Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Oferta Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010 Maj 2011 Raport końcowy Raport przygotowany przez zespół badawczy w składzie: Natalia Jaworska Anna Kierzkowska-Tokarska Beata Płonka – Kierownik badania Irena Wolińska Małgorzata Zub
223
Embed
-promocyjnych Oferta · Ludzki (PO KL) realizowanego Oferta Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Oferta
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych
i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów
w ramach Priorytetu IV Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
Maj 2011
Raport końcowy
Raport przygotowany przez zespół badawczy w składzie:
Natalia Jaworska
Anna Kierzkowska-Tokarska
Beata Płonka – Kierownik badania
Irena Wolińska
Małgorzata Zub
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
2 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela 10. Kryteria w Poddziałaniu 4.1.2 ............................................................................. 87
Tabela 11. Kryteria w Działaniu 4.2 ..................................................................................... 89
Tabela 12 Liczba aneksów do umów w poddziałaniach ......................................................... 98
Tabela 13. Poziom zadowolenia z uczestnictwa w projektach ............................................... 129
Tabela 14. Średnia ocena (na skali 1-7) przydatności szkoleń w pracy zawodowej ................ 130 Tabela 15. Stan kontraktacji i realizacji wskaźników IV Priorytetu na koniec 2010 r. .............. 146
Tabela 16 Struktura populacji beneficjentów i potencjalnych beneficjentów .......................... 213
Tabela 17 Dobór prób instytucji ......................................................................................... 216 Tabela 18 Dobór próby uczestników projektów ................................................................... 217
Spis równań
Równanie 1. Stosunek postępu finansowego do czasowego .................................................. 28
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
6 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis wykresów
Wykres 1. Schemat organizacyjny Departamentu Wdrożeń i Innowacji w ramach pionu
odpowiadającego za PO KL ................................................................................................. 20
Wykres 2 Średnie liczby wniosków o dofinansowanie, wniosków o płatność i umów na etat w IP
PO KL w MNiSW i innych wybranych IP ............................................................................... 22
Wykres 3. Średnia wartość alokacji na etat w IP PO KL MNISW i innych wybranych instytucjach
systemu wdrażania NSRO 2007-2013 (wkład UE w EUR) ...................................................... 23
Wykres 4. Rozkład przewidywanej długości projektów latach, w podziale na Działanie /
Poddziałanie i lata ogłaszania konkursów ............................................................................. 28
Wykres 5 Skąd dowiedzieli się Państwo o wsparciu dla szkół wyższych i instytucji naukowych w
ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki? .................................................................. 47
Wykres 6 Instytucje w których respondenci poszukiwali informacji o możliwości realizacji
projektu ............................................................................................................................ 49
Wykres 7 Częstość wykorzystywania źródeł informacji udostępnianych wnioskodawcom ......... 51
Wykres 8. Średnie oceny przydatności źródeł informacji ....................................................... 54 Wykres 9. Czy na etapie przygotowania wniosku o dofinansowanie uzyskali Państwo z Instytucji
Pośredniczącej (Ministerstwa Nauki) wystarczające informacje potrzebne do przygotowania
Wykres 10. Czy te informacje, które Państwo uzyskali, były dostępne wystarczająco wcześnie,
by je wykorzystać do przygotowania wniosku? ..................................................................... 56
Wykres 11. Jakich informacji, wiedzy albo dokumentów brakowało? ..................................... 57 Wykres 12. Jakie informacje otrzymali Państwo zbyt późno? ................................................. 58
Wykres 13. Czy w Pana/Pani instytucji odpowiada Pan/Pani albo jest zaangażowany/a w co
najmniej za jeden z następujących obszarów…? ................................................................... 61 Wykres 14. Znajomość PO KL wśród nieaplikujących ............................................................ 61
Wykres 15. Wyniki testu znajomości Priorytetu IV wśród deklarujących jego znajomość ......... 62
Wykres 16. Wyniki testu znajomości Priorytetu IV wśród deklarujących jego nieznajomość ..... 63
Wykres 18. Czy P. zdaniem Państwa instytucja spełnia kryteria wymagane od projektodawców
ubiegających się o dofinansowanie w ramach PO KL? ........................................................... 66
Wykres 19. Których kryteriów Państwo nie spełniają? ........................................................... 66
Wykres 20. Gdyby w przyszłości realizowano podobne programy dla szkół wyższych i instytucji
naukowych, w jaki sposób powinno się o nich informować? .................................................. 68
Wykres 21. Opinie badanych o kryteriach, ich jednoznaczności, obiektywności, wzajemnej
spójności oraz sprawiedliwości ............................................................................................ 91
Wykres 22. Opinia badanych kryteriach, ich wagach, czy zostały dobrane tak, że prowadzą do
wyboru najlepszych projektów ............................................................................................ 92
Wykres 23. Udział w przygotowaniu projektu w ramach innego niż Kapitał Ludzki programu dla
szkół wyższych lub instytucji naukowych ............................................................................. 95
Wykres 24. Ocena kryteriów wyboru projektów w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki
w porównaniu z innymi programami .................................................................................... 95
Wykres 25. Trudności w realizacji projektu (odpowiedzi spontaniczne) ................................. 100
Wykres 26. Ocena trudności egzaminów na koniec i roku na kierunkach zamawianych .......... 103 Wykres 27. Relacja liczby WOP na etat do liczby dni zatwierdzania WOP .............................. 106
Wykres 28. Rozwiązania problemów w projektach ............................................................... 112
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
7 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 29. Częstość wykorzystywania dokumentacji przez beneficjentów ............................ 114
Wykres 30. W jaki sposób współpraca z Instytucją Pośredniczącą wpływa(ła) na realizację
Wykres 35. Posiadanie stałej pracy przez studentów i absolwentów w momencie badania ..... 129
Wykres 36. Opinia uczestników zajęć wyrównawczych, czy zdaliby na następny rok studiów, nie
biorąc w nich udziału......................................................................................................... 131
Wykres 37. Kontynuacja nauki na kierunku zamawianym po pierwszym roku nauki ............... 131
Wykres 38. Wybór uczelni i kierunku studiów w przypadku gdyby nie było stypendiów dla
najlepszych studentów ...................................................................................................... 133
Wykres 39. Udział kandydatów na kierunki z listy zamawianych wśród ogółu kandydatów oraz
studentów na tych kierunkach wśród ogółu studentów ........................................................ 135 Wykres 40. Liczba studentów na pierwszym roku kierunków znajdujących się na liście
Wykres 41. Liczba kandydatów na miejsce na kierunkach z listy zamawianych ...................... 136 Wykres 42. Tematyka kursów, szkoleń i studiów podyplomowych dla pracowników sektora B+R
w ramach Działania 4.2 ..................................................................................................... 142
Wykres 43. Opinie o wpływie udziału w projekcie na podejmowanie współpracy
z przedsiębiorcami przez pracowników sektora B+R ............................................................ 142
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
8 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis skrótów
Skrót Wyjaśnienie
B + R Badania i rozwój
BM Biuro Ministra
CAPI Wspomagany komputerowo wywiad kwestionariuszowy (Computer Assisted Personal Interviewing)
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
46 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przez wszystkie lata funkcjonowania perspektywy największe nakłady środków kierowano na działania
informacyjno-promocyjne skierowane do ogółu społeczeństwa, łącznie kosztowały one 923 954,03 zł.,
czyli 70% ogółu wydatkowanych środków. Najkosztowniejsza okazała się tu być publikacja ogłoszeń
o konkursach (471 497,55 zł).
Obok zakupu powierzchni reklamowej w mediach, najbardziej kosztochłonne okazuje się
przygotowanie materiałów promocyjnych, które łącznie kosztowały 300 907,13 zł.
Beneficjenci, co naturalne, są grupą do której przede wszystkim kieruje się działania o charakterze
szkoleniowym, których łączny koszt wyniósł 119 683,62 zł. Ponadto do beneficjentów kierowano
publikacje i materiały promocyjne, np. długopisy, notesy, pamięć USB, dystrybuowane podczas
szkoleń i warsztatów o łącznej wartości 109 817,08 zł.
Na podstawie przekazanych danych możliwe jest omówienie kosztów jednostkowych w przedziałach
cenowych, bowiem duża rozpiętość cenowa kosztów tej samej kategorii nie uprawnia w wielu
wypadkach do zastosowania wartości średnich.
I tak materiały o charakterze promocyjnym – gadżety – kosztowały przeciętnie ok. 4 – 5 zł. Co
naturalne, inne materiały o charakterze promocyjnym (jak roll-up’y) kosztowały przeciętnie ok. 900 zł.
Publikacja ogłoszeń o konkursach wahała się od kwoty 8 tys. do kwoty 22 tys. złotych.
Koszta szkoleń oscylowały między 16, a 76 zł na osobę. Są to koszta szkoleń organizowanych
w siedzibie MNiSW. Znacznie droższe okazały się być szkolenia z zakresu stosowania Ustawy –Prawo
zamówień publicznych, które zorganizowano w hotelu Sofitel Warsaw Victoria. Obsługa jednego
uczestnika w tym wypadku kosztowała między 363 a 446 zł. Pomiędzy tymi skrajnościami plasują się
zorganizowane konferencje i spotkania informacyjne, których średni koszt na uczestnika wynosi 125
zł, przy czym wiele tego typu imprez jest określanych jako bezkosztowe, natomiast z pewnością
generowały one koszty związane np. z kosztami delegacji pracowników MNiSW.
4.2 Źródła informacji o możliwościach wsparcia w ramach IV Priorytetu
Do wszystkich badanych grup (w przypadku nieaplikujących – do tych którzy deklarowali podstawową
znajomość PO KL) skierowano pytanie o to, skąd dowiedzieli się o wsparciu w ramach IV Priorytetu PO
KL. Odpowiedzi wskazują, że Internet, a dokładniej, jak wyjaśniali badani, strona internetowa MNiSW
jest najważniejszym źródłem informacji. Instytucja Pośrednicząca ma tego świadomość i prawidłowo
identyfikuje najcenniejszy dla wnioskodawców kanał informacyjny:
podstawowym narzędziem jest strona internetowa, (…)dla beneficjentów i dla potencjalnych (…) [to
jest] pierwszy kanał.
Do kategorii „samodzielne poszukiwanie informacji np. w Internecie” zaliczono odpowiedzi typu
„internet” oraz sprawdzanie strony MNiSW i innych konkretnych stron internetowych. Stronę
internetową MNiSW wymieniło spontanicznie 9% beneficjentów i 17% odrzuconych projektodawców,
ale w rzeczywistości częstość korzystania ze strony MNiSW może być większa, bo oprócz wskazania
strony internetowej MNiSW, niektórzy odrzuceni beneficjenci wymieniali ogólnie „Internet” lub „stronę
internetową” bez wskazania instytucji (8%).
W dalszej kolejności wśród działań informacyjno-promocyjnych MNiSW znaczące okazują się
publikacje oraz wydarzenia promocyjne takie jak konferencje. Wszyscy beneficjenci i prawie wszyscy
odrzuceni projektodawcy, którzy korzystali z publikacji, odwiedzili także stronę internetową MNiSW, co
sugeruje, że publikacje mogą mieć niewielkie znaczenie, ale nie można o tym przesądzać, ponieważ
publikacje mogły też zachęcić do wizyty na stronie.
Pierwszym źródłem informacji o możliwości skorzystania ze wsparcia nie są natomiast ogłoszenia
prasowe ani reklamy internetowe. Należy więc przypuszczać, że kosztowne opublikowanie ogłoszenia
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
47 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
o konkursie (jest to wymóg ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju) w prasie nie wpływa
znacząco na liczbę wniosków – wnioski są składane raczej przez tych, którzy już wcześniej zapoznali
się z możliwościami jakie oferuje IV Priorytet PO KL i samodzielnie sprawdzali czy na stronie MNISW
zostało opublikowane ogłoszenie o naborze wniosków.
Wykres 5 Skąd dowiedzieli się Państwo o wsparciu dla szkół wyższych i instytucji naukowych w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki?
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań CAPI i CATI. Pytanie
prekodowane – ankieter nie odczytywał odpowiedzi.
W grupie beneficjentów zwraca uwagę częste korzystanie z serwisu informacyjnego własnej instytucji
oraz dość częste otrzymywanie informacji z wyspecjalizowanego biura ds. pozyskiwania funduszy
europejskich, którego pracownicy poszukują informacji o możliwościach dofinansowania. Pod
względem skali tego rodzaju wsparcia beneficjenci odróżniają się nie tylko od nieaplikujących ale i od
odrzuconych projektodawców. Sugeruje to, że działania wyspecjalizowanego biura (zaangażowanie
38%
3%
9%
0%
9%
5%
0%
6%
9%
3%
9%
59%
13%
0%
2%
0%
2%
0%
3%
0%
0%
0%
6%
86%
28%
1%
4%
5%
5%
7%
11%
11%
12%
16%
44%
50%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Inne
Ze spotu reklamowego w telewizji
Z ogłoszenia w prasie
Na targach lub innej imprezie promocyjnej, na której było stoisko dotyczące PO KL
Z artykułu w prasie
Z reklamy w internecie
Z biura ds. projektów europejskich na uczelni / w instytucji lub od władz uczelni
Od znajomej osoby (np. współpracownika)
Na konferencji dotyczącej możliwości wsparcia uczelni/instytucji naukowych w ramach funduszy
europejskich
Z publikacji (np. broszury, informatora, poradnika) dotyczącej Priorytetu IV
Z serwisu informacyjnego lub strony internetowej Pana/Pani instytucji
Dzięki samodzielnemu poszukiwaniu informacji (np. w Internecie)
Beneficjenci Odrzuceni Nieaplikujący
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
48 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
i zorganizowane działania instytucji mające na celu pozyskiwanie dofinansowania) zwiększają szanse
podmiotu na pozyskanie informacji oraz przypuszczalnie na skuteczne pozyskanie samego
dofinansowania. Może się to wiązać z zatrudnieniem w tego rodzaju komórkach osób
wyspecjalizowanych w przygotowaniu wniosków o dofinansowanie. Ważnym źródłem informacji są też
współpracownicy – przy czym, jak wynika z komentarzy respondentów, nie są to tylko koledzy np.
z instytutu, mogą to być pracownicy biura ds. funduszy UE12.
Beneficjentów wyróżnia wykorzystanie wielu źródeł informacji. Projektodawcy, których żaden wniosek
nie został przyjęty do dofinansowania, poszukiwali wprawdzie informacji samodzielnie, ale
przypuszczalnie czynili to mniej intensywnie (rzadziej wskazują konkretne media), nie mieli takiego jak
beneficjenci wsparcia w swojej instytucji (rzadko dowiadywali się o PO KL od współpracowników
i z wyspecjalizowanego biura) i nie korzystali z działań MNiSW (publikacje, konferencje). Może to
sugerować że te działania mają przełożenie na szanse przygotowania dobrego wniosku (a więc
sugerować ich skuteczność), ale wyniki nie przemawiają za tym jednoznacznie. Przy badaniu na
odrębnych populacjach nie można tej hipotezy zweryfikować statystycznie, ponadto fakt, że
beneficjenci korzystają z różnorodnych źródeł sugeruje także, że lepsza jakość ich wniosków wynika
z większego zaangażowania.
Do innych źródeł wymienianych przez respondentów należy doświadczenie, w tym wynikające
z realizacji innych projektów – w takim przypadku respondent nie musiał się „dowiadywać”
o możliwości wsparcia bo już tę wiedzę posiadał; a także w pojedynczych przypadkach WUP, ROEFS,
krajowy punkt kontaktowy i firmy doradcze. Ponadto badani często wymieniali prasę, nie precyzując
jednak, czy źródłem informacji było ogłoszenie reklamowe czy artykuł, pojedynczy respondenci
korzystali też z newslettera MNiSW.
Beneficjenci i instytucje, których projekty zostały odrzucone, poszukiwali informacji o możliwości
dofinansowania projektu przede wszystkim w MNiSW. Na ich tle działania nieaplikujących wskazują na
początkowy etap poszukiwania informacji i niewielkie rozeznanie w PO KL – ci ostatni znacznie częściej
szukali informacji o możliwości dofinansowania w instytucjach wojewódzkich i instytucjach
udzielających podstawowych informacji o EFS. Sposób poszukiwania informacji przez potencjalnych
beneficjentów jest zgodny z ich przeciętnym poziomem znajomości PO KL – nawet wśród tych, którzy
deklarują jakąkolwiek znajomość PO KL, większość dysponuje wiedzą bardzo ogólną.
Ponadto zwraca uwagę fakt, że to nieaplikujący korzystali z pomocy firm doradczych. Może to
sugerować kilka rzeczy: aplikujący nie poszukiwali informacji o jakichkolwiek możliwościach
dofinansowania lecz mając już podstawową wiedzę o IV Priorytecie kierowali się do MNiSW.
Tymczasem firmy doradcze znalazły klientów szczególnie wśród podmiotów mających najmniejsze
rozeznanie. Możliwe, że usługi informacyjne dotyczą zagadnień ogólnych, są więc porównywalne
z działaniami punktów informacyjnych. Zwraca jednak uwagę, że ci, którzy ostatecznie składali
wniosek, prawie nie korzystali z pomocy firm, a z dwóch grup: beneficjentów i odrzuconych
projektodawców, rzadziej robili to beneficjenci. A zatem firmy doradcze mogą nie być wystarczającym
źródłem informacji i mogą nie być skuteczne w pomocy szkołom wyższym, instytucjom naukowym
i podmiotom wspierającym naukę w pozyskiwaniu dofinansowania. Nie jest to w żadnym razie prawda
we wszystkich przypadkach, jako że wśród beneficjentów są ci, którzy zlecili napisane wniosku firmie
doradczej. Czym innym jednak są usługi informacyjne, czym innym usługa polegająca na
przygotowaniu wniosku o dofinansowanie. Wyniki badania wskazują, że dobre rozeznanie w systemie
wdrażania PO KL i poszukiwanie informacji bezpośrednio w MNiSW mogą zwiększać szanse
12 W przypadku gdy wskazano odpowiedź „od współpracownika” oraz wymieniono uczelniane biuro ds. funduszy
UE, istnieje możliwość, że respondent pozyskał informację z 2 źródeł lub że na dwa sposoby zakodowano tę samą
odpowiedź, nie można jednak tego ustalić.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
49 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
przygotowania dobrego wniosku. Dlatego też rekomendacją dla potencjalnych wnioskodawców byłoby
poszukiwanie informacji bezpośrednio u źródła – w MNiSW, w tym na stronie internetowej.
Wykres 6 Instytucje w których respondenci poszukiwali informacji o możliwości realizacji projektu
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych oraz CAPI
na beneficjentach
4.3 Skala korzystania i opinie na temat działań informacyjno-promocyjnych
i szkoleniowych
Celem zobrazowania skali korzystania z działań informacyjno-promocyjnych przez potencjalnych
wnioskodawców, zestawiono liczbę wniosków złożonych do końca 2010 r. ze wartościami wskaźników
obrazujących wprost lub pośrednio zasięg działań informacyjno-promocyjnych.
Podane wielkości nie mówią o tym, ilu spośród wnioskodawców korzystało z poszczególnych działań,
np. uczestniczyło w szkoleniach lub warsztatach. Ograniczenia poniższych zestawień wynikają stąd, że
m. in. jeden podmiot i jedna osoba mogła przygotować więcej niż jeden wniosek o dofinansowanie,
a z drugiej strony np. w szkoleniach mogli brać udział uczestnicy, którzy ostatecznie nie złożyli
wniosku, mogło być obecnych kilkoro przedstawicieli jednego wnioskodawcy itd. Niemniej jednak dane
monitoringowe pozwalają na przybliżenie skali oddziaływania przedsięwzięć informacyjno-
promocyjnych MNiSW.
Liczba osób odwiedzających Instytucję Pośredniczącą w poszukiwaniu informacji stanowi 1/3 liczby
złożonych wniosków o dofinansowanie, a liczba uczestników szkoleń i warsztatów – aż 40%, a na
konferencjach i spotkaniach informacyjnych było nawet więcej uczestników, niż wnioskodawców.
Zatem nawet mając na uwadze opisane powyżej ograniczenia, można szacować, że szkolenia,
0%
0%
25%
0%
21%
0%
53%
4%
52%
26%
4%
0%
3%
1%
1%
4%
0%
77%
9%
1%
0%
1%
4%
5%
5%
8%
96%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Inne
Nie wiem, nie pamiętam, trudno powiedzieć
Żadne z powyższych
MRR, w tym strona www
Firma prywatna lub organizacja pozarządowa udzielająca informacji o funduszach unijnych
Biuro na uczelni / we własnej instytucji
Urząd Marszałkowski / Wojewódzki Urząd Pracy / Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów …
Centrum Projektów Europejskich / Centralny Punkt Informacyjny
Ministerstwo Nauki / Instytucja Pośrednicząca (IP)
Beneficjenci Odrzuceni Nieaplikujący
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
50 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
spotkania informacyjne i indywidualne konsultacje cieszą się zainteresowaniem znacznej części
wnioskodawców.
Tabela 8 Porównanie liczb wniosków o dofinansowanie i odbiorców działań informacyjno-promocyjnych
Liczba
ogółem
Liczba na 1 złożony wniosek o dofinansowani
e*
Liczba złożonych wniosków
o dofinansowanie na odbiorcę/działanie**
Liczba złożonych wniosków o dofinansowanie 2 271
Wybrane wskaźniki działań informacyjno-promocyjnych
dot. liczb odbiorców
Liczba osób odwiedzających punkty informacyjne/pracowników w siedzibie IP
821 0,36 2,77
Liczba uczestników zorganizowanych szkoleń, warsztatów
945 0,42 2,40
Liczba uczestników zorganizowanych konferencji i spotkań informacyjnych, seminariów
2 885 1,27 0,79
Liczba wszystkich wydanych publikacji/nakład 13 050 5,75 0,17
Liczba osób telefonujących do pracowników IP 108 800 47,91 0,02
Liczba odwiedzin serwisów internetowych dotyczących EFS i PO KL prowadzonych przez IP/ liczba wejść na ogólną stronę MNiSW
3 697 229
do końca III kwartału 2009
1628,02 0,001
* Wartość wskaźnika / liczba wniosków
** Liczba wniosków / wartość wskaźnika
Liczba odwiedzin strony internetowej wskazuje, że grono jej odbiorców jest nieporównywalnie szersze
od grona wnioskodawców. Gdyby stronę odwiedzali jedynie projektodawcy PO KL, to przeciętny
projektodawca robiłby to więcej niż raz dziennie, codziennie przez cały okres programowania. Sposób
nazwania kategorii w stosowanym sprawozdaniu nie pozwala niestety ustalić, co jest przedmiotem
monitoringu: liczba wejść na ogólną stronę MNiSW, czy tez liczba wejść na te podstrony, które dotyczą
PO KL. Bardzo wysoka wartość wskaźnika sugeruje, że jest to liczba wejść na stronę internetową
ministerstwa (niezależnie od podstrony), co czyniłoby ten wskaźnik nieprzydatnym do monitorowania
rezultatów promocji PO KL.
Uczestników badań ankietowych zapytano, czy zetknęli się z poszczególnymi źródłami informacji
i działaniami informacyjno-promocyjnymi, a jeżeli tak, to jak je oceniają. Najczęściej korzystano
z obowiązujących dokumentów i z informacji zamieszczanych na stronach internetowych. Wszyscy
beneficjenci i odrzuceni projektodawcy korzystali z dokumentacji konkursowej, a prawie wszyscy
z informacji zamieszczonych na stronie internetowej MNiSW i z instrukcji wypełniania wniosku
o dofinansowanie. Zdecydowana większość korzystała też z informacji zamieszczanych na stronie
internetowej www.efs.gov.pl i zapoznała się z „Zasadami dokonywania wyboru projektów w ramach
PO KL”.
Strony internetowe MNiSW i MRR odwiedzała też większość dotychczas nieaplikujących. Ponadto aż
45% respondentów w tej grupie zapoznało się z dokumentacją konkursową a 44% z instrukcją
wypełniania wniosku o dofinansowanie. Oznacza to, że znaczna część nieaplikujących „przymierzała
się” do przygotowania wniosku o dofinansowanie. Pogłębiona analiza sugeruje jednak, że było ich
mniej niż 45%, jako że w grupie tych nieaplikujących, którzy twierdzą, że zapoznali się
z dokumentacją konkursową, 13% nie potwierdziło znajomości IV Priorytetu.
Źródła informacji dostępne dzięki działaniom informacyjno-promocyjnym można uznać za ważne
i często wykorzystywane źródła uzupełniające. Szeroki odbiór miały publikacje na temat IV Priorytetu
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
51 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PO KL, zawierające informacje o możliwości realizacji projektów. Warto zauważyć, że nieaplikujący
zapoznawali się z publikacjami niewiele rzadziej niż aplikujący. Jest to więc znaczące źródło ogólnej
informacji o IV Priorytecie, chociaż niewątpliwie niewystarczające dla zainteresowanych aplikowaniem.
Znacznie rzadziej, ale nie rzadko był wykorzystywany newsletter MNiSW13.
Wykres 7 Częstość wykorzystywania źródeł informacji udostępnianych wnioskodawcom
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych oraz CAPI
na beneficjentach
Organizacja spotkań informacyjnych dla potencjalnych wnioskodawców, to z perspektywy
Instytucji Pośredniczącej ważna forma wsparcia dla wnioskodawców i metoda usprawnienia działań IP.
Pomimo bardzo dużego zainteresowania konkursami, co umożliwiałoby rezygnację ze spotkań, IP
zamierza kontynuować spotkania. Spotkania przynoszą też korzyści samej IP – odpowiedzi na pytania
zadawane w czasie spotkań są publikowane na stronie internetowej, aby dostarczyć informację
wnioskodawcom, ale także ograniczyć liczbę ich telefonów do IP.
Zwraca uwagę bardzo duża różnica w częstości udziału beneficjentów i odrzuconych
projektodawców w spotkaniach informacyjnych. Jak już opisano powyżej, zapoznawanie się
z informacjami pochodzącymi bezpośrednio z MNiSW wydaje się mieć związek z szansami na
przygotowanie dobrego wniosku. Szczególnie cennym źródłem informacji mogą być spotkania
informacyjne. Nie można tutaj przesądzać o ich skuteczności, ponieważ jest również możliwe, że
częstsze uczestnictwo beneficjentów niż odrzuconych w spotkaniach świadczy tylko o większym
zaangażowaniu tych pierwszych w poszukiwanie informacji, a nie o korzystnym wpływie samych
spotkań na wiedzę beneficjentów i jakość wniosku. Niemniej jednak można sformułować hipotezę
o skuteczności tych spotkań i niewątpliwie warto organizować je w przyszłości.
Tę samą hipotezę formułuje przedstawiciel Instytucji Pośredniczącej: jakość zdecydowanie lepsza
wśród tych którzy są na tych spotkaniach (…) te wnioski (…) lepiej wyglądają.
13 O newsletter pytano beneficjentów i odrzuconych projektodawców.
27%
45%
45%
67%
44%
72%
45%
33%
28%
50%
81%
86%
98%
97%
100%
23%
54%
66%
74%
84%
94%
100%
100%
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
Newsletter Ministerstwa Nauki
Spotkania informacyjne dla instytucji przygotowujących wniosek o dofinansowanie
Publikacje na temat IV Priorytetu PO KL, zawierające informacje o możliwości realizacji projektów
Dokument pt. „Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL”
Informacje dla beneficjentów na stronie www.efs.gov.pl
Instrukcja do wniosku o dofinansowanie w ramach PO KL
Informacje dla beneficjentów na stronie Ministerstwa Nauki
Dokumentacja konkursowa
Beneficjenci Odrzuceni Nieaplikujący
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
52 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Hipoteza, że udział w spotkaniach informacyjnych wydaje się mieć związek z szansami na prawidłowe
przygotowanie wniosku, nie prowadzi jedynie do pozytywnej oceny tej formy wsparcia. Jeżeli udział
w spotkaniach wpływa na szanse przygotowania poprawnego wniosku, oznaczałoby to, że same
informacje pisemne, takie jak dokumentacja konkursowa, instrukcja wypełniania wniosku
o dofinansowanie, czy „Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach PO KL” nie zawierają
wszystkich informacji niezbędnych do poprawnego przygotowania wniosku lub nie
komunikują ich wystarczająco zrozumiale. A zatem część potrzebnej wnioskodawcom wiedzy
pozostaje u pracowników IP i wnioskodawcy potrzebują wyjaśnienia treści tych dokumentów, np.
przez telefon lub podczas spotkania, aby nie popełnić błędów. Mówi o tym przykładowo wnioskodawca
z doświadczeniem w realizacji projektów PO KL.
Przyznam, że lektura wytycznych, jak również znajomość wszystkich niezbędnych poradników dla
wnioskodawców, instrukcji itd. często okazywała się niewystarczająca. Na szczęście panie podane,
jako osoby kontaktowe (…) odbierały telefony i odpisywały na maile, czyli była szansa rozstrzygnąć
konkretne wątpliwości. (…) wsparcie ze strony tych pań było bardzo przydatne. Pozwoliło uniknąć
jakichś błędów, które (…) by obniżały jakość wniosku.
Przedstawiciel Instytucji Pośredniczącej zdaje sobie sprawę z tego, że przygotowywana przez tę
instytucję dokumentacja jest skomplikowana:
Jest sporo wątpliwości. To znaczy nie zawsze to, co jest zapisane w dokumentacji konkursowej jest na
tyle jasne, że beneficjenci… są jakieś rzeczy skomplikowane, są szczegóły, beneficjenci jednak
oczekują tych spotkań, tych kontaktów, że dowiedzą się, dopytają (…).
Chociaż inny pracownik IP inaczej ocenia dokumentację:
kiedy robię dokumentację, to (…) już chyba bardziej [w domyśle – jednoznacznie] się nie da, ale (…)
chyba jest taka potrzeba, to ja to tak piszę. Natomiast nigdy nie spotkałam się z tym, że ktoś
powiedział mi, że to jest dokumentacja niezrozumiała, czy trudna, czy czegoś tam brakuje (…)
natomiast oni mają coś takiego, że nie czytają tej dokumentacji.
Krytyczne uwagi beneficjentów o dokumentacji konkursowej zapewne nie są bezpodstawne. Ale jeden
z uczestników badania jakościowego wyraża opinię pozytywną, całkowicie rozbieżną z kilkoma
pozostałymi opiniami – są więc i takie opinie o dokumentacji, niestety z zastrzeżeniem że w kolejnych
konkursach uległa ona skomplikowaniu:
była dobrze napisana dokumentacja konkursowa. (…) To było jasno, czytelnie napisane co można (…)
nie była tak skomplikowana jak teraz niektóre, które są. (…) A no w tej chwili ta dokumentacja
konkursowa ma na przykład po osiemdziesiąt stron.
Podjęto próbę zobiektywizowania oceny trudności dokumentacji konkursowej. W tym celu obliczono
wskaźnik trudności tekstu14. Przedmiotem analizy była dokumentacja konkursowa dla Poddziałania
4.1.1 (jako tego, w którym są realizowane największe i najbardziej złożone projekty), z najnowszego
konkursu (aby ocenić aktualny stan systemu wdrażania). Badanie prowadzi się na stuwyrazowych
próbkach tekstu. Ponieważ dokumentacja jest tekstem długim, wylosowano 3 próbki tekstu. Wskaźniki
dla próbek przyjęły wartości: 16, 13,5 i 10,3, co kwalifikuje próbki odpowiednio jak tekst bardzo
trudny (wartość wskaźnika powyżej 16), trudny (wartości od 13,1 do 16) i średni (od 10,1 do 13).
Podsumowując, dokumentację konkursowa można uznać za trudną.
W związku z opinią części beneficjentów i części pracowników IP, że dokumentacja jest złożona, oraz
potwierdzeniem tego w analizie treści, narzuca się pytanie, czy IP mogłaby przygotowywać
dokumentację konkursową w sposób na tyle przejrzysty, że nie istniałaby możliwość uzyskania
14 Zgodnie z metodologią pomiaru trudności tekstu: Walery Pisarek: Jak mierzyć zrozumiałość tekstu; „Zeszyty
prasoznawcze” 1969 (4).
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
53 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
przewagi przez tych wnioskodawców, którzy uczestniczyli w spotkaniach, czy też z różnych przyczyn
nie jest możliwe uczynienie dokumentacji bardziej jednoznaczną? Cytowany badany jest zdania, że
jaśniej już nie można. W niniejszym badaniu sygnalizując jedynie, że istnieje potrzeba większej
jednoznaczności, nie rozstrzygając, czy można ją zaspokoić.
Inna kwestia, to uważność i postawy wnioskodawców. Pracownicy Instytucji Pośredniczącej są zgodni
w ocenie, że wnioskodawcy, a następnie beneficjenci, nie zawsze uważnie czytają dokumentację
konkursową i zamiast włożyć wysiłek, składają wniosek zeszłoroczny nie sprawdzając, czy nowa
dokumentacja konkursowa różni się od zeszłorocznej:
momentami wydaje nam się że czy to wszystko jest czytane (…)
połowa prawie projektów odpadła na ocenie formalnej (…) Odpadła z uwagi na fakt, że nie doczytali
dokumentacji konkursowej i błędnie określili grupę docelową. Zupełnie inna grupa niż myśmy wskazali
w dokumentacji, gdzie było bardzo wyraźnie (…) po prostu wymienione w szeregu podmioty (…). nie
zajrzeli do dokumentów.
Pracownicy IP obserwują duże zróżnicowanie kompetencji beneficjentów. Niektórzy, zwłaszcza
doświadczenia w realizacji projektów, dobrze znają system, inni wybierają łatwe rozwiązanie –
zadawanie pytań IP:
Wielu beneficjentów nie zadaje sobie w ogóle trudu przeczytania dokumentów i oni dzwonią, bo lepiej
jest do nas zadzwonić.
niektóre osoby znają perfekcyjnie wszystkie zasady i przepisy, często jest tak, że osoby realizujące
projekt (…) to są często kierownicy biur różnych finansujących, zajmujących się programami (…)
zewnętrznymi (…) ale już tacy pracownicy często niższego szczebla, albo pracownicy merytoryczni, nie
znają się na tych szczegółowych przepisach, zadają (…) pytania o podstawowe różne rzeczy.
pytają o coś takiego (…) co jest napisane na pierwszej stronie dokumentacji konkursowej (…) czy na
przykład jest jakaś maksymalna wartość projektu, czy minimalna, mimo, że to jest napisane
w dokumentacji (…).
Respondentów, którzy korzystali z danego źródła informacji, poproszono o jego ocenę w skali od 1 do
5, gdzie 1 oznaczało „zupełnie nieprzydatne” a 5 – „bardzo przydatne”. Dla wszystkich źródeł
informacji oceny przeciętne wskazują, że były one przydatne odbiorcom. W każdym przypadku
beneficjenci oceniali poszczególne źródła przeciętnie wyżej, niż pozostałe grupy badanych, ponadto
oceny beneficjentów są wyrównane – każde ze źródeł zostało dobrze ocenione.
Ranking ocen wystawionych przez tych, którzy korzystali z poszczególnych źródeł, przybiera podobny
porządek do rankingu częstości korzystania z poszczególnych źródeł przez ogół badanych. Można stąd
wnioskować, że zainteresowani IV Priorytetem PO KL prawidłowo identyfikują najprzydatniejsze źródła
informacji.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
54 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 8. Średnie oceny przydatności źródeł informacji
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych oraz CAPI
na beneficjentach
*Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”
Jakkolwiek udział w spotkaniach informacyjnych wydaje się być znaczący dla prawidłowego
przygotowania wniosku, to przydatność tych spotkań jest oceniana na średnim poziomie. Inny obraz
spotkań wyłania się z badania jakościowego – respondenci oceniali spotkania jako przydatne.
Spotkania pozwalały im uzupełnić wiedzę, uzyskać odpowiedzi na pytania dotyczące niejasnych
zagadnień i skorzystać z odpowiedzi na pytania zadawane przez innych uczestników. Zdaniem jednego
z respondentów, byłoby dobrze, gdyby było więcej czasu na zadawanie pytań.
Badanie jakościowe pozwala sformułować propozycje wyjaśnienia umiarkowanego poziomu oceny
średniej: spotkania były organizowane dość późno, chociaż jeden z badanych beneficjentów zwraca
uwagę, że w przypadku ostatniego konkursu spotkanie odbyło się wcześniej niż kiedyś. Druga możliwa
przyczyna, to fakt, że spotkania są przydatne przede wszystkim dla początkujących wnioskodawców.
Ci doświadczeni nie oceniają spotkań jako szczególnie przydatnych, ewentualnie mogą być
zainteresowani szkoleniami bardziej specjalistycznymi (beneficjent nie sprecyzował jednak, jakimi):
(…) pierwszy wniosek o dofinansowanie no to powiedzmy, że te szkolenia jeszcze może coś tam dały,
natomiast już przy kolejnych (…) to już tak chodziliśmy, ale jakiś nowych informacji to tam raczej nie
uzyskaliśmy.
(…) aplikując po raz kolejny w ramach PO KL myśmy siłą rzeczy znali te regulacje, które tam
obowiązują. W związku z tym (…) udział w szkoleniach był uzależniony od tego na ile tematyka
danego szkolenia pozwalała nam na dowiedzenie się, czy poznanie czegoś, czego nie wiemy. Nie
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
55 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
interesują nas takie szkolenia, które mają charakter wstępny i prezentujący najważniejsze zapisy
dokumentów, bo na tych dokumentach pracujemy.
A zatem spotkania informacyjne mogą być tym działaniem informacyjno-promocyjnym, którego
poprawa może się przełożyć na dalszą poprawę jakości wniosków. Oceny uczestników wskazują, że
można poszukać takiej formuły spotkań, która lepiej odpowie na potrzeby informacyjne potencjalnych
wnioskodawców.
4.4 Potrzeby informacyjne na etapie przygotowania wniosku
o dofinansowanie i ich zaspokojenie
Jak wynika z obserwacji Instytucji Pośredniczącej, do najczęstszych pytań należą pytania o to, co
znajduje się w dokumentacji konkursowej lub o doprecyzowanie jej zapisów. Są to pytania o:
przedsięwzięcia, jakie mogą być finansowane (kwalifikowalność),
minimalne i maksymalne wartości projektów.
Wśród mniej oczywistych zagadnień wymienianych przez pracowników IP i beneficjentów pojawiają
się pytania o:
sposób konstruowania budżetu;
metodologię kosztów pośrednich.
Przedstawiciele IP podkreślają także, że beneficjenci którzy mają zaawansowany pomysł na projekt
zadają bardzo szczegółowe pytania dotyczące zindywidualizowanych potrzeb – podobny obraz wyłania
się z rozmów z beneficjentami. Ponadto beneficjenci podkreślają wielkie znaczenie doświadczenia,
dzięki któremu przy kolejnych aplikacjach wiele rzeczy jest już znanych.
Projektodawcy oceniają umiarkowanie pozytywnie dostępność informacji z Instytucji Pośredniczącej na
etapie przygotowania wniosku o dofinansowanie: 73% beneficjentów i 64% odrzuconych
projektodawców deklaruje, że otrzymywali wystarczające informacje. Różnice w obydwu grupach
mogą wynikać z wielu przyczyn, w tym nie jest wykluczone, że fakt odrzucenia projektu wyostrza osąd
w drugiej grupie.
Wykres 9. Czy na etapie przygotowania wniosku o dofinansowanie uzyskali Państwo z Instytucji Pośredniczącej
(Ministerstwa Nauki) wystarczające informacje potrzebne do przygotowania wniosku?
Źródło: Źródło: Badanie CATI na odrzuconych oraz CAPI na
beneficjentach
41%
32%
15%
4% 8%
25%
39%
21%
5%
10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Zdecydowanie tak
Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie
Trudno powiedzieć
Beneficjenci Odrzuceni
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
56 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Ocena dostępności informacji ze strony beneficjentów i ze strony samej IP jest odmienna. Pracownik
IP jest zdania, że dostęp do informacji jest pełny – w rozumieniu dostępności czasowej pracowników,
nie tego, czy informacje satysfakcjonują pytających:
ja uważam, że dostęp do nas jest nieograniczony (…) chcieliśmy wprowadzić coś takiego, że są tylko
określone dni, określone godziny, trzeba się z nami umawiać (…) a w tej chwili jest tak, że oni
dzwonią do nas non stop, mogą wysyłać do nas maile (…) o każdej porze w godzinach naszej pracy
ten ktoś może przyjść i my będziemy mu po prostu tłumaczyć (…).
Niewątpliwie takie rozwiązanie zwiększa dostępność, jednocześnie utrudniając pracownikom IP
wykonywanie zadań innych, niż udzielanie informacji.
Oceny czasu, w jakim IP udzielała informacji, kształtują się podobnie, jak oceny tego, czy informacje
te były wyczerpujące.
Wykres 10. Czy te informacje, które Państwo uzyskali, były dostępne wystarczająco wcześnie, by je wykorzystać
do przygotowania wniosku?
Źródło: Źródło: Badanie CATI na odrzuconych oraz CAPI na
beneficjentach
Należy zauważyć, że zachodzi bardzo silna zależność pomiędzy ocenami na tych dwóch wymiarach –
wartość współczynnika korelacji porządkowej r-Spearmana to 0,5. Pomimo, że pytano o dwa
zagadnienia – czy informacje były pełne i czy zostały przekazana w odpowiednim czasie,
przypuszczalnie informacje dostępne szybko są oceniane jako dostępne, a dostępne z trudem lub
z opóźnieniem, jako niedostępne. Dodatkowo treść odpowiedzi wskazuje, że odpowiadając na drugie
pytanie respondenci mówili także, jakich informacji w ogóle im brakowało.
Tych którzy nie uzyskali wystarczających informacji zapytano, jakich informacji, wiedzy lub
dokumentów brakowało. Jak się okazuje, podstawowy problem, to nie brak informacji w tej czy innej
kwestii, lecz brak jednoznacznych, precyzyjnych informacji oraz przypadki sprzeczności
pomiędzy dokumentacją a wyjaśnieniami IP lub pomiędzy wyjaśnieniami udzielanymi przez różnych
pracowników IP. Projekty są więc przygotowywane w sytuacji niepewności, czy projektodawca wpisuje
się w oczekiwania.
Projektodawcom, których wnioski zostały przyjęte, najczęściej sprawiały trudność zagadnienia
związane z definicją (kwalifikowanej) grupy docelowej, kwalifikowalności niektórych wydatków oraz
49%
26%
9%
1%
15%
35% 39%
10%
4%
13%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Wszystkie były dostępne
wystarczająco wcześnie
Większość była dostępna
wystarczająco wcześnie
Większość była dostępna za
późno
Wszystkie były dostępne za
późno
Trudno powiedzieć
Beneficjenci Odrzuceni
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
57 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
konstrukcji budżetu. Natomiast odrzuceni projektodawcy nie tyle wspominali konkretne elementy
wniosku o dofinansowanie, ile mówili o poczuciu niewiedzy, jakie kryteria powinni byli spełnić, lub
przekonaniu, że te kryteria nie były jednoznaczne. Dotyczyło to nie tylko kryteriów oceny
merytorycznej, ale też np. wymagań stawianych członkom zespołu. Wśród odrzuconych
projektodawców zdarzały się też wypowiedzi podważające obiektywność oceny.
Wykres 11. Jakich informacji, wiedzy albo dokumentów brakowało?
Źródło: Źródło: Badanie CATI na odrzuconych oraz CAPI na
beneficjentach
Tych, którzy zadeklarowali, że nie wszystkie informacje otrzymywali dość wcześnie, zapytano, jakie
informacje były dostępne zbyt późno. Wśród informacji udostępnianych wnioskodawcom zbyt późno
na pierwszy plan wysuwa się sama informacja o konkursie i opublikowanie dokumentacji konkursowej
– innymi słowy, część wnioskodawców uważa czas na przygotowanie wniosku za niewystarczający.
W dalszej kolejności problematyczna okazuje się kwalifikowalność, w tym dopuszczalne formy
zatrudnienia personelu oraz wysokość i metodologia obliczenia kosztów pośrednich. Warto zauważyć,
że kwalifikowalność wydatków pozostaje najbardziej problematyczną kwestią także na etapie realizacji
projektu i podobnie część beneficjentów jest zdania, że nie otrzymują wystarczających informacji na
ten temat.
22%
40%
7%
7%
9%
5%
2%
29%
4%
7%
9%
13%
22%
22%
26%
26%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
Inne
Jednoznacznej informacji o kryteriach wyboru projektów lub jasnych kryteriów
Wyjaśnienia zasady równości szans
Informacji o tym, jak konstruować budżet
Spotkań, warsztatów dot. przygotowania wniosku o dofinansowanie
Brak wszelkich informacji
Informacji o kwalifikowalności niektórych wydatków
Ocena pracowników IP jako niekompetentnych
Definicji grupy docelowej
Brak jednoznacznej, wyczerpującej lub niesprzecznej informacji
Beneficjenci Odrzuceni
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
58 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 12. Jakie informacje otrzymali Państwo zbyt późno?
Źródło: Źródło: Badanie CATI na odrzuconych oraz CAPI na
beneficjentach
O potrzebach informacyjnych wnioskodawców pośrednio świadczą błędy we wnioskach
o dofinansowanie projektów. Wyniki badań jakościowych wskazują, że błędy popełniano szczególnie
w części dotyczącej równości szans kobiet i mężczyzn. Interpretacja zasady równości szans kobiet
i mężczyzn należała do najbardziej problematycznych zagadnień.
Nie dziwi, że to w grupie odrzuconych projektodawców pojawiał się ten problem, ponieważ
niespełnienie tej zasady powodowało odrzucenie projektu i jak mówi przedstawiciel IP, była to
najczęstsza przyczyna:
Jest zupełne niezrozumienie przez beneficjentów zasady gender i tego, co powinno się znaleźć we
wniosku o dofinansowanie jeśli chodzi o tą zasadę. i tak naprawdę większość naszych projektów
w zeszłym roku poległa właśnie na gender. To jest główny problem. (…) W ogóle nie mają
zrozumienia, jak realizować. Robią jakieś 50 na 50.
Wśród beneficjentów nie brakuje też wypowiedzi pełnych niechęci wobec samej zasady i postaw wręcz
szowinistycznych, co tylko potwierdza potrzebę, by zasada równości szans była realizowana
w projektach PO KL:
Najbardziej się wszyscy śmiali, to znaczy w moim przypadku, z tego parytetu (…) „panie – panowie”.
Czy mamy problemy z tą równością płci. A jak nie mamy problemów to, zapytał jeden z panów, czy to
trzeba wygenerować taki problem wtedy? (…) Na pewno udział kobiet w nauce jest trudniejszy niż
mężczyzn. (…). To jest wiek, kiedy rodzą dzieci itd. Mężczyźni jakoś nie chcą rodzić właśnie. Więc siłą
rzeczy kobiety mają trudniej, ale takie nieraz sztuczne generowanie, sztuczne promowanie niewiele
daje.
46%
30%
3%
11%
3%
19%
19%
29%
3%
3%
10%
13%
13%
26%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
Trudno powiedzieć, ogólne odpowiedzi
Inne
Zasady zatrudniania personelu w projekcie
Dopuszczalne grupy uczestników
Długi czas oczekiwania na odpowiedzi - ogólnie
Informacje o kwalifikowalności kosztów
Biuro projektu lub koszty pośrednie
Informacja o ogłoszeniu konkursu, udostępnienie dokumentacji konkursowej
Beneficjenci Odrzuceni
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
59 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Choć interpretacja zasady równości płci jako „50 na 50” jest błędna, to pozostaje faktem, że
wnioskodawca musi we wniosku zaplanować wskaźniki rezultatu, w tym udział kobiet. Udział ten jest
trudny do przewidzenia, gdyż trudno przewidzieć jaki będzie wynik rekrutacji, a stosowanie kryterium
płci w ramach rekrutacji jest niedopuszczalne.
Czy […] ja mam, na przykład, jak jest równo – zdobyła kobieta tyle samo punktów i mężczyzna -
preferować kobietę?
Wnioskodawca może korzystać jedynie z działań promocyjnych, aby zwiększać udział kobiet wśród
kandydatów, nie ma też wpływu na to, czy wyniki matury u kobiet będą porównywalne z wynikami
mężczyzn.
Obserwacja, że wnioskodawcy nie rozumieją tej zasady, może prowadzić do krytyki ich wiedzy czy też
zdolności, ale nawet jeżeli krytyka jest trafna, to z perspektywy wdrażania Priorytetu nie ma
znaczenia. Problem wystąpił na dużą skalę: w całym Programie a nie tylko w Priorytecie IV wiele
wniosków nie przeszło oceny formalnej z tego powodu. Oznacza to, że zagadnienie równości szans
jest nieznane, oraz początkowo nie zostało wystarczająco dobrze przybliżone wnioskodawcom,
a prawidłowe stosowanie tej zasady było trudne. A zatem wnioskodawcy potrzebują przejrzystej
i wyczerpującej informacji na ten temat.
Instytucja Pośrednicząca zidentyfikowała ten problem podczas oceny formalnej wniosków
o dofinansowanie w pierwszym konkursie ogłoszonym po wprowadzeniu standardu minimum.
Organizując kolejne konkursy, włączono do spotkań informacyjnych dla potencjalnych wnioskodawców
część poświeconą zasadzie równości szans, w tym poświęconą temu zagadnieniu prezentację.
Badanie ilościowe wykazało, że projektodawcy mieli wątpliwości, kogo można zaliczyć do grupy
docelowej. Natomiast jak wynika z badania jakościowego, problemem był nie tylko skład ale
szczególnie liczebność grupy docelowej. Projektodawcy, w opinii IP, niejednokrotnie przeszacowywali
założone liczby uczestników, i w konsekwencji wskaźników rezultatu (liczb osób objętych formami
wsparcia), co wynika z dążenia do uzyskania jak najlepszej oceny wniosku o dofinansowanie
i zaniedbania rzetelnej diagnozy oraz analizy rynku.
W tych początkowych projektach (…) wnioskodawcy nastawiając się na większą ilość punktów
zakładali większe wskaźniki. Te ich plany były może nie do końca realne, może czasami zapominali się,
że jest niż [demograficzny], że są inne problemy, że uczelni jest tyle.
Zdaniem innego pracownika IP, staranną diagnozę prowadzą wnioskodawcy, którzy zgłaszają projekt
dlatego, że mają potrzeby i wizję ich zaspokojenia, a środki PO KL stwarzają im możliwość rozwiązań –
w odróżnieniu od projektodawców, których motywacją jest przede wszystkim szansa skorzystania
z pieniędzy do realizacji wykreowanych na potrzeby projektu celów.
trzeba się wykazać przed rektorem (…) Ja znam takie podmioty, które mają bardzo dużą liczbę osób
w grupie docelowej, więc wiadomo, że ten rynek jest już jakoś nasycony (…) zaczynają się problemy
na etapie realizacji. (…) to jest po prostu brak diagnozy na początku (…) Nie piszemy projektu
ponieważ zdiagnozowaliśmy potrzeby takie, tylko piszemy projekt i szukamy potrzeb. (…) [Przeciwny
przykład stanowi projekt] gdzie dla bardzo wąskiego środowiska zdiagnozowane potrzeby, na które
oni nie mieli pieniędzy (…) 50 osób, które mają konkretne umiejętności, z tym, że oni na etapie
projektowania już z imienia i nazwiska znali tych ludzi.
Autocharakterystyka jednego z beneficjentów realizującego obszerny projekt rozwojowy w ramach
Poddziałania 4.1.1 potwierdza tę obserwację: rzetelne przygotowanie wniosku oraz korzystanie ze
spotkań informacyjnych przełożyło się na brak problemów w konstrukcji budżetu, sprawne zawarcie
umowy, projekt został też pozytywnie oceniony podczas kontroli na miejscu.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
60 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
wszystkie zagadki (…) to na tych warsztatach. (…) jak pojechaliśmy na negocjacje, trwały one pięć
minut. Dlatego, że już mieliśmy wszystko dograne zdecydowanie przed. Więc nie było pytań. (…) Bo
jak wiemy jakie jest uzasadnienie projektu, to doskonale wiemy co rozpisać w poszczególnym zadaniu.
Wśród beneficjentów można się spotkać z wyjaśnieniami, że liczby uczestników, np. studentów nie da
się przewidzieć. Nie mniej trudne jest, zdaniem beneficjentów, zaplanowanie odsetka studentów,
którzy ukończą studia, ponieważ pomimo, że szkoła ma doświadczenie, to odsetek absolwentów
zmienia się w kolejnych latach.
Określenie ile przyjąć kobiet, ilu mężczyzn na studia, na które będzie nabór za 9 miesięcy, czy za pół
roku, to jest zupełnie nierealne. (…) oszacowanie ile ukończy (…) są roczniki, które kończy 70%, są
roczniki, które kończy 60% a w innym jest zupełnie inaczej, i jest to strasznie trudne.
Występowanie tego problemu sugeruje też jednak, że beneficjenci często nie przeprowadzili
wystarczająco rzetelnie diagnozy potrzeb, badania popytu i analizy konkurencji ze strony innych szkół
na rynku, a w efekcie przecenili swoje możliwości.
W rezultacie na etapie realizacji projektów do częstych zmian w projektach należą rozwiązania
problemu braku wystarczającej liczby uczestników, a rezultaty mogą nie zostać zrealizowane dokładnie
na założonym poziomie.
Do innych zgłaszanych problemów na etapie aplikacji należą problemy techniczne związane
z generatorem wniosków aplikacyjnych, w tym przede wszystkim brak rozwiązania walidującego które
sprawdzałoby zgodność pomiędzy harmonogramem a budżetem, brak blokowania górnego wiersza
oraz brak zawijania tekstu w wierszach.
4.5 Poziom znajomości IV Priorytetu w 2011 r. wśród nieaplikujących
Rozpoznawalność IV Priorytetu PO KL badano wśród instytucji, które są uprawnione do aplikowania,
ale dotychczas tego nie robiły. Natomiast o ocenę działań informacyjno-promocyjnych skierowanych
do potencjalnych beneficjentów pytano zarówno przedstawicieli tych podmiotów, które dotychczas nie
aplikowały, jak i tych, którzy aplikowali (beneficjentów i odrzuconych projektodawców) i zetknęli się
z działaniami informacyjno-promocyjnymi.
W instytucjach, które dotychczas nie ubiegały się o dofinansowanie projektu, przeprowadzano wywiad
z osobami, które w swoim zakresie obowiązków miały co najmniej jedno z niżej wymienionych zadań,
związanych z szeroko pojętym rozwojem instytucji. W większości respondenci byli osobami
odpowiadającymi za rozwój podmiotu lub pozyskiwanie środków finansowych, rzadziej odpowiadali za
bardziej szczegółowe zadania.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
61 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 13. Czy w Pana/Pani instytucji odpowiada Pan/Pani albo jest zaangażowany/a w co najmniej za jeden
z następujących obszarów…?
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (N=80)
Blisko 5% badanych nie słyszało o Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, a dla kolejnych blisko 18%
zasłyszana nazwa nie łączy się z wiedzą o treści programu.
Wykres 14. Znajomość PO KL wśród nieaplikujących
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI (N=80)
34%
41%
49%
53%
62%
76%
78%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Programy studiów
Wprowadzanie elementów praktycznych do kształcenia lub ułatwianie studentom zdobycia …
Nawiązywanie współpracy środowiska naukowego z przedsiębiorcami
Podwyższanie kwalifikacji kadry
Uatrakcyjnianie Państwa oferty i dostosowywanie jej do potrzeb studentów / klientów
Pozyskiwanie środków finansowych na rozwój
Rozwój Państwa instytucji
5%
17%
14%
21%
28%
6%
9%
Mam pewną wiedzę o tym programie (55%) lub dobrze znam ten
program (23%);
78%
Nie słyszałem/am o tym programie
Słyszałem/am nazwę programu, ale nie wiem czego dotyczy
Nie orientuję się, jakie wsparcie przewidziano dla szkół wyższych i instytucji naukowych
Trochę o tym słyszałem/am lub czytałem/am ale nie znam szczegółów
Wiem ogólnie, jakie wsparcie przewidziano w Priorytecie IV
Znam szczegółowo przynajmniej jedno z Działań skierowanych do szkół wyższych lub instytucji naukowych w Priorytecie IV
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
62 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Dalsze pytania zadawano tylko tym respondentom, którzy zadeklarowali znajomość programu –
stanowią oni badanych 78% nieaplikujących instytucji (po przeważeniu danych podstawa
procentowania wynosi 63). W tej grupie 45% nie zna Priorytetu IV i nie wie, jakie wsparcie
przewidziano dla szkół wyższych i instytucji naukowych.
Jednym z najważniejszych ograniczeń, które można uznać za przyczyny nieaplikowania, jest
nieznajomość możliwości wparcia w ramach Programu. Respondenci, którzy deklarują nieznajomość
PO KL stanowią 22% nieaplikujących. Kolejne 14% ogółu nieaplikujących nie wie, jakie wsparcie
przewidziano dla szkół wyższych, a 21% nieaplikujących deklaruje, że nie znają zakresu wsparcia dla
szkół wyższych i instytucji naukowych szczegółowo. Tym samym łącznie ci nieaplikujący, którzy nie
znają Priorytetu IV PO KL stanowią 57% badanych. A zatem, pomimo promocji IV Priorytetu PO
KL i bardzo dużego zainteresowania szkół wyższych oraz znaczącego zainteresowania innych
podmiotów aplikowaniem, ponad połowa potencjalnych beneficjentów którzy dotychczas nie aplikowali
(a dokładniej rzecz biorąc osoby które mają wpływ na rozwój swoich instytucji) nie zapoznała się bliżej
z informacjami o możliwościach wsparcia w ramach IV Priorytetu. Jak jednak wykazały odpowiedzi na
dalsze pytania, znaczna część z nich ma pewną, ogólną wiedzę o Priorytecie IV, niewyniesioną
z lektury dokumentów programowych. Ogólną znajomość IV Priorytetu deklaruje 29% badanych (36%
tych którzy deklarują pewna wiedzę o programie), ale przeprowadzony test wiedzy sugeruje, że
orientacja niebeneficjentów może być nawet większa.
Wśród badanych, którzy zadeklarowali pewną wiedzę o programie, sprawdzono znajomość PO KL
zadając pytanie, czy wymienione przedsięwzięcia można finansować z Programu. Wyniki wskazują na
raczej dobrą znajomość zakresu wsparcia w grupie respondentów deklarujących znajomość IV
Priorytetu.
Wykres 15. Wyniki testu znajomości Priorytetu IV wśród deklarujących jego znajomość
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI
22%
55%
58%
64%
64%
74%
77%
81%
87%
92%
47%
45%
11%
3%
8%
9%
3%
3%
3%
31%
0%
31%
34%
28%
17%
21%
17%
11%
8%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Budowę nowych obiektów dydaktycznych i naukowych
Prowadzenie prac badawczych
Działalność biur karier na uczelniach
Stypendia dla doktorantów
Szkolenia w zakresie zarządzania uczelnią
Szkolenia w zakresie zarządzania badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi
Szkolenia na temat współpracy z przedsiębiorcami
Otwarcie nowego kierunku studiów albo modyfikację programu
Praktyki i staże studenckie
Podwyższanie kwalifikacji kadry akademickiej
Czy z P.IV można finansować...?
(Deklarujący znajomość P.IV)
Tak Nie Nie wiem
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
63 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Co ciekawe, także w grupie respondentów nie deklarujących znajomości IV Priorytetu, odsetki
prawidłowych odpowiedzi były znaczne. Może to być częściowo efekt przytakiwania ankieterowi, ale
ponieważ udział prawidłowych odpowiedzi jest znaczny, wydaje się, że zakres wsparcia w ramach
Priorytetu jest intuicyjnie rozpoznawany, być może na podstawie wiedzy pochodzącej z promocji
projektów w ramach innych priorytetów i ogólnie Programu.
Wykres 16. Wyniki testu znajomości Priorytetu IV wśród deklarujących jego nieznajomość
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI
Okazuje się więc, że poziom ogólnej orientacji w tematyce PO KL jest w miarę wysoki. Natomiast do
znaczna część tych, którzy dotychczas nie aplikowali, nie została na tyle zainteresowana i zachęcona,
by np. zamieszczone na stronie MNiSW szczegółowe informacje o możliwościach wsparcia w ramach
IV Priorytetu. Mamy tu do czynienia z różnymi poziomami działań informacyjno-promocyjnych.
Znacząca jest skala oddziaływania informacyjnego, natomiast udział tych, którzy odebrawszy
informację, uznają ją za ofertę dla siebie i zostaną zainteresowani na tyle by podjąć minimum
działania (zdobyć wiedzę) jest w oczywisty sposób niższy. Oceny, czy jest on zadowalający, można
dokonać z różnych punktów widzenia, w tym odnosząc go do efektów, jakich można by oczekiwać
przy podjętych działaniach, efektów, jakich można by oczekiwać, gdyby podjęto inne działania oraz
z punktu widzenia potrzeb wyznaczanych celami Priorytetu i przyjętymi wartościami docelowymi.
Ocenę podjętych działań przedstawiamy w dalszym podrozdziale, w tym miejscu koncentrując się na
prezentacji wyników badań.
4.6 Przyczyny nieaplikowania
Nieaplikujących zapytano o to, dlaczego nie ubiegali się o dofinansowanie. Na początku zanotowano
odpowiedzi spontaniczne, następnie zaś poproszono respondentów o odpowiedź, czy dana przyczyna
(odczytywana przez ankietera) odnosi się do nich. Samodzielne nazwanie przyczyny nieaplikowania
26%
38%
41%
39%
46%
62%
69%
62%
44%
57%
36%
36%
5%
23%
16%
16%
16%
5%
10%
11%
38%
26%
54%
38%
38%
23%
16%
33%
45%
33%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Budowę nowych obiektów dydaktycznych i naukowych
Prowadzenie prac badawczych
Działalność biur karier na uczelniach
Stypendia dla doktorantów
Szkolenia w zakresie zarządzania uczelnią
Szkolenia w zakresie zarządzania badaniami naukowymi lub pracami rozwojowymi
Szkolenia na temat współpracy z przedsiębiorcami
Otwarcie nowego kierunku studiów albo modyfikację programu
Praktyki i staże studenckie
Podwyższanie kwalifikacji kadry akademickiej
Czy z P.IV można finansować...?
(Deklarujący nieznajomość P.IV)
Tak Nie Nie wiem
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
64 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
było dla respondentów trudniejsze i wymieniali oni mniej przyczyn, niż później wskazali. Odpowiedzi
koncentrowały się wokół postrzeganej niezgodności zakresu wsparcia PO KL z obszarem
działalności instytucji, niewystarczającej informacji oraz niewystarczającego potencjału
do przygotowania wniosku.
Spontanicznie badani mówili przede wszystkim o zakresie wsparcia, nieatrakcyjnym dla nich, lub – jak
uważali – niezgodnym z ich profilem działalności. Ponadto, rzadziej, argumentem było zaangażowanie
w inne projekty i bieżącą pracę, na tle których możliwość realizacji projektu w ramach PO KL nie była
priorytetem.
Z wypowiedzi wyłania się przekonanie, że wsparcie w ramach Priorytetu IV jest skierowane do uczelni.
Potencjalni beneficjenci nie są w pełni poinformowani o tym, że w PO KL przewidziano wsparcie także
dla podmiotów innych niż uczelnie, jakkolwiek na specyficzne przedsięwzięcia. Jest to zrozumiałe,
ponieważ podczas gdy Działanie 4.1 wspiera główną działalność uczelni, to Działanie 4.2 oferuje
instytucjom naukowym i innym podmiotom możliwość realizacji przedsięwzięć dodatkowych,
niewspierających bezpośrednio działalności naukowej. Stosunek liczby umów do liczby złożonych
wniosków o dofinansowanie jest wyższy w Działaniu 4.2 niż 4.1, co świadczy o relatywnie mniejszym
zainteresowaniu potencjalnych beneficjentów. Może to wskazywać na niewystarczającą promocję, lub
też jedynie na mniejszą atrakcyjność tego wsparcia.
W dalszej kolejności badani mówili o braku wiedzy o dostępnym wsparciu i ogłoszeniu konkursu, oraz
o nieznajomości wymagań. Oznacza to, że do części nieaplikujących nie dotarły najbardziej ogólne
działania informacyjno-promocyjne, takie, które dostarczyłyby im wiedzy o tym, gdzie szukać dalszych
informacji. Warto zauważyć, że następnie, wskazując odpowiedzi które w ich opinii trafnie opisują ich
sytuację, badani często byli zdania, że ich instytucja nie spełnia kryteriów udziału w programie.
Tymczasem badanie przeprowadzono wśród instytucji, które mogą aplikować, a zatem ta odpowiedź
świadczy o nieznajomości kryteriów.
Kolejna grupa przyczyn, to niedostatki własnego potencjału – brak zainteresowania, brak umiejętności
przygotowania wniosków przez pracowników i zdolności instytucjonalnej do aplikowania. Badani
rzadko mówili o tym spontanicznie, ale często wskazywali tego rodzaju przyczyny na liście odpowiedzi.
Respondenci w ogóle nie wymieniali spontanicznie, natomiast często wskazywali na odstraszającą ich
biurokrację – tak po stronie PO KL jak i własnej instytucji. Może to więc być bariera częsta, ale
o mniejszym znaczeniu od pozostałych przyczyn. Warto zaznaczyć, że w odniesieniu do PO KL bariera
„skomplikowanych wymagań i formalności” ma charakter potocznego przekonania niepopartego
wiedzą: zdecydowana większość respondentów, którzy ją wskazali, nie zapoznała się z dokumentacją
konkursową.
Z odpowiedzi wynika więc, że do znaczących barier należą przede wszystkim te związane z zakresem
wsparcia, na które działania informacyjno-promocyjne nie mają wpływu, oraz bariery związane
z brakiem wiedzy o PO KL i kompetencji do przygotowania wniosku – na te ostatnie można
oddziaływać poprzez działania informacyjno-promocyjne oraz szkoleniowe (warsztaty dla
potencjalnych projektodawców).
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
65 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 17. Deklarowane przyczyny nieaplikowania
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI
Połowa tych nieaplikujących, którzy deklarują znajomość PO KL, jest zdania, że ich instytucja nie
spełnia co najmniej części kryteriów udziału w Programie.
11%
9%
2%
2%
3%
4%
5%
6%
6%
9%
11%
12%
15%
16%
5%
12%
21%
10%
26%
8%
15%
21%
33%
19%
33%
37%
28%
17%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
Trudno powiedzieć
Inne
Żadne z powyższych
Procedury w naszej instytucji są zbyt skomplikowane
Minimalna wartość projektu jest za wysoka
Maksymalna wartość projektu jest za niska
W naszej instytucji nie było osoby zainteresowanej realizacją takiego projektu
Już mamy to, co można sfinansować z tego programu
Nie potrzebujemy realizować projektu, ponieważ wystarczają nam inne źródła finansowania
Nie wiemy dokładnie, co trzeba zrobić żeby uzyskać dofinansowanie
Nie mamy środków finansowych na realizację takiego projektu
Nie wiemy dokładnie, jakiego rodzaju wsparcie można uzyskać
Nie wiedzieliśmy o konkursach lub dowiedzieliśmy się za późno
Wymagania i formalności w tym programie są zbyt skomplikowane
Było zainteresowanie tym programem, ale nie było osoby gotowej przygotować wniosek
Za mały potencjał, brak umiejętności pisania wniosków
inne zoobowiązania, niemożliwość podjęcia kolejnych
Nie spełniamy kryteriów udziału w tym programie
PO KL nie wpisuje się w nasz zakres działań / nie jesteśmy uczelnią / nie prowadzimy dydaktyki
Tematy projektów, jakie można realizować w ramach tego programu nie są dla nas interesujące
Wskazanie odpowiedzi z listy Odpowiedzi spontaniczne
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
66 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 18. Czy P. zdaniem Państwa instytucja spełnia kryteria wymagane od projektodawców ubiegających się
o dofinansowanie w ramach PO KL?
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI
Jednak pytani o to, których kryteriów nie spełniają, respondenci często nie umieli ich wymienić.
W dalszej kolejności zaś wymieniali brak działalności dydaktycznej, np. tak specyficznej jak studia
doktoranckie – co świadczy o niedokładnej znajomości Działania 4.1 i nieznajomości działania 4.2.
Wykres 19. Których kryteriów Państwo nie spełniają?
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania CATI
44%
51%
5%
Tak, spełniamy wszystkie kryteria
Nie, nie spełniamy niektórych kryteriów
Nie wiem, trudno powiedzieć
15%
4%
4%
4%
7%
7%
7%
7%
13%
19%
32%
0% 10% 20% 30% 40%
Inne
Nie prowadzimy studiów na kierunkach matematycznych, przyrodniczych ani technicznych
Nierozliczenie poprzedniego projektu
Nie prowadzimy kształcenia ustawicznego / otwartego uniwersytetu
Nie współpracujemy z pracodawcami / nie mamy zawartego partnerstwa z pracodawcami
Brak środków finansowych
Nie prowadzimy studiów podyplomowych
Za mało lub brak pracowników dydaktycznych
Nie prowadzimy studiów doktoranckich
Nie jesteśmy uczelnią
Trudno powiedzieć
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
67 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
O nieznajomości możliwości, jakie stwarza Działanie 4.2 świadczy także fakt, że wśród przedstawicieli
podmiotów innych niż szkoły wyższe 41% było zdania, że ich instytucja nie spełnia kryteriów udziału
w programie, przy czym w tej podgrupie na pytanie, jakich kryteriów nie spełniają, 1/3
argumentowała, że ich podmiot nie jest uczelnią, a pozostali najczęściej wyjaśniali, że nie prowadzą
różnego typu kształcenia.
Odpowiedzi potwierdzają więc, że kluczową barierą ubiegania się o dofinansowanie jest niewiedza, ale
także mylne przekonania na temat zakresu wsparcia i kryteriów oraz niepoparte wiedzą stereotypowe
przekonanie o uciążliwości procedur.
4.7 Oczekiwane działania promocyjne
Najbardziej pożądanymi kanałami informacji o IV Priorytecie PO KL, w tym szczególnie o ogłaszanych
konkursach, są:
informacje na stronie internetowej MNiSW i MRR
oraz komunikacja bezpośrednia – pismo lub email albo newsletter wysyłany bezpośrednio do
instytucji (np. do rektoratu).
Jeżeli respondenci mówili o „bezpośrednim kontakcie emailem”, to ich odpowiedź zakodowano tutaj
podwójnie: do kategorii „newsletter albo pismo” oraz „poczta elektroniczna”. Porównanie częstości
obydwu odpowiedzi pozwala się zorientować, że większość respondentów oczekuje komunikacji
tradycyjnej, ale zapotrzebowanie na mailing elektroniczny też jest znaczące.
Zwraca uwagę fakt, bezpośrednim marketingiem są zainteresowani szczególnie odrzuceni
projektodawcy i nieaplikujący. Te same grupy nie uważają za korzystną komunikacji poprzez
ogłoszenia w prasie.
Pytani o oczekiwane sposoby komunikacji, respondenci wymieniali nie tylko kanały, lecz także zgłaszali
uwagi do jakości komunikowania. Ponad 9% odrzuconych projektodawców miało zastrzeżenia do
precyzji i kompletności informacji dostępnej na stronie internetowej MNiSW, a zdaniem 10% te
informacje są zamieszczane nie dość wcześnie.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
68 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 20. Gdyby w przyszłości realizowano podobne programy dla szkół wyższych i instytucji naukowych,
w jaki sposób powinno się o nich informować?
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych oraz CAPI
na beneficjentach
4.8 Ocena skuteczności i efektywności działań informacyjno-promocyjnych
skierowanych do potencjalnych wnioskodawców
Efekty działań promocyjnych skierowanych do potencjalnych beneficjentów można oceniać z punktu
widzenia oczekiwanych (przypuszczalnie możliwych) efektów przy danych środkach na działania
promocyjne. O dofinansowanie przynajmniej jednego projektu ubiegało się 45% ogółu uprawnionych
podmiotów (w tym część odniosła sukces), a w grupie szkół wyższych było to aż 69% szkół wyższych
w Polsce. Duże zainteresowanie konkursami świadczy o tym, że z punktu widzenia zapewnienia
wydatkowania środków PO KL informacja była wystarczająco dostępna. O relatywnie mniejszym
zainteresowaniu można mówić w przypadku Działania 4.2. O dofinansowanie w ramach tego
działania ubiegało się tylko 8% Instytutów Badawczych, 15% Placówek PAN i 2% podmiotów
działających na rzecz nauki.
Z wypowiedzi przedstawiciela Instytucji Pośredniczącej wynika, że pracownikom jest znana tylko
specyficzna grupa potencjalnych wnioskodawców – ci, którzy są dobrze zorientowani.
2%
4%
2%
2%
3%
3%
24%
4%
3%
3%
13%
13%
59%
21%
44%
7%
9%
2%
6%
2%
10%
15%
7%
1%
22%
5%
70%
10%
36%
1%
1%
2%
6%
14%
15%
32%
42%
46%
49%
84%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Inne
Broszury informacyjne
Internet, strony internetowe (ogólnie)
Należy udostępniać kompletne i bardziej precyzyjne informacje na stronie internetowej
Spoty telewizyjne
Tak jak obecnie
Konsultanci w MNiSW którzy odpowiedzą na pytania potencjalnych wnioskodawców
Należy udostępniać informacje z większym wyprzedzeniem
Poczta elektroniczna
Spotkania informacyjne, warsztaty
Reklamy w portalach internetowych
Ogłoszenia w prasie
Informacje przysyłane do konferencji rektorów i do rady głównej instytutów badawczych
Konferencje promocyjne
Newsletter albo pismo wysyłane bezpośrednio do uczelni i instytucji naukowych
Informacje na stronie internetowej funduszy europejskich
Informacje na stronie internetowej instytucji pośredniczącej ( Ministerstwa nauki)
Beneficjenci Odrzuceni Nieaplikujący
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
69 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Nie zdarza się raczej, że zgłasza się uczelnia, która nie ma w danym momencie żadnego
doświadczenia. Oni doskonale wiedzą czego szukają i po prostu pojawia się informacja o konkursie
i oni są już gotowi (…) składać wnioski w tym momencie. Nie ma czegoś takiego, jak na początku, że
wszyscy się uczyli. (…) oni wiedzą, czego chcą, zadają bardzo konkretne pytania (…), bo już mają
jakiś pomysł, albo już nawet tworzą te projekty i tylko przyjeżdżają się o coś dopytać. (…) mamy
bardzo sprecyzowaną grupę odbiorców, (…) wcale nie musimy ich zachęcać. Pani na pewno wie ile
wniosków wpływa na dany konkurs (…).
Jest to większość szkół wyższych w Polsce i znaczna część innych podmiotów, ale w rzeczywistości –
nie wszyscy. Obok tych aktualnych i potencjalnych beneficjentów, jest grupa nigdy dotychczas
nieaplikujących. Jest zrozumiałe, że uczelnia, która nie zna programu, nie zgłasza się do MNiSW – taka
uczelnia poszukuje informacji np. w instytucjach regionalnych lub prywatnych i wie o PO KL jeszcze za
mało, by trafić do właściwego pracownika w MNiSW. Ta część potencjalnych wnioskodawców
nie została rozpoznana przez IP.
Obecne sposoby komunikacji docierają do tych, którzy natkną się na ogłoszenie prasowe (jak wynika
z badania, to źródło rzadko bywa wymieniane) lub już wcześniej pozyskają pewną wiedzę
samodzielnie: wiedzą o istnieniu strony internetowej, zorientują się o możliwości zapisania się na
newsletter. Warto zwrócić uwagę, że ograniczając się do publikowania szerszych informacji
o konkursie na stronie internetowej, ogranicza się grono odbiorców do tych, którzy dysponują
elementarną wiedzą o PO KL i o tym, że informacje są dostępne na stronie internetowej MNiSW, co
jest optymalnym kanałem informacji dla dotychczas aplikujących, ale nie sprzyja rozszerzaniu ich
grona. Taka strategia promocji oznacza na obecnym etapie realizacji Programu zgodę na ograniczenie
grona aplikujących do tych, którzy mają pewną wiedzę o PO KL.
Tymczasem grupa nieaplikujących jest znacząca, a w niej znaczący jest udział tych, którzy nie znają
PO KL, lub też znają go bardzo ogólnie, nie wiedząc o tym, że w Programie przewidziano wsparcie
dostępne dla nich. Podczas gdy część nieaplikujących zna źródła informacji i ma podstawową wiedzę,
to do innych nie dotarło nawet minimum informacji, zachęcającej ich do dalszego poszukiwania.
W takim ujęciu, można postawić pytanie, czy wybrano efektywne sposoby promocji i czy
zaadresowano działania promocyjne w sposób wystarczająco precyzyjny, do osób odpowiadających za
rozwój uczelni, instytutów i innych podmiotów.
Warto zwrócić uwagę, że nieaplikujący oraz ci projektodawcy, których wnioski zostały odrzucone
oczekują wysłania informacji, pismem lub emailem bezpośrednio do instytucji. Jeżeli celem
jest dotarcie do ściśle określonej grupy niebeneficjentów, to działania bezpośrednie byłyby bardziej
efektywne: skuteczniejsze i tańsze, od skierowanych do ogółu społeczeństwa, w tym m. in.
docierających do potencjalnych projektodawców. Jest możliwe, że stosując przekaz bezpośredni
można by znacząco zwiększyć liczbę instytucji, które zaczną poszukiwać wiedzy o IV Priorytecie,
a część z nich przygotowałaby wnioski o dofinansowanie. Biorąc uwagę ograniczoną liczbę
uprawnionych podmiotów, koszt takiego działania byłby umiarkowany (obecnie jest to 386 dotychczas
nieaplikujących podmiotów). Przy niedużej liczbie potencjalnych beneficjentów, zastosowanie
bezpośredniej komunikacji byłoby możliwe. Ale, jak wynika z wywiadów indywidualnych, IP tego
unika, aby dbać o dobrowolność kontaktu zainteresowanego z Instytucją Pośredniczącą:
To musi być za ich zgodą i wolą (…)
Odbiorcą marketingu bezpośredniego nie byłyby osoby prywatne lecz instytucje, którym IP
przedstawiałaby ofertę, która może ich zainteresować.
Instytucja Pośrednicząca może we własnym zakresie przeprowadzić działania informacyjne skierowane
specjalnie do grup instytucji, które dotychczas nie aplikowały. W tego rodzaju kampanii szczególnie
istotne jest dostarczenie podstawowej wiedzy o zakresie wsparcia.
Działanie 4.1
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
70 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W przypadku uczelni, nieaplikujący wydają się być instytucjami o przeciętnie słabszym
potencjale, mogą więc zobaczyć szanse dla siebie w projektach rozwojowych. Potrzebne jest
przy tym obalanie fałszywych przekonań o tym, że PO KL dotyczy tylko wsparcia kierunków
ścisłych.
Działanie 4.2
W przypadku instytucji naukowych, placówek PAN i podmiotów działających na rzecz nauki,
może być przydatne szczegółowe poinformowanie o możliwościach jakie stwarza Działanie
4.2, połączone z ukazywaniem korzyści z działań wykraczających poza pracę ściśle naukową,
a ułatwiających współpracę z sektorem biznesu.
Z drugiej strony, można także podać argumenty przeciwko docieraniu do tych, którym brak
elementarnej znajomości PO KL:
1. Efekty mierzone skalą zainteresowania konkursami nie przemawiają za koniecznością
intensyfikacji działań promocyjnych, szczególnie w odniesieniu do szkół wyższych.
W przypadku Działania 4.1 zainteresowanie jest znaczące, a w Działaniu 4.2 aplikuje
mniejszość, ale nadal wniosków nie brakuje.
2. Po drugie, podgrupę niebeneficjentów niezorientowanych nawet ogólnie w możliwościach
wsparcia w ramach Priorytetu IV można scharakteryzować jako najmniej aktywnie
poszukujących możliwości dofinansowania rozwoju swoich instytucji i dysponujących
przeciętnie słabszym potencjałem. Biorąc pod uwagę, że wsparcie w ramach Priorytetu IV nie
jest skierowane do podmiotów o relatywnie niższym potencjale, celem wyrównywania ich
szans, lecz przeciwnie, zgodnie z kryteriami wyboru projektów potencjał podmiotu jest
uwzględniany w ocenie merytorycznej projektu, można uznać, że stosowana strategia
promocji jest zgodna z przyjętym podejściem do wdrażania Priorytetu IV.
Jeżeli Instytucja Pośrednicząca za wartość nadrzędną w swojej strategii promocji przyjmie zwiększanie
dostępności Programu dla wszystkich a w konsekwencji dążenie do tego, by zaczęli składać wnioski ci,
którzy dotychczas tego nie robili, i których aktualna wiedza o PO KL jest przeciętnie mniejsza, to
najbardziej efektywnym rozwiązaniem będzie przesłanie do nich bezpośrednio informacji
o oferowanym wsparciu. Jeżeli natomiast IP pragnie koncentrować wsparcie w instytucjach
o największym potencjale oraz, w związku z niedoborem pracowników, uniknąć zwiększenia liczby
wniosków w konkursach i zwiększenia liczby elementarnych pytań od nowych wnioskodawców,
optymalne jest pozostanie przy aktualnej strategii. W oparciu i wyniki panelu ekspertów oraz
analizy skali uczestnictwa poszczególnych typów podmiotów w Programie, rekomendujemy strategię
mieszaną:
Działanie 4.1
Uczestnicy panelu ekspertów podsumowującego badanie opowiadali się przeciwko kierowaniu
działań promocyjnych bezpośrednio do podmiotów, które dotychczas nie aplikowały,
argumentując, że wsparcie nie trafiło przede wszystkim do szkół wyższych o słabym
potencjale, w tym takich, które mogą nawet zaprzestać działalności po nadejściu niżu
demograficznego.
Działanie 4.2
Liczba aplikacji do Działania 4.2 jest znacząca, ale mniejsza, niż do Działania 4.1. Co więcej,
podczas gdy 33% szkół wyższych jest beneficjentami, a kolejne 33% aplikowało bez
powodzenia, to tylko 9 ze 119 instytutów badawczych, 12 z 79 placówek PAN i 1 z 60
podmiotów działających na rzecz nauki ubiegały się o dofinansowanie (z czego beneficjentami
jest 5 instytutów i 2 placówki). Co więcej przedstawiciele tych pomiotów objęci badaniem
ankietowym często wyrażali przekonanie, że Priorytet IV jest skierowany tylko do uczelni i nie
znali możliwości jakie stwarza Działanie 4.2. Dlatego też w przypadku tej grupy docelowej
zdecydowanie rekomendujemy rozważenie komunikacji bezpośredniej.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
71 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Obydwa Działania
Uczestnicy panelu podkreślali, że należy kontynuować działania informacyjne skierowane do
przedstawicieli tych podmiotów, którzy już mają pewną orientację PO KL, ale którzy jeszcze
nie aplikowali (bo nie do końca wiedzą, jak to zrobić), lub którym się nie powiodło. Takie
działanie, prowadzone przez DWI, polegałyby na objaśnianiu, jak się ubiegać
o dofinansowanie i stanowiłyby kontynuację obecnej praktyki, zgodnie z którą pracownicy
DWI udzielają informacji i wyjaśnień potencjalnym wnioskodawcom.
Ogłoszenia prasowe rzadko są wymieniane jako źródło informacji o możliwości realizacji projektu,
ich efektywność stoi pod znakiem zapytania. Potencjalny beneficjent może się na nie natknąć, jednak
w przypadku ściśle zdefiniowanej i niezbyt licznej zbiorowości potencjalnych beneficjentów, bardzie
efektywne mogą się okazać inne kanały komunikacji (np. strona internetowa MNiSW, kontakt
z organizacjami rektorów i bezpośrednio z uczelniami). Tymczasem publikacja ogłoszeń prasowych
jest bardzo kosztowna. Jak wynika z analizy wydatków pomocy technicznej, koszty publikacji ogłoszeń
w mediach to 330 tys. zł., a utrzymania strony internetowej – 57,5 tys. zł., przy czym strona byłaby
prowadzona nawet wtedy, gdyby nie informowano na niej o PO KL. Nawet gdyby do kosztów
prowadzenia strony internetowej dodać koszty osobowe, tj. oprócz opłat dla firmy prowadzącej stronę,
uwzględnić koszt pracy pracownika MNiSW do zadań którego należy m. in. aktualizacja strony, można
przypuszczać, że strona zachowałaby kilkakrotną przewagę pod względem kosztów. Biorąc pod uwagę
niski koszt publikacji ogłoszenia na własnej stronie (nawet z uwzględnieniem kosztów prowadzenia
strony internetowej i kosztów osobowych) i wysoki – jego publikacji w prasie oraz wysoką skuteczność
pierwszego, a niską – drugiego rozwiązania, celem zwiększenia efektywności kosztowej działań
(poczynienia oszczędności) można rozważyć rezygnację z ogłoszeń prasowych. Rezygnacja z ogłoszeń
prasowych wiązałaby się z pewną stratą dostępności informacji, ale byłaby to strata niewielka.
Ponadto taka rezygnacja wpisuje się w strategię informowania potencjalnych wnioskodawców
mających już podstawową wiedzę. Natomiast w przypadku wyboru strategii ekstensywnej
(zwiększania szans) ogłoszenia prasowe powinny być utrzymane.
Taka decyzja należy do Instytucji Zarządzającej i wymagałaby zmiany Ustawy o zasadach prowadzenia
polityki rozwoju. Zagadnienie wymaga dalszych badań, w tym obejmujących inne priorytety PO KL, nie
można bowiem wykluczyć, że beneficjenci dowiedzieli się o możliwości dofinansowania z innych
źródeł, ale sam termin konkursu poznali z ogłoszenia w prasie. Niniejsze badanie daje jednak
podstawy do przypuszczeń, że zainteresowani śledzą strony internetowe instytucji pośredniczących,
a zatem rezygnacja z ogłoszeń prasowych przyniosłaby znaczące oszczędności środków pomocy
technicznej przy tylko nieznacznym ograniczeniu dostępności do informacji – nadal dostępnej dla
bardziej zaangażowanych kandydatów na projektodawców.
4.9 Podsumowanie badania działań informacyjno-promocyjnych oraz
szkoleniowych adresowanych do potencjalnych beneficjentów
Ze wsparcia w ramach IV Priorytetu PO KL skorzystała dotychczas większość szkół wyższych w Polsce
i tylko niewielka część instytutów badawczych oraz placówek PAN. Wśród badanych potencjalnych
beneficjentów, zdefiniowanych jako ci, którzy dotychczas nie aplikowali, znajomość PO KL jest
umiarkowana. Ponad połowa nieaplikujących ma jedynie podstawową wiedzę o programie i nie zna
zakresu wsparcia dla szkół wyższych i instytutów naukowych. Wśród nieaplikujących jest też
mniejszość (1/5) która deklaruje dobrą znajomość PO KL.
Spontanicznie wymieniane przyczyny nieubiegania się o dofinansowanie projektu, to przede wszystkim
brak zainteresowania programem, a w przypadku podmiotów innych niż uczelnie – argument, że
program nie jest skierowany do nich, co świadczy o błędnym przekonaniu, że IV Priorytet oferuje
wsparcie jedynie uczelniom. Natomiast poproszeni o wybór przyczyny z listy, nieaplikujący wskazywali
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
72 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
najczęściej brak osób gotowych do przygotowania wniosku, oraz brak środków na współfinansowanie,
a pośrednio także – brak potencjału (przekonanie o zbyt skomplikowanych wymaganiach) oraz brak
wiedzy o dostępnym wsparciu lub o tym, jak przygotować wniosek.
Spośród działań informacyjno-promocyjnych projektodawcy i potencjalni projektodawcy najczęściej
korzystają ze strony internetowej MNiSW i strony MRR oraz dokumentacji konkursowej. Jest to
kluczowy i efektywny kanał komunikacji. Poszczególne źródła informacji i dokumenty są umiarkowanie
pozytywnie oceniane przez projektodawców. Szczególnie cenną formą komunikacji są spotkania
informacyjne dla potencjalnych wnioskodawców, które stwarzają możliwość uzupełnienia wiedzy,
szczególnie o zagadnieniach, których zainteresowani nie zrozumieli czytając dostępne materiały.
Za mało znaczące w praktyce i nieefektywne kosztowo można natomiast uznać ogłoszenia prasowe.
Ponadto efektywność komunikacji bywa obniżana przez czas, w jakim jest udostępniana informacja –
dotyczy to ogłaszania konkursów w terminach, w których przygotowanie wniosków jest utrudnione
(miesiące letnie), brak synchronizacji terminów konkursów na kierunki zamawiane z terminami
rekrutacji oraz krótki czas na przygotowanie wniosku o dofinansowanie.
Obecnie potencjalnym beneficjentom najpotrzebniejsze są szkolenia lub inne formy informowania
potencjalnych wnioskodawców o tych zagadnieniach, które są dla nich najtrudniejsze. Szczególnie
potrzebne są:
kontynuacja informowania o tym, na czym polega i jak wypełnić wymogi zasady równości
szans kobiet i mężczyzn;
informowanie lub szkolenie na temat sposobu konstrukcji budżetu, w tym kwalifikowalności
oraz metodologii obliczania kosztów pośrednich;
upowszechnianie informacji o kwalifikowanych grupach docelowych.
Ponadto stwierdzono zapotrzebowanie dotychczas nieaplikujących podmiotów na bezpośrednią
komunikację – przesyłanie emailem informacji o ogłaszanych konkursach. Rozwiązanie to nie jest
jednak zasadne, jeżeli zostanie podjęta decyzja o kontynuacji obecnej strategii, nie wspierającej
najsłabszych, lesz wymagającej aktywności po stronie wnioskodawcy.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
73 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5. System i kryteria wyboru projektów w ramach IV Priorytetu PO KL
5.1 Trafność kryteriów wyboru projektów
Czy kryteria wyboru projektów są spójne wewnętrznie, obiektywne,
mierzalne oraz czy umożliwiają precyzyjną i jednoznaczną interpretację przez
osoby oceniające i potencjalnych beneficjentów?
Czy i na ile istniejące kryteria wyboru projektów pozwoliły przyjąć do
realizacji projekty, które w sposób najbardziej trafny, skuteczny, efektywny
umożliwią realizację celów Priorytetu IV?
Czy system wyboru projektów stanowi optymalne narzędzie do trafnego,
skutecznego i efektywnego wyboru projektów najlepiej realizujących cele
Priorytetu IV? Jeżeli nie – to jakie elementy i w jakim zakresie powinny
zostać zmodyfikowane? (dokumenty aplikacyjne, inne wymogi związane
z aplikowaniem, procedury, terminy, itp.)
Czy zakres tematyczny konkursów pozwoli na osiągnięcie zakładanych
wskaźników Priorytetu IV? Czy istnieje niebezpieczeństwo, że któryś z celów
Priorytetu IV może nie zostać osiągnięty? Jak rezultaty projektów przełożą
się na osiągnięcie celów Priorytetu IV?
Jeżeli struktura przyjętych projektów nie w pełni odpowiada celom Priorytetu
IV, na jakie kryteria wyboru projektów należy położyć nacisk w kolejnych
konkursach?
Jaki powinien być w nowej perspektywie tryb wyboru projektów różnego
typu – konkursowy czy systemowy? Jeśli konkursowy, to w jaki sposób
należałoby organizować konkursy – np. czy przyjąć podział na rodzaje
beneficjentów (publiczne, prywatne, itp.), typy projektów, w celu osiągnięcia
konkretnego poziomu wskaźników rezultatu określonych dla programu, itp.?
W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przyjęto do stosowania dwa podstawowe rodzaje
kryteriów – ogólne, stosowane wobec wszystkich projektów zgłaszanych do finansowania, oraz
szczegółowe, ustalane dla poszczególnych Działań/Poddziałań i typów projektów wdrażanych
w ramach Programu i dotyczące kwestii istotnych z punktu widzenia danego obszaru wsparcia.
Kryteria ogólne to kryteria formalne, merytoryczne oraz horyzontalne, przy czym ze względu na cele
badania ograniczamy się tu do kryteriów merytorycznych, odnoszących się do jakości, spójności, logiki
projektu i racjonalności budżetu, choć zastrzec należy, że nie stanowiły one specyficznego przedmiotu
badania, jako że są one wspólne dla całego Programu i nie są zależne od IP dla Priorytetu IV. Kryteria
szczegółowe wskazywane są w Planie Działania dla danego Priorytetu, ich okres obowiązywania jest
więc zbieżny z okresem obowiązywania danego Planu, co nie wyklucza utrzymywania takich samych
kryteriów w kolejnych latach. Wskazywanie kryteriów szczegółowych nie jest obowiązkowe, ma ono
charakter uprawnienia Instytucji Pośredniczącej, o ile uważa za niezbędne bądź nałożenie pewnych
ograniczeń lub ukierunkowanie wsparcia (kryteria dostępu) bądź też wskazanie preferowanych ze
względów strategicznych obszarów i/lub form działania (kryteria strategiczne). O ile niespełnienie
kryteriów dostępu skutkuje odrzuceniem wniosku, to niespełnienie kryterium strategicznego oznacza
jedynie brak możliwości otrzymania specjalnej premii punktowej (do końca 2009 roku wynosiła ona
maksymalnie 20 punktów, natomiast w roku 2010 – maksymalnie 40 punktów), przyznawanej
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
74 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
wyłącznie wnioskom, które w ramach oceny merytorycznej zostały ocenione pozytywnie. W sytuacji
ustanowienia więcej niż jednego kryterium strategicznego pula punktów musi zostać podzielona przez
IP pomiędzy poszczególne kryteria (IP określa tzw. wagi punktowe dla kryterium), przy czym
minimalna wartość wagi punktowej może wynosić 5, co ma zapobiegać rozpraszaniu wartości
kryteriów strategicznych (regułę tę wprowadzono dopiero w połowie 2009 roku, a więc obowiązuje
dopiero od 2010 roku). Trzeba zaznaczyć, że IP nie ma obowiązku wyczerpania limitu 40 punktów
i określone przez nią kryteria strategiczne mogą zamknąć się mniejszą liczbą punktów.
W przypadku Priorytetu IV od pierwszego konkursu IP korzystała z możliwości określania zarówno
kryteriów dostępu, jak i kryteriów strategicznych. Niestety, w przypadku Planu Działania na lata 2007-
2008 nie było obowiązku uzasadniania zaproponowanych kryteriów, a jego tworzenie miało miejsce na
tyle dawno, że trudno dziś odtworzyć ówczesną logikę myślenia. Z kolei uzasadnienia zawarte
w Planach Działania na kolejne lata nie wyjaśniają w żaden sposób motywów, np. trudno uznać za
uzasadnienie dla kryterium uzależniającego liczbę projektów realizowanych przez uczelnię od liczby
studentów zapis: „dla większej kontroli planowanych wydatków przez uczelnie różnego typu”. Nie
wyjaśniono, jaki jest związek między kontrolą wydatków przez różne typy uczelni a liczbą studentów?
Czy na pewno fakt posiadania mniejszej liczby studentów oznacza, że wydatki są gorzej
kontrolowane? Tak więc oficjalnie dostępne dokumenty w żaden sposób nie objaśniają przyczyn użycia
określonych kryteriów i ich znaczenia z punktu widzenia strategicznych celów Ministerstwa Nauki.
Takie wyjaśnienie ma znaczenie z punktu widzenia projektodawców, przygotowujących się do
aplikowania, jak też dla ekspertów oceniających wnioski, ułatwia im bowiem weryfikację spełniania
kryterium na poziomie głębszym, niż tylko „zero-jedynkowa” deklaracja we wniosku. Dotyczy to
zwłaszcza kryteriów o charakterze merytorycznym, jak np. „projekty zawierające elementy zarządzania
wiekiem”.
5.1.1 Poddziałanie 4.1.1
W tabeli poniżej zestawiono wszystkie kryteria stosowane w ramach kolejnych konkursów
przeprowadzonych w okresie objętym badaniem. W przypadku kryteriów budzących zastrzeżenia
ewaluatorów odnotowano to przy danym kryterium, natomiast komentarz do kryteriów stosowanych
w ramach Poddziałania zamieszczono pod tabelą.
Ze względu na obszerność sformułowań niektórych kryteriów – część z nich zapisano w tabeli
w skrótowej formie.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
75 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela 9. Kryteria w poddziałaniu 4.1.1
Nr
ko
nk
urs
u
Kry
teri
a
Nr
kry
teri
um
Nr kolumny
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Konkurs
1/2
008
Kryteria
dostępu
1 Czas
trwania
– min. 1
rok
Minim. 500 000
zł
Wyłącznie
uczelnie
publiczne
i niepubliczne
uwagi 2 Większą
użyteczność
z punktu
widzenia celów
programu
miałoby
kryterium
maksymalnej
wartości, co
zresztą
stosowano
w każdym
kolejnym
konkursie
Kryteria
strategic
zne
3 Projekty
przewidu
jące
prowadz
enie
zajęć
wyrówna
wczych
dla
studentó
w i roku
studiów
kierunkó
w
Projekty
przewidujące
organizację co
najmniej 3-
miesięcznych
staży dla
studentów u
pracodawców
4 pkt.
Projekty
realizowane
w partnerstwi
e z inną
uczelnią lub
jednostką
naukową
4 pkt
Projekty
realizowane
we współpracy
z przedsiębiorc
ami (nie licząc
organizacji
staży
i praktyk)
4 pkt
Projekty
uwzględniające
co najmniej
50% typów
operacji
określonych
w SzOP
4 pkt.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
76 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ścisłych
4 pkt
uwagi 4 Kryterium nie
ma wpływu na
jakość
projektów,
wprowadzając
dodatkowe
koszy
i złożoność
realizacji
Kryterium
sztuczne, nie
mające wpływu
na jakość
projektów
Konkurs
2/2
008
Kryteria
dostępu
5 Minimu
m 1 rok
Minimum
500 000 zł
Wyłącznie
uczelnia
publiczna lub
niepubliczna
Uwagi 6 jw
Kryteria
strategic
zne
7 Projekty
przewidu
jące
prowadz
enie
zajęć
wyrówna
wczych
z matem
atyki
i fizyki
dla
studentó
w i roku
studiów
5 pkt
Projekty
przewidujące
organizację co
najmniej 3-
miesięcznych
staży dla
studentów lub
absolwentów u
potencjalnych
pracodawców
5 pkt.
Projekty
realizowane
w partnerstwi
e z inną
uczelnią lub
jednostką
naukową
5 pkt
Projekty
realizowane
we współpracy
z przedsiębiorc
ami (nie licząc
organizacji
staży
i praktyk)
5 pkt
uwagi 8 jw
Konkurs
1/2
009
Kryteria
dostępu
9 Min. 24
mies.
Wyłącznie szkoła
wyższa
Maksymalna
wartość
uzależniona
od liczby
studentów –
od 3 do 15
Możliwość
jednoczesnej
realizacji od 2
do 8 projektów
w zależności
od liczby
Posiadanie
uprawnień do
prowadzenia
studiów,
studiów
doktoranckich
Posiadanie
pozytywnej
opinii PKA
w stosunku do
kierunku,
którego dotyczy
Średnio
max. 1,3 -
ocena
parametry
czna (opis
w treści
Projekt
zakłada
realizację min.
3 spośród 6
wskazanych
form wsparcia
.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
77 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
mln zł studentów (opisane
w treści
wniosku)
projekt (opis
w treści
wniosku)
wniosku) (nowe
kierunki, nowa
oferta do osób
spoza
społeczności
akademickiej,
podnoszenie
kompetencji
kadry, staże
i szkolenia dla
kadry,
stypendia dla
kadry
w dziedzinach
rozwojowych,
projekty dla
studentów
niepełnospraw
nych)
uwagi 10 Kryterium
preferujące
duże
uczelnie, bez
związku
z jakością
projektów
Kryterium
preferujące
duże uczelnie,
bez związku
z jakością
projektów
Nieuzasadnione
wymaganie
opisu
spełniania
kryterium
w treści
wniosku
(ograniczenie
znaków na
opisanie istoty
projektów,
podczas gdy
kryterium może
być
zweryfikowane
w bazie MNiSW
i na podstawie
odpowiedniego
dokumentu
przed
podpisaniem
Nieuzasadnione
wymaganie
opisu spełniania
kryterium
w treści wniosku
(ograniczenie
znaków na
opisanie istoty
projektów,
podczas Gd
kryterium może
być
zweryfikowane
w bazie MNiSW
i na podstawie
odpowiedniego
dokumentu
przed
podpisaniem
umowy)
Sztuczne
kryterium, bez
wpływu na
jakość
projektów
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
78 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
umowy)
Kryteria
strategic
zne
10 Projekty
komple
mentarn
e ze
wsparcie
m
o charak
terze
„twardy
m”
(Prioryte
t XIII PO
IS oraz
RPO) lub
są
realizow
ane jako
kontynu
acja
działań
w ramac
h SPO
RZL (Pr.
II)
2 pkt.
Projekty
zawierające
elementy
zarządzania
wiekiem
1 pkt.
Projekty
z elementami
skierowanymi
do studentów
niepełnospra
wnych
1 pkt.
Projekty
przewidujące
realizację
kierunków
studiów lub
studiów
doktoranckich
lub programów
skierowanych
do osób spoza
społeczności
akademickiej
w języku
angielskim
6 pkt.
Projekty
przewidujące
przygotowanie,
otwarcie
i realizację
interdyscyplinar
nych studiów
doktoranckich
3 pkt.
Projekty
przewidujące
określanie
zakresu
tematycznego
studiów doktora
nich przy udziale
przedsiębiorców
lub podmiotów
mogących
stosować
w praktyce
wyniki badań
prowadzonych
w ramach
studiów dr
3 pkt.
Projekty
przewiduj
ące
zatrudnie
nie
wybitnego
naukowca
4 pkt
uwagi 11 Wysokoś
ć premii
nie
odzwierc
iedla
strategic
znego
charakte
ru
kryteriu
m
Wysokość premii
nie
odzwierciedla
strategicznego
charakteru
kryterium
Wysokość
premii nie
odzwierciedla
strategiczneg
o charakteru
kryterium
Kryterium
„łatwospełnialne
”, nie odnoszące
się do
rzeczywistej
jakości projektu
Kryterium
„łatwospe
łnialne”,
nie
odnosząc
e się do
rzeczywist
ej jakości
projektu
Konku
rs
2/2
00
9
Kryteria
dostępu
(12)
Analogicznie jak w konkursie 1/2009
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
79 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Uwagi
(13)
Kryteria
strategic
zne
14 Projekty
komplemen
tarne ze
wsparciem
o charakter
ze
„twardym”
(Priorytet
XIII PO IS
oraz RPO)
lub są
realizowane
jako
kontynuacj
a działań
w ramach
SPO RZL
(Pr. II)
2 pkt.
Projekty,
których
wnioskodawc
a
współpracuje
z pracodawca
mi
w definiowani
u zakresu
tematycznego
kierunków
studiów (w
tym nowych
kierunków
studiów)
4 pkt.
Projekty
z elementami
skierowanymi
do studentów
niepełnospra
wnych
1 pkt.
Projekty
przewidujące
zatrudnienie
specjalistów
mających min
3-letnie
doświadczenie
w pracy
w przedsiębior
stwach
w dziedzinie
bezpośrednio
związanej
z zakresem
tematycznym
projektów
4 pkt.
Projekty
przewidujące
organizację
staży
w przedsiębior
stwach dla
studentów
i doktorantów
3 pkt.
Projekty
przewidujące
wdrożenie
systemu
regularnego
gromadzenia
przez uczelnię
informacji od
pracodawców
ws poziomu
dopasowania
kompetencji
absolwentów
do potrzeb
pracodawców
3 pkt.
Projekty
przewidując
e
zatrudnienie
wybitnego
naukowca
3 pkt
uwagi 15 Wysokość
premii nie
odzwiercied
la
strategiczn
ego
charakteru
kryterium
Kryterium
„łatwospełnial
ne”, nie
odnoszące się
do
rzeczywistej
jakości
projektu
Wysokość
premii nie
odzwierciedla
strategiczneg
o charakteru
kryterium
Kryterium
„łatwospełnialn
e”, nie
odnoszące się
do rzeczywistej
jakości
projektu
Kryterium
„łatwospełni
alne”, nie
odnoszące
się do
rzeczywistej
jakości
projektu
Konkurs
1/2
010
Kryteria
dostępu
16 Min. 24
mies.
Wyłącznie
szkoła wyższa
i/lub
placówka
naukowa PAN
i/lub
jednostka
badawczo-
rozwojowa
Maksymalna
wartość
uzależniona
od liczby
studentów –
od 7 do 25
mln zł (a dla
placówek
PAN i/lub JBR
– 15 mln)
Możliwość
złożenia 1
wniosku
w konkursie
Posiadanie
uprawnień do
prowadzenia
studiów,
studiów
doktoranckich
(opisane
w treści
wniosku)
Średnia z ocen
parametryczny
ch max.
1,3(opis
w treści
wniosku)
Projekt nie
może
przewidywa
ć wsparcia
dla
kierunków
studiów,
które
otrzymały
już
dofinansow
Projekt
zakłada min. 3
spośród 6
wskazanych
form wsparcia
(nowe
kierunki,
opracowanie
programów,
podnoszenie
kompetencji
Wszystkie
działania
w projekcie
muszą
wpisywać
się
w element
y
wymienion
e
w sąsiedni
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
80 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
anie
w ramach
poprzednich
edycji
konkursów
kadry, staże
i szkolenia dla
kadry,
stypendia dla
kadry, projekty
do studentów
niepełnospraw
nych)
m
kryterium
uwagi 17 Kryterium
preferujące
duże uczelnie
jw Kryterium
wprowadza
elementy
„prawa
działającego
wstecz” –
nie było
znane
wcześniej,
a mogłoby
mieć wpływ
na
wcześniej
złożony
projekt dla
danego
kierunku
Kryterium
sztuczne, bez
wpływu na
jakość
projektu
Kryteria
strategic
zne
18 Projekty
komplemen
tarne ze
wsparciem
o charakter
ze
„twardym”
(Priorytet
XIII PO IS
oraz RPO)
lub są
realizowane
jako
kontynuacj
a działań
Projekty
z elementami
skierowanymi
do studentów
niepełnospra
wnych
Projekty
przewidujące
realizację
w język
angielskim
całości zajęć
na kierunku
studiów i/lub
studiów
doktoranckich
Projekty
przewidujące
przygotowanie,
otwarcie
i realizację
interdyscyplina
rnych studiów
doktoranckich
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
81 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
w ramach
SPO RZL
(Pr. II)
5 pkt.
7 pkt.
13 pkt.
15 pkt.
uwagi 19
Konkurs
2/2
010
Kryteria
dostępu
20 Min. 24
mies.
Wyłącznie
szkoły wyższe
Maksymalna
wartość
uzależniona
od liczby
studentów –
od 7 do 25
mln zł
Możliwość
złożenia 1
wniosku
w konkursie
Posiadanie
uprawnień do
prowadzenia
studiów,
studiów
doktoranckich
(opisane
w treści
wniosku)
Projekt musi
być
realizowany
w partnerstwie
z potencjalnym
pracodawcą
Średnia
z ocen
parametrycz
nych max.
1,3(opis
w treści
wniosku)
Projekt nie
może
przewidywać
wsparcia dla
kierunku
studiów, który
otrzymał już
dofinansowani
e w ramach
poprzednich
edycji
konkursów
Projekt
zakłada
min. 3
spośród 6
wskazanyc
h form
wsparcia
(nowe
kierunki,
opracowani
e
programów
,
fakultatyw
ne zajęcia
wyrównaw
cze dla
studentów
fizyki
i matematy
ki,
programu
kształcenia
na
odległość,
współpraca
z pracodaw
cami,
wsparcie
ABK,
projekty dl
studentów
niepełnosp
rawnych)
Wszystkie
działania
w projekcie
muszą
wpisywać
się
w elementy
wymienion
e
w sąsiedni
m
kryterium
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
82 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
uwagi 21 jw jw jw jw jw
Kryteria
strategic
zne
22 Projekty
komplemen
tarne ze
wsparciem
o charakter
ze
„twardym”
(Priorytet
XIII PO IS
oraz RPO)
lub są
realizowane
jako
kontynuacj
a działań
w ramach
SPO RZL
(Pr. II)
5 pkt.
Projekty
z elementami
skierowanymi
do studentów
niepełnospra
wnych
5 pkt.
Projekty,
w których
działania
realizowane
w ramach
partnerstwa
dotyczą
definiowania
zakresu
tematycznego
kierunków
studiów
7 pkt.
Projekty
przewidujące
zatrudnienie
specjalistów
mających min
3-letnie
doświadczenie
w pracy
w przedsiębior
stwach
w dziedzinie
bezpośrednio
związanej
z zakresem
tematycznym
projektów
8 pkt.
Projekty
przewidujące
w ramach
partnerstwa
organizację
staży i praktyk
w przedsiębior
stwie
8 pkt.
Projekty
przewidujące
wdrożenie
systemu
regularnego
gromadzenia
przez uczelnię
informacji od
pracodawców
ws poziomu
dopasowania
kompetencji
absolwentów
do potrzeb
pracodawców
(jako element
współpracy
partnerskiej –
uczelnia –
przedsiębiorca)
7pkt.
uwagi 23 Kryterium
„łatwospełnial
ne”, niw
odnoszące się
do
rzeczywistej
jakości
projektu
Kryterium
„łatwospełnialn
e”, nie
odnoszące się
do rzeczywistej
jakości
projektu
Konkurs
3/2
010
Kryteria
dostępu
24 24 mies. Wyłącznie
szkoła wyższa
i/lub
placówka
naukowa PAN
i/lub
jednostka
badawczo-
rozwojowa
Maks.
wartość – 3
mln
Możliwość
złożenia 1
wniosku
w konkursie
Posiadanie
uprawnień do
prowadzenia
studiów,
studiów
doktoranckich
(opisane
w treści
wniosku)
Projekt zakłada
realizację
jedynie
następujących
elementów:
nowe kierunki
studiów
podyplomowyc
h oraz
rozszerzenie
Wszystkie
działania
muszą
wpisywać
się
w elementy
wymienione
w poprzedni
m kryterium
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
83 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
oferty do osób
spoza
środowiska
akademickiego
uwagi 25 jw Zbędne –
stanowi
powtórzenie
poprzednieg
o kryterium
Kryteria
strategic
zne
26 Projekty
z elementa
mi
skierowany
mi do
studentów
niepełnospr
awnych
5 pkt.
Projekty
przewidujące
partnerstwo
obejmujące
współpracę
z potencjalny
mi
pracodawcam
i
w definiowani
u zakresu
tematycznego
kierunków
studiów
podyplomowy
ch, kursów,
szkoleń
8 pkt.
Projekty
przewidujące
elementy
praktyczne
w przypadku
studiów,
kursów i/lub
szkoleń
10 pkt.
Projekty
przewidujące
realizację
wymienionych
w kryterium
dostępu nr 6
jednego lub
dwóch
elementów
w ramach
kierunków
technicznych
i/lub
matematyczny
ch i/lub
przyrodniczych
12 pkt
Projekty
zawierające
elementy
skierowane do
osób 45+
aktywnych
zawodowo
5 pkt
uwagi 27 Kryterium
„łatwospełnial
ne”, nie
odnoszące się
do
rzeczywistej
jakości
projektu
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
84 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kryteria dostępu
Stosowane w zasadzie we wszystkich konkursach ogłaszanych w ramach Działania 4.1.1 takie kryteria
dostępu jak ograniczenie prawa do aplikowania wyłącznie do szkół wyższych (i tylko incydentalnie do
placówek PAN i JBR), określenie maksymalnej wielkości dotacji czy minimalnego okresu trwania
projektu nie budzą wątpliwości, choć dobrze byłoby mieć pewność, że określenie górnej granicy
dotacji zostało poprzedzone każdorazowo analizą kosztów określonego typu projektów – a takiej
informacji w uzasadnieniu do kryterium brak. Tego typu kryterium nie powinno bowiem być
stosowane wyłącznie z intencją umożliwienia przyznania środków jak największej liczbie projektów bez
względu na rzeczywiste możliwości zrealizowania sensownych przedsięwzięć w ramach nałożonych
limitów. Nie ma też wątpliwości co do celowości stosowania takich kryteriów dostępu jak pozytywna
opinia PKA, posiadanie uprawnień do prowadzenia studiów/studiów doktoranckich czy wynik ocen
parametrycznych, budzi natomiast zastrzeżenia sposób weryfikacji tych ocen i uprawnień, polegający
na wymuszaniu określonego typu opisu we wniosku o dofinansowanie. Oznacza to bowiem, że
wnioskodawca zmuszany jest do przeznaczenia pewnej liczby i tak mocno limitowanych znaków na
deklaracje formalne, kosztem poszerzenia opisu merytorycznego swojego projektu. W tym przypadku
należałoby jednak uzgodnić z Instytucją Zarządzającą na poziomie Planu Działania wprowadzenie
prostych załączników w postaci oświadczeń, z wymaganiem złożenia stosowanych dokumentów
potwierdzających przy zawieraniu umowy. Jeszcze prostsza możliwość to weryfikowanie powyższych
danych w rejestrach /zasobach informacyjnych będących w dyspozycji MNiSW. z drugiej jednak strony
zaskakuje brak konsekwencji w stosowaniu powyższych kryteriów – w części konkursów nie były one
wymagane.
Krytycznie natomiast oceniamy kryteria uzależniające możliwość przyznania dotacji lub jej wysokość
od liczby studentów. To kryterium nie ma uzasadnienia merytorycznego, preferuje natomiast wyraźnie
szkoły duże, przez co jednocześnie sprawia wrażenie preferencji dla uczelni publicznych – zarzut
często podnoszony przez projektodawców, zarówno w wypowiedziach otwartych w badaniu
ilościowym, jak i w badaniu jakościowym (IDI i FGI). Zastosowane w 2010 r. kryterium jednego
projektu w konkursie ma charakter obiektywny i jednocześnie zapobiegający otrzymaniu kilku dotacji
w konkursie przez dużą uczelnię, zdolną do przygotowania kilku wniosków jednocześnie.
Za dyskusyjne uznać należy takie kryteria jak konieczność zastosowania określonej liczby form ujętych
w SzOP, takie kryteria bowiem prowadzą do mechanicznego wpisywania do wniosku kolejno
odliczanych form, niezależnie od rzeczywistych potrzeb, a przez to czasem też zbędnego podrażania
projektów, podczas gdy dobrze przemyślany projekt z jedną-dwiema formami interwencji może
przynieść znacznie lepsze wyniki niż projekt, do którego „na siłę” wpisano katalog form. Natomiast
kryteria wskazujące na możliwość zastosowania tylko określonych form interwencji mają sens i mogą
zostać ocenione pozytywnie, ale tylko wówczas gdy ich użycie wynika z przeprowadzonych analiz
i spowodowane jest na przykład szczególnymi potrzebami lub/oraz pewną niechęcią projektodawców
do realizowania danego typu projektów. Niestety, uzasadnienia zawarte w Planach Działania nie
zawierają takich wskazań. W efekcie stosowanie tego typu kryteriów sprawia wrażenie całkowitej
przypadkowości i, co gorsze, staje się przyczyną pojawiających się opinii o niedostosowaniu wsparcia
PO KL do potrzeb uczelni.
W pierwszym konkursie w 2010 roku wprowadzono kryterium uniemożliwiające otrzymanie
dofinansowania przez projekt, zakładający wsparcie dla kierunku, który otrzymał dofinansowanie
w ramach poprzednich edycji konkursów. Uzasadnienie zawarte w PD: „IP chce zapobiec podwójnemu
finansowaniu tych samych działań” brzmi racjonalnie, jednak przyjęte kryterium nie odpowiada temu
wyjaśnieniu. Inną sprawą jest bowiem „podwójne finansowanie tych samych działań”, a czym innym
możliwość złożenia projektu przez ten sam wydział/kierunek na kontynuację lub poszerzenie działań
realizowanych w ramach wcześniejszych projektów. Ponadto kryterium wprowadzono w 2010 roku,
nie było ono znane wcześniej, tak więc projektodawcy aplikujący i uzyskujący dofinansowanie w 2008
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
85 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
i 2009 roku nie mieli świadomości, że nie będą mogli ubiegać się o środki na kontynuację czy rozwój
swoich przedsięwzięć – wywiady wskazują, że było to źródłem rozczarowań części projektodawców,
którzy zamierzali stopniowo rozwijać swoje inicjatywy.
Ja powiem tak, że u mnie na wydziale to przyniosło aplikowanie w pierwszym konkursie zgubne skutki, bo faktycznie wydział świetnie zaaplikował za pierwszym razem, ze względu na faktyczny wtedy brak zupełnej orientacji przewidział jakieś działania bardzo ograniczone, chciał później starać się o znacznie większe kwoty, o większy wachlarz jakby działań, ale w drugim konkursie już nie mógł, ponieważ już korzystał.(FGI)
Kolejne dyskusyjne kryterium dotyczy partnerstwa z pracodawcami – bez względu bowiem na
intencje, odnoszące się do potrzeby zwiększenia stopnia dopasowania kształcenia do potrzeb rynku
pracy i wymagań pracodawców, co może się dokonać wyłącznie poprzez zbliżenie sektora szkolnictwa
wyższego z przedsiębiorstwami, to jednak sprowadzanie tego do konieczności realizacji projektu
partnerskiego, o wyższym stopniu złożoności, trudności, a tym samym wyższym ryzyku, o wyższych
kosztach – a bez gwarancji wyższej jakości nie wdaje się właściwym rozwiązaniem. W efekcie
pozytywnie będzie musiało zostać zweryfikowane partnerstwo z jednym przypadkowym pracodawcą,
negatywnie zaś posiadanie sieci współpracujących od lat podmiotów gospodarczych, które jednak nie
widzą potrzeby składania projektu jako partnerskiego (ze względów wspomnianych powyżej).
Nadrzędna zasada dotycząca partnerstwa stanowi, że partnerstwo powinno wynikać ze wspólnych
potrzeb obu stron. Dopuszczenie zaś możliwości składania projektów wyłącznie pod warunkiem
nawiązania partnerstwa sprawia, że mamy do czynienia z partnerstwem wymuszonym, co jest
szczególnie trudnym przypadkiem partnerstwa; mamy też do czynienia z partnerstwem
przypadkowym, formalnym. Proponujemy, by kryterium partnerstwa stosować co najwyżej jako
kryterium strategiczne (a więc merytoryczne, oceniane w ramach oceny jakości projektu),
uwzględniające realizację projektu w partnerstwie (również nieformalnym), o treści adekwatnej do
charakteru projektu oraz z partnerami adekwatnymi do charakteru projektu. Kryterium to byłoby
oceniane na podstawie całego wniosku, w szczególności treści zawartych w pkt. 3.1 i 3.3 i dotyczyłoby
oceny, czy zestaw partnerów i sposób współpracy z nimi przyczyni się do lepszego osiągnięcia celów
projektu.
Kryteria strategiczne
Charakter kryteriów strategicznych w większości przypadków nie budzi zastrzeżeń, jednak w wielu
konkursach zastanawia ich liczba – maksymalnie w konkursie 1/2008 zastosowano ich aż osiem, przy
czym za ich spełnianie można było otrzymać od 1 do maksymalnie 4 punktów. Takie rozproszenie
kryteriów strategicznych wskazuje na brak spójnej koncepcji co do tego, co faktycznie jest
strategicznie istotne z punktu widzenia polityki ministerstwa i nie prowadzi do rozwiązania żadnego
problemu. Krytycznie ocenić należy kryterium podobne do skomentowanego wyżej kryterium
dotyczącego zastosowania w projekcie określonej liczby form wsparcia – krytykowane także przez
ekspertów.
Kryterium realizacji projektu we współpracy z przedsiębiorstwem/przedsiębiorstwami, choć nie
wymuszające swoim charakterem projektu partnerskiego, nie może być uznane za spełnienie
oczekiwanego warunku zbliżania sektora szkolnictwa wyższego z gospodarką, gdyż nie wskazuje
w żaden sposób na charakter tej współpracy, przez co może być łatwo spełnione nie przynosząc
wartości – wystarczy napisać kilka zdań, że odbędą się spotkania i/lub seminaria dyskusyjne, by
kryterium zostało spełnione. Podobnie oceniamy kryteria odnoszące się do projektów przewidujących
zatrudnienie wybitnego naukowca czy praktyka znającego sektor przedsiębiorstw – nie negując
potencjalnego znaczenia takich sytuacji dla wzmocnienia uczelni nie dostrzegamy w sformułowaniu
tego kryterium aspektu jakościowego, wskazującego na konieczność powiązania faktu zatrudnienia
specjalisty/eksperta z rozwojem kadry czy programów kształcenia. Przeprowadzenie przez wybitnego
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
86 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
eksperta kilku wykładów czy seminariów dla studentów niewątpliwe może przyczynić się do lepszego
wykształcenia słuchaczy, pozostanie jednak bez wpływu na stałą kadrę i bez wpływu na samą
uczelnię, nie będzie więc sprzyjać osiąganiu celów Działania i Priorytetu.
Podsumowując, kryteria stosowane w ramach konkursów ogłaszanych w ramach Poddziałania 4.1.1
rozpatrywane łącznie nie stanowią spójnej koncepcji, ukierunkowanej na osiąganie celów Priorytetu
czy Działania lub rozwiązywanie strategicznych problemów, choć część z nich jest racjonalnych.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
87 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5.1.2 Poddziałanie 4.1.2
Tabela 10. Kryteria w Poddziałaniu 4.1.2 Nr
konkursu
Kryteria Nr
kryterium
Nr wiersza
1 2 3 4 5 6
Konkurs
1/2009
Kryteria
dostępu
1 Min. 36 mies. Min. 500000,
maks. 20 mln zł
Wyłącznie szkoła wyższa
posiadająca uprawnienia
do prowadzenia studiów
na zamawianych
kierunkach
Obligatoryjne
stosowanie
wskazanych
modułów: tworzenie
programów
stypendialnych oraz
tworzenie programów
wyrównawczych
Projekty muszą dotyczyć
kierunków/specjalności
wskazanych
w dokumentacji
konkursowej
Uwagi 2
Kryteria
strategiczne
3 Projekty
obejmujące
więcej niż
jedną
dodatkową
formę
działalności
dydaktycznej
5 pkt
Projekty, których
beneficjent brał
udział
w tworzeniu
spółek typu spin-
off
5 pkt
Projekty, za realizację
których odpowiada
jednostka naukowa,
biorąca udział
w projektach
badawczych w ramach
Programów Ramowych
UE
5 pkt.
Projekty, których
beneficjent prowadzi
ewaluację sposobu
kształcenia
5 pkt.
Uwagi 4
Konkurs
1/2010
Kryteria
dostępu
5 Min. 36 mies. Maks. 20 mln zł Wyłącznie szkoła wyższa
posiadająca uprawnienia
do prowadzenia studiów
na zamawianych
kierunkach
Obligatoryjny moduł
dotyczący wdrażania
programów
wyrównawczych
Projekty muszą dotyczyć
kierunków/specjalności
wskazanych
w dokumentacji
konkursowej
Wymagane
wskazanie w treści
wniosku informacji
o posiadaniu
stosownych
uprawnień oraz
o liczbach
studentów
Uwagi 6
Kryteria
strategiczne
7 Projekty
obejmujące
staże
studenckie u
pracodawców
Projekty, za
realizację których
odpowiada
jednostka
naukowa, biorąca
Projekty, których
beneficjent prowadzi
ewaluację sposobu
kształcenia
Projekty, których
beneficjent posiada
ocenę wyróżniającą
PKA
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
88 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
15 pkt.
udział
w projektach
badawczych
w ramach
Programów
Ramowych UE
8 pkt.
5 pkt.
12 pkt.
Uwagi 8 Słabością jest
brak określenia
min. czasu
trwania stażu
W przypadku konkursów w ramach Poddziałania 4.1.2 stosowane kryteria nie budzą wątpliwości jeśli chodzi o ich charakter, sposób sformułowania,
zwłaszcza, że w Planie Działania jasno określono przyczyny ich zastosowania: chęć powierzenia realizacji kierunków zamawianych najlepszym jednostkom,
gwarantującym najwyższą jakość nauczania, co jest zgodne z celami Priorytetu.
Podsumowując, całość stanowi spójną koncepcję, służącą osiąganiu celów strategicznych.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
89 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5.1.3 Działanie 4.2
Tabela 11. Kryteria w Działaniu 4.2
Nr
konkursu
Kryteria
Konkurs
1/2008
2/2008
3/2008
Kryteria
dostępu
Odbiorcami wsparcia są jednostki
naukowe i podmioty działające na
rzecz nauki z wyłączeniem
przedsiębiorców
Uwagi
Kryteria
strategiczne
Nie wskazano
Konkurs
1/2009
2/2009
Kryteria
dostępu
Odbiorcami wsparcia są pracownicy
jednostek naukowych i podmiotów
działających na rzecz nauki (z
wyłączeniowy przedsiębiorców)
Uwagi
Kryteria
strategiczne
Projekty wykorzystujące założenia RSI
właściwych dla obszaru realizacji
projektu
5 pkt
uwagi
Konkurs
3/2009
Kryteria
dostępu
Odbiorcami są studenci, pracownicy
jednostek naukowych, podmioty
współpracujące z podmiotami
działającymi w sektorze B+R
w zakresie działań informacyjnych
Uwagi
Kryteria
strategiczne
Projekty wykorzystujące założenia RSI
właściwych dla obszaru realizacji
projektu
5 pkt
uwagi
Konkurs
1/2010
Kryteria
dostępu
Wyłącznie szkoły wyższe, JBR,
placówki naukowe PAN, konsorcja
naukowe
Odbiorcami wsparcia są
pracownicy naukowi
uczelni, JBR, placówek
naukowych PAN,
konsorcjów naukowych
oraz pracownicy ww
jednostek odpowiedzialni
za opracowanie i realizację
projektów badawczych
Min. 6 mies.
Uwagi „pracownicy ww jednostek
odpowiedzialni za
opracowanie i realizację
projektów badawczych” –
sformułowanie
niejednoznaczne, trudne
do weryfikacji na etapie
oceny, zwłaszcza jeśli jest
to weryfikacja „dostępu”
Kryteria
strategiczne
Projekty, których wnioskodawca
posiada udokumentowane
doświadczenie i wypracowaną
metodologię działań w obszarze
objętym tematyką konkursu
5 pkt
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
90 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
uwagi niejednoznaczne
Konkurs
2/2010
Kryteria
dostępu
Wyłącznie szkoły wyższe, JBR,
placówki naukowe PAN, konsorcja
naukowe oraz firmy szkoleniowe
Odbiorcami wsparcia są
pracownicy naukowi
uczelni, JBR, placówek
naukowych PAN,
konsorcjów naukowo-
przemysłowych oraz
pracownicy ww jednostek
odpowiedzialni za
opracowanie i realizację
projektów badawczych
w zakresie merytorycznym
Min. 6 mies.
Uwagi
Kryteria
strategiczne
Projekty, których wnioskodawca
posiada udokumentowane
doświadczenie i wypracowaną
metodologię działań w obszarze
objętym tematyką konkursu
5 pkt
„pracownicy ww jednostek
odpowiedzialni za
opracowanie i realizację
projektów badawczych” –
sformułowanie
niejednoznaczne, nawet
po dodaniu „w zakresie
merytorycznym”, trudne
do weryfikacji na etapie
oceny, zwłaszcza jeśli jest
to weryfikacja „dostępu”
uwagi niejednoznaczne
Stosowane w konkursach w ramach Działania 4.2 kryteria, oprócz drobnych zastrzeżeń
dotyczących niejednoznaczności sformułowań, nie budzą zastrzeżeń.
Podsumowując, kryteria w ramach 4.2 stanowią spójną koncepcję, ukierunkowaną na
osiągnięcie celów Działania.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
91 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
O ocenę kryteriów zapytano projektodawców w badaniu ilościowym. Należy mieć na uwadze, że
tylko część nieaplikujących zna kryteria wyboru, bowiem zastanawiała się nad aplikowaniem
(42% badanych nieaplikujących zapoznało się z kryteriami wyboru projektów).
Wykres 21. Opinie badanych o kryteriach, ich jednoznaczności, obiektywności, wzajemnej spójności oraz
sprawiedliwości
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych
oraz CAPI na beneficjentach
Zwraca uwagę, że najlepiej system kryteriów oceniają „zadowoleni”, jak umownie można
nazwać beneficjentów. Jako ci, których projekty zostały wybrane do dofinansowania, mają siłą
rzeczy najwięcej powodów by uznawać ten system za właściwy. To, że nawet w ocenie
beneficjentów system nie jest doskonały (niemały odsetek odpowiedzi negatywnych, zwłaszcza
w odniesieniu do „obiektywizmu” – 23% i „jednoznaczności” – 24%) wynika m.in. z tego, że
beneficjenci występują też niejednokrotnie również w roli odrzuconych, albo stali się
beneficjentami dopiero w wyniku odwołania, przeszli więc przez pogłębiony proces analizowania
oceny.
Badani najwyżej oceniają wzajemną spójność kryteriów – w każdej grupie ten aspekt systemu
kryteriów oceniony został najlepiej. Odrzuceni szczególnie krytycznie odnoszą się do
obiektywizmu kryteriów, a w następnej kolejności do ich jednoznaczności.
39%
10%
13%
37%
3%
8%
42%
14%
8%
30%
5%
10%
34%
28%
62%
30%
30%
53%
40%
46%
71%
42%
29%
48%
13%
34%
13%
16%
40%
19%
6%
21%
4%
8%
38%
17%
10%
22%
8%
21%
4%
5%
13%
4%
16%
13%
4%
5%
13%
9%
6%
15%
7%
6%
17%
15%
11%
13%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Beneficjenci
Odrzuceni
Nieaplikujący
Beneficjenci
Odrzuceni
Nieaplikujący
Beneficjenci
Odrzuceni
Nieaplikujący
Beneficjenci
Odrzuceni
Nieaplikujący
Jed
no
znac
zne
O
bie
ktyw
ne
Wza
jem
nie
sp
ójn
e Sp
raw
ied
liwe
Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
92 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wykres 22. Opinia badanych kryteriach, ich wagach, czy zostały dobrane tak, że prowadzą do wyboru
najlepszych projektów
Źródło: Źródło: Badanie CATI na nieaplikujących i odrzuconych
oraz CAPI na beneficjentach
Ogólna ocena kryteriów przez projektodawców wypada „raczej dobrze” – zdaniem większości
badanych, w tym zwłaszcza nieaplikujących i beneficjentów kryteria wyboru „raczej” prowadzą
do wyboru najlepszych projektów, przy czym konsekwentnie beneficjenci wyrażają bardziej
pozytywne oceny. Zdaniem odrzuconych system „raczej nie” prowadzi do wyboru najlepszych
projektów.
W wypowiedziach otwartych projektodawcy wskazywali na następujące, najważniejsze ich
zdaniem wady systemu kryteriów i oceny (przy czym podobnie wypowiadali się zarówno
beneficjenci, jak i nieaplikujący czy odrzuceni):
kryteria są mało czytelne, pozostawiają dużą dowolność oceniającym, brakuje jasnych
wytycznych dotyczących tego – ile punktów może być obniżonych w określonym
zakresie,
kryteria kładą zbyt duży nacisk na kwestie formalne, a nie merytoryczne,
kryteria preferują duże silne ośrodki oraz uczelnie publiczne,
uzasadnienia zawarte w KOM są mało precyzyjne, a powinny jasno wskazywać wady
i błędy, by w przyszłości można było ich unikać,
brak jest możliwości korzystania ze ścieżki odwoławczej, w przypadku gdy projekt
uzyskał 60% maksymalnej liczby punktów (a nie uzyskał dofinansowania; mając wyższą
liczbę punktów być może dofinansowanie by uzyskał).
Uczestnicy wywiadów grupowych – zarówno beneficjenci jak i eksperci – wskazują, że projekty
przygotowywane są „pod” kryteria. Nie jest to jednak równoznaczne z krytyką kryteriów –
pokazuje jedynie, że niezbędne jest bardzo przemyślane ich definiowanie. Potencjalni
projektodawcy analizują kryteria w ramach ogłoszonego konkursu, po czym wypełniają wniosek
o dofinansowanie, zwracając uwagę na konieczność eksponowania treści warunkujących
przyznanie premii lub wyższej liczby punktów, tracąc niekiedy z pola widzenia istotę
planowanego do realizacji przedsięwzięcia. Co istotne, również obie grupy, bardziej jednak
eksperci, zwracały uwagę na to, że nadmierna liczba kryteriów powoduje, że ekspert również
20%
4%
8%
45%
32%
72%
10%
40%
7%
12%
19%
13%
5%
13%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Beneficjenci
Odrzuceni
Nieaplikujący
Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
93 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
traci z pola widzenia istotę projektu na rzecz śledzenia spełniania przez wniosek/projekt
określonych warunków o charakterze formalno - technicznym. Oznacza to, że ważniejsza
w procesie przygotowania wniosku oraz oceny staje się sprawność techniczna oraz umiejętność
użycia tzw. słów-kluczy niż rzetelne przygotowanie projektu.
To znaczy nie sprawdzamy wizji, tylko tak naprawdę w pewnym momencie dochodzimy do
takiego momentu, że sprawdzamy sposób napisania, czy jest ładnie napisane, a nie, jaka jest
merytoryczna głębia w tym. My sprawdzamy czy ten wniosek jest ładnie napisany, a ten nie jest
ładnie, więc tu stawiam 4 punkty, a tu 6, nie porównuje oczywiście bezpośrednio. Tak, że
oceniamy sposób napisania wniosku, a nie czy to jest potrzebne, ok. obydwie uczelnie
uzasadniły, ale jedna uczelnia podała więcej danych statystycznych, to wyższe punkty w 3.1.a.
(FGI eksperci)
w (firmie x), tam jest bardzo dużo projektów, które oni mają i też wyspecjalizowała się grupa
ludzi w pisaniu tych projektów i ja już nie piszę żadnego projektu od siebie ze swojej szkoły,
ponieważ jak pisałem to mi wszystko odwalali, jak oni napisali to pasuje pod różne określenia,
kody językowe. Więc tu jest zabawa taka w kotka i myszkę pomiędzy przedmiotem, ważnym
przedmiotem gospodarczym, bo trzeba w ten sposób patrzeć, nie można tego bagatelizować,
ważnym przedmiotem a tymi ludźmi, którzy oceniają i potem jak dochodzi do oceny projektu to
jest wszystko oceniane.(FGI eksperci)
słowa klucze, wytrychy itp., ale też pewne formalne zapisy, do użycia których wnioskodawca
jest zobligowany, typu przestrzegał będzie zasady równości szans, przestrzegał będzie
przepisów PZP, przestrzegał będzie zasady konkurencyjności, biuro projektów mimo, że jest
napisane mieści się tu, tam, siam. i tak naprawdę rzeczywiście w tym generatorze wniosków
aplikacyjnych brakuje miejsca na tzw. clue, jeżeli ja mam wiedzę z tej strony, ale jeżeli ja wiem,
jakie są wytyczne dla oceniających projekty, to mnie samej jest bardzo trudno czasami tak
napisać mój wniosek, żeby on te wszystkie wymogi spełniał, czyli głupia sekcja 3.5, jakie mam
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
163 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
pomysły (Ideas) to program, który wspiera twórcze i nowatorskie pomysły we
wszystkich dziedzinach wiedzy w ramach projektów składanych przez indywidualnych
naukowców. Finansuje badania podstawowe, jak i stosowane, lecz muszą one mieć
charakter poznawczy, pionierski, przekraczać obecne granice wiedzy (frontier research).
Projekty, przede wszystkim interdyscyplinarne, o wysokim stopniu ryzyka naukowego,
mają prowadzić do fundamentalnych odkryć, przełomowych wyników. Programem
zarządza Europejska Rada do spraw Badań Naukowych (European Research Council -
ERC)34 .
Szczególnie dwa pierwsze programy szczegółowe, tj. Ludzie i Możliwości są zbieżne w swych
założeniach z zakresem tematycznym wsparcia w ramach Priorytetu IV PO KL, tj. działaniem
nakierowanym na wzmacnianie kadr B+R, na rozwój potencjału kadry naukowej (np. Działanie
4.2), skorelowaniem oferty edukacyjnej z potrzebami przedsiębiorców (np. Podziałanie 4.1.1.)
oraz wzmocnienie potencjału MŚP do udziału w definiowaniu oferty edukacyjnej szkół wyższych
(np. Podziałanie 4.1.1 – kryteria strategiczne). Programy szczegółowe są zbieżne także np.
z kryterium strategicznym w Podziałaniu 4.1.2.. Premiowane są w nim projekty, za które
odpowiada jednostka naukowa, biorąca udział obecnie lub w ostatnich 2 latach w projektach
badawczych w ramach 7PR.
Cele oraz obszary wsparcia 7PR i IV Priorytetu PO KL są częściowo zbieżne. Widać to
szczególnie w części celu 3. 7 PR tj.: wzmocnienie potencjału ludzkiego w zakresie badań
i technologii poprzez zapewnienie lepszej edukacji i szkoleń oraz celu 5. 7PR tj. wspieraniem
szerokiego stosowania rezultatów i rozpowszechniania wiedzy, uzyskanej w wyniku działalności
badawczej. Zbieżność ta występuje także w działaniach nakierowanych na wzmacnianie
potencjału MŚP do udziału w działaniach szkół wyższych, w tym wykorzystywaniu przez te
podmioty wyników prac badawczych.
Szeroki wachlarz wsparcia w 7PR wymaga precyzyjnego systemu naboru, oceny i wyboru
wniosków do dofinansowania, odpowiadającego na potrzeby sektora nauki i szkolnictwa
wyższego. Ze sposobu organizacji tego systemu wypływają cenne wnioski, które mogą być
wskazówką co do systemu wdrażania dla IV Priorytetu PO KL zarówno obecnie, jak i w przyszłym
etapie programowym.
Nabór, ocena i wybór projektów w 7PR na tle tego systemu w IV PO KL
W fazie naboru wniosków szczególnie istotne są Programy Pracy (WP). W ramach
przygotowywanych dla każdego obszaru tematycznego Programu Pracy opracowywane są
szczegółowe tematy35
do realizacji.
Programy pracy są opracowywane są dla poszczególnych tematów i akcji 7PR na każdy kolejny
rok ich realizacji. Oznacza to, że np. dla tematu Nanotechnologie, w programie szczegółowym
Współpraca będziemy mieli w sumie siedem Programów Pracy, osobny na rok 2007, 2008, 2009,
2010 itd. Istotne jest to z punktu widzenia instytucji, ponieważ będą ją obowiązywały zapisy tego
34 Pierwsza europejska instytucja wspierająca badania poznawcze. 35 Priorytety tematyczne 2010 to Zdrowie, Żywność, rolnictwo, rybołówstwo i biotechnologia, Technologie
informacyjne i komunikacyjne, Nanonauki, Nanotechnolgie, materiały i nowe technologie produkcyjne,
Energia, Środowisko (łącznie ze zmianami klimatycznymi), Transport (łącznie z aeronautyką), Nauki
społeczno-ekonomiczne i humanistyczne, Przestrzeń kosmiczna, Bezpieczeństwo.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
164 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
WP, który zawiera konkretne zaproszenie do składania wniosków w ramach którego instytucja
przygotowuje dany projekt.
W kolejnych latach WP mogą się od siebie różnić, co w efekcie może spowodować istnienie
różnych wymogów względem instytucji realizującej projekty składane w tym samym temacie, ale
w różnych latach. Jest to instrument podobny do Rocznych Planów Działania w PO KL.
Programy Pracy konkretyzują obszary tematyczne oraz zawierają szczegółowe informacje na
temat obowiązujących systemów finansowania, zasad uczestnictwa, minimalnych wymogów
formalnych, kryteriów oceny i budżetu dla wszystkich konkursów przewidzianych w danym roku.
Dla dziesięciu tematów programu Współpraca definiują także obszary tematyczne, przewidziane
do finansowania w danym roku. W przypadku niektórych tematów WP składa się z kilku części:
opisu ogólnego, szczegółowych informacji o konkursach w danym roku i aneksów.
Ocena i wybór wniosków
Na ok. 1 miesiąc przed terminem oceny KE zwraca się do wybranych z bazy ekspertów o zgodę na
udział w ocenie projektów w konkretnym konkursie. Po otrzymaniu zgody KE przesyła pakiet
dokumentów dotyczących danego konkursu do wypełnienia. Warto wskazać na dobrą praktykę, iż
przed przystąpieniem ekspertów do oceny często organizowane jest szkolenie w zakresie
obowiązujących założeń i metodologii oceny wniosków.
Proces oceny jest wspomagany przez system elektroniczny RIVET, do którego wpisywane są
oceny punktowe i uzasadnienie oceny. Ocena dokonywana jest w Brukseli i trwa najczęściej od
4 do 5 dni. Każdy ekspert otrzymuje dostęp do systemu RIVET i pracuje na wyznaczonym do tego
celu komputerze. Ekspert otrzymuje od kilku do kilkunastu projektów do oceny, na którą składa
się indywidualna ocena punktowa (0-5) oraz jej pisemne uzasadnienie (IER- Individual evaluation
report). Średnio dziennie ekspert ocenia 4 projekty36. Każdy wniosek jest oceniany przez trzech
ekspertów, którzy po ocenie indywidualnej, biorą udział w spotkaniu tzw. consensus meeting.
Obecny jest w nim także moderator, czyli pracownik KE, opiekujący się daną grupą ekspertów.
Podczas spotkania dyskutowana jest wspólna ocena końcowa projektu, wymieniane są opinie na
jego temat.
Jest to element, który nie występuje w trakcie oceny w PO KL, w którym każdy ekspert ocenia
wnioski indywidualnie. Efektem końcowym ocen mogą być jedynie ewentualne negocjacje np.
wysokości przyznanej punktacji pomiędzy ekspertami w wypadku określonej rozbieżności
punktowej ich ocen. Obecnie w dokumentach programowych PO KL nie przewiduje się wspólnej
oceny końcowej projektu, a w praktyce oceny wniosków w tym programie nie przewiduje się
systemowej wymiany opinii ekspertów na temat wniosku.
W procesie oceny w 7 PR spośród oceniających wybierana jest osoba, która na podstawie
indywidualnych opisów ekspertów, przygotowuje łączną pisemną ocenę danego projektu. Ocena
ta wraz z końcową punktacją jest następnie przesyłana do koordynatora projektu. W przypadku
36 Liczba ekspertów oceniających wnioski, angażowanych do każdego konkursu, jest uzależniona od liczby
złożonych wniosków. Przykładowo w działaniu 11.3 – Strenghtening cooperation in ICT R&D in an
enlarged European Union w konkursie FP7-ICT-2011-7, złożono 53 wnioski, co oznacza, że do oceny
zaangażowano 8 różnych ekspertów.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
165 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
rozbieżności oceny powoływani są dodatkowi eksperci (zwykle dwóch37
), a ocena jest
dyskutowana ponownie podczas kolejnej fazy negocjacji w której uczestniczą: Wnioskodawcy,
eksperci oceniający oraz pracownik KE.
Po zakończeniu oceny, KE zaprasza ekspertów do udziału w tzw. panelu rankingowym, na którym
jest ustalana lista rankingowa projektów. Bazując na wcześniej przyznanych punktach i ich
uzasadnieniach, eksperci ustalają kolejność projektów na liście. Ich rola jest szczególnie istotna
przy projektach, które otrzymały taką samą liczbę punktów38
. Umowa podpisywana jest po
zakończeniu negocjacji.
Faza negocjacji to element, który znacząco różni system 7 PR i PO KL. W systemie wdrażania PO
KL ostateczna lista rankingowa jest ustalana nie przez ekspertów, lecz przez Instytucję
Pośredniczącą. Istnieje też inna ścieżka oceny wniosków w niektórych konkursach 7PR. Ocena
projektów jest dokonywana przez eksperta w domu (on line) z wykorzystaniem systemu RIVET.
KE zaprasza wtedy ekspertów do Brukseli na jednodniowe szkolenie. Po nim eksperci mają około
2 tygodni na ocenę wyznaczonej liczby wniosków. KE przyjmuje liczbę projektów, jaką ekspert
powinien ocenić w ciągu jednego dnia roboczego, za który wypłaca wynagrodzenie. Liczba
projektów może być różna w zależności od konkursu i objętości projektów. Po upływie tego
okresu, eksperci są ponownie zapraszani do Brukseli na wspólne uzgadnianie oceny.
Jak wynika z przeprowadzonego IDI na potrzeby niniejszego badania, cechą charakterystyczną
fazy oceny wniosków jest położenie nacisku na jego zawartość merytoryczną.
Warto też zauważyć, iż każdy wybrany w 7PR projekt do dofinansowania, otrzymuje już od
momentu jego wyboru opiekuna merytorycznego z ramienia KE – tzw. oficera projektowego. Jest
to urzędnik, który monitoruje merytoryczną realizację projektu i jego postęp rzeczowy, zgodnie
z założeniami przedłożonymi we wniosku i wynegocjowanym aneksem do umowy. Jak wynika
z wywiadu, współpraca z opiekunem ma charakter ciągły i trwa przez cały okres realizacji
i rozliczania projektu. Komisja Europejska nie podaje oficjalnej informacji o liczbie projektów
przypadających na jednego oficera, jednak w wypadku, gdy liczba realizowanych projektów jest
znaczna, system przewiduje możliwość zatrudnienia dodatkowego personelu, tzw. asystentów
oficera projektowego.
Dobra praktyka – faza oceny merytorycznej wniosków: przed przystąpieniem
ekspertów do oceny organizowane jest szkolenie w zakresie obowiązujących
założeń i metodologii oceny wniosków, ekspert otrzymuje dziennie max. 4 wnioski
do oceny, między ekspertami jest dyskutowana merytorycznie wspólna ocena
końcowa projektu, lista rankingowa projektów ustalana jest podczas wspólnego
panelu przez ekspertów z udziałem przedstawiciela KE. Umowa jest podpisywana po
zakończeniu procesu negocjacji z wnioskodawcą.
Natomiast ocena formalna sprowadza się do kilku elementów, które muszą zostać spełnione,
w przeciwnym razie wniosek nie podlega ocenie merytorycznej. Wnioskodawca nie ma też
możliwości uzupełnień lub poprawy błędów, jak to ma miejsce w PO KL.
Na pierwszy rzut oka wydaje się więc, iż ocena formalna w 7PR jest bardziej restrykcyjna, niż ma
to miejsce w wypadku wniosków podlegających ocenie formalnej w ramach PO KL. Należy jednak
37 Podobnie jak w PO KL, choć w tym ostatnim powoływany jest trzeci ekspert. 38 Sporządzana jest lista rezerwowa projektów, które mogą być zakwalifikowane do dofinansowania po
pozytywnym przejściu etapu negocjacji z KE.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
166 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zwrócić uwagę, iż czas, zaplanowany na przygotowanie wniosków jest znacząco dłuższy w 7PR,
niż w PO KL. Jak wynika z wywiadu z przedstawicielem Krajowego Punktu Kontaktowego,
założenia do programów szczegółowych są dopracowywane przez KE mniej więcej do końca
sierpnia i od tego czasu do rozpoczęcia naborów (przełom listopada/grudnia), Wnioskodawcy
mają czas na przygotowanie wniosków, są to więc ponad 3 miesiące. W PO KL dla konkursów
zamkniętych pomiędzy datą ogłoszenia naboru a ostateczną datą składania wniosków nie może
upłynąć mniej niż 30 dni.
Przyznanie Wnioskodawcom dłuższego czasu na przygotowanie wniosków, w tym od strony
formalnej, ma pozytywne skutki dla oceny całościowej wniosków, gdyż:
ocena formalna nie obciąża nadmiernie zasobów czasowych, osobowych oraz finansowych
służb KE w trakcie pierwszej fazy oceny,
pozwala na pełne wykorzystanie zasobów na etapie oceny merytorycznej,
skutkuje zatem wyborem wniosków lepszych jakościowo, a więc w konsekwencji realizacją
projektów precyzyjnie odpowiadających na ustanowione cele Programu.
Dobra praktyka – ocena formalna: wymagania formalne konkursów są znane na
ponad 3 miesiące od daty rozpoczęcia naboru, faza ta sprowadza się do weryfikacji
jedynie kilku elementów, natomiast ich niespełnienie w fazie składania wniosku jest
fundamentalne, gdyż skutkuje niedopuszczeniem wniosku do oceny merytorycznej.
Efektem takiej procedury jest końcowy wybór wniosków lepszych jakościowo, gdyż
zasoby służb KE skierowane są na ocenę merytoryczną wniosków oraz bieżący
monitoring postępów rzeczowych i osiąganych rezultatów.
Kolejnym elementem systemu wdrażania 7PR jest merytoryczne dokumentowanie fazy systemu
naboru, oceny i wyboru wniosków do dofinansowania oraz jego upublicznianie. KE stosuje
bowiem mechanizm szczegółowego opisu wszystkich złożonych wniosków oraz opisuje ich drogę
od fazy naboru, poprzez ocenę, fazę negocjacji, do fazy wyboru konkretnych projektów do
realizacji. Przygotowywane jest całościowe zestawienie poszczególnych etapów oceny wraz
z uzasadnieniem oceny końcowej. Dokument ten jest udostępniany publicznie i zamieszczany na
stronach internetowych Programu. Dzięki takiemu mechanizmowi wzrasta nie tylko przejrzystość
oceny, ale także jakość składanych wniosków w kolejnych naborach. Efektem ubocznym jest też,
jak należy przypuszczać, zbieranie informacji ilościowych i jakościowych z naborów. Posiadając
zbiorcze dane z odbytych naborów, można bardziej trafnie planować tematyczne założenia
Programu w kolejnej perspektywie czasowej.
Kryteria oceny wniosków
Rolę kryteriów formalnych, jakie stosowane są w Programie PO KL, spełniają w wypadku 7 PR
m.in. tzw. kryteria dostępu. Każdy z konkursów, ogłaszany w poszczególnych programach
szczegółowych jest wyposażony we własne kryteria dostępu, specyficzne dla danego typu
działania i konkursu. Przykładowo w 7PR, w akcjach Marie Curie, w konkursie Incoming
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
167 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
International Fellowships 201139 kryteria te są opisane nie tylko w ogłoszeniu o konkursie, ale
tez np. w przejrzystym przewodniku beneficjenta w formie pytań formalnych. Po odpowiedzeniu
na wszystkie kolejne pytania twierdząco, Wnioskodawca może być pewny, iż jest formalnie
uprawniony do składania wniosku40. Wniosek, który nie spełnia kryteriów formalnych,
specyficznych i innych dla każdego rodzaju konkursu w 7PR, nie jest dopuszczany do oceny
merytorycznej. Na etapie kryteriów dostępu, ściśle określone są też grupy podmiotów,
uprawnione do składania wniosków w tym konkursie. Również warunki, które musi spełniać
Wnioskodawca, w tym wypadku naukowiec, który decyduje się na udział w konkursie Incoming
International Fellowships, zaliczane są do kryteriów dostępu.
Cenne są dla Wnioskodawców informacje, umieszczone w przewodniku Beneficjenta o tym, kto
nie jest uprawniony do składania wniosku w ww. programie. Jednym z powodów może być np.
brak 4-letniego doświadczenia badawczo-naukowego lub tytułu doktora, czyli niespełnienie
kryteriów dostępu, zawartych w pytaniach formalnych). Przewodnik dla Beneficjenta podaje
w takiej sytuacji praktyczną informację, w jakim programie szczegółowym 7PR i typie działania,
taki Wnioskodawca może ubiegać się o wsparcie.
Wskazówki, zawarte w przewodniku, odnośnie innych możliwości wsparcia w całym Programie,
to przykład przejrzystości i dostępności informacji, która szczególnie na początkowym etapie
zapoznawania się z wymaganiami konkursowymi, ma dla Wnioskodawców fundamentalne
znaczenie. Należy taka praktykę wskazać jako godną naśladowania, także w Programie PO KL.
KE przywiązuje dużą wagę do oceny merytorycznej. Warto zauważyć, iż w porównaniu do PO KL,
kryteria merytoryczne w 7PR są ogólniej sformułowane i jest ich mniej. Opisano je poniżej:
1. doskonałość naukowa i techniczna. W tym kryterium oceniany jest potencjał naukowy
projektu oraz zespołu/partnerstwa, składającego wniosek, dotychczasowe osiągnięcia
naukowe na tle potencjału uczelni, konwergencja merytoryczna projektu z profilem
każdego z partnerów oraz celami Programu Ramowego,
2. implementacja projektu, czyli ocena planowanego wdrażania projektu, w tym rodzaju
działań i planu działania, zaplanowanych zasobów, w tym finansowych, czasowych
i kadrowych,
3. oddziaływanie, które polega m.in. na ocenie potencjału projektu w zakresie spełniania celu
5 PR, tj. szerokiego stosowania rezultatów i rozpowszechniania wiedzy uzyskanej w wyniku
działalności badawczej,
39 Źródło: THE 2011 PEOPLE PROGRAMME GUIDE FOR APPLICANTS MARIE CURIE ACTIONS,Call identifier
FP7-PEOPLE-2011-IIF
40 Pytania formalne to np.: Czy posiadasz odpowiednik co najmniej 4-letniego doświadczenia badawczo-
naukowego w pełnym wymiarze albo tytuł naukowy doktora (Phd)? Czy organizacja goszcząca w projekcie
ma siedzibę w jednym z państw UE lub państwie stowarzyszonym? Czy mieszkałeś w kraju organizacji
goszczącej dłużej niż 12 miesięcy w ostatnich 3 latach?
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
168 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4. budżet projektu, w którym ocenie podlega uzasadnienia merytoryczne i techniczne budżetu
projektu, zasadność kosztów bezpośrednich 41
i kosztów pośrednich w stosunku do
planowanych typów działań.
Choć kryteriów jest mniej, ważna jest praktyka stosowania zapisanych kryteriów przez
oceniających. Jak wynika z przeprowadzonego IDI z przedstawicielem KPK, każde z powyższych
kryteriów ma inne znaczenie, w zależności od typu planowanych działań. Przykładowo, jeśli
oceniany jest projekt z programu szczegółowego Możliwości, który kładzie nacisk na najwyższą
jakość badań, najbardziej znaczącym kryterium będzie doskonałość naukowa i techniczna.
Choć kryteria merytoryczne są sformułowane ogólnie, to w trakcie oceny pozwalają na wybór
wniosków, które odpowiadają najbardziej spójnie na ustanowione cele poszczególnych
programów szczegółowych.
Koszty w 7 PR – powiązanie z typem działania i podmiotów składających projekt
Warto zatrzymać się dłużej nad systemem planowania kosztów w projektach 7 PR, gdyż różni się
on od rozwiązań, stosowanych w PO KL. Jednocześnie niektóre jego elementy mogą stanowić
przykład dobrych praktyk do zastosowania w przyszłym okresie programowym.
Cechą charakterystyczną jest fakt, iż KE przewiduje dofinansowanie projektów z ogólnie
sformułowanego katalogu działań:
Działań w zakresie badań i rozwoju technologicznego. Badania skierowane muszą być
na zdobycie nowej wiedzy, która będzie wykorzystana w celu rozwoju nowych
produktów, procesów lub usług lub też doprowadzi do znaczącej ich poprawy.
W ramach tego typu działań mieści się również koordynacja naukowa.
Działań w zakresie demonstracji. Działania te są związane ze sprawdzeniem
w badaniach przemysłowych nowych lub poprawionych produktów, procesów lub usług,
włącznie z prototypami, jeżeli nie mogą być one bezpośrednio skomercjalizowane.
Działania te nie mogą dotyczyć rutynowych lub okresowych zmian prowadzonych
w produktach, liniach produkcyjnych, procesach produkcyjnych, istniejących usługach
i innych działaniach w toku, nawet jeżeli w wyniku tych zmian nastąpi ich poprawa.
7 PR rozróżnia ponad wyżej wymienione także tzw. Inne Działania. Są to wszystkie działania,
nieodpowiadające wymienionym powyżej. Szczegóły ich realizacji są dyskutowane w trakcie
negocjacji pomiędzy urzędnikiem KE, ekspertami oraz Beneficjentem i zawierane w aneksie do
umowy grantowej. Działania Inne to:
Działania związane z upowszechnianiem wiedzy: upowszechnianie poza partnerami/konsorcjum,
rezultatów prac projektowych podczas konferencji lub warsztatów, koszty podroży związane
z tymi prezentacjami, opracowywanie publikacji naukowych i ponoszenie opłat za ich
publikowanie, utworzenie strony internetowej projektu.
Działania odnoszące się do sieci współpracy: organizacja specjalnych seminariów/spotkań w celu
nawiązania i rozwijania współpracy z realizatorami innych projektów o tym samym zakresie
41 Takich jak: koszty wynagrodzenia (personnel costs), koszty podrózy i diet, koszty sprzetu trwałego
użytku (zakup i amortyzacja sprzętu, Materiały (Consumables and supplies), podwykonawstwo, koszty
inne, w tym zarządzania projektem, koszty dyseminacji, promocji, publikacji.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
169 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
tematycznym, działania ukierunkowane na komunikowanie się i wymianę informacji między
podmiotami zewnętrznymi.
Działania związane z koordynacją :organizacja spotkań i podroży w celu skoordynowania działań
z innymi projektami o tym samym zakresie tematycznym, choć koordynacja naukowa projektu
nie może być wykazana w ramach powyższego działania.
Działania związane z ochroną i zarządzaniem prawami własności intelektualnej: zgłoszenia
patentowe i procedury związane z uzyskaniem patentowej lub innej ochrony własności
intelektualnej, w tym poszukiwania patentowe i porady prawne, a także opłaty na rzecz stron
trzecich, jeżeli ich własność intelektualna jest niezbędna do realizacji projektu, z wyłączeniem
komercjalizacji wyników badań.
Działania związane ze studiami nad społeczno-ekonomicznymi aspektami projektu: ocena
spodziewanych efektów socjoekonomicznych w wyniku wygenerowanej wiedzy, opracowanych
technologii (aspekty etyczne, regulacje itp.).
Działania związane z promocją wykorzystania wiedzy wygenerowanej w ramach projektu:
opracowywanie analiz, studiów wykonalności dla tworzenia spin-off, ekspertyzy, weryfikacja
możliwości zastosowania nowych technologii i rozwiązań. Jak już wspomniano, komercjalizacja
wiedzy i wszelkie koszty z nią związane (np. marketing, konkretne działania podejmowane
w celu przygotowania komercjalizacji) nie są finansowane przez KE.
Działania w zakresie zarządzania konsorcjum: wydatki związane z obsługą
partnerstwa/konsorcjum, a także ogólne zarządzanie prawno-finansowo-administracyjne (w tym
uzyskiwanie świadectw kontroli sprawozdań finansowych, świadectw metodologii) oraz koszty
związane z kontrolami/audytami finansowymi i przeglądami technicznymi, oraz organizacja
przetargów wyłaniających nowych beneficjentów. Mieszczą się tu wszelkie pozostałe działania
w zakresie zarządzania przewidziane w umowie grantowej z wyjątkiem działań z zakresu badań
i rozwoju technologicznego (koordynacja naukowa).
Działania w zakresie szkoleń: zapewnienie szkoleń na zaawansowanym poziomie dla
pracowników badawczo-naukowych i innych kluczowych pracowników nauki, kierowników prac
badawczych, kadry kierowniczej podmiotów przemysłowych (zwłaszcza MŚP) i potencjalnych
użytkowników wiedzy wygenerowanej w ramach projektu.
Jak widać z powyższego zestawienia, działania inne nie są działaniami badawczymi czy
demonstracyjnymi, choć ich realizacja jest przeważnie konieczna do skutecznej realizacji
projektu badawczego. Nie wszystkie z nich muszą być jednak realizowane w jednym projekcie.
Projekt powinien być natomiast na tyle dobrze zaplanowany, by obronić konieczność realizacji
działań Innych w trakcie negocjacji z ekspertami oraz urzędnikiem KE, o ile działania takie
zostały zaplanowane.
Dobra praktyka – niektóre działania są dyskutowane w trakcie negocjacji pomiędzy
wnioskodawcą, ekspertami i urzędnikiem KE. Negocjacje dają KE możliwość wpływu
na planowane działania projektowe i monitorowanie efektów rzeczowych realizacji.
Taka procedura potwierdza ważną rolę planowania strony merytorycznej
w projekcie oraz jej oceny.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
170 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
System rozliczania kosztów
Również system rozliczania kosztów jest ścisłe związany ze stroną merytoryczną projektu.
Koszty muszą bowiem bezpośrednio wynikać z zaplanowanego merytorycznego zakresu
projektu. Oznacza to, że są one niezbędne do zrealizowania zadań przewidzianych w projekcie
i muszą być spójne z zakresem zadań przewidzianych w opisie prac stanowiącym aneks do
umowy grantowej. W 7PR wymienia się zamkniętą listę kosztów niekwalifikowanych, lecz jest
ona znacząco krótsza, niż w PO KL. Są to generalnie:
dające się określić podatki pośrednie, w tym podatek VAT,
opłaty celne,
należne odsetki,
rezerwy na poczet przyszłych strat lub obciążeń,
straty wynikające z ujemnych różnic kursowych, koszty związane ze zwrotem z kapitału,
koszty zadeklarowane, poniesione lub zwrócone w związku z innym projektem,
zobowiązania i koszty ich obsługi, wydatki nadmierne lub lekkomyślne42.
Nie obowiązują szczegółowe, ogólnie obowiązujące i odgórnie zdefiniowane przez KE zasady
rozliczania kosztów. W 7PR nie stosuje się już modeli rozliczania kosztów, jak to miało miejsce
w poprzednich programach ramowych. W momencie sprawozdawania kosztów i kalkulacji
dofinansowania, brane są pod uwagę koszty bezpośrednie i pośrednie poniesione w ramach
realizacji projektu, natomiast każdy z partnerów rozliczając koszty projektu stosuje praktyki
przyjęte w jego instytucji. Nie oznacza to jednak, że beneficjenci mogą tworzyć nowe zasady,
specjalnie na potrzeby projektów w 7. Programie Ramowym43. Przykładowo, jeżeli w przyjętych
zasadach księgowania dany koszt był zawsze uznawany za koszt pośredni, musi on być
zakwalifikowany również jako koszt pośredni w ramach działań w projektach 7PR.
Istnieją dwa podstawowe sposoby sprawozdawania kosztów projektu, które różnią się między
sobą jedynie metodą kalkulacji kosztów pośrednich:
1. jednostka wylicza i sprawozdaje rzeczywistą wartość swoich kosztów pośrednich. Mogą
ją stosować instytucje mające system księgowości analitycznej pozwalający na
szczegółową alokację kosztów. Dla wyliczenia kosztów pośrednich beneficjenci mogą
korzystać również z tzw. metody uproszczonej, jeśli nie mają księgowości analitycznej44.
Metodę uproszczona mogą stosować, gdy potrafią wyliczyć swoje koszty pośrednie na
poziomie całej instytucji;
2. koszty pośrednie są rozliczane jako ryczałt wg stawki ustalonej przez KE, liczonej jako
procent od poniesionych kosztów bezpośrednich, z wyłączeniem podwykonawstwa.
Istotne jest, iż wysokość stawki ryczałtowej na koszty pośrednie w 7PR uzależniona jest od
podmiotu, realizującego projekt oraz typu działań w projekcie. i tak jednym z podmiotów,
42 Nadmiernymi nazwane są wydatki, które znacząco wykraczają poza obowiązujące stawki rynkowe
wynagrodzeń personelu, ceny zakupu dóbr lub usług. Taka definicja jest praktycznie stosowana także
w trakcie oceny wniosków w PO KL, choć nawet koszty uznane za nadmierne nie stają się automatycznie
kosztami niekwalifikowanymi w tym programie. 43 Przy stosowaniu tej zasady muszą być wzięte pod uwagę wymogi kwalifikowalności kosztów wynikające
z umowy grantowej. Przykładem jest podatek VAT, który nawet jeżeli byłby traktowany jako koszt zgodnie
z systemem księgowym instytucji, nie jest kosztem kwalifikowanym dla projektów realizowanych w 7PR. 44 Jej brak uniemożliwia szczegółową alokację kosztów na poziomie poszczególnych jednostek
organizacyjnych.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
171 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
uprawnionych do wyższej stawki ryczałtowej 60 % są m.in. szkoły wyższe45 oraz działania
w zakresie badań i rozwoju technologicznego oraz działania demonstracyjne.
Obszar, który jest wspierany przez oba z wymienionych programów to m.in. wzmacnianie
kapitału ludzkiego, w tym kadr nauki, jak opisano w części poświęconej celom szczegółowym
programów. Jednak dla akcji badawczo-szkoleniowych Marie Curie programu szczegółowego
Ludzie, stawki ryczałtowe wynoszą, podobnie jak w PO KL, 10%. Natomiast dla wszystkich
działań koordynacyjnych i wspierających koszty pośrednie ograniczone są do 7%.
Wyższe stawki ryczałtowe są instrumentem, stosowanym przez KE, jako zachęta do realizacji
konkretnych działań przez preferowane typy podmiotów i instytucji. KE zdecydowała się na
zastosowanie instrumentów zachęty w odniesieniu do działań stricte badawczych, gdyż to one
najpełniej odpowiadają na zdefiniowane cele badawcze 7 PR.
Wysokość dofinansowania
Oprócz zróżnicowanych stawek ryczałtowych, co opisano powyżej, różna jest też wysokość
ogólnego dofinansowania projektu w 7PR, w zależności od rodzaju działania, rodzaju podmiotu
i typu projektu. Dofinansowanie to kalkulowane jest na podstawie:
oraz/ lub koszty wyliczone z zastosowaniem metody ryczałtowej oraz z podziałem na
rodzaje działań i wykonawców,
maksymalnych poziomów dofinansowania ze względu na rodzaj instytucji, typ projektu
oraz rodzaj działania wykonywanego w projekcie,
ograniczeń dotyczących publicznego finansowania działań z zakresu badań, rozwoju
technicznego, innowacji i wdrożeń, wyznaczonych przez Ramowe Przepisy UE46.
Wysokość dofinansowania KE stanowi określony procent całkowitych kosztów kwalifikowanych.
Dla działań badawczo-rozwojowych w przypadku podmiotów publicznych o charakterze
niezarobkowym, szkół średnich i uczelni, jednostek badawczych oraz MŚP jest do 75%47.
Dofinansowanie KE nie może stanowić podstawy do osiągania jakiegokolwiek zysku i z tego
względu beneficjenci w swoich okresowych sprawozdaniach finansowych wykazują wszelkie
wpływy48 uzyskane w danym okresie sprawozdawczym. Całkowite dofinansowanie KE nie może
przekraczać kosztów kwalifikowanych pomniejszonych o wpływy na rzecz projektu. Jeśli
45 A oprócz tego: podmioty publiczne o charakterze niezarobkowym, szkoły średnie, jednostki badawcze,
małe/średnie przedsiębiorstwa (MŚP). 46 Przepisy w sprawie pomocy państwa dla badań i rozwoju (Community framework for State aid for
research and development). 47 Inne działania m.in. w zakresie zarządzania, w tym uzyskiwania świadectw kontroli sprawozdań
finansowych i metodologii, działań szkoleniowych, koordynacji, sieci współpracy oraz upowszechniania
(włączając publikacje) – do 100%. Projekty typu „Akcje koordynacyjne i wspierające”, program
Pomysły oraz akcje badawczo-szkoleniowe Marii Curie (program Ludzie) – do 100%. 48 Tj. dochód wygenerowany w ramach projektu oraz zasoby udostępnione przez strony trzecie na rzecz
beneficjenta w postaci nieodpłatnych
transferów finansowych i aportów, jeżeli zostały one wniesione specjalnie w celu wykorzystania w ramach
projektu. Jeżeli sposób wykorzystania tych zasobów został pozostawiony do uznania beneficjenta, nie są
one uznawane za wpływy na rzecz projektu.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
172 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zaistnienie taka sytuacja, są one brane pod uwagę w momencie kalkulacji płatności końcowej
i wtedy może dojść do zmniejszenia kwoty dofinansowania KE.
Warto zwrócić uwagę, iż dokonanie płatności na rzecz Beneficjenta uzależnione jest m.in. od
osiągnięcia /lub nie/ zaplanowanych rezultatów. KE ocenia bowiem na zakończenie każdego
z okresów sprawozdawczych przedkładane sprawozdania50 z realizacji projektu wraz z opisem
rezultatów, określonych w aneksie do umowy grantowej. Płatność jest dokonywana po ich
zaakceptowaniu. KE jednocześnie może po upływie terminu wyznaczonej płatności, odrzucić
zarówno sprawozdania, jak i rezultaty. Jeżeli uzna za stosowne, może też rozpocząć procedurę
rozwiązania umowy, w całości lub w określonym zakresie. KE może też zawiesić termin
płatności, jeżeli jedno lub kilka sprawozdań nie zostało złożonych w terminie, są niekompletne
lub są wątpliwości dotyczące kwalifikowalności kosztów wykazanych w sprawozdaniach
finansowych oraz/lub przeprowadzane są dodatkowe kontrole. Zawieszenie ustaje z dniem,
w którym Komisja otrzyma ostatnie sprawozdanie, rezultaty lub dodatkowe informacje, których
zażądała.
Gdy płatność jest opóźniona, a nie ma przesłanek ku płaceniu odsetek od później płatności,
Komisja zobowiązana jest wypłacić odsetki za opóźnienie płatności, bez wezwania ze strony
beneficjenta. Procedura naliczania odsetek nie dotyczy jednak Beneficjentów będących
podmiotami publicznymi.
Jednym z uproszczeń sposobu rozliczania kosztów jest też brak konieczności załączania do
sprawozdań finansowych oryginalnych dokumentów np. rejestrów czasu pracy, faktur, biletów
czy rachunków. Dokumenty takie są przechowywane przez Beneficjentów przez cały okres
realizacji projektu i przez pięć lat po jego zakończeniu, gdy KE ma prawo do ich kontroli.
KE przewidziała natomiast inny mechanizm kontroli; jest nim świadectwo kontroli sprawozdań
finansowych51. Jest to dokument poświadczający, że koszty wykazane w sprawozdaniu lub
sprawozdaniach finansowych, deklarowane wpływy są, dla okresu objętego świadectwem,
kosztami kwalifikowanymi i spełniają wymogi określone w umowie grantowej.
Należy podkreślić, że zakres badania sprawozdania finansowego oraz jego wymagania są ściśle
określone przez KE i są takie same dla wszystkich projektów realizowanych w ramach 7PR.
Weryfikacja strony finansowej projektu spoczywa na wyspecjalizowanych audytorach. Natomiast
niezmienność zakresu badania sprawozdania finansowego ułatwia Beneficjentom spełnienie
wymogów kontroli. Jest to element godny naśladowania również w ramach całego Programu PO
KL.
50 Sprawozdania okresowe, końcowe oraz sprawozdania finansowe. Te ostatnie są częścią sprawozdań
okresowych. 51 Koszt świadectwa kontroli sprawozdań finansowych jest kosztem kwalifikowalnym projektu. Audytor
musi być niezależny od Beneficjenta, z którym jest związany umową. Nie łączy go umowa z KE, gdyż nie
wnika w jakiekolwiek relacje pomiędzy audytorem a beneficjentem.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
174 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wydaje się także, iż nieuchronność badania sprawozdania finansowego każdego z projektów,
skutkuje łącznie niższym poziomem występujących nieprawidłowości w realizowanych
projektach.
Komisja może zlecić także przeprowadzenie audytu technicznego i/lub etycznego w dowolnym
momencie trwania umowy grantowej i do 5 lat po zakończeniu realizacji projektu. Audyt
techniczny może obejmować: aspekty naukowe; technologiczne; inne aspekty związane
z prawidłową realizacją projektu i umowy grantowej. Podczas audytu technicznego oceniane są
tak elementy merytoryczne jak i zarządzania projektem;
stopień realizacji programu pracy projektu w danych okresach i odpowiadające mu
rezultaty;
osiągnięcie celów projektu oraz potencjału, umożliwiających dokonanie znaczących
osiągnięć naukowych i wypracowanie nowych rozwiązań technologicznych;
zasoby zaplanowane i wykorzystane dla osiągniętego postępu prac w projekcie, ich
zgodności z zasadami „dobrego gospodarowania” i efektywnego wydatkowania;
procedury i metody zarządzania projektem oraz metodologia realizacji projektu;
wkład poszczególnych beneficjentów w realizację zadań projektowych, jak i stopień
integracji konsorcjum;
oczekiwany potencjalny wpływ realizacji projektu na wzrost konkurencyjności i poprawę
warunków ekonomicznych i socjalnych oraz plany beneficjentów w zakresie
rozpowszechniania i wykorzystania wiedzy powstałej w wyniku realizacji projektu.
Natomiast audyt etyczny dotyczy oceny, czy realizowany projekt jest zgodny z podstawowymi
zasadami etycznymi, co jest szczególnie istotne przy prowadzeniu nowatorskich badań
naukowych i technologicznych.
Dobra praktyka - kontrola, stosowana w 7PR jest nakierowana nie tylko na stronę
finansową wdrażania i realizacji projektu, ale jej instrumenty służą także
sprawdzaniu takich elementów merytorycznych projektów, jak osiąganie celów
i rezultatów, jakości konsorcjum czy oczekiwanego wpływu realizacji projektu na
wzrost konkurencyjności czy poprawę warunków socjalnych, a także aspektów
etycznych.
Na zakończenie porównania elementów systemów wdrażania i rozliczania projektów w ramach 7
PR umieściliśmy opis procedur, które KE zaproponowała w roku 2011. Maja one na celu dalsze
uproszczenia w systemie i mogą być wskazówką także dla Programu PO KL w kolejnym okresie
programowania. Każdy z nich jest opatrzony komentarzem, jaki udało się nam uzyskać
w trakcie przeprowadzonego IDI z przedstawicielem środowiska naukowego z KPK na ich temat.
Uproszczenia w zakresie zarządzania i wdrażania 7PR
Komisja Europejska przyjęła w kwietniu 2010 oraz w styczniu 2011 konkretne warianty zmian
w systemie wdrażania i zarządzania grantami. Generalnie mają one zachęcać najlepszych
naukowców oraz innowacyjne przedsiębiorstwa, w szczególności małe i średnie, do uczestniczenia
w 7PR, w zakresie badań. Środki te upraszczają też zasady uczestnictwa w tym programie i mogą
być wprowadzone w ramach obecnie obowiązujących przepisów i regulacji.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
175 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1. Zmiany, polegające na doskonaleniu systemu już istniejącego:
Wypracowanie wysokiej jakości systemu informacji, jej przejrzystości, dalsze rozwijanie
narzędzi internetowych.
Dążenie do jednolitej interpretacji zasad wdrażania przez poszczególne służby w KE
Optymalizacja terminów ogłaszania konkursów.
Według opinii respondenta, krokiem w dobrym kierunku jest szczególnie wprowadzenie narzędzia
internetowego URF (Unique Registration Facility) oraz wprowadzenie portalu dla Beneficjentów
(Participant Portal). Umożliwiają one zebranie w jednym miejscu wszelkich informacji i działań
związanych z udziałem w projektach, od procesu walidacji instytucji i oceny wniosku, fazy jego
negocjacji, raportowania w trakcie realizacji, wprowadzania zmian do umowy etc.
2. Uproszczenia, które musiałyby zostać poprzedzone zmianami w przepisach prawnych:
Ten sam poziom dofinansowania bez względu na rodzaj działań i typ podmiotu lub
Pozostawienie rozróżnienia między dofinansowaniem różnych typów podmiotów przy
takim samym dofinansowaniu poszczególnych rodzajów działań.
Redukcja metod wyliczania kosztów pośrednich. Propozycja KE to jedna stawka
ryczałtowa dla wszystkich rodzajów podmiotów i typów projektów, a także szersze
stosowanie średnich kosztów personelu.
Ryczałt na koszty personelu ustalany na etapie negocjacji dla każdego partnera
projektu/konsorcjum.
Ryczałt na koszty personelu jest przez respondenta oceniany pozytywnie: ”Przejście na jakaś
formę ryczałtu na koszty personelu byłoby ze wszech miar korzystne i z naszego punktu widzenia
należy za tego typu rozwiązaniem optować. Byłoby to rozwiązanie zapewniające większe
bezpieczeństwo oraz mniejsze obciążenie dla służb administracyjnych beneficjenta”.
Jeśli chodzi o propozycję ustalania wysokości ryczałtu na koszty personelu na etapie negocjacji dla
każdego partnera projektu, został on przez respondenta oceniony jako „rozwiązanie bardzo
wygodne”. Jednocześnie jednak pojawiły się wątpliwości, jak fakt wypłacania poszczególnym
instytucjom Beneficjentów ryczałtu na koszty personelu, wpłynie na jakość zarządzania w tych
instytucjach: ”Przy słabości systemu zarządzania w niektórych [..] instytucjach można
przypuszczać, że kwestia wysokości i sposobu wypłacania wynagrodzeń pozostawiona byłaby do
wyłącznej decyzji kierownika projektu, a nie byłby to z pewnością krok w kierunku budowy
sprawnego systemu zarządzania projektami w instytucjach badawczych”.
Kolejną propozycją KE jest wprowadzenie dla właścicieli MŚP ryczałtu na zasadzie „scale of unit
costs” (stawki godzinowe dla różnych kategorii pracowników), których wynagrodzenie nie jest
ewidencjonowane i w związku z tym nie może być wykazane w projekcie. Jest to szczególnie
interesująca propozycja na tle wdrażania Priorytetu IV PO KL, w którym jednym z partnerów
projektów są także MŚP. Jak wynika z wypowiedzi respondenta, sam pomysł jest dobry, gdyż: „od
lat występują problemy z tą grupa beneficjentów”. i choć sama KE nie zdecydowała się na
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
176 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
wprowadzenie już w ramach 7PR tego systemu dla MŚP52, zdaniem respondenta: ”właśnie ta
forma ryczałtu byłaby dla naszych instytucji najbardziej odpowiednia”.
Powyżej opisane propozycje uproszczeń, mają jedna cechę wspólną, która występuje także we
wszystkich Priorytetach PO KL. Mieszczą się one nadal w systemie finansowania, opartego na
kosztach (cost-based model). Natomiast trzecia z przedstawionych opcji KE proponuje radykalna
zmianę w sposobie spojrzenia na rozliczanie kosztów. Jest to przejście na finansowanie, oparte na
rezultatach (result-based).
Radykalna zmiana53 – polegająca na wprowadzeniu ryczałtu na koszty projektu jako całości.
Eliminowałoby to konieczność sprawozdań finansowych i prowadzenia audytów kosztów
i przeniosłoby cały ciężar związany z kontrolą na aspekt badawczy.
Ryczałty mogłyby mieć postać stałych kwot, pokrywających całkowite koszty wykonania działań,
co usprawniłoby końcowe rozliczenie projektu. Koncepcja ta wymaga jednak szczegółowego
zdefiniowania wyników/rezultatów dla każdego projektu oraz rzetelnych szacunków kosztów
kwalifikowanych, by móc określić kwotę ryczałtu jako całości. Wymagałoby tez szerszej
współpracy z ekspertami zewnętrznymi, w związku z nasilonym monitorowaniem projektu na
poziomie naukowo-technicznym.
KE proponuje by podejście zorientowane na efekty, które nie łatwo oszacować pod kątem
potencjalnych możliwości i trudności, poprzedzić projektami pilotażowymi.
W Polsce w praktyce wdrażania projektów finansowanych ze środków UE projekty pilotażowe
dobrze się przysłużyły rozwojowi standardów współpracy, zarządzania i wdrażania projektów.
Przykładem jest Program Equal, którego efekty i wypracowane rozwiązania znalazły częściowo
swoje odzwierciedlenie w programach współpracy ponadnarodowej i innowacyjnej PO KL.
Do czasu skutecznego i głębokiego uproszczenia reguł finansowania badań naukowych, KE
artykułuje54 konieczność :”wprowadzenia specjalnego dopuszczalnego ryzyka błędu w dziedzinie
badań naukowych [..]. Jego celem byłoby zadbanie o prawidłową równowagę między
nasileniem kontroli, a skutecznością polityki w tej dziedzinie”.
Jak wynika z opinii respondenta z KPK, ryzyko takie istnieje rzeczywiście w projektach
finansowanych z 7 PR, dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na opis ryzyka oraz plan
zaradczy, które powinny być umieszczane w składanych wnioskach. Jednym z wymienionych
52 Motywując to ogromnym zróżnicowaniem wynagrodzeń różnych typów pracowników, wynikające
z różnicy systemów funkcjonujących w poszczególnych krajach, regionach, sektorach gospodarki
i poszczególnych instytucjach 53 Komunikat Komisji do PE, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów o uproszczeniach w realziacji programów ramowych w zakresie badań naukowych, Bruksela,
24.04.2010, KOM (2010)187 wersja ostateczna: „Difficult compromises for reaching a better balance
between trust and control and between risk taking and risk avoidance have to be made, while ensuring
sound financial management. The debate on a research specific Tolerable Risk of Error (TRE) offers an
opportunity in this respect”. 54 Komunikat Komisji do PE, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów o uproszczeniach w realziacji programów ramowych w zakresie badań naukowych, Bruksela,
24.04.2010, KOM (2010)187 wersja ostateczna: „Difficult compromises for reaching a better balance
between trust and control and between risk taking and risk avoidance have to be made, while ensuring
sound financial management. The debate
on a research specific Tolerable Risk of Error (TRE) offers an opportunity in this respect”.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
177 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
przykładów ryzyka, występującego obecnie w projektach 7PR są różnice kursowe w momencie
wydatkowania i otrzymywania płatności z KE.
Wydaje się, iż w Programie PO KL opis ryzyk i plan ich zapobiegania mógłby być dodatkowym
elementem wniosku, szczególnie w projektach innowacyjnych i współpracy ponadnarodowej. Te
bowiem projekty obarczone są największym ryzykiem błędów, stwarzają sporo wątpliwości na
etapie oceny przez ekspertów55 oraz w samej realizacji.
7.1.2 Krajowe Programy grantowe dla sektora szkolnictwa wyższego
i nauki
Poniżej zostaną przedstawione główne założenia dwóch programów, finansowanych przez
MNiSW: „Kreator Innowacyjności” oraz „Kreator Plus”, przeznaczone na wsparcie sektora
szkolnictwa wyższego i nauki. Programy te nazywane są też czasem Programami Ministra, gdyż
posiada on szerokie kompetencje w zakresie decyzyjnym w tych projektach, co zostanie
omówione w dalszej części analizy.
Pierwszy z tych programów skierowany jest na: ”wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości
akademickiej”, drugi zaś na „wsparcie patentowania wynalazków”. Ponieważ system wdrażania
obu projektów różni się nieznacznie, główny opis programów w części wdrażania dotyczy
programu Kreator Innowacyjności. Występujące różnice, o ile znaczące pod kątem
benchmarkingu dla Priorytetu IV PO KL, zostaną omówione rozdzielnie. W analizie zostaną
przedstawione też rekomendacje dobrych praktyk w każdym z programów.
W obu programach środki przyznawane są przez Ministra następującym podmiotom:
jednostkom naukowym, uczelniom, akademickim inkubatorom przedsiębiorczości, centrom
transferu technologii, konsorcjom naukowo-przemysłowym, podmiotom działającym na rzecz
nauki.56 Lista ta w wypadku programu Patent Plus jest rozszerzona o centra doskonałości oraz
fundacje, wspierające transfer technologii i przedsiębiorczości, posiadającym siedzibę w RP.
W ramach programu „Kreator Innowacyjności” mogą być finansowane następujące zadania;
tworzenie i wdrażanie uczelnianych systemów komercjalizacji nowoczesnych
technologii;
przygotowanie i wdrożenie procedur zarządzania własnością intelektualną w uczelniach;
tworzenie i obsługa baz danych zawierających informacje o wynikach badań
naukowych;
zakup usług doradczych i szkoleniowych – z zakresu zadań, o których mowa w pkt 1 i 2
lub świadczenie usług doradczych i szkoleniowych - z zakresu zadań, o których mowa
w pkt 1 i 2,
udział w wystawach i targach dotyczących współpracy jednostek naukowych
z przedsiębiorcami;
55 Na stronach KIW pojawił się np. w styczniu 2011 „Poradnik dla oceniających projekty innowacyjne
i projekty współpracy ponadnarodowej", który:” [..] został przygotowany w odpowiedzi na pojawiające się
problemy z oceną projektów innowacyjnych i projektów współpracy ponadnarodowej, zgłaszane przez
Instytucje Ogłaszające Konkursy i samych oceniających”. 56 W tym MŚP, o ile podmiot nie korzysta z dotacji statutowej, a podejmuje działania na rzecz nauki.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
178 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
działalność informacyjno–promocyjna polegająca na prowadzeniu działań edukacyjnych
dotyczących komercjalizacji wiedzy, transferu technologii i przedsiębiorczości wśród
studentów i kadry naukowej;
zakup sprzętu i wyposażenia na potrzeby realizacji zadań określonych w pkt 1 - 6.
Jak wynika z powyższego zestawienia, zakres wsparcia Programu Kreator Innowacyjności jest
częściowo zbieżny z zakresem wsparcia w IV Priorytecie PO KL.
Zbieżność obu programów widoczna jest w zadaniach skierowanych w Kreatorze
Innowacyjności na tworzenie i wdrażanie uczelnianych systemów komercjalizacji nowoczesnych
technologii, udział w wystawach i targach dotyczących współpracy jednostek naukowych
z przedsiębiorcami oraz prowadzeniu działań edukacyjnych dotyczących komercjalizacji wiedzy,
transferu technologii i przedsiębiorczości wśród studentów i kadry naukowej.
Zadania te są zbieżne z typami projektów przewidzianymi w Działaniu 4.257 tj. realizację
przedsięwzięć upowszechniających osiągnięcia nauki polskiej i światowej w procesie kształcenia
na poziomie wyższym (m.in. 2008), na organizację kursów, szkoleń, studiów podyplomowych
dla pracowników B+R w zakresie zarządzania projektami badawczymi, pracami rozwojowymi
oraz komercjalizacji ich wyników, a także w zakresie zarządzania instytucjami transferu
technologii (m.in. 2009), czy na prezentację i upowszechnianie informacji o znaczeniu badań
naukowych dla gospodarki i udział w targach (m.in. 2010).
Zbieżność niektórych obszarów wsparcia umożliwia bardziej trafne wskazanie dobrych praktyk
z programu Kreator Innowacyjności i daje podstawę do ich ewentualnego wykorzystania w IV
Priorytecie PO KL.
Ocena formalna i merytoryczna wniosków
Weryfikacja formalna przeprowadzana jest przez pracowników Ministerstwa. Wnioski badane są
pod kątem poprawności wypełnienia formularza, oraz jakości i liczby wymaganych i dołączonych
załączników58.
Weryfikacja merytoryczna prowadzona jest przez Zespół Specjalistyczny, w skład którego
powoływani są eksperci z listy Ministra..Przy ocenie wniosku w tym programie stosuje się
następujące kryteria:
1. wpływ na rozwój innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej;
2. możliwość wykorzystania wyników realizacji projektu przez inne podmioty;
3. zasadność planowanych kosztów w stosunku do zakresu i rodzaju planowanych działań
oraz oczekiwanych rezultatów;
4. zapewnienie zaplecza techniczno-organizacyjnego dla realizacji zadań;
5. cel i sposób realizacji zadań;
6. planowane efekty realizacji zadań;
7. plany dotyczące kontynuacji dofinansowanych zadań po zakończeniu projektu.
57 Typy projektów w latach 2008, 2009, 2010 58 Przewodnik Beneficjenta, Kreator Innowacyjności – wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości
akademickiej, Warszawa 2009
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
179 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kryteria stosowane na etapie oceny merytorycznej są, jak widać z powyższego zestawienia,
w większości de facto kryteriami merytorycznymi59, co należy zapisać jako dobra praktykę
w tym programie.
Warto zapamiętać, iż ocenie przez Zespół podlegają poszczególne zadania projektowe. Zespół
ocenia propozycje finansowania poszczególnych zadań i wydaje rekomendacje co do przyznania
wnioskowanej kwoty, jej zmniejszenia lub odmowie finansowania projektu. Minister podejmuje
decyzje na podstawie ww. rekomendacji i jest to decyzja administracyjna. Wnioski pozytywnie
zaopiniowane przez zespół, w których proponowana wysokość dofinansowania ze środków
finansowych na naukę przekracza kwotę 1 mln złotych, są kierowane do oceny właściwej
Komisji60 Rady Nauki.
Beneficjent zapewnia środki własne w wysokości minimum 10% planowanych kosztów realizacji
zadań, a wysokość przyznanych środków finansowych może wynosić maksymalnie do 90%
planowanych kosztów realizacji zadań. Budżet jest podzielony na koszty bezpośrednie tj:
wynagrodzenia z pochodnymi, sprzęt i wyposażenie oraz tzw. koszty inne, np. koszty
obowiązkowego audytu zewnętrznego w wypadku projektów powyżej 2 mln złotych. Drugą
część budżetu stanowią koszty pośrednie, które mogą stanowić ogółem maksymalnie 10%
wartości zadań, realizowanych w ramach programu.
W przyznawaniu środków na realizacje projektów z Programu Kreator Innowacyjności nie ma
automatyzmu, jaki ma miejsce w systemie wdrażania PO KL. Określona bowiem wysokość
procentowa wsparcia na poziomie maks. do 90% skutkuje tym, iż są projekty, które otrzymają
procentowo mniejsze dofinansowanie. Natomiast w PO KL wszystkie projekty wybrane do
dofinansowania, otrzymują procentowo stałą wysokość wsparcia, zdefiniowaną w dokumentach
programowych i dokumentacji konkursowej.
Łączy się to z innym istotnym elementem wdrażania, różniącego oba programy. W Kreatorze
Innowacyjności nie określono minimalnej i maksymalnej kwoty dofinansowania wniosku/
wielkości projektu. Jak wynika z wywiadu prowadzonego z przedstawicielem MNiSW,
odpowiedzialnym za zarządzanie programem, wartość dofinansowania określona we wnioskach
waha się od zwyczajowo od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milionów złotych. W wypadku
projektów powyżej 2 mln złotych obowiązkowe jest przeprowadzenie audytu zewnętrznego.
Jednakże :”w historii programu zdarzyło się to tylko raz”61.
Również budżet Programu nie został z góry określony. Informacje o środkach przeznaczanych
na jego finansowanie znajdują się w części 28 budżetu państwa, a wysokość tych środków jest
uzależniona od kwot zobowiązań z poprzednich lat realizacji oraz „aktywności
Wnioskodawców”62.
Analiza formularzy wniosku do programu Kreator Innowacyjności wskazuje również w tym
obszarze dobra praktykę. Formularz ten składa się jedynie z 6 pól, które Wnioskodawca
powinien opisać, tj.: dane wnioskodawcy, informacje ogólne (tytuł projektu, planowany okres
realizacji, planowane nakłady na realizację projektu ogółem), informacje o wnioskodawcy, opis
59 oprócz kryterium które nie jest merytoryczne tj. zapewnienie zaplecza techniczno-organizacyjnego dla
realizacji zadań. 60 Komisji Badań na Rzecz Rozwoju Gospodarki 61 Program jest realizowany od 2007 roku, na początku jako program pilotażowy. 62 Przewodnik dla Beneficjentów, Kreator Innowacyjności, Warszawa, 2009, str.12
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
180 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zadań i oczekiwanych efektów ich realizacji (3 podpunkty), harmonogram wykonywania zadań
oraz tabelaryczny kosztorys. z jednej strony ogólne ujęcie tematów w formularzu, daje
Wnioskodawcy możliwość szerszego opisu poszczególnych elementów planowanego projektu.
z drugiej strony wskazuje, iż formularz nie jest głównym instrumentem i źródłem informacji na
etapie oceny formalnej i merytorycznej w tym programie.
Duże znaczenie ma bowiem zgromadzenie szerokiej wiedzy w Zespole oceniającym wnioski,
gdyż zasiadają w nim specjaliści nie tylko z sektora szkolnictwa wyższego ale też nauki oraz
sektora gospodarki. Cały zasób ich wiedzy jest „używany” do oceny przedkładanych wniosków,
co jest elementem odróżniającym ten program od PO KL. Również odmiennie niż w PO KL,
Zespół oceniający wydaje po konsultacjach merytorycznych jedną wspólną decyzję, natomiast
w PO KL ocena ta jest indywidualna. W tym ostatnim nad oceną wniosku pochyla się zazwyczaj
dwóch ekspertów, jednak jednym z kryteriów ich naboru jest zbieżność ich kwalifikacji
z obszarem oceny. Jest to w wypadku niektórych projektów, zwłaszcza innowacyjnych
i ponadnarodowych trudne, m.in. z racji ich różnorodności.
Wydaje się więc godnym rekomendacji, w wypadku projektów skomplikowanych merytorycznie,
a takimi są z pewnością projekty wspierające sektor nauki i szkolnictwa wyższego IV Priorytetu,
dopuścić do wspólnej merytorycznej dyskusji nad wnioskami oraz zwiększyć różnorodność
kwalifikacji ekspertów oceniających.
Opisane rozwiązania skutkują sprawnością całego systemu: od momentu złożenia wniosków do
otrzymania dofinansowania przez beneficjenta upływa okres ok. trzech miesięcy63. Jest to
również wskazanie dla PO KL, by szukać możliwych uproszczeń na etapie składania wniosku
i jego oceny, a skutkujących przyspieszeniem momentu rozpoczęcia realizacji projektu przez
Beneficjenta.
Rozliczanie kosztów i rezultatów projektów
Rozliczenie środków finansowych przekazywanych Beneficjentowi na zadania realizowane
w ramach programu jest dokonywane na podstawie raportów rocznych i raportu końcowego.
Raport roczny z realizacji zadań podlega sprawdzeniu pod względem zgodności wykonywania
zadań z kosztorysem i harmonogramem, dołączonymi do umowy.
Raport końcowy podlega ocenie Zespołu. Na podstawie oceny raportu końcowego z realizacji
zadań w ramach programu minister dokonuje rozliczenia umowy. Środki finansowe przyznane
na realizacje zadań w ramach programu wykorzystane niezgodnie z umową, podlegają zwrotowi
na rachunek bankowy urzędu, obsługującego ministra wraz z odsetkami.
W kontekście dyskusji, prowadzonej na temat koniecznych uproszczeń w ramach 7PR, warto
zwrócić uwagę na istotny element systemu wdrażania programu Kreator Innowacyjności.
Minister ma tu bowiem prawo umorzyć należność finansową od Beneficjenta, jeżeli wystąpi
jedna z następujących przesłanek:
1. wystąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków gospodarczych, której strony nie mogły
przewidzieć w dniu zawarcia umowy, z powodu której zapłata należności przez dłużnika
groziłaby znacznym pogorszeniem jego sytuacji ekonomicznej;
63 Bez uwzględnienia poprawek i uzupełnień jest to 111 dni, z nimi to 125 dni. Wnioski składa się dwa razy
w roku w terminie do dnia 30 czerwca lub do dnia 30 listopada.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
181 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2. wystąpiły ważne okoliczności losowe niezależne od dłużnika;
3. jest to uzasadnione ryzykiem naukowym wynikającym z charakteru wykonywanych
badań.
A więc ostatnia z wymienionych przesłanek przewiduje sytuację ryzyka w badaniach
naukowych. Jest to w swej istocie podejście, które UE uznała za prawidłowe, jak opisano na
przykładzie uproszczeń w 7PR64. Jednak jak się wydaje autorom niniejszej analizy, sposób
rozwiązania problemów, wynikających z wystąpienia ryzyka w badaniach poprzez umorzenie
zadłużenia, nie jest adekwatnym rozwiązaniem i nie może służyć jako dobra praktyka w innych
programach wsparcia tego sektora.
Adekwatny sposób traktowania ryzyka w badaniach naukowych był też przedmiotem
prowadzonego IDI z przedstawicielem MNiSW, odpowiadającym za Program Kreator
Innowacyjności. Jak wyraził się respondent: „Ryzyka muszą być zidentyfikowane, planując
badanie”. Jego zdaniem: ”ryzyko w badaniach powinno być w opisie zarządzania projektem”.
Takie podejście wydaje się słuszne i zostało już przywołane w kontekście 7PR niniejszej analizy,
jako dobra praktyka do wdrożenia w PO KL.
Obecnie w programie Kreator Innowacyjności nie przewiduje się dalszych naborów, poza tymi
realizowanymi z roku 2010, a: ”kompetencje z zakresu instrumentów wsparcia będzie posiadać
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Może ono ustanowić w przyszłym okresie programowym
taki program, jak realizowany obecnie”. I, jak wypada dodać, zwiększać efektywność wdrażania,
poprzez sięgniecie do wypracowanych dotychczas dobrych praktyk.
Ponieważ system wdrażania w obu programach Ministra jest bardzo podobny, poniższa analiza
dotyczy głównie aspektów merytorycznych i dobrych praktyk w Programu Patent Plus. System
wdrażania jest opisany tylko w zakresie tych elementów, które są istotne dla celów
benchmarkingu.
7.1.3 Patent Plus
Szczególne powiązanie sektora nauki z gospodarką jest widoczne w programie „PATENT PLUS
— wsparcie patentowania wynalazków”. Powiązanie takie ważne jest także w Priorytecie IV PO
KL w zakresie celu szczegółowego 4, tj. podniesienia kwalifikacji kadr sektora B+R w zakresie
współpracy z gospodarką oraz marketingu i komercjalizacji badań naukowych . Również
działania, które mogą być finansowane w Programie Patent Plus są zbieżne z celem
szczegółowym 4 PO KL, co ukazuje poniższe zestawienie:
W programie Ministra mogą być:
64 The Commission should create a flexible, lightweight and well-defined form of sub-contracting or
associate partnership for SMEs. Moreover, the Commission has to switch from a low-risk, low-trust attitude
to a more trust-based and risk-tolerant approach. Research is an inherently risky business with uncertain
outcomes and it would be preferable if risk were managed rather than avoided at all costs. [..] Better risk
management would lighten the administrative burden on beneficiaries and the Commission services alike.
It would also support a climate of trust and risk-taking which is favourable to innovation and creativity”,
Intermin Evaluation of the 7th Framework Programme, Brussels, 2010
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
182 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1. dofinansowane lub refundowane koszty niezbędne do przygotowania zgłoszenia
patentowego65 w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej oraz w procedurze
międzynarodowej, procedurach regionalnych lub procedurze krajowej do urzędu
patentowego państwa innego niż RP, w tym również czynności rzecznika patentowego;
2. finansowane zadania związane z ułatwianiem pozyskiwania partnerów do
komercjalizacji wynalazków oraz dofinansowane szkolenia i upowszechnianie wiedzy
o ochronie własności przemysłowej.
Ocena merytoryczna wniosku
Przy ocenie wniosku66 uwzględnia się następujące kryteria;
1. możliwość komercjalizacji wynalazku, na uzyskanie ochrony patentowej, dla którego
będzie udzielane dofinansowanie;
2. możliwość zastosowania wynalazku przez przedsiębiorców mających siedzibę w RP;
3. współmierność kosztów do zakresu zadań objętych wnioskiem, w tym cel i rodzaj
planowanych zadań oraz planowana ilość osób do przeszkolenia;
4. zaplecze techniczne i kadrowe zapewniające prawidłową organizację szkoleń;
5. dostosowanie tematyki szkolenia do celów programu;
6. wskaźnik liczby zgłoszeń wynalazków wnioskodawcy lub liczba udzielonych patentów,
liczba wdrożeń opatentowanych wynalazków, a także historia zgłoszeń wynalazków
pochodzących z jednostki wnioskującej o dofinansowanie lub refundację,
7. możliwość uzyskania dla gospodarki dochodów z zagranicy ze sprzedaży lub opłat
licencyjnych z tytułu wykorzystywania praw własności przemysłowej, objętych
wnioskiem o dofinansowanie z programu;
8. dotychczasowa współpraca wnioskodawcy z przedsiębiorcami w celu komercjalizacji
rozwiązań opracowywanych w jednostce naukowej.
Ocena merytoryczna polega, tak jak w programie Kreator Innowacyjności, na ocenie przez
Zespół, który przedstawia ministrowi propozycje finansowania poszczególnych zadań67.
Ciekawym rozwiązaniem jest możliwość refundowania kosztów już poniesionych przed
złożeniem wniosku. W takim wypadku udokumentowaniem takich kosztów jest zgłoszenie
patentowe. Program dopuszcza więc finansowanie działań już rozpoczętych, o ile wpisują się
one strategicznie w cel główny Programu.
65 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12.08.200 w sprawie programu „PATENT
PLUS — wsparcie patentowania wynalazków, &1.1.pkt 3.:”Warunkiem ubiegania się o refundację kosztów
na zadania, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jest dokonanie zgłoszenia w Urzędzie Patentowym
Rzeczypospolitej Polskiej”. 66 Dokonywanej przez powołany przez Ministra „Zespół”. Ocena wniosku zawiera propozycję przyznania
środków finansowych na zadania realizowane w ramach programu i ich wysokości lub propozycję odmowy
ich przyznania oraz uzasadnienie tej propozycji. 67 W wysokości takiej, jak to ustalono dla Programu Patent Plus tj. do 90 % planowanych kosztów
realizacji zadań w ramach programu. Uprawniony podmiot zapewnia środki własne w wysokości co
najmniej 10 % planowanych kosztów realizacji zadań w ramach programu. Wnioski pozytywnie
zaopiniowane przez Zespół ,w których proponowana wysokość dofinansowania ze środków finansowych na
nauk´ przekracza kwotę 1 mln złotych, są kierowane do oceny właściwej komisji Rady Nauki.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
183 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Program nakierowany jest głównie na wsparcie uczelni w zakresie patentowania
i komercjalizacji wynalazków. Jak wynika z informacji uzyskanych w trakcie interview
z przedstawicielem MNiSW, nakreślenie takich celów wynikało z faktu, iż: ”potencjał w tym
zakresie został oceniony nisko, dlatego uruchomiono program”. W przeszłości co prawda
patentowanie było sporadycznie stosowane, jednak obszar komercjalizacji był zaniedbany.
Jednym z założeń Programu jest więc podniesienie świadomości na temat znaczenia
patentowania i komercjalizacji wyników badań wśród podmiotów uprawnionych do składania
wniosków. Jednym z takich podmiotów są jednostki naukowe.
Co ciekawe MŚP, mogą być uznane za jednostkę naukową, jeśli nie korzystają z dotacji
statutowej, a podejmują działania na rzecz nauki68. Są to zatem podmioty, które są również
uprawnione do dofinansowania w IV Priorytecie PO KL (choć czasem są wykluczone na etapie
kryteriów strategicznych) oraz w 7PR69.
W tym miejscu zostanie przedstawiona część analizy, dotycząca sposobów wspierania
przedsiębiorców w 7PR. Zastosowane w nim regulacje wskazują na alternatywny sposób
wspierania przedsiębiorstw, odmienny zarówno od Programu Patent Plus jak i IV Priorytet PO
KL.
Program ten umożliwia małym grupom MŚP nie posiadającym własnego zaplecza badawczego,
rozwiązanie wspólnych problemów w zakresie technologii oraz wprowadzenie innowacyjnych
rozwiązań70.
Generalnie sposób wsparcia w 7PR można streścić jako Badania na rzecz MŚP. MŚP w ramach
projektu zlecają konkretne usługi badawcze wykonawcom badań (np. uczelniom, jednostkom
badawczo-rozwojowym, firmom prowadzącym działalność badawczo-rozwojową).
MSP zakupują u wykonawców tych badań know-how, potrzebny im do opracowania nowych
rozwiązań technologicznych, bądź udoskonalenia istniejących produktów lub usług.
Rodzaje Beneficjentów w 7PR w zakresie wsparcia MSP w wykorzystywaniu rezultatów badań:
wykonawcy badań, a więc np. jednostki naukowe, uczelnie, konsorcja naukowo-
przemysłowe,
uczestnicy będący MŚP,
inni beneficjenci – niebędący ani MŚP, ani wykonawcami badań (np. tzw. użytkownicy
końcowi71.
Z zasady w projektach 7PR dla wsparcia MSP, rezultaty są własnością przedsiębiorców, ale
konsorcjum projektowe może postanowić inaczej, np. ustalić, że wiedza wygenerowana
w projekcie pozostanie własnością wykonawcy badań, a MŚP uzyskają dostęp do niej na
zasadzie licencji.
W projektach tego typu występują następujące rodzaje działań:
68 Źródło: interview z przedstawicielem MNiSW, marzec 2011 69 MŚP oznacza w 7PR mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa w rozumieniu zalecenia
Komisji 2003/361/WE w wersji z dnia 6 maja 2003 r. Zatrudnia mniej niż 250 osób, jego roczny obrót nie
przekracza 50 mln EUR i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 43 mln EUR. 70 Opracowane przez KE szczegółowe omówienia zasad Badań na rzecz MŚP i stowarzyszeń (”Research for
SME at a glance” i ”Research for SME association at a glance”) znajdują się na stronie
http://cordis.europa.eu/fp7/capacities/research-sme_en.html 71 Np. w projektach innowacyjnych PO KL
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
184 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
działania w zakresie badań i rozwoju technologicznego – stanowią zasadniczą część
projektu i są domeną wykonawców badań. Zadaniem MŚP jest z reguły testowanie
wyników badań oraz etap przygotowania do wdrożenia,
działania w zakresie demonstracji – są to działania związane ze sprawdzeniem
w badaniach przemysłowych nowych technologii, jeżeli nie mogą być one bezpośrednio
skomercjalizowane (włącznie z prototypami),
działania mające ułatwić przejęcie rezultatów badań przez MŚP, głownie są to działania
w zakresie szkoleń i upowszechniania wiedzy,
działania związane z zarządzaniem konsorcjum.
Należy podkreślić, że kluczową kwestią z punktu widzenia MŚP jest odpowiedź na pytanie, czy
nowa technologia wpisuje się w ogólną strategię przedsiębiorstwa i nowa wiedza będzie mogła
być przez nie wykorzystana.
W programie Patent Plus główny ciężar takiej oceny, jak należy podkreślić, jest przypisany
uczelniom i jednostkom badawczym. Oprócz prowadzenia badań, muszą one nabywać także
kompetencje w dziedzinie zachowań rynkowych (znajdowanie zainteresowanych
przedsiębiorców oraz komercjalizacja). Jednym bowiem z kryterium oceny potencjału uczelni72
jest „możliwość zastosowania wynalazku przez przedsiębiorców”. Takie regulacje, jak wynika
z wywiadu w MNiSW są też często krytykowane przez naukowców, którzy nie widzą możliwości
łączenia funkcji naukowych oraz marketingowych/managerskich.
Wydaje się, iż zróżnicowanie kryteriów oceny, w zależności od typu instytucji (MSP czy jednostki
naukowe), byłoby w wypadku programów wsparcia, w tym programów rozwojowych uczelni,
godna rozważenia. Szczególnie, że w 7PR występują rodzaje Beneficjentów,
połączonych ze sobą celem wspólnego projektu, a każdy z nich jest też grupa docelową w IV
Priorytecie PO KL.
7.1.4 Dotacje podmiotowe MNiSW
W ramach programów, wspierających sektor szkolnictwa wyższego, analizie poddaliśmy dotacje
podmiotowe, realizowane w Departamencie Finansowania szkół wyższych MNiSW. Zajmuje się
on opracowywaniem zasad podziału oraz projektów rocznych planów dotacji podmiotowych
w obszarze działalności dydaktycznej dla uczelni publicznych. Przeprowadziliśmy wywiad
z ekspertem, zajmującym się planowaniem strategicznym i zarządzaniem dotacji podmiotowych,
a bezpośrednie informacje uzyskane w trakcie tego wywiadu oraz analiza dokumentów na temat
systemu wdrażania tego instrumentu wsparcia prowadzi do następujących wniosków:
1. system wdrażania dotacji podmiotowych MNiSW jest różny od systemu wsparcia
projektów konkursowych i systemowych w IV PO KL,
2. instrumenty systemu wdrażania, zidentyfikowane w ramach dotacji podmiotowych,
mogą być jedynie w ograniczonym zakresie wykorzystane w ramach IV
Priorytetu PO KL,
3. reforma sektora nauki i szkolnictwa wyższego przynosi natomiast istotne zmiany
w systemie dofinansowania uczelni z dotacji podmiotowych. Wskazane obszary reform,
mogą być przedmiotem zainteresowania IZ PO KL w kontekście kolejnego
okresu programowego.
72 Rozporządzenie z 12.08.2009, &4.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
185 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zasady podziału poszczególnych dotacji ujęte są w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa
wyższego z dnia 9 maja 2008 r. w sprawie zasad podziału dotacji z budżetu państwa m.in. dla
uczelni publicznych73
, w którym określono reguły i formuły algorytmicznego
rozdysponowywania określonych dotacji. W przypadku zasad podziału dotacji
stacjonarnej, która jest przedmiotem analizy, wytyczne ustawowe zaleciły uwzględnienie
w podziale dotacji: liczb studentów i doktorantów na studiach stacjonarnych, liczb nauczycieli
akademickich oraz tzw. współczynników kosztochłonności poszczególnych kierunków,
makrokierunków i studiów międzykierunkowych na studiach stacjonarnych.
Dotacja jest przydzielana systemowo, rozdzielana według ściśle określonych reguł
wsparcia i nie ma w niej obecnie możliwości wykluczenia z przydziału dotacji
w wyniku niespełnienia określonych kryteriów, np. jakościowych.
Jedynie wysokość dotacji nie jest jednakowa dla wszystkich uczelni, a zróżnicowana
w zależności od wyliczeń jej wysokości na podstawie wspomnianego algorytmu. Jest to istotny
element, różniący dotacje podmiotowe od systemu wsparcia sektora nauki i szkolnictwa
wyższego w PO KL.
Instrumenty systemu wdrażania, zidentyfikowane w ramach dotacji podmiotowych, mogą być
jedynie w ograniczonym zakresie wykorzystane w ramach IV Priorytetu PO KL. Takim
elementem są, jak się wydaje, instrumenty projakościowe, zawarte w ustawowym
algorytmie.
W niniejszej analizie nie znajdzie jednak miejsca opis sposobu wyliczeń algorytmu. Główny opis
dotyczy zasady, na której wyliczenia te się opierają. Jak wspomniano, algorytm to próba
połączenia przyznawanej dotacji z elementami jakości kształcenia na studiach
stacjonarnych. Uwzględniane czynniki projakościowe przy przydziale dotacji to:
współczynnik liczby studentów i doktorantów w wielkościach bezwzględnych,
współczynnik studentów i doktorantów tzw. przeliczeniowych, pod kątem
kosztochłonności ich kształcenia na uczelni publicznej (w tym np. koszty personelu,
który takie kształcenie realizuje),
składnik kadrowy uczelni, tj. typ kadry, np. naukowa, techniczna, konieczna do
realizacji poszczególnych kierunków studiów, kryteria wagi dla każdego rodzaju
zatrudnionego personelu naukowego,
współczynnik badawczy, tj. pomiar ilości pozyskiwanych projektów na badania
własne/promotorskie, projektów na wymiany międzynarodowe, w tym liczba studentów
wyjeżdżających oraz przyjeżdżających na studia stacjonarne,
ilość nadanych stopni na uczelni.
Jak wynika z przeprowadzonego wywiadu74
: ”70% dotacji jest dzielona w stosunku do
wysokości udzielonego wsparcia z roku poprzedniego, a jedynie 30% to suma, wynikająca
z bieżących wyliczeń”. Jak się wydaje, jest to związane z faktem, iż większość wydatków
73 Dz. U. Nr 89, poz. 544 74 Departament Finansowania szkół wyższych, IDI przeprowadzone w marcu 2011
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
186 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
otrzymywanych z dotacji, jest na uczelniach przeznaczana na wynagrodzenia, a dotacja jako
taka, jest skierowana na wsparcie dydaktyki, nie sektora nauki.
Elementy projakościowe są więc istotne jedynie na etapie wyliczania dotacji.
Natomiast nie mają znaczącego wpływu na zmianę jakości kształcenia na
uczelniach, skoro większość z nich jest kierowana na bieżące wynagrodzenia.
Dlatego w niniejszej analizie użytek elementu projakościowego jako przykład dobrej praktyki we
wsparciu jakości dydaktyki na uczelniach, w tym np. dla programów rozwoju uczelni w PO KL,
jest ograniczony. Należy też podkreślić, iż w procesie badawczym elementy dydaktyki schodzą
w praktyce uczelni na drugi plan. W kontekście celów IV Priorytetu PO KL, aby wypromować
„jednostki flagowe” o najwyższej jakości badań, praktyka wykorzystywania dotacji
podmiotowych nie jest obecnie skutecznym instrumentem do osiągnięcia tego celu.
Natomiast z punktu widzenia przyszłego okresu programowego PO KL, istotny jest kierunek
zmian, jaki jest od 2012 roku oczekiwany w zakresie dotacji podmiotowych. Generalizując,
nowym instrumentem ma być dotacja projakościowa, udzielana tak uczelniom
publicznym jak i niepublicznym, w tym np. tworzonym na mocy reformy ośrodkom „KNOWN”,
dofinansowane maja być też m.in. stypendia doktoranckie75
. W ramach proponowanych zmian,
znajduje się też program naprawczy dla uczelni z elementami monitorowania i bilansowania
wydatków uczelni.
Nowy system wsparcia w ramach dotacji projakościowej ma zawierać impulsy do
poprawy niektórych76 obszarów zarządzania zasobami uczelni. Wydaje się wiec, iż
kierunek ten jest zbieżny z celami postawionymi przed uczelniami wyższymi
w ramach Priorytetu IV PO KL.
Wnioski w analizy dotacji podmiotowych MNiSW
Dotacja jest przydzielana systemowo, rozdzielana według ściśle określonych reguł
wsparcia i nie ma w niej obecnie możliwości wykluczenia z przydziału dotacji w wyniku
niespełnienia określonych kryteriów, np. jakościowych.
Elementy projakościowe są obecnie istotne jedynie na etapie wyliczania dotacji.
Natomiast nie mają znaczącego wpływu na zmianę jakości kształcenia na uczelniach.
Dlatego nie rekomendujemy go jako element benchmarkingu dla PO KL.
75 Będzie obowiązywała nowa kategoryzacja jednostek naukowych. Od stycznia 2011 na innych zasadach przyznawane są środki w ramach tzw. dotacji statutowej. Jednostki kategorii pierwszej znajdą się teraz w kategorii +A+, drugiej i trzeciej - +B+, natomiast czwarta i piąta to będzie teraz kategoria +C+, która zgodnie z nowymi przepisami otrzyma w tym roku dotację tylko na sześć miesięcy. 76 Jednym z takich obszarów jest Certyfikat ECTS Label – przyznawany przez KE tym uczelniom, które wzorcowo stosują europejski system transferu punktów. Jednym z elementów oceny jest system zarządzania procesem dydaktycznym i zaliczania okresu studiów, realizowanych w innych uczelniach. Na ogłoszonej w X/2010r. liście nie ma żadnej polskiej uczelni. Źródło: Europa dla aktywnych, Kwartalnik FRSE, zima 2011
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
187 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Nowy system wsparcia w ramach dotacji projakościowej ma zawierać impulsy do
poprawy niektórych obszarów zarządzania zasobami uczelni. Wydaje się wiec, iż
kierunek ten jest zbieżny z celami postawionymi przed uczelniami wyższymi w ramach
Priorytetu IV PO KL.
7.1.5 Podsumowanie
Wydaje się, iż odmienne od PO KL systemy wdrażania programów dla sektora nauki
i szkolnictwa wyższego oraz uproszczenia w zarządzaniu dotacjami na badania, mogą stanowić
wskazówkę dla systemu zarządzania, szczególnie w zakresie elementów oceny oraz systemu
zarządzania finansowaniem projektów z Priorytetu IV.
Efekty zaproponowanych uproszczeń w 7PR należy monitorować na bieżąco pod kątem ich
funkcjonalności i efektywności dla sektora nauki i szkolnictwa wyższego.
Praktyczne efekty wprowadzonych zmian i uproszczeń mogą stać się również wskazówką
w procesie planowania nowej perspektywy finansowej w PO KL. Ocena możliwości zastosowania
pewnych rozwiązań w nowej perspektywie finansowej dla tego programu, będzie jednak
możliwa dopiero po ewaluacji śródokresowej wprowadzonych do 7 PR uproszczeń oraz
ewaluacji końcowej dla programów, finansowanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
188 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
7.2 Reforma szkolnictwa wyższego i systemu nauki
Kontekst niniejszego badania stanowią zmiany systemowe. Sektor szkolnictwa wyższego i nauki
jest obszarem, w którym ostatnio zachodzi wiele zmian. Zmiany te będą miały wpływ na
realizację projektów jeszcze w obecnym okresie programowania oraz będą miały istotne
znaczenie dla programowania kolejnej perspektywy finansowej.
Zmiany systemie szkolnictwa wyższego koncentrują się na trzech filarach:
I. Efektywnym modelu zarządzania szkolnictwem wyższym
II. Dynamicznym modelu kariery naukowej
III. Skutecznym modelu kształcenia.
7.2.1 Efektywny model zarządzania szkolnictwem wyższym
Strategicznymi celami w zakresie zarządzania szkolnictwem wyższym są:
1. zróżnicowanie uczelni na uczelnie elitarne, zdolne do konkurowania z najlepszymi
uczelniami w Europie, dobrze wpisujące się w rozwój społeczno-gospodarczy
makroregionu i kraju oraz uczelnie zawodowe prowadzące działalność dydaktyczną
skoncentrowaną na zaspokajaniu potrzeb lokalnych i regionalnych;
2. zwiększenie autonomii uczelni w zakresie określania i realizacji ich misji, w tym
kształtowania oferty dydaktycznej oraz gospodarowania zasobami materialnymi
i niematerialnymi uczelni;
3. zwrot w kierunku finansowania zadaniowego, przez promocję kultury zdobywania
środków w drodze konkurencyjnej, otwartej dla uczelni publicznych i niepublicznych;
4. zwiększenie nacisku na efekty działalności uczelni, a w szczególności na jakość
prowadzonych badań naukowych i dydaktyki, oraz powiązanie uczelni z otoczeniem
społeczno-gospodarczym.
Narzędziami realizacji tych celów są:
Finansowanie projakościowe – utrzymany został dotychczasowy poziom finansowania
uczelni publicznych z zachowaniem corocznej waloryzacji przy jednoczesnym uruchomieniu
dotacji podmiotowej na finansowanie zadań projakościowych, która zasilana będzie przez wzrost
wydatków Państwa na szkolnictwo wyższe. Dotacja będzie przeznaczona na finansowanie
najlepszych jednostek organizacyjnych uczelni publicznych i niepublicznych, które uzyskają
status Krajowych Naukowych Ośrodków Wiodących (KNOW).
Wyłanianie krajowych naukowych ośrodków wiodących – KNOW będą wyłaniane
w drodze konkursów w ośmiu określonych obszarach wiedzy: humanistycznym, społecznym,
ścisłym, technicznym, medycznym i o zdrowiu, przyrodniczym, rolniczym i leśnym oraz sztuce.
Liczba KNOW-ów funkcjonujących w jednym obszarze wiedzy nie będzie większa niż trzy (by
zapewnić koncentrację środków publicznych pozwalającą osiągnąć efekty o znacznej skali).
Proces wyłaniania KNOW-ów przeprowadzą niezależne komisje z udziałem międzynarodowych
ekspertów, uwzględniając m.in. oceny parametryczne dokonane przez Komitet Ewaluacji
Jednostek Naukowych. Finansowanie KNOW w formie dotacji celowej pochodzącej z dotacji
projakościowej trwać będzie 5 lat z możliwością przedłużenia o kolejne 5 lat. Jednostki, które
uzyskają status KNOW będą miały swobodę wyboru przeznaczenia środków uzyskanych
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
189 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
z dotacji (np. na dofinansowanie wynagrodzeń swoich pracowników, ufundowanie atrakcyjnych
stypendiów dla najlepszych doktorantów). Dotacja będzie przeznaczona na zwiększenie
wysokości stypendiów doktoranckich dla 30% najlepszych doktorantów, dodatkowe
finansowanie jednostek organizacyjnych uczelni posiadających ocenę wyróżniającą Polskiej
Komisji Akredytacyjnej (PKA), finansowanie studiów doktoranckich w uczelniach niepublicznych
oraz wdrażanie wewnętrznych systemów zapewniania jakości kształcenia w powiązaniu
z Krajowymi Ramami Kwalifikacji (KRK).
Zwiększenie autonomii programowej - utraciło moc rozporządzenie o standardach
kształcenia, w którym minister definiował proces kształcenia dla zamkniętej listy kierunków
studiów. Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni będą mogły same określać i uruchamiać
nowe kierunki studiów.
Umożliwienie zmian w ustroju uczelni publicznej – w ramach zmian wprowadzonych do
działu drugiego nowelizowanej ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym przewiduje się dwie
alternatywne procedury powoływania rektora, kierowników podstawowych jednostek
organizacyjnych, także ich zastępców: w drodze wyborów albo w drodze konkursu.
Lepsze wykorzystanie potencjału badawczego i dydaktycznego – uczelnie zostały
zobowiązane do opracowania i przyjęcia regulaminów ochrony własności intelektualnej oraz
zasad komercjalizacji wyników badań naukowych. Wprowadzono mechanizmy deregulacyjne,
takie jak zniesienie wymogu zatwierdzania regulaminów studiów i statutów uczelni przez
ministra, dopuszczenie możliwości konsolidacji podstawowych jednostek organizacyjnych uczelni
przy zachowaniu uprawnień naukowych oraz dydaktycznych, a także nadanie szerszych
kompetencji rektorowi.
Integracja z otoczeniem społeczno-gospodarczym – wprowadzono do ustawy możliwość
kształcenia przy udziale pracodawcy, a także kształcenia na jego zamówienie. Przewiduje się
włączenie praktyków reprezentujących organizacje gospodarcze, publiczne i społeczne do
procesu dydaktycznego na kierunkach o profilu praktycznym przy tworzeniu programów
studiów, realizacji procesu kształcenia oraz ocenie jego efektów.
Zmiana sposobu funkcjonowania organizacji przedstawicielskich i kontrolnych -
ograniczone zostało członkostwo w Polskiej Komisji Akredytacyjnej (PKA), Radzie Głównej Nauki
i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSW) oraz Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (CK) do co
najwyżej dwóch następujących po sobie kadencji, zwiększyć ma się także udział kobiet
w pracach tych organów, a także zostać rozpoczęty proces stopniowego wprowadzania parytetu
dla kobiet w PKA.
7.2.2 Dynamiczny model kariery naukowej
Strategicznymi celami w tym zakresie są:
1. uproszczenie ścieżki awansu naukowego tak, aby perspektywa zdobywania kolejnych
stopni oraz tytułu naukowego działała na naukowców motywująco,
2. wprowadzenie przejrzystych procedur konkursowych na stanowiska uczelniane oraz
otwarcia się uczelni na badaczy z zagranicy,
3. usprawnienia funkcjonowania Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, która musi
cieszyć się pełnym zaufaniem środowiska nauki.
Narzędziami realizacji tych celów są:
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
190 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Podniesienie poziomu doktoratu – ustanowiony został warunek otwarcia przewodu
doktorskiego w postaci minimum jednej publikacji w czasopiśmie naukowym o zasięgu co
najmniej krajowym lub w recenzowanym sprawozdaniu z międzynarodowej konferencji
naukowej. Recenzent nie będzie mógł być zatrudniony w instytucji naukowej, gdzie broniona
jest rozprawa lub z której pochodzi osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora. Zniesione
mają być ograniczenia dotyczące liczby zagranicznych recenzentów. Wprowadzenie
dodatkowego finansowania stypendiów doktoranckich (prowadzonych przez Krajowe Naukowe
Ośrodki Wiodące) oraz stypendiów doktoranckich tzw. „prymusów”.
Uproszczenie i skrócenie procedury habilitacyjnej - sama procedura została skrócona
z 11 do 4 miesięcy. Wprowadzono wymóg jawności osiągnięć aplikanta, obowiązkowe
uzasadnianie decyzji, publikacja harmonogramu przebiegu postępowania oraz decyzji rady
naukowej i składu Komisji powołanej do rozpatrzenia sprawy. Honorowane będą też dyplomy
magisterskie i doktorskie a także tytuły profesorskie uzyskane w państwie członkowskim Unii
Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Nie będzie potrzebna, wymagana obecnie,
nostryfikacja.
Otwarcie uczelni na wybitnych badaczy z zagranicy - wprowadzono możliwość
podejmowania przez rektora decyzji o zatrudnieniu na stanowisku profesora nadzwyczajnego
i wizytującego (bez konieczności przechodzenia postępowania habilitacyjnego) nie tylko
cudzoziemców i obywateli polskich, którzy uzyskali stopień doktora za granicą, ale też obywateli
polskich, którzy uzyskali stopień doktora w Polsce i podczas pracy za granicą przez minimum
pięć lat kierowali samodzielnie zespołami badawczymi oraz posiadają znaczący dorobek
i osiągnięcia naukowe.
Poprawa polityki kadrowej w uczelniach i instytucjach naukowych – ograniczona ma
być wieloetatowość – dodatkowy etat będzie możliwy jedynie za zgodą rektora, przy
jednoczesnym swobodnym kształtowaniu przez rektora wysokości pensum, w przypadku osób
realizujących wysokiej jakości granty badawcze. Wprowadzona została zasada zatrudniania
nauczycieli akademickich wyłącznie w drodze konkursów. Określony w statutach tryb
konkursowy będzie obejmował również powoływanie do pełnienia funkcji – na okres kadencji –
kierowników katedr, zakładów, laboratoriów i innych jednostek w publicznych uczelniach.
W ramach ustawy stworzony zostanie centralny wykaz nauczycieli akademickich i pracowników
naukowych.
7.2.3 Skuteczny model kształcenia
Strategicznymi celami w zakresie filaru III są:
1. zwiększenie dostępności do studiów, szczególnie dla osób mniej zamożnych;
2. zapewnienie najbardziej uzdolnionym studentom lepszych warunków do rozwoju
w kraju;
3. umiędzynarodowienie procesu kształcenia;
4. nadanie studentom, doktorantom oraz reprezentującym ich organom większej
podmiotowości.
Narzędziami realizacji tych celów są:
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
191 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Zwiększenie dostępności do studiów wyższych - rozszerzona ma być dostępność do
bezpłatnego systemu kształcenia. Podejmowanie jednocześnie studiów na więcej niż jednym
kierunku bezpłatnie zostanie zarezerwowane dla 10% najlepszych studentów.
Lepsze przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy - wprowadzona zostanie
możliwość kształcenia przy udziale pracodawcy, a także kształcenia na zlecenie pracodawcy.
Utworzono specjalną ścieżkę dla wybitnie uzdolnionych studentów – „Diamentowy Grant” –
pozwalającą na rozpoczęcie zaawansowanych badań naukowych zaraz po ukończeniu studiów
licencjackich lub inżynierskich bez konieczności obrony pracy magisterskiej, zapewniając
jednocześnie finansowanie badań kończących się obroną pracy doktorskiej.
Uczelnie będą miały obowiązek monitorowania losów absolwentów. Mechanizm ten będzie
stanowić jedno z kryteriów oceny instytucjonalnej dokonywanej przez PKA. Wprowadzone
zostaną uczelniane dyplomy ukończenia studiów z godłem uczelni w miejsce obecnie
obowiązujących wszystkie uczelnie ujednoliconych dyplomów państwowych.
Umiędzynarodowienie studiów - kształcenie w językach obcych będzie uwzględniane jako
ważne kryterium oceny jakości kształcenia dokonywanej przez PKA. Ustanowione zostaną reguły
współpracy międzynarodowej na poziomie studiów magisterskich i doktoranckich.
Upodmiotowienie studentów i dbałość o ich prawa – w dziale czwartym nowelizowanej
ustawy wprowadzony został określony katalog bezpłatnych usług edukacyjnych świadczonych
studentom studiów płatnych i bezpłatnych w procesie kształcenia. Usługi te obejmować będą
rejestrację na kolejny semestr/rok studiów, egzaminy, egzaminy poprawkowe, egzamin
komisyjny, egzamin dyplomowy, złożenie i oceny pracy dyplomowej, wydanie dziennika praktyk
zawodowych, wydanie suplementu do dyplomu. Aby zwiększyć ochronę praw studenta
przewiduje się wprowadzenie umów między uczelnią a studentami studiów stacjonarnych
w uczeniach publicznych (umowy cywilno-prawne).
Wejście w życie ustawy przewiduje się z dniem 1 października 2011 r., z tym że przepisy
wskazane w art. 39 pkt 1 wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2012 r., a przepisy wskazane w art.
39 pkt 2 z dniem 1 października 2012 r.
7.2.4 Rozwiązania ustawowe
Od 1 października 2010 roku obowiązuje sześć ustaw reformujących system nauki. Pakiet
obejmuje ustawy: o zasadach finansowania nauki, o Polskiej Akademii Nauk, o Instytutach
Badawczych, o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju oraz o Narodowym Centrum Nauki.
Reforma nauki wprowadziła nowy model finansowania oparty na zasadach konkurencyjności,
jakości i przejrzystości procedur, a także nowy system oceny jakości pracy jednostek
naukowych. Uruchomione zostało Narodowe Centrum Nauki, czyli zewnętrzna agencja
dystrybuująca fundusze na tzw. badania podstawowe. Nie mniej niż 20 proc. wszystkich
grantów ma być przeznaczanych na badania początkujących naukowców. Dotychczasowe
jednostki badawczo-rozwojowe przekształcone zostały w instytuty badawcze podlegające
ścisłym zasadom oceny jakości oraz systematycznemu audytowi. Podstawowym zadaniem
instytutów jest obecnie realizowanie badań i prac rozwojowych na potrzeby gospodarki oraz
transfer najnowszych technologii do przemysłu.
Badanie ewaluacyjne działań informacyjno-promocyjnych i szkoleniowych oraz systemu wyboru i wdrażania projektów w ramach Priorytetu IV
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL) realizowanego w latach 2007-2010
192 Wydatek współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Od stycznia 2011 weszły w życie nowe przepisy dotyczące oceny jakości jednostek naukowych
i ich finansowania. Instytuty naukowe oraz wydziały uczelni, które najsłabiej wypadły
w ostatniej ocenie resortu nauki dostaną na 2011 r. o połowę mniejszą dotację.
Będzie obowiązywała nowa kategoryzacja jednostek naukowych. Od stycznia na innych
zasadach przyznawane są środki w ramach tzw. dotacji statutowej. Jednostki kategorii pierwszej
znajdą się teraz w kategorii A, drugiej i trzeciej - B, natomiast czwarta i piąta to będzie teraz
kategoria C, która zgodnie z nowymi przepisami otrzyma w tym roku dotację tylko na sześć
miesięcy.
Dotację na działalność statutową otrzymują instytuty badawcze (dawne jednostki badawczo-
rozwojowe), instytuty Polskiej Akademii Nauk, wydziały oraz inne jednostki organizacyjne
uczelni prowadzące badania naukowe (np. kliniki), fundacje i firmy zajmujące się działalnością
naukową. Na początku roku powstał Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN), którego
zadaniem jest właśnie cykliczna ocena poziomu naukowego instytucji prowadzących badania.
Obecnie kategorie przyznaje zespół ekspertów, który bierze pod uwagę personel jednostki,
dotychczasowe efekty pracy naukowej, wyposażenie i inne kryteria świadczące o potencjale
badawczym ocenianej instytucji.
Dotacje statutowe będą mniejsze, ale więcej pieniędzy na badania ma być rozdzielanych
w konkursach. Ich organizacją zajmie się Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz nowo
utworzone Narodowe Centrum Nauki. W grudniu 2010 została powołana nowa rada
Narodowego Centrum Badań i Rozwoju i stanowisko objął nowy dyrektor centrum - były
wiceminister nauki prof. Krzysztof Kurzydłowski.
Zgodnie z art. 96 pkt 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym zasady podziału poszczególnych
dotacji ujęte są w rozporządzeniu ministra nauki i szkolnictwa wyższego z dnia 9 maja 2008 r.
w sprawie zasad podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych
(Dz. U. Nr 89, poz. 544), w którym określono reguły i formuły algorytmicznego
rozdysponowywania określonych dotacji.
W przypadku zasad podziału dotacji stacjonarnej, wytyczne ustawowe zaleciły uwzględnienie
w podziale: liczb studentów i doktorantów na studiach stacjonarnych, liczb nauczycieli
akademickich oraz tzw. współczynników kosztochłonności poszczególnych kierunków,
makrokierunków i studiów międzykierunkowych na studiach stacjonarnych. Art. 96 p. 2
wskazuje tylko dwa zasadnicze kryteria podziału dotacji: liczbę studentów studiów
stacjonarnych i wskaźniki kosztochłonności poszczególnych kierunków studiów.
Art. 96 wyznacza tryb wprowadzenia wskaźników (minister właściwy ds. szkolnictwa wyższego
określa w drodze rozporządzenia), natomiast nie określa metody ich obliczenia czy określenia.
Określić a obliczyć wskaźniki to znacząco zróżnicowane podejście do problemu. Ostatnio
stosowany algorytm podziału dotacji uwzględniał dwa wskaźniki: wskaźnik (waga) grupy