalne lub nieformalne

– Pytania zamknięte lub otwarte

Kwestionariusze

• Podstawowa metoda poznania osobowości człowieka, wykorzystującą samoopis w postaci odpowiedzi osoby badanej na zbiór standardowych pytań, stwierdzeń lub jednowyrazowych określeń.

Eksperyment - definicja

• Metoda badania polegająca na wywołaniu badanego zjawiska (np. uczenie się, agresja, emocje) lub tworzeniu i regulowaniu warunków, w których badane zjawisko może wystąpić.

• Badanie eksperymentalne pozwala nam obserwować to, co nieobserwowalne. – Przewidywania oparte na proponowanych

wyjaśnieniach mogą zostać potwierdzone lub odrzucone przez wyniki eksperymentu.

Eksperyment

• Trzeba zadbać, by warunki dla wszystkich dzieci biorących udział w eksperymencie były jednakowe

• Trzeba celowo zmienić z tych warunków, by zaobserwować zmiany w zachowaniu dzieci

• Pozwoli to na zweryfikowanie danej hipotezy i uzyskanie podpowiedzi na postawione pytania

• Umożliwia dochodzenie do wniosków przyczynowo - skutkowych

Badania przekrojowe

• Różne grupy dzieci w różnym wieku są porównywane pod względem określonej cechy w celu określenia jak dana cecha zmienia się w miarę rozwoju.

Badania podłużne

• Te same grupy dzieci badane są w różnym wieku w celu prześledzenia zmian rozwojowych

Testy

• Testy inteligencji i zdolności można określić jako wystandaryzowane i znormalizowane narzędzia mierzące sprawność intelektualną na podstawie efektywnego wykonania zadań umysłowych. – Są tradycyjnie stosowanymi narzędziami pomiaru

sprawności intelektualnej.

• Opierają się na założeniu, że inteligencję i jej rozwój można badać, analizując zróżnicowanie indywidualne poziomu wykonania zadań umysłowych.

Test Columbia

Test Leitera

Test PEP

Skala IDS

Test Termana Merill

Test Brunet - Lezine

Test Cattella

ROZWÓJ PRENATALNY

Rozwój prenatalny

• Rozpoczyna się w momencie, gdy plemnik łączy się z komórką jajową i powstaje zygota.

Zapłodnienie

Komórka jajowa Stopniowe uwalnianie akrosomu

otoczona plemnikami

Moment zapłodnienia

Faza jajowa – okres listków zarodkowych

• W chwili zapłodnienia następuje przekazanie 23 chromosomów od matki i 23 chromosomów od ojca.

• Wyposażenie genetyczne decyduje o dziedziczeniu pewnych cech rodziców (wzrost, inteligencja) i zaburzeniach rozwoju (zespół Downa, zespół Klinefertera, zespół Turnera, fenyloketonuria, mukowiscydoza, choroba Taya-Sachsa, daltonizm, hemofilia)

Okres listków zarodkowych • Rozpoczyna się w momencie inplantacji

zapłodnionej komórki jajowej w śluzówce macicy; kończy w momencie powstania trzech listków zarodkowych

• Bardzo duża wrażliwość na czynniki szkodliwe

– powodują powstanie wielu wad równocześnie co najczęściej jest przyczyną obumarcia płodu; lub

- organizm dziecka jest w stanie zastąpić uszkodzone komórki nowymi, w związku z czym dziecko rodzi się całkowicie zdrowe.

Trzy listki zarodkowe

• Ektoderma – baza dla części które będą miały kontakt ze światem: układ nerwowy, zmysły, skóra, włosy

• Entoderma – wewnętrzne organy -gruczoły

• Mezoderma – mięśnie, chrząstki, kości, serce, narządy płciowe, niektóre organy.

Faza jajowa

• Dokonuje się szybki podział komórki jajowej i przekształcenie jej w fazie podziału.

• Dzieląca się komórka przemieszcza się przez jajowody i zagnieżdża się w ściance macicy.

Okres zarodkowy – stadium embrionalne

• Trwa do ósmego tygodnia życia płodowego

• W tym czasie tworzą się i zaczynają funkcjonować wszystkie ważniejsze struktury wewnętrzne i zewnętrzne

• Poszczególne listki zarodkowe dają podstawę do tworzenia się następujących struktur

Okres zarodkowy Tworzy się łożysko;

21 dnia zaczyna bić serce,

25 – bije już rytmicznie;

Powstają zawiązki kończyn;

wątroby, trzustki,

żołądka, nerek,

tchawicy i płuc,

oczu i uszu.

Faza embrionalna • Okres krytyczny rozwoju wielu części i

układów organizmu, takich jak: układ nerwowy, serce, ręce, oczy, nogi, zęby, podniebienie, zewnętrzne narządy płciowe.

• W tym czasie rozwijające się struktury organizmu mogą zostać uszkodzone pod wpływem różnych czynników zwanych teratogenami takich jak: leki, narkotyki, infekcje (różyczka), używki, palenie papierosów, alkohol,

Faza płodowa

• Okres od 9 do 38 tygodnia życia

• Rozwijają się zewnętrzne i wewnętrzne struktury organizmu

• Postępuje rozwój zmysłów i aktywności płodu

• Płód podatny na wpływ teratogenów, które mogą prowadzić do defektów fizjologicznych i mniej istotnych anomalii strukturalnych

Czynniki zaburzające rozwój prenatalny Szkodliwość danego czynnika dla rozwijającego się organizmu

zależy od:

1. Właściwości matki oraz łożyska,

2. Właściwości konstytucyjnych dziecka, które czynią go mniej lub bardziej podatnym na szkodliwe czynniki,

3. Okresu rozwojowego, w którym dany czynnik zadziałał

4. Innych czynników, działających uprzednio lub w tym samym czasie, co zwiększa działanie głównego czynnika negatywnego,

5. Rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca uszkadzającego.

• Im wcześniejszy etap w rozwoju, tym szybsze tempo wzrostu, intensywne dojrzewanie, słabsza obrona kosmówkowa lub łożyskowa oraz odporność dziecka, stąd bardziej rozległe i poważne efekty patogenne działających czynników, które mogą zaburzyć kształtowanie się tego, co zostało dziedzicznie przekazane (okresy krytyczne)

Czynniki zaburzające rozwój prenatalny

czynniki przyczyna

genetyczne

Przekazywane dziedzicznie lub

spowodowane działaniem na

komórki rozrodcze: zygotę i

embrion szkodliwych czynników

powodujących zmiany materiału

dziedzicznego

aberracje chromosomowe

strukturalne

aberracje chromosomowe liczbowe

mutacje monogenowe

mutacje poligenowe

Paragenetyczne

i

pozagenetyczne

Genetyczno-konstytucjonalne

właściwości matki stanowiące

tzw. regulator matczyny,

wpływający na modyfikację

predyspozycji genetycznych

dziecka

wirus

pasożyt

promieniowanie

toksyny

niedotlenienie

Stany niedoborowe ilościowe

(niedożywienie) i jakościowe

(niedobory witamin)

Choroby matki

Komplikacje ciążowe

Stres matki

Urazy okołoporodowe

Teratogeny – leki terapeutyczne

Leki Możliwy skutek

Aspiryna w dużych ilościach – poronienie, krwawienie, kłopoty

noworodka z oddychaniem

Barbituraty kłopoty noworodka z oddychaniem

DES (lek

zapobiegający

poronieniom)

anomalie narządów płciowych obu płci, rak pochwy i szyjki

macicy u kobiet

Izoretyna (wit. A

używana przy leczeniu

wysypek

zniekształcenia głowy i uszu, uszkodzenia serca i centralnego

układu nerwowego

Fenytoina (lek

rozkurczowy)

trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia wad serca

i zahamowania wzrostu

Streptomycyna utrata słuchu

Tetracyklina Najczęściej plamy na zębach, może wpływać na rozwój kości

Talidomid Deformacje kończyn, deficyty sensoryczne, uszkodzenia

narządów wewnętrznych, śmierć

Teratogeny – narkotyki

Narkotyki Możliwy skutek

Kokaina i „crack” zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego

Heroina i metadon zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego, syndrom nagłej

śmierci

LSD i marihuana

Przy znacznych ilościach – prawdopodobny powód

przedwczesnych porodów i zahamowań wzrostu, uważane za

przyczynę odrywania się kawałków chromosomów, ale efekt ten

nie jest pewny

Teratogeny – warunki związane z matką

Warunki związane

z matką Możliwy skutek

Wiek

nastoletnie matki oraz kobiety powyżej 35 roku życia mają dzieci

z niższa wagą urodzeniową niż matki w optymalnym wieku

rozrodczym, prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z

syndromem Downa rośnie wraz z wiekiem

Alkohol uszkodzenia mózgu, serca, zahamowanie wzrostu, opóźnienie

umysłowe, płodowy zespół alkoholowy

Cukrzyca trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia wszystkich

typów wad wrodzonych, nie wyłączając takich jak: bezmózgowie,

rozszczepienie kręgosłupa, wady wrodzone serca

Niedożywienie

wzrost prawdopodobieństwa zahamowania wzrostu,

wcześniactwo, kłopoty z koncentracja uwagi, małe zdolności

społeczne, szczególnie wtedy gdy matka była niedożywiona w

okresie poprzedzającym ciążę

Fenyloketonuria opóźnienia rozwojowe mózgu i głowy, opóźnienie umysłowe,

wady serca

Papierosy zahamowanie wzrostu, wcześniactwo

Teratogeny – infekcje

Infekcje Możliwy skutek

AIDS wrodzone deformacje, dziecko bezbronne wobec infekcji

Cytomegalowirus głuchota, ślepota, anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie

umysłowe

Liszaje opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, śmierć

Różyczka opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, głuchota, wady

wrodzone

Syfilis opóźnienie umysłowe, poronienie, ślepota, głuchota, śmierć

Toksoplazmoza anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe

Teratogeny – zagrożenia środowiskowe

Zagrożenia

środowiskowe Możliwy skutek

Ołów Poronienie, anemia, opóźnienie umysłowe

Rtęć Anomalie rozwoju głowy i mózgu, brak koordynacji motorycznej,

opóźnienie umysłowe,

PCV Zahamowanie wzrostu

Promieniowanie Białaczka, anomalie rozwoju głowy i ciała, rak, zmiany

genetyczne, poronienie, urodzenie martwego dziecka

Okres zarodkowy Piąty tydzień

Zawiązuje się twarz; powstaje barwnik w tęczówce oka i małżowiny uszne;

Widać dłonie i stopy, łokcie i przeguby;

Powstaje przegroda moczowo-odbytowa oraz przepona;

Tworzy się tkanka chrzęstna i tkanka mięśniowa;

Widoczne zawiązki wewnętrznych

i zewnętrznych

narządów

płciowych

Okres zarodkowy Szósty tydzień

Rozdzielają się palce dłoni i stóp; Wątroba rozpoczyna produkcję krwinek

(ciałko żółte zanika) Powstaje przewód nosowo-łzowy oraz

zawiązki zębów; jelito ślepe i wyrostek robaczkowy;

Rozpoczyna się kostnienie płaskich części czaszki;

Pojawia się elektryczna aktywność mózgu; widoczne odruchy nerwowe (współpraca ukł. nerwowego i mięśniowego)

Rozpoczyna się feminizacja i maskulinizacja mózgu

Okres zarodkowy Siódmy tydzień

Pojawiają się rysy twarzy;

zaczyna być widoczna szyja.

Zarasta podniebienie.

Mózg koordynuje pracę niektórych organów; powstają pierwsze synapsy w mózgu; komórki siatkówki oka łączą się z częścią potyliczną mózgu; powstają kanały półkoliste w uchu

(narząd równowagi).

Wielkość - 2 cm;

Waga około 2 gramów.

Okres zarodkowy Ósmy tydzień

Kształtują się powieki; Silny rozwój gruczołów dokrewnych: grasicy,

tarczycy, nadnerczy; U chłopców formuje się moszna, u dziewczynek łechtaczka; Pęka błona odbytowa; W jamie ustnej powstają kubki smakowe; Na dłoniach widoczne linie papilarne. Wielkość – 3 cm, Waga ponad 2 gramy

Okres płodowy Dziewiąty tydzień

Grubieją mięśnie i skóra; na skórze pojawia się lanugo; na palcach paznokcie. Zamykają się powieki; Kształtują się narządy szkliwotwórcze. U chłopca rozwija się prącie, u dziewczynki macica i pochwa. Głowa nie opada już na brzuszek. Doskonali się zmysł dotyku (pod wpływem dotknięcia zaciskają się powieki, a dłoń zamyka w piąstkę).

Okres płodowy Dziesiąty tydzień

Zarasta podniebienie;

Pęcherzyk żółciowy rozpoczyna produkcję żółci; szpik kostny – krwi.

Tworzą się mięśnie umożliwiające pracę jelit.

Wrażliwa na dotyk staje się twarz oraz narządy płciowe.

Tworzy się trzy razy więcej połączeń nerwowych niż w 9 tygodniu.

Dziesiąty tydzień

Dziecko przypomina swoim wyglądem miniaturowego człowieka określonej płci.

Wszystkie podstawowe narządy wewnętrzna są już ukształtowane i spełniają właściwe

sobie funkcje.

Wielkość 5,5 cm; waga około 7 gram.

Okres płodowy Jedenasty - dwunasty tydzień

11 tydzień – pojawiają się struny głosowe; trzustka wydziela insulinę.

12 tydzień – pojawiają się gruczoły mleczne oraz ślinianki.

Dziecko zaczyna połykać wody płodowe i reagować na ich smak; klatka piersiowa wykonuje ruchy oddechowe;

pojawia się odruch ssania.

Intensywnie rozwija się aktywność ruchowa.

Fale mózgowe nabierają indywidualnych cech.

Okres płodowy Czwarty miesiąc

Wzrasta objętość płynu owodniowego; magazynowana jest brunatna tkanka tłuszczowa.

Cała powierzchnia ciała (za wyjątkiem czubka i boków głowy) jest wrażliwa na dotyk.

„Kolebanie” jest rejestrowane przez mózg; tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała; zaczyna się mielinizacja w mózgu, co przyspiesza przebieg impulsów nerwowych; aktywna jest przednia część kory mózgowej (siedlisko uczuć, woli, inteligencji, zdolności i pamięci)

Okres płodowy Piąty miesiąc

Pojawia się owłosienie, brwi i rzęsy. Następuje wymiana zużytych komórek na nowe (za wyjątkiem komórek układu nerwowego).

Aktywność dziecka staje się

regularna i cyklicznie się zmienia; sposób poruszania w fazie czuwania nabiera cech temperamentu.

Dziecko reaguje na zmiany temperatury, oświetlenia oraz dźwięki.

Wielkość 30 cm Waga 50-70 gram

Okres płodowy Szósty miesiąc

Maź płodowa pokrywa skórę. Intensywnie kostnieje szkielet. Czasami dziecko ssie palec. Otwierają się szpary powiek. Kończy się rozwój komórek i zwojów nerwowych – od tego czasu nie przybywa już nowych komórek, a zniszczone nie zostają odbudowane. Cykle aktywności trwają 45 minut, a dziecko rzadko pozostaje w bezruchu dłużej niż 10 min.. Tworzą się odruchy bezwarunkowe. Podczas snu pojawia się faza REM (czas marzeń sennych, pogrążenia

się w uczuciach, wspomnieniach, okres zapamiętywania, porządkowania zasobów pamięciowych i integracji wszystkich informacji jakie dotarły do mózgu).

Okres płodowy Siódmy miesiąc

Znika lanugo.

U chłopców jądra zsuwają się do moszny.

Następuje intensywny rozwój tkanki tłuszczowej.

Rozwój połączeń nerwowych jest na tyle zaawansowany, że następuje proces dyskryminacji bodźców.

Wielkość 38 cm

Waga 1,3 kilograma.

Okres płodowy Ósmy miesiąc

Dziecko najczęściej przybiera pozycję głową w dół.

Powstają różnice lateralne (lewa półkula mózgu odpowiada za prawą stronę ciała oraz mowę, prawa za lewą stronę oraz muzykę). Lateralizacja w dużym stopniu zależy od prawidłowego poziomu testosteronu.

Pod wpływem czynników genetycznych i hormonów następuje feminizacja i maskulinizacja mózgu oraz predyspozycje do późniejszych zachowań seksualnych i rodzicielskich.

Wielkość 46 cm Waga 2 – 2,5 kilograma.

Okres płodowy Dziewiąty miesiąc

Na 2 tygodnie przed urodzeniem dziecko przestaje rosnąć.

Pod wpływem hormonów matki nabrzmiewają piersi.

W jelicie grubym gromadzi się smółka.

Wielkość 55 cm

Waga 3,5 kilograma.

ROZWÓJ ZMYSŁÓW

ROZWÓJ ZMYSŁÓW

• dziecko czuje i reaguje przed urodzeniem.

• kolejność rozpoczynania funkcjonowania: – dotyk, równowaga, węch, smak, słuch, wzrok.

• jeśli środowisko wewnątrzmaciczne nie stymuluje zakończeń nerwowych to one same wysyłają sygnały, ale pozbawienie bodźców lub zbyt długie emitowanie bodźców o dużej sile w okresie krytycznym może spowodować zahamowanie lub zaburzenie

Zmysł dotyku

• Od początku czwartego miesiąca życia całe ciało dziecka jest wrażliwe na dotyk -muśnięcie lub ucisk wywołują jego reakcję.

• Pamięć prenatalnego okresu życia dotyczy m.in. poziomu mięśniowego, czego wyrazem jest przyjmowanie pozycji płodowej zaraz po urodzeniu, a potem w późniejszym życiu ta pozycja (zwinięcia w kłębek) daje rozluźnienie w śnie i w chwilach stresu.

Zmysł odczuwania temperatury

• Temperatura środowiska śródmacicznego jest względnie stała: o około 0,5-1,5 stopnia wyższa niż ciała matki. Zdolność reakcji na bodźce termiczne jest już wykształcona: dziecko reaguje jak na stres na oziębienie lub ogrzanie miejsca, w którym się znajduje.

• Od 5 –tego miesiąca.

Zmysł równowagi

• Życie w łonie matki jest okresem ustawicznego kołysania dziecka ruchem i oddechem. Człowiek zachowuje pamięć rytmicznego kołysania ciała, stąd atrakcyjność kołyski, huśtawki.

• Po urodzeniu dzieci delikatnie kołysane lepiej rozwijają się pod względem fizycznym i psychicznym.

• Przez całe życie rytmiczne, kołyszące poruszanie ciałem działa relaksująco, wprowadza uczucie zadowolenia, usypia lub działa jak narkotyk.

Zmysł węchu

• Komórki nerwowe, które wychwytują substancje chemiczne niosące informacje o zapachach są już od dawna czynne, chociaż dziecko przebywa w środowisku wodnym.

• Skład chemiczny płynu owodniowego zależy od odżywiania matki i silne przyprawy nadają mu specyficzny zapach, nieobojętny dla dziecka.

• Dziecko rodzi się ono ze zdolnością do odróżniania zapachów przyjemnych i nieprzyjemnych.

Zmysł smaku

• Od 5 –tego miesiąca aktywne kubki smakowe.

• Słodki posmak wód płodowych zachęca dziecko do picia.

Zmysł słuchu

• Dostarcza on ważnych doświadczeń prenatalnych. Od 4 miesiąca funkcjonuje narząd Cortiego –receptory słuchu. Odnotowano preferencję dzieci do słuchania muzyki spokojnej, o stałym rytmie i tempie podobnym do częstotliwości uderzeń serca człowieka dorosłego w stanie spoczynku.

• Pamięć słuchowa

Zmysł wzroku

• Od 4 go m-ca dziecko wrażliwe na światło.

• Przed urodzeniem dziecko rozróżnia jasne i ciemniejsze cienie.

• Od dwudziestego szóstego tygodnia życia reaguje wzmożeniem ruchów i zmianą rytmu serca na nagłe oświetlenie brzucha.

• Otwiera się szpara powiekowa –6 m-c.

Zmysł bólu

• Rozwój zmysłu bólu jest mało poznany.

• Wiadomo , że neurofizjologiczne podłoże odczuwania bólu oraz neurochemiczne systemy związane z bólem są aktywne w drugiej połowie okresu rozwoju prenatalnego.

• Obserwacja zmian w rytmie uderzeń serca oraz zachowania dziecka w czasie badań prenatalnych (np. amniopunkcji) i terapii płodowej (np. wewnątrzmacicznej transfuzji krwi), wskazuje na to, że stara się ono uniknąć dotykania go (np. nakłucia), wykonując ruchy obronne czy przesuwając się w tył.

PSYCHIKA CIĄŻY .

Psychika ciąży

• komunikacja neurohormonalna

• komunikacja behawioralna

• komunikacja psychiczna

Komunikacja neurohormonalna • W sytuacjach, których matka przeżywa stany napięcia,

niepokoju, negatywnych uczuć zmienia się praca jej autonomicznego układu i ulega zahamowaniu lub wzmaga się wydzielanie się neuroprzekaźników.

• Docierają one do krwioobiegu dziecka i wywołują zmiany u dziecka.

• Stres matki nasila skurcze macicy, co pobudza dziecko do zwiększonej ilości ruchów sprzyjając nieprawidłowościom w rozwoju psychoruchowym i przedwczesnym porodem.

• Pamięć emocjonalna - różne substancje chemiczne docierają do różnych ośrodków mózgowych dziecka i w nieodpowiedniej ilości i mogą one nabyć predyspozycji do funkcjonowania typowego dla negatywnych stanów

Komunikacja behawioralna

• Przemoc matki wobec nienarodzonego dziecka (fetal abuse), zaniedbanie, niedożywienie.

Komunikacja psychiczna • Trudnowytłumaczalne - sfera myśli i wyobrażeń • Empirycznie udowodnione współwystępowanie niskiej

samooceny, poczucia braku kompetencji rodzicielskiej, trudności z akceptacją siebie jako kobiety, silna potrzeba niezależności i autonomii, słabe lub konfliktowe więzi z matką, niepłodność, komplikacje ciążowo-porodowe, urodzenie dziecka z problemami zdrowotnymi lub martwego.

• Trudno wytłumaczyć to odwołując się tylko do hormonów.

• „Stan klęski ekologicznej w łonie”- negatywne przeżycia matki obecne i przeszłe, niewłaściwa atmosfera emocjonalna wokół poczętego dziecka mogą spowodować stan klęski ekologicznej.

Warunki optymalizowania rozwoju dziecka

• Troska o zdrowie dziecka i matki

• Nastawienie na komunikację z dzieckiem np. myślenie i fantazjowanie na jego temat, śpiewanie, czytanie, twórczość na jego cześć

• Zapewnienie matce dobrego samopoczucia –odsuwanie niepokojących myśli, otaczanie ludźmi ciepłymi i optymistycznymi, korzystanie z przysługujących przywilejów

• Wzmocnienie więzi małżeńskiej.

Dziękuję za uwagę!

• Dziękuję za uwagę!