Prezantim n PowerPoint
ProjektLnda: KimiTema:Historiku i shkencs se kimis Objektivat:T
msojm m shum pr historin e kimis.T dijm t flasim rreth kimistve dhe
ngjarjeve t rndsishme historike q lidhen me kimin.T kuptojm rndsin
e kimis n jetn ton t prditshme. Antart e grupit dhe puna e
gjithsecilit:
Iris Sakej(lider)-Ligjet e kimis;Kimist t njohur;prezantimi i
projektit me Powerpoint
Redi Muriqi-Mekanika kuantike;Historia e kimis;Kimia si
prkufizim
Ersa Mesi-Periudhat e zhvillimit t kimis;Kuriozitete rreth
kimis;Atomet&Molekulat
Klaidi Repishti-rndsi kishte Revolucioni i II Industrial pr
kimin?;Lidhje kimike dhe forcat ndrmolekulare;Prbrjet kimike dhe si
formohen ato?
Mariselda Spaho-Informacione mbi Pjer&Mari Kyri,Dimitri
Ivanovi Mendelejev;Degt e kimis;Gjendjet agregate
'sht kimia?Kimiasht shkenca ose me sakt ajo e deg e shkencave
natyrore q merret me studimin e ndrtimit dhe vetive t materies dhe
transformimeve t saj. sht studimi i vetive dhe strukturs s atomeve
(duke prfshir dhe izotopet e tyre t qndrueshm apo radioaktive), t
prbrjeve dhe molekulave, t przierjeve dhe t tretsirave, si elemente
baz t natyrs dhe se si ato kombinohen pr t formuar stadet e
ndryshme t materies q na formojn n dhe do gj q na rrethon. Njohja e
strukturs elektronike t atomeve sht baza e kimis konvencionale,
ndrsa njohja e strukturs s brthams sht baza e kimis brthamore.
Prishja dhe formimi i lidhjeve mes atomeve dhe molekulave jan
prgjegjs pr transformimin e materies. Fizika, kimia dhe biologjia
jan tri shkenca natyrore. Quhen shkenca natyrore meq studiojn
natyrn d.m.th., botn q na rrethon me t gjitha pasurit e saj dhe
dukurit e shumta q ndodhin n t. Natyrn e prbjn Toka, Dielli,
planett, ajri, uji, mikrogjallesat, bimt, shtazt dhe njeriu. Objekt
studimi i kimis sht natyra bashk me dukurit q ndodhin n t. Kimia
eshte shkenca qe studion prbrjen, vetit kimike te substancave,
ligjet qe lidhin varsin e vetive me prbrjen, shndrrimet e tyre ne
substanca te tjera me veti te reja dhe kushtet ne te cilat kryhen
kto shndrrime. Kimia eshte shkenca qe studion ndrtimin e lendes nga
atomet dhe molekulat, meqense vetit kimike te lendes varen nga
ndrtimi i saj.
Zhvillimi historik i shkencs se kimis Kimia zanafilln e saj e ka
mijra vjet me pare. Q ne kohet e lashta, njerzit , te shtyre nga
nevoja, arritn te msonin nxjerrjen e metaleve nga mineralet . Me
kto metale ata prgatisnin objekte te ndryshme dhe vegla pune .
Fillimisht nxirrnin dhe prpunonin bakrin. Kjo i takon asaj epoke qe
u quajt Epoka e bakrit. Me vone nxorn dhe prpunuan hekurin. Kjo
periudhe u quajt Epoka e hekurit. Njerzit qe ne kto kohra dinin te
prodhonin dhe te prpunonin qelqin , me te cilin prgatitnin ene
qelqi, objekte zbukurimi etj. Nga bimt dhe nga kafsht , njerzit ne
kto periudha arritn te prodhonin bojra, me te cilat ngjyrosnin
veshjet ose vizatonin. Prej tyre nxirrnin lende te ndryshme qe
prdoreshin pr mjekimin e smundjeve, regjien dhe prpunimin e lkurs
etj. Kto njohuri kimike, megjithse fillestare, n mnyre te veante
patn zhvillim te madh ne:Egjipt,Kine;Indi etj. Ne kto vende
,nprmjet vrojtimit dhe eksperimenteve , qe krijoheshin nga njerzit,
merreshin te dhna me te plota pr vetit e lendeve dhe pr mnyrn e
bashkveprimit te tyre me njra tjetrn. Duke studiuar kto veti, u
zgjeruan njohurit mbi prdorimin e lendeve ne jeten e perditshme. Ne
periudhen e mesjetes, njohurite kimike te Egjiptit mberriten ne
Evrop. Njohurit e para mbi vetit e lendeve dhe bashkveprimit midis
tyre, u paraqiten ne nj libr te veante , qe ne vitin 1597. ky libr
i prket periudhs kur kimia u njoh si shkence. Pas ksaj periudhe,
gjat krkimeve shkencore nga kimistet, u zbuluan nj numr i madh
substancash. Ata u thelluan me shume ne vetit e tyre dhe i
klasifikuan ne grupe te ndryshme ,,duke u mbshtetur ne kto veti. Nj
rendsi te veante pati zbulimi qe ajri eshte nj przierje gazesh
azot,oksigjen.Nga mesi i shek.XIX e me vone ,zbulimet ne fushn e
fiziks mbi ndrtimin e lendes , dhan nj kontribut shume te madh ne
zhvillimin e mtejshm te kimis. U provua se vetit e lendes varen nga
ndrtimi i saj. Qe nga kjo periudhe e deri ne kohet e sotme ,shkenca
e kimis ka njohur zbulime t mdha si: prodhimi i ures, prodhimi i
antibiotikeve, i insulins dhe prodhime te tjera farmaceutike.
Prmendim prodhimin e lendeve plastike qe prdoren gjersisht ne jetn
tone te prditshme. Gjithashtu prmendim edhe prodhimin e fijeve
sintetike, prodhimin e tekstileve,kimikatet pr mbrojtje e bimve
etj.
Ndryshimet qe solli Revolucioni i dyte Industrial ne Kimi
Nj bashkpunim ndrmjet hekurit dhe elikut, hekurudhave dhe
qymyrit u zhvillua n fillim t Revolucionit t dyt industrial.
Hekurudhat mundsuan transportin e lir t materialeve dhe produkteve,
t cilat nga ana tjetr bn q materialet pr ndrtimin e hekurudhave t
kushtonin m lir, dhe u ndrtuan m shum rrug. Hekurudhat gjithashtu
prfituan nga qymyri i lir pr lokomotivat e tyre me avull. Ky
bashkpunim oi n shtrimin e 75.000 milje(120701 km) rrug n SHBA n
vitin 1880, sasia m e madhe kudo n historin botrore .U
zhvilluan:
-Hekuri-eliku-Makineria-Prpunimi i letrs-Karburantet-Materialet
kimike-Teknologjia detare-Goma-Biikleta-Automobili-Shkenca e
aplikuar-Motort dhe turbinat
Prbrjet kimike dhe si formohen atoKur atomet lidhen mes tyre n
sasi t prcaktuara prfitohen prbrjet kimike(pr shembull uji,H2O)
Agregatet e shum prbrjeve quhen przierje (pr shembull
okollata).-Prbrja kimike-Prbrja molekulare-Prbrja organike-Prbrja
jonike-Acidet-Bazat-Oksidet-Kriprat
Acidi Acidi sht komponim kimik, zakonisht i lngshm, me shije t
thart e veti grryese, q prmban hidrogjen dhe q n reaksion me
metalet jep kripra. Varsisht nga bashkimi kimik dallohen edhe
acidet, ndr m t njohurit jan Acidi sulfurik, Acidi yndyror apo
Acidi organik.
Bazat Bazat jan substanca q gjat shprbashkimit elektronik drgojn
n tretsir t vetmin anion, grupin hidroksil (OH) :NaOH = Na+ +
OHTretsira ujore e bazave ka shijen e sapunit dhe ngjyros n t kaltr
letrn e lakmuesit. Bazat prfitohen nn veprimin e ujit n oksidet e
metaleve. Bazat mund t fitohen edhe nga veprimi i disa metaleve n
uj. Sipas numrit t grupeve hidroksile q prmbajn n vete bazat ndahen
n mono dhe poli hidroksile. Emrtimi i bazave bhet duke i shtuar
emrit t metalit fjaln hidroksid, pr shembull hidroksidi i natriumit
(NaOH), hidroksidi i aluminit (Al(OH)3), hidroksidi i argjendit
(AgOH) etj.
Oksidet Oksidet jan lidhje kimike q formohen nga lidhja e
oksigjenit me nj element tjetr. Oksidet jan komponime t oksigjenit
me elemente t tjera. Dallohen oksidet :Oksidet acidike,Oksidet
bazike,Oksidet amfoterne,Oksidet neutralePr nj komponim themi se
sht oksid nse n prbrjen e tij duhet t hyjn atomet e elementit t dhn
dhe oksigjeni prderisa kto t fundit nuk duhet t jen t lidhura njra
me tjetrn.Prndryshe komponimi do t jet peroksid ose superoksid.Nj
ndr komponimet m t rndsishme sht uji n t cilin ndodhet hidrogjeni n
nj lloj izotopi me numr t mass 2 dhe shpesh her quhet si oksidi i
deuteriumit. Oksidet mund t formohen edhe nga elemente ose
substanca t thjeshta t cilat i trajtojm si metale dhe ato q i
numrojm si jometale.Oksidet e tretshme n jometale shpesh her me uj
na japin acide,ndrsa ato t metaleve na japin baza.Oksidet sulfurike
dhe t azotit q i lshojn n atmosfer instalimet industriale
negativisht ndikojn ne organizmat e gjall,prmendoret,objektet dhe
gjrat tjera.Oksidet q kan karakter acidik dhe ato q tregojn cilsi
bazike mund t hyjn edhe n reaksione q sjellin deri te formimi i
kriprave MgO + 2HNO3 = Mg(NO3)2 + H2O Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O
CaO + SiO2 = CaSiO3 CO2 + H2O = H2CO
Kriperat Kriprat jan komponime kryesisht elektrokovalente. Kur
ndodhen n gjendje t ngurt, joni jan t radhitura n rrjete
kristalore. N gjendjen e shkrir dhe kur treten n uj e prqojn rrymn
elektrike. Pr nga prbrja e tyre mund t jen: kripra neutrale, kripra
acidike, kripra bazike, kripra komplekse dhe kripra t dyfishta.
Gjendja agregatePrbrjet kimike mund t shfaqen n shum gjendje. M
t njohurat jan ato t ngurt, e lngt dhe ajo e gazt: n temperatur t
ult molekulat trhiqen fort dhe nuk lvizin, por "dridhen" dhe
shfaqen n gjendje t ngurt; me rritjen e temperaturs fitojn energji
dhe "rrshqasin" mes tyre, duke kaluar n gjendje t lngt; duke e
rritur edhe m shum temperaturn fitojn aq shum energji sa prhapen n
t gjitha drejtimet duke formuar nj gas.
-Gjendjet e materies-Gazrat-Lngjet-T ngurtat-Tretsirat
Gazrat Karakteristik pr t gjitha gazt sht se ato nuk kan form as
vllim konstant, por molekulat e tyre shprndahen ne tr hapsiren
(enn) n t ciln gjenden. Forca trheqese mes molekulave te gazrave
shpesh jan t vogla ose te paprfillshme, si rrjedhoj e ksaj lvizja e
molekulave t gazrave sht kaotike e cila njihet me emrin lvizja e
Braunit. Gjat lvizjes se molekulave t gazrave, ato shpesh ndeshen
me njra-tjetren ose me murin e ens n t ciln gjenden. Numri i
ndeshjeve t molekulave t gazit me muret e ens paraqet presionin e
atij gazi. Tretsirat Tretsirat - kur nj substanc e tretshme tretet
n trets dhe asaj i zhduken thermijat, at dukuri e quajm tretje
kurse przierjen e fituar e quajm tretsire. Komponentt e tretsirave
jan dy : tretsi dhe substanca e tretshme.
Llojet :
tretsir e ngopura,tretsir e pangopur,tretsir e strngopur.
Ligjet e kimis
T gjitha reaksionet kimike dhe transformimet fizike ndodhin
sipas ligjeve kimiko-fizike.Disa nga ligjet themelore te kimis
jan:
Ligji i ruajtjes se masesN shek. XVIII kimisti natyralist
francez Antuan Lavuazer zbuloi se n nj reaksion kimik masa totale e
reaktantve sht e barabart me masn totale t produkteve. Ky vezhgim u
publikua si Parimi i Ruajtjs s Mass, i njohur tani si Ligji i
Ruajtjs s Mass. Kshtu Lavuazeri hodhi posht teorite e
deriathershme.Prfundimisht ky parim mund t formulohet kshtu : Sasia
e prgjithshme e lends ne nj sistem t mbyllur qndron konstante. Ne t
vrtet ky sht nj ligj fenomenologjik dhe sht i vlefshem (jo
gjithmon) pr kimin. N fizikn atomike dhe ate brthamore ky ligj nuk
vlen me dhe zevendesohet me ligjin e ruajtejes s energjis. Nj
shembull prdorimi i ktij ligji sht reaksioni i meposhtem i cili
duhet barazuar, q ka si protagonist elementt natrium (Na) dhe ujin,
i cili prbeher nga Hidrogjeni (H) dhe oksigjeni (O) :Termi barazim
tregon q molet e reaktantve duhet t korrespondojn me ato t
produktve ; n kt rast vihet re shum mir q reaksioni nuk sht i
barazuar, sepse ndodhen 2 atome H nga ana e rekatantve dhe 3 nga
ana e produktve. Ky mosbarazim mund t korigjohet nepermjet shtimit
te 2 moleve uj nga ana e reaktantve dhe i ven nj 2 prpara grupi
hidroksil OH- (jon negativ)
Ligji i veprimit t massShpejtesia e reaksionit kimik sht n
perpjestim te drejt me produktin e perqendrimit te substances
reaguese ne ngritur ne fuqi me kofiecientin e atij barazimi e quajm
Ligji i veprimit te masave.
Ligji i gazeve te HesitLigji i Hesit, ligji i shums s nexhtsive
konstante, i cili u prcaktua experimentalisht nga G.Hessi. Ky ligj
shpreh ndryshimin e entalpis pr do reaksion kimik sht konstant,
pavarsisht nse reaksioni ndodh n nj stad ose me disa stade.
Prandaj, t dhnat termokimike mund t trajtohen algjebrikisht. Le t
jepet shembull, raksionin e grafitit me oksigjenin, i cili prodhon
diokisd karboni t gazt:C (garfit) + O2 CO2 H= -393,5kJKy shndrrim
mund t kryhet, gjithashtu n dy stade: bashkveprimi i grafitit me
oksigjenin, q jep CO, i cili ndiqet nga bashkveprimi i CO me O2, q
jep CO2.Mbledhja e barzimeve kimike pr stadet jep nj prfundim, q
sht i njejt me barazimin pr reaksionin e drejtprdrejt. Me an t
barazimeve kimike shprehet si m posht:C (grafit) + O2 CO H=
-110,5kJCO + 2O2 CO2 H= -283,0kJC (grafit)+ O2 CO2 H= -393,5kJLigji
i AvogadrosLigji i Avogadros. T gjitha gazet me vllim t njjt dhe me
temperatur e trysni t njjt kan t njjtin numr molekulash.
Ligji i DaltonitLigji i Daltonit paraqitet kur dy elemente
bashkohen dhe formojn dy ose m tepr komponime, ather masat e
ndryshme t njrit element q bashkohen me po t njjtin mas t elementit
tjetr qndrojn midis tyre si numra t plot t thjesht.Kt ligj e ka thn
shkenctari Xhon Dalton dhe llogaritet si zgjerim i Ligjit t
Prusit.
Ligji i FaradeitLigji i induksionit i Faradeit sht nj ligj
themelor i elektromagnetizmit, i cili spjegon punn e
transformatoreve, induktorve, dhe llojeve tjera t gjeneratorve
elektrik. Ligji pohon se[1] : Forca elektromotore e induktuar
(shkurt FEM) n nj qark t mbyllur sht e barabarte me derivatin
fluksit magnetik prmes qarkut n lidhje me kohn.Ligji u zbulua nga
Majkell Faradeit n vitin 1831 dhe n mnyre t pavarur n t njeten koh
nga Jozef Henri.N mnyre kuantitative, ligji shprehet me formuln e
mposhtme : ku sht forca electromotore (FEM) n Volt ;B sht fluksi
magnetik prmes qarkut (n Weber).Drejtimi i forcs elektromotore
(shenja negative n formuln e mlartme) jepet nga Ligji i Lencit.
Kuptimi i "fluksit prmes qarkut" shpjegohet me m hollsi n
shembullin e mposhtm.Tradicionalisht, njihen dy rrug pr ndryshimin
e fluksit prmes qarkut. N rastin e FEM t transformatorit ideja sht
ndryshimi i vete fushs, duke ndryshuar korrentin q i jep origjinn
fushs (si tek transformatori), ose duke lvizur nj magnet n mnyre
relative me nj unaze teli prcjells. N rastin e FEM lvizse, ideja
sht q t lvizim nj pjes ose t gjith qarkun prmes nj fush magnetik,
pr shembull, si tek nj gjenerator homopolar.
Mekanika kuantikeKimia fizike sht nj disiplin e ngjashme me
fiziken. Mekanika kuantike sht sektori i fiziks q i ka dhn m shum
shtyse zhvillimit t kimis, duke shpjeguar strukturn dhe
karakteristikat e atomeve e duke krijuar bazat pr trajtimin
matematik t lidhjes kimike
-Elektroni-Protoni-Neutroni-Orbitali-Parimi i prjashtimit i
Paulit-Konfigurimi elektronik-Mekanika kuantike-Brthama e
atomit
Elektroni sht pjesz (grimc) themelore e atomit me ngarkes
elektrike negative qe = -1,6 10-19 coulomb (ngarkes elementare) dhe
ka nj mase rreth 9,10 10-31 kg (0,511 MeV/c). Elektroni i prket
klass s pjeszave t quajtura leptone q mendohet t jen prbrsit
themelor t lnds (d.m.th. nuk mund t ndahen n pjesza m t vogla). S
bashku me brthamn atomike (t krijuar nga protonet dhe neutronet) t
rrethuar nga elektronet, elektronet prbjn atomet; ato jan prgjegjs
pr lidhjet kimike. Masa e elektroneve sht rreth 1/1836 e neutroneve
dhe protoneve.
Rryma elektrike n prues t ngurt ndodh kryesisht pr shkak t
lvizjes s lir t elektroneve. Elektroni paraqitet zakonisht me
shenjn e-. Pjesza e kundrt me elektronin sht pozitroni, q dallohet
pr nga ngarkesa elektrike pozitive.
Protoni Protoni sht nj grimc e qndrueshme pozitive q mund t jet
i lir ose i lidhur me nj brtham atomike, dhe me mas 1,836 her m t
madhe se e elektronit. Protonet gjenden ne berthamen e atomit se
bashku me neutronet. Pr do berthame te elementeve kimike , numri i
protoneve sht gjthmone i njejte dhe percakton vetite e nje atomi;
ky numer sht numri atomik i elementit. Nje proton i vetem sht
berthama e nje atomi te zakonshem hidrogjeni; si i tille sht i
ngjashem me jonin e hidrogjenit (H+). Protonet dhe neutronet jan
nukleone, te cilet mund te lidhen nga forca atomike ne nje berthame
atomike. Kundrlnda e protonit sht antiprotoni, i cili ka ngarkesen
e njejte me protonin por shenje te kundert. Prot = i pari) sht nj
[[Grimca nnatomike|grimc e qndrueshme und t jet i lir ose i lidhur
me nj brtham atomike, dhe me mas 1,836 her m t madhe se e
elektronit. Protonet gjenden ne berthamen e atomit se bashku me
neutronet. Pr do berthame te elementeve kimike , numri i protoneve
sht gjthmone i njejte dhe percakton vetite e nje atomi; ky numer
sht numri atomik i elementit. Nje proton i vetem sht berthama e nje
atomi te zakonshem hidrogjeni; si i tille sht i ngjashem me jonin e
hidrogjenit (H+). Protonet dhe neutronet jan nukleone, te cilet
mund te lidhen nga forca atomike ne nje berthame atomike. Kundrlnda
e protonit sht antiprotoni, i cili ka ngarkesen e njejte me
protonin por shenje te kundert. Protonet mund te shnderrohen ne
neutrone nga kapja e elektronit; ngaqe neutronet jan me te rende se
protonet, kjo ecuri nuk ndodh vetvetiu por vetem kur ushtrohet
energji.Protonet perdoren si predha ne pershpejtimet e grimcave pr
te krijuar dhe studiuar reagimet e berthamave atomike. Ata jan
perberesit kryesore te rrezeve paresore kozmike dhe jan nder
produktet e shprbrjes radioaktive (shih radioaktiviteti) dhe
reagimeve berthamore.Protoni ben pjese ne familjen e
barioneve.Neutronet Neutroni sht thermij apo grimc e atomit.
Neutronet gjindet n brtham t atomit s bashku me protonet (grimcat t
ngarkuar me energji pozitive), ku numri i neutroneve sht i barabart
me numrin e protoneve. Emrin neutron e kan marr prshkak t
neutralitetit n mes t protoneve t ngarukara me energji pozitive dhe
elektroneve t ngarkuar me sasi negative. Masen e berthames e
perbejn protonet dhe neutronet. Brthama e atomitBrthama e atomit
prbhet nga neutronet pa ngarkes (elektricitet) (neutrale), protonet
me ngarkes elektrike (pozitive)dhe elektronet me ngarkes elektrike
(negative). Brthama n prgjithsi sht elektropozitive dhe varet nga
numri i protoneve. Atomet n sistemin periodik t elemenateve
renditen sipas numrit t protoneve n brtham i cili quhet numr
atomik. Shuma e numrit t protoneve dhe neutroneve quht mas e atomit
sepse numri i elektroneve nuk ka ndikim n masn e prgjithshme t
atomit pasi masa e elektronit sht e paprfillshme. Brthama,
logjikisht sikurse vet atomi sht e padukshme pr syrin ton. Mirpo
brthama sht vetm nj e pesdhjeta mij e prerjes trthore t atomit. Po
t mund t fryhej nj atom sa nj stadium futbolli, ather brthama e
fryme do t ishte sa nj konserv e ushqimit n mes t stadiumit, ku
vendoset topi pr t filluar ndeshjen. Edhe pse brthama sht kaq e
vogl, ajo e mban barrn kryesore (me fjal t tjera gati e tr pesha e
atomit sht brthama). N krahasim me brthamn, elektronet jan shum t
lehta; elektroni peshon dymij her m pak se protoni.Po t
parafytyrohej se brthama e atomit, ather duhet t paramendohet atomi
i madh sa nj stadium futbolli
Atomet&Molekulat Atomi sht pjesa m e vogl e elementit kimik
p.sh e hekurit apo bakrit. sht pjesa m e vogl e cila ka vetit e
elementit t cilit i takon. Shkenctart i dallojn atomet, varsisht se
far strukture kan atomet. Atomet jan pjest themelore t elementeve
nga t cilat ndrtohen t gjitha lndt n Gjithsi. ka do t thot fjala
"atom ?" Fjala "atom" rrjedh nga greqishtja e vjetr atomos q n
shqip do t thot i pandashm. Shkenctart n kohn e Greqis antike
besonin se atomi ishte pjesa m e vogl q ekzistonte. Ai, pra atomi,
nuk mund t ndahej m tutje. Ndrsa shkenctart modern, pas shum
shekujve thoshin se kjo nuk sht e vrtet. Pas nj kohe me mjete m
moderne ja arritn q t ndajn atomin dhe vrtetuan se atomi mund t
ndahej n pjes edhe m t vogla. Gjat vrtetimit t mendimit t tyre,
shkenctart modern vren q atomi ishte pjesa m e imt e cila mbante
vetit e elementit q i prkiste.Po t ishte atomi i madh sa nj kok e
gjilprs, ather dora jote to t ishte gjigante Sa sht i madh nj atom
? Atomet e kan nj preje trthore dikur t njmiliontn pjes t
milimetrit. Do t thot, gishti i nj njeri normal, t rritur sht diku
200 milion atome i trash! Po t ishte atomi i madh sa koka e
gjilprs, ather, ti lirisht do ta kaploje token me nj dor. ka kan t
prbashkt i vogli atom dhe sistemi diellor ? Atomet prbhen nga copza
t vogla q lvizin rreth e rrotull nj qendre. Kt qendr shkenctart e
quajn brthama e atomit. Kjo e bn t ngjashm me sistemin diellor ku
rreth diellit lvizin planett."Elektronet sillen rreth brthams si
planett rreth diellit" A i ka pa ndokush atomet ? Po, por jo pa
ndihmn e veglave. Vetm me sy, atomet nuk mund t shihen, pr kt
nevojiten vegla si mikroskopi pr elektrone. Shkenctart me ndihmn e
ksaj vegle e kan par dhe fotografuar. Aty atomet duken si pika t
bardha t mjegullta. A ka gjra m t vogla se atomi ? Brthama n qendr
t nj atomi sht dhjet mij her m e vogl se vet atomi. Elektronet q e
rrethojn jan edhe m t vogla.
A ka ndonj vend n gjithsi ku nuk ka atome ? Shkenctart jan t
mendimit, t bazuar n njohurit e deritashme, se nuk ka. Edhe n
vakuumet, hapsirat boshe, po thuaj se ka atome."E tr gjithsia
prbhet nga atomet" Sa lloje t atomeve ka ? N natyr paraqiten 92
lloje t ndryshme t elementeve kimike. Pra, ka 92 lloje t atomeve,
nga t cilat prbhen elementet kimike n natyr. Shkenctart ja kan
arritur q n labore t krijojn edhe lloje tjera t atomeve. Nga ka
prbhet nj atom ? N qendr t atomit gjendet brthama e prbr nga copza
t imta q thirren protone dhe neutrone. Kjo brtham rrethohet nga
copza t imta q thirren elektrone dhe q kan barrn elektrike dhe
lvizin n udh (trajektore) rrethore prbrenda atomit. Vendi dhe numri
i protoneve, i neutroneve dhe i elektroneve t atomit, ndryshon nga
lloji i atomit. Sa sht e madhe brthama ? Brthama, logjikisht
sikurse vet atomi sht e padukshme pr syrin ton. Mirpo brthama sht
vetm nj e pesdhjeta mij e prerjes trthore t atomit. Po t mund t
fryhej nj atom sa nj stadium futbolli, ather brthama e fryme do t
ishte sa nj konserv e ushqimit n mes t stadiumit, ku vendoset topi
pr t filluar ndeshjen. Edhe pse brthama sht kaq e vogl, ajo e mban
barrn kryesore (me fjal t tjera gati e tr pesha e atomit sht
brthama). N krahasim me brthamn, elektronet jan shum t lehta;
elektroni peshon dymij her m pak se protoni."Po t parafytyrohej se
brthama e atomit, ather duhet t paramendohet atomi i madh sa nj
stadium futbolli" Kush ka thn se atomi nuk mund t krijohet ose
shkatrrohet ? M 1807 nj britanik quajtur Xhon Dalton e publikoj
mendimin e vet mbi atomin. Teoria e tij thoshte se gjitha lndt
prbhen nga atome, dhe atomet as nuk mund t krijohen as t
shkatrrohen. Q nga kjo koh e deri m tani shkenctart kan msuar shum
gjra pr prbrjen e atomit. Edhe pse mendimi i Daltonit nuk ishte
plotsisht i drejt, ai ishte piknisja e shum shkenctarve. Kush ishte
Avogardro ? Grafi (fisnik feudal) italian Amendeo Avgadro ishte nj
matematikan dhe fizikan i njohur q jetoi nga 1776 deri m 1856. Ai e
gjeti dhe tha se atomet krijojn substanca t reja duke u bashkuar n
molekula.
Molekulat ka jan molekulat ? Edhe molekulat jan t padukshme pr
syrin e njeriut, jan pjest prbrse m t vogla t elementeve kimike q i
mbajn vetit e elementit q i prkasin. Le t marrim pr shembull letrn.
Faqja e nj fletore A4 (prmasat e faqes s madhe t fletores) sht
rreth 100 000 molekula t letrs i trash. Po q se e shprbejm nj
molekul prej faqes dhe marrim pjest e saja, ne nuk kemi m t bjm me
letr por me nj mullar t llojeve t atomeve. Secila molekul e nj lnde
prbhet nga nj numr i caktuar i atomeve q lidhen n mes veti n nj
lloj, n gjitha molekulat e lnds. Molekula (nga lat. "molecula",
prej fjals moles - mas, madhsi, "sasi e vogl") sht njsia (grimca) m
e vogl prbrse e nj elementi kimik t pa jonizuar q mund t ekzistoj n
gjndje t lir dhe q ruan vetit e elementit kimik prkats. Mund t jet
nj atomike, q d.t.th. se sht e prbr nga nj atom (si tek heliumi,
argoni, neoni, kseni), ose shum atomike, q prbhet nga shum atome, t
njjt ose t ndryshm. Nj molekule shum atomike (poli atomike) sht e
pa elektrizuar (asnjanse, neutrale) dhe sht e formuar nga atome t
bashkuar nga lidhje kovalente (njvlershe); pr shkak t ndrsjells
(raportit) mes numrit t atomeve t elementeve q e prbjn, shprehen
nga numra t plot. Formula kimike e nj prbrjeje molekulare nuk sht
gj tjetr ve se renditja e elementeve q formojn molekuln dhe t
tepris s prkohshme t donjrs prej tyre. Molekulat e prbra nga atome
t njjt, por t lidhur n hapsir n mnyra t ndryshme quhen izomere. T
gjith trupat prbhen nga molekulat. Kto jan grimca me prmasa t
madhsise \, 10^{-10} m, prandaj veprimi i tyre i veuar sht shum i
vogl. Zakonisht, diktohet vetm veprimi i prbashkt i numrit t madh t
molekulave nga cilat sht i ndrtuar trupi. Pa marr parasysh a lviz
apo nuk lviz trupi, molekulat prbrse t tij gjenden n lvizje t
vazhdueshme kaotike, duke prshkruar rrug zigzage. Rruga zigzage
prbhet nga numr pambarim segmentesh, gjatsia e t cilve sht 100-1000
her m e madhe se prmasat e molekuls. Prandaj, molekula edhe pas nj
kohe t gjat do t gjendet n afrsi t pozits fillestare t lvizjes s
vet. Trupi si trsi nuk lviz ndaj rrethins, ashtu q kjo lvizje
kaotike e molekulave t tij nuk mund t shkaktoj ndonj lvizje
mekanike. Prandaj, veprimi kaotik i lvizjes s molekulave duhet t
diktohet n ndonj mnyr tjetr. sht vrtetuar se ndrrimet t cilat jan n
lidhje me temperaturn jan rezultat i lvizjes kaotike t tyre. Kjo do
t thot se dukurit e nxehtsis mund t shpjegohen me ndihmn e ksaj
lvizje kaotike.
Lidhjet kimike dhe forcat terheqese ndermolekulare-Lidhjet
kimike Lidhja kimike - kur atomet kombinohen njri me tjetrin,
krijohen si rrjedhim i rishprndarjes s elektroneve. Kemi tri lloje
themelore te lidhjeve kimike : lidhja jonike, lidhja kovalente,
lidhja metalike.1.Lidhja jonike prftohet kur elektronet
trensferohen nga nj lloj atomi n nj tjetr. Atomet e njrit nga
elementt reagues humbasin elektrone dhe shndrohen n jone t
ngarkuara pozitivish, dhe quhen katione. Atomet e reagusti tjeter
marrin elektronet dhe shdrohen ne jone te ngarkuara negativish, dhe
quhen anionet.2.Lidhja kovalente, n t ciln elektronet nuk kalojn
nga nj atom n tjetrin, por bhen t prbashkta, ose bashkzotrohet nga
t dy atomet q lidhen. Pra lidhja kovalente sht lidhja q formohet
nga nj cift elektronesh(me spine t kundrta) i prbashkt pr t dy
atomet q lidhen.3. Lidhja metalike haset vetm tek metalet dhe
aliazhet.-Lidhjet jonikeLidhja jonike eshte terheqje elektrostatike
e joneve me ngarkesa te kunderta. Pra kur nj metal vepron me nj
jometal, elketronet kalojn nga atomet e metalit tek atomet e
jometalit dhe formohen nj komponim jonik (ose elektrovalentor)Pra
Lidhjet jonike jan lidhje t elementve t kolons s par dhe t dyt me
elementt e kolons s gjasht dhe t shtat-t. Kjo lidhje nuk konsiston
n bashkndarjen e elektroneve por n marrjen e tyre nga elementi me
elektronegativitet m t lart. Pr shembull;HCl, hidrogjeni sht
element i kolons s par hidhet me klorin, kjo lidhje nuk sht
kovalente sepse klori q sht m elektronegativ se hidrogjeni mban
elektonet m afr vetes. Per shembull: NaCl(kripa e kuzhines)-Lidhjet
kovalentePrve lidhjeve mes metaleve dhe jometaleve, atomet e
jometaleve mund t krijojn lidhje mes veti. Gjat ksaj lidhje, atomet
e jometaleve as nuk lirojn e as nuk pranojn elektrone por bjn
iftzimin e tyre. Kshtu formohet lidhja kovalente. LIDHJA KOVALENTE
FORMOHET ME IFTZIMIN E ELEKTRONEVE T ATOMEVE PRKATSE! Lidhja kimike
e cila formohet si rezultat i formimit t ciftit te perbashket
elektronik quhet lidhje Kovalente. Lidhja kovalente formohet me
bashkimin e elektroneve teke (t pa ciftzuara). Nje cift i
perbashket elektronik midis dy atomeve paraqet nj lidhje kovalente.
Lidhjet kovalente ne molekul mund te jene njefishe, dyfishe, dhe
trefishe. Lidhjet kovalente jane te orientuara ne hapesir dhe e
kushtezojn gjeometrin e molekules. Ne qofte se jane te lidhura dy
atome te cilat kane elektronegativitet te ndryshem, ateher do te
formohet lidhja kovalente e polarizuar. Molekulat e tilla kane
moment dipolar. Momenti dipolar eshte madhesi vektoriale e
orientuar prej skajit pozitiv te molekules kah skaji negativ i
saj.Lidhja kovalete mund t formohet edhe me mbivendosje ansore t
orbitaleve atomike. komponimet t cilat formohen me lidhje kovalente
quhen komponime kovalente. Lidhjet kovalente mund te jen njefishe,
dyfishe, dhe trefishe. qifti i perbashket elektronik shenohet me
nje vije(-)
Lidhja hidrogjenore
Lidhja Hidrogjenore sht trheqje elektrostatike midis atomit te
Hidrogjenit te njrs molekul dhe atomit me elektronegativitet te
lart t molekuls tjetr. Lidhja hidrogjenore midis molekulave te ujit
kushtzon rritjen e forcave te kohezionit midis tyre. N prgjithsii
te gjitha komponimet te cilat formojn lidhje hidrogjenore kane
konstanta te larta fizike (pik te larte te shkrirjes dhe pik te
lart te vlimit) kjo rezulton pershkat te trheqjes se madhe midis
molekulave. Pr shkputjen e ktyre lidhjeve duhet te shpenzohet nj
sasi e madhe e energjis.Lidhja hidrogjenore ndikon edhe ne gjendjen
e ujit duke asocuar molekulat e ujit kjo eshte arsyeja se pse uji
ne kushte normale eshte ne gjendje te lengshme ky shkak kushtezon
edhe egzistencen e te gjitha qenieve te gjalla (duke ditur se uji
eshte kusht egzistence per qeniet e gjalla).Roli i Lidhjes
hidrogjenore sht i madh. Struktura dhe funksioni i shume
komponimeve prbrse te shume organizmave te gjalle jan te kushtzuara
nga prania e lidhjes hidrogjenore. Te gjitha funksionet jetsore q i
zhvillojn organizmat e gjall jan te kushtzuara nga lidhjet
hidrogjenore midis komponimeve organike q jan prbrs te tyre.
Prandaj, mund te themi se ky lloj i lidhjes mundson zhvillimin e
jets ne planetin tone.
Lidhjet metalike
Lidhja metalike -formohet ndermjet atomeve te metaleve. Metalet
leshojn elektrone dhe shndrrohen ne jone pozitive (kaitone). Te
metalet elektronet jane te levizshme(Delokalizuara),dhe mundesojn
bartjen e rrymes elektrike dhe per kete arsye metalet quhen perques
te rendit te par(I).-Atomet ne molekula jane te lidhura me lidhje
kimike,kurse ndermjet molekulave forcat te cilat veprojn quhen
Forca Ndermolekulare. Forcat ndermolekulare jane: Forcat e Van Der
Valsit dhe Forcat e Londonit.
Kimiste te suksesshemAlfred NobelKimist suedezLindi me 21 tetor
te vitit 1833 ne Stokholm,Suedi Krijoi mimin NobelMbeti i
pamartuarMori nje doktorature nderi nga Universiteti i Upsals
Dimitri Ivanovi MendelejevKimist rusLindi me 27 janar 1834 ne
Tobolsk ,RusiKrijoi tabelen periodike te elementeveMori medaljen
DaviMori mimin FaradeyNe nder t tij elementi i 101-t u emerua
Mendelevium
Christian Friedrich Schnbein lindi m 18 tetor 1799 n Metzingen,
Zvicr dhe vdiq m 29 gusht 1868 n Baden-Baden. Ishte kimist
gjermano-zvicran. Ai ishte zbuluesi i ozonit (1839), zbuloi metodn
e qelizave galvane si dhenitrati i celulozs.
Sir Ernest Rutherford, Baron i par Rutherford of Nelson, lindi m
30 gusht 1871 n Brightwater afr Nelson n Zeland e re dhe vdiq m 19
tetor 1937 n Cambridge. Ishte nga Zelanda e Re, por punoi n Angli
si studiues i fiziks brthamore. N vitin 1908 mori mimin Nobel. Dhe
q nga viti1931 ishte baron i Rutherford of Nelson.
Henry CavendishHenry Cavendish FRS (10 Tetor 1731 24 Shkurt
1810) ishte filozof britanez, shkenctar, dhe nj kimist dhe fizikan
i rndsishm teorik dhe eksperimantal. Kevendishi njihet pr zbulimin
e hidrogjenit ose si e quajti ai "ajrit t ndezshm shpejt". Ai
prshkruan densitetin e ktij ajri, i cili formon ujin n oksidim, n
nj letr t vitit 1766 "On Factitious Airs". Antoine Lavoisier e
riprodhoi m von eksperimentin e Kevendishit dhe ai dha elementit
emrin e tij.Si nj njeri i turpshm (thuhet se ka qen me
autizm),Kevendishi njihet pr saktsi dhe precizitet n hulumtimet e
tij n kompozimin e ajrit atmosferik, vetit e gazrave t ndryshm,
sintezn e ujit, ligjin kryesor mbi atraksionin dhe riplusionin
elektrik, nj teori mekanike t nxehtsis, dhe llogaritjet e
densitetit (dhe kshtu edhe t mass) s Toks. Eksperimenti i tij pr
matjen e densitetit t Toks njihet si Eksperimenti i
Kevendishit.Joseph BlackJoseph Black lindi m 16 prill 1728 n
Bordeaux, Franc dhe vdiq m 10 nntor 1799 n Edinburgh. Ishte
fizicient dhe kimist skocez. Ai sht zbuluesi i dioksidit t
karbonit, si dhe t elementit kimik magneziumit si dhe t nxehtsis
latente.Joseph Louis Gay-Lussac Joseph Louis Gay-Lussac lindi m 6
dhjetor 1778 n Saint-Lonard-de-Noblat, Franc dhe vdiq m 9 maj ose10
maj 1850 n Paris. Ishte fizikan dhe kimist francez. Shquhet pr dy
ligjet e tij mbi gazrat.Joseph Priestley Joseph Priestley lindi m
13 mars 1733 n Birstoll afr Leedsit, Angli dhe vdiq m 6 shkurt 1804
n Northumberland,Pennsylvania, ShBA. Ishte teolog, filozof, kimist
dhe fizikan anglo-amerikan. N periudhn nga viti 1772 deri n
vitin1774 e zbuloi amoniakun dhe acidin klorhidrik. Ai njihet si i
pari n historin e kimis q e izoloi oksigjenin.Sir John Anthony
Pople Sir John Anthony Pople lindi m 31 tetor 1925 n Burnham-on-Sea
Angli, dhe vdiq m 15 mars 2004 nn Sarasota, Florid. Ishte kimist
teorik si dhe matematikan anglez. Pople n vitin 1998 s bashku me
Walter Kohn mori mimin Nobel n lmin e kimis.Jean Servais Stas Jean
Servais Stas lindi m 21 gusht 1813 n Lwen, Belgjik dhe vdiq m 13
dhjetor 1891 n Brysel. Ishte kimist belg dhe pr her t par zbatoi
matjen e peshs s atomit, ndr tjerash t Karbonit.Linus Carl Pauling
Linus Carl Pauling lindi m 28 shkurt 1901 n Portland, Oregon dhe
vdiq m 19 gusht 1994 n Big Sur, Kaliforni. Ishte kimist amerikan me
prejardhje gjermane. N vitin 1954 mori mimin Nobel pr kimis kurse n
vitin 1962 mori mimin Nobel pr paqe.
Majkell FaradejKimist anglez Lindi me 27 shtator te vitit 1791
ne Britanine e MadheKishte nivel te ulet arsimorZbuloi
benzinenProfesori i pare ne institutin anglez Royal
InstitutionAlbert Ajnshtajni mbante nje portret te Faradeit ne
murin e studios se tij Otto Hahn lindi m 8 mars 1879 n Frankfurt am
Main, Gjermani dhe vdiq 28 korrik 1968 n Gttingen. Ishte kimist
gjerman. N vitin 1944 dhe 1951 mori mimin Nobel n lmin e kimis.
Otto Paul Herrmann Diels lindi m 23 janar 1876 n Hamburg, Gjermani
dhe vdiq m 7 mars 1954 n Kiel. Ishte kimist gjerman. N vitin 1950 s
bashku me Kurt Alder mori mimin Nobel n lmin e kimis. Robert Boyle
lindi m 25 janar 1627 n Lismor, Irland, dhe vdiq m 30 dhjetor 1691
n Londr. Ishte shkenctarirlandez formluesi i emrtimit modern t
elementeve kimike si dhe emrtimeve n lmin e fiziks. Ai bri e zbuloi
lidhjen mes presionit(shtypjes) dhe vllimit t gazit, e q shpesh
quhet ligji i Boyle-Mariotteit.Formula Boyle: ose ku sht shtypja e
sht Vllimi.Ai arriti t prfitoj alkoholin metilik dhe acetonin. Me
librin e tij "The Sceptical Chemist" (Kimisti skeptik) ndikoi shum
n zhvillimin e kimis. Rudolph Pariser lindi m 8 dhjetor t vitit
1923 n Harbin, Kin. sht nj kimist amerikan, i kimis fizikale si dhe
Polimerkismist. Wilhelm Fresenius lindi m 17 korrik t vitit 1913 n
Berlin dhe vdiq m 31 korrik t vitit 2004 n Wiesbaden, Gjermani.
Ishte nj kimist dhe udhheqs i Instituti Fresenius. Sir William
Ramsay lindi m 2 tetor 1852 n Glasgow dhe vdiq m 23 korrik 1916 n
High Wycombe. Ishte kimist dhe nobelist skocez.
Henning BrandRrethanat e lindjes Brand jan t panjohura, por ai
ka lindur n vitin 1630 dhe vdiq n 1710. Disa burime prshkruajn
origjinn e tij si t prulur dhe tregojn se ai kishte qen nj nxns
qelqi krijues, si nj djal i ri. Megjithat, korrespondenca nga
gruaja e tij e dyt Margareta deklaron se ai ishte me nivel t lart
shoqror. N do rast ai mbajti nj post si nj oficer i ri i ushtris
gjat Lufts Tridhjetvjeare dhe pajn e gruas s tij t par ishte e
konsiderueshme, duke e lejuar at pr t ndjekur alkimin me te ln
ushtrin. Ai ishte nj nga kerkuesit e shumte pr gurin Filozofik.
Fosfori do t thot "duke pasur drit." Ai u zbulua n vitin 1669.
Albert Hofmann (11 janar 1906 - 29 Prill 2008)ishte nj shkenctar
zviceran i njohur mir pr t qen personi i par pr t sintetizuar, ha,
dhe t msojn nga efektet psikodelike e dietalamide acid lysergik
(LSD). Hofmann ishte personi i par qe izoloi, sintetizoi, dhe emri
kryesor psychedelic komponimeve krpudha psilocybin dhe psilocin.Ai
ishte autor i m shum se 100 artikuj shkencor dhe libra t shumta,
duke prfshir LSD:. Mein Sorgenkind (LSD: My Problem Child). N vitin
2007, ai ndau vendin e par, s bashku me Tim Berners-Lee, n nj list
prej 100 gjenive m t mdha t jetess, botuar nga gazeta Telegraph.
Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro di Quaregna e di Cerreto, [1]
Numrimi i Quaregna dhe Cerreto (9 gusht 1776, Turin,
Piedmont-Sardinia - 9 July 1856), ishte nj shkenctar italian, i
shquar pr kontributin e tij n teorin molekulare tani i njohur si
ligji i Avogadro, i cili thot se vllime t barabarta t gazrave nn t
njjtat kushte t temperaturs dhe presionit do t prmbaj nj numr t
barabart t molekulave. N nder t tij, numri i subjekteve fillore
(atomet, molekulat, joneve apo grimcave t tjera) n 1 mol t nj
substance, 6,02214179 (30) 1023, sht i njohur si Avogadro
vazhdueshme, nj nga shtat njsive baz SI dhe t prfaqsuar nga NA.
Gilbert Lewis Newton ForMemRS [1] (23 tetor, 1875 - 23 March, 1946)
[2] ishte kimisti amerikan i njohur pr zbulimin e lidhjes kovalente
dhe konceptin e tij t ifteve elektronike; Lewis strukturat e tij
dot dhe kontributet tjera pr teorin e bonove valence kan formuar
teorit moderne t lidhjes kimike. Lewis kontribuoi me sukses t
termodinamiks, photochemistry dhe izotopeve, dhe sht i njohur edhe
pr konceptin e tij t acideve dhe bazave.
Kuriozitete rreth kimis Gjate punimeve te kongresit te Unionit
Gjeofizik Amerikan eshte hedhur nje ide e padegjuar me pare per te
ulur temperaturen e Tokes. Sipas nje shkencetari, hedhja e sulfurit
ne atmosfere do te ndikonte ne uljen e ndjeshme te temperaturave ne
planetin tone. Por kjo hipoteze eshte ndeshur menjehere me
kundershtime te medha, pasi mendohet se sulfuri ne atmosfere do
shkaktonte shira me permbajtje sulfurike dhe do te ndikonte ne
zgjerimin e vrimes se ozonit. Projektin e sulfurit e ka prezantuar
fituesi i cmimit Nobel per kimine, holandezi Paul Jozef Crutzen, i
cili bashke me kolegun Thomas Wigley e ka mbajtur gjalle debatin
per te ardhmen e planetit. Behet fjale per te hedhur ne atmosfere 1
milione ton sulfur ne nje lartesi 10-15 km ne zonen e Tropikut,
shprehet Crutzen qe po e studion kete ide qysh prej vitit 2006.
Pasi te arrije ne kuoten e caktuar te lartesise, materiali do te
digjet ne menyre qe te transformohet ne bioksit sulfurik qe me pas
konvertohet ne sulfat. Kjo perberje kimike thith nje pjese te madhe
te rrezeve diellore, cka do te ule ndjeshem temperaturen mesatare
te Tokes. Ky operacion duhet te kryhet cdo dy vjet, vijon
shkencetari holandez. Per te hedhur ne atmosfere 1 milione ton
sulfur do te nevojiteshin 30 mije topa stratosferike dhe kostoja e
projektit arrin deri ne 14 miliarde euro ne vit. Nga ana tjeter,
kundershtaret e projektit thone se pervec shirave sulfurike dhe
zgjerimit te vrimes se ozonit, hedhja e sulfurit ne atmosfere mund
te ndryshoje edhe regjimin e jetes se gjalle ne Afrike dhe Azi.
Hipoteza e fundit do te rrezikonte jeten e miliona njerezve ne
nevoje, shprehet Alan Robock nga Universiteti Rutgers. Nderkohe,
gjate samitit te San Franciskos jane hedhur edhe disa hipoteza te
tjera per menyren e uljes se temperatures ne Toke, por ajo e
shkencetarit holandez eshte afruar me shume me realitetin. Molekula
q ka formn e rrathve t Olimpikut, sht e gjer 1.2 nanometra q i bie
rreth 100,000 her m e holl se flokt e njeriut, sht molekula m e
vogl e krujuar ndonjher.Kjo arritje u b n bashkpunim me Shoqrin
Rojale t Kimis (RSC), Universitetit Warwich dhe Hulumtimeve IBM, t
cilt prdorn nj kombinim t kimis sintetike dhe teknologjin e
imazheve.elsi pr arritje t zbrthimit atomik qndron n maj t mpreht
dhe t definuar si dhe tek stabiliteti i lart i sistemit. Ne e bm kt
duke kapur me kujdes atomet dhe molekulat nj nga nj dhe kshtu
krijuam atomin ose molekuln kryesore". Kjo ishte nj pjes e
deklarats s shkenctarit kryesor q u mor me kt zbulim.
Ky ishte projekti yne!!Faleminderit per vemendjen!!