PROGRAMACIÓN: CULTURA CLÁSICAxmnicol.blogaliza.org/files/2008/04/programacion-cultura-clasica... · A materia cultura clásica supón o primeiro achegamento sistemático, e quizais

PROGRAMACIÓN: CULTURA CLÁSICA

Departamento de Latín. I.E.S. San Tomé de Freixeiro Página 1

Cultura Clásica



ÍNDICE

1. OBXECTIVOS DA ENSINANZA SECUNDARIA OBRIGATORIA 2. INTRODUCCIÓN 3. CONTIDOS DA MATERIA CULTURA CLÁSICA 4. SECUENCIACIÓN DAS UNIDADES POR TRIMESTRE



1. OBXECTIVOS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA (Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Nº 136 _ Venres, 13 de xullo de 2007)

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades que lles permita:

a) Asumir responsablemente os seu deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas outras persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes da información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexos, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira apropiada. j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e das outras

persoas, así como o patrimonio artístico e cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturas do mundo.

k) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das outras persoas, aprender a coidalo, respectar as diferenzas, afianzar os hábitos do coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade. Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora.

l) Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación.

m) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara ao exercicio deste dereito.

n) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade.



2. INTRODUCCIÓN A MATERIA CULTURA CLÁSICA A materia cultura clásica supón o primeiro achegamento sistemático, e quizais o único, ao mundo grecorromano, do que poida dispor o alumnado ao longo do seu proceso formativo. Integrada no currículo da educación secundaria obrigatoria, compaxina o coñecemento e comprensión do mundo clásico cunha toma de conciencia da súa presenza no mundo actual. O estudo do mundo grecolatino nas áreas da cultura, a literatura, as artes e as ciencias, e o recoñecemento da súa transmisión e continuidade, será de grande importancia para tomar e ter conciencia da súa identidade. Esta materia ten un obxectivo básico: coñecer os aspectos máis relevantes das sociedades e as culturas de Grecia e Roma e descubrir desde o mundo de hoxe o fío que nos guía ata elas. A cultura grecolatina, patrimonio común e irrenunciable, é a base necesaria dunha parte moi considerable do pensamento humano occidental, e as formas creadas polo xenio de gregos e romanos constitúen o soporte e a esencia da nosa civilización. Mediante a comparación constante entre o seu contorno e a diversidade dos clásicos Grecorromanos o alumnado será quen de recoñecer en que medida o seu presente é froito, xa directo, xa interpretado por sucesivas xeracións, dun rico proceso creador que transcorre ao longo de máis de trinta séculos de historia. Pero esta achega, aínda que moi importante, non é exclusivo, polo que deberá valorar tamén aqueles elementos asimilados doutras culturas. Así mesmo, comprobará de que xeito a cultura clásica se converte na enerxía vivificadora de todo renacemento cultural, e en particular de aquel co que se inaugura a época moderna. O coñecemento do marco xeográfico e histórico e dos aspectos máis relevantes das sociedades grega e romana, desde as que se transmitiron modos de vida, institucións ou creacións literarias, técnicas e artísticas achegará un instrumento de referencia necesario para entender a configuración e o progreso de Europa, os antecedentes históricos da organización social, e a delimitación dos dereitos das persoas. O estudo básico dos fundamentos das linguas grega e latina, das regras elementais de evolución fonética e da formación das palabras dota o alumnado dos coñecementos necesarios para comezar a entender a evolución lingüística, determinar os procesos de cambio fonético e semántico e ilustrar os procedementos que actúan na formación do léxico. A cultura que modelou o noso presente e fixa boa parte dos nosos canons estéticos é tamén transmisora de valores universais, que entroncan a nosa herdanza cultural coas raíces do mundo clásico. O acercamento ás narracións míticas xunto coa lectura, aínda que fragmentaria, de textos da literatura clásica axudará a observar como temas e tópicos da cultura grecolatina se transmitiron ata hoxe e seguen vivos nos nosos escritos e mesmo nas expresións da lingua cotiá. O seu carácter opcional fai necesario dotar ao ensino desta materia dunha gran flexibilidade para adecualo á realidade de cada centro e do seu alumnado. As directrices deste currículo han de tomarse como orientacións abertas cara ao logro dos obxectivos sinalados para a etapa. Os contidos distribúense en tres bloques:

Bloque 1, Grecia e Roma como civilizacións históricas singulares. Bloque 2, As pegadas do mundo clásico. Bloque 3, Nocións básicas de lingua e literatura gregas e latinas.



3. CONTIDOS DA MATERIA CULTURA CLÁSICA

a) Grecia e Roma como civilizacións históricas singulares.

• O mito fronte á razón: o espazo xeográfico mítico fronte ao real. A lenda fronte á historia. O pensamento mítico fronte ao lóxico. O heroe fronte ao home.

• Polis e civitas: o home da areté e o home da virtus. As sociedades grega e romana e as súas manifestacións artísticas e culturais: literatura, filosofía, arquitectura, política, relixión, arte; o espazo público; o exército; a política; a xustiza; a economía.

• O individuo: o espazo privado. Clases sociais. Costumes e afeccións; o traballo; o vestido e a hixiene; a comida; as viaxes; relacións privadas. A familia; a educación.

• As fontes: as literaturas grega e romana: características xerais. Semellanzas e diferenzas. A literatura clásica e a súa continuidade en Europa. Os principais xéneros.

• A arqueoloxía. Os restos máis importantes; o seu valor artístico, cultural e documental. Os restos no noso contorno.

b) A herdanza da cultura clásica.

• Romanización de Europa: historia dun proceso. A supervivencia da cultura indíxena:

ritos ligados aos ciclos da natureza, festas, topónimos, tradicións... • As pegadas do mundo clásico: que é romano; que é grego. ( literatura, arte, dereito,

ciencia, obras públicas, técnica, filosofía...). • A mitoloxía e a súa presenza na cultura occidental. • A organización e o cómputo do tempo. • A civilización grecorromana como elemento rexeitado ou reivindicado: os

renacementos. • A herdanza clásica como elemento unificador de Europa. Estudo crítico.

c) Iniciación aos elementos básicos das linguas de Grecia e Roma.

• Do alfabeto ao abecedario. Breve historia da escritura.Signos e materiais. • As familias lingüísticas. O indoeuropeo. As linguas romances. • As linguas flexivas. • A evolución das linguas. O latín como orixe de galego e castelán. • O vocabulario. Palabras patrimoniais, semicultismos,cultismos, latinismos,

helenismos, prefixos, sufixos. Palabras procedentes doutras linguas: Razón lingüísticas, históricas e culturais.

4. CRITERIOS DE AVALIACIÓN

a. Identificar en textos traducidos de autores clásicos e modernos, despois de resumilos, aspectos históricos ou culturais.

b. Localizar no tempo e no espazo as etapas básicas das culturas grega e romana e os seus feitos máis relevantes, os elementos de cambio e continuidade e as relacións con outras culturas coetáneas.

c. Identificar as formas básicas de organización social e política de Grecia e de Roma e a súa continuidade no mundo de hoxe.

d. Localizar no espazo xeográfico as civilizacións grega e romana, así como recoñecer os elementos relevantes do patrimonio arqueolóxico e artístico na Gallaecia e Hispania.

e. Distinguir nas diversas manifestacións literarias, artísticas e, incluso, científicas de todos os tempos, a mitoloxía clásica como fonte de inspiración.

f. Identificar elementos do legado lingüístico común das linguas románicas actuais. Recoñecer o vocabulario grecolatino nas linguas modernas.

g. Recoñecer os trazos esenciais de cada xénero literario. h. Identificar aspectos significativos da achega da cultura clásica.



i. Valorar criticamente a herdanza dos clásicos e as posibilidades de influencia no mundo actual, establecendo relacións entre algúns dos valores, disposicións e costumes.

j. Manexar recursos que permitan elaborar, coa axuda do profesorado, un traballo temático sinxelo sobre calquera aspecto da produción artística e técnica, a historia, as institucións, ou a vida cotiá en Roma.

1º trimestre

Unidade 1. As linguas e a súa orixe clásica

INTRODUCCIÓN

A primeira unidade pretende concienciar aos alumnos da importancia do latín e o grego na linguaxe, non só cotián senón tamén intelectual.

Para que o estudo das linguas sexa máis motivador convén partir do coñecemento que teñen os alumnos da súa propia lingua, para que coñezan aos poucos o latín do que provén. No achegamento a unha lingua como a grega tamén se suxire partir dos coñecementos previos

dos alumnos en materia de helenismos incorporados ao seu idioma. O profesor poderá insistir nas actividades para que descubran, a través delas, os elementos teóricos que non están explícitos nos diferentes apartados.

A presentación de diferentes sistemas de escritura ten como fin o comunicar a idea de que os nosos carácteres latinos non son os únicos que existen.

ENFOQUE E ESTRUTURA DA UNIDADE

Esta unidade pretende iniciar aos alumnos no coñecemento das linguas latina e grega. Procurouse que esta iniciación non teña un nivel alto e enfocouse desde unha perspectiva non puramente lingüística, senón máis ben práctica, cun gran número de actividades.

O tema empeza coa presentación do alfabeto grego que, pola peculiaridade dos carácteres que a transcriben, supón o descubrimento dun mundo exótico. É este perfil «estraño» da escritura grega o que pode constituír o principal atractivo para os alumnos. Preséntase o alfabeto grego (en maiúsculas e minúsculas) con obxecto de que os alumnos familiarícense con el e sexan capaces de descifrar palabras sinxelas e nomes transliterando a grafía grega en latina.

O tema central trata da orixe das linguas europeas: compáranse as distintas linguas románicas e preséntanse algunhas claves para entender a evolución do latín ao castelán. Este apartado complétase cunha introdución ao legado léxico que o latín e o grego deixaron na nosa lingua.

Péchase a unidade coa presentación doutros sistemas de escritura diferentes como xeito de introducir os carácteres gregos, emparentados cos fenicios. Ao tratar brevemente a historia da



escritura, que se desenvolve ao longo de miles de anos, insistirase na variación dos signos que empregan, por exemplo, a escritura cuneiforme mesopotámica e a xeroglífica exipcia.

OBXECTIVOS

• Entender o alfabeto grego e a súa orixe fenicia como medio para analizar a lingua grega

• Iniciarse no coñecemento da lingua grega a partir de helenismos que existen na nosa lingua.

• Iniciarse no coñecemento do latín a partir das linguas actuais.

• Coñecer a orixe común da maior parte das linguas europeas.

• Identificar os idiomas europeos que, como o castelán, derívanse do latín.

• Recoñecer elementos lingüísticos presentes en linguas diversas como manifestacións da súa orixe común e valorar a súa diversidade como mostra de riqueza cultural.

• Descubrir como se derivaron as distintas linguas que proveñen do latín.

• Valorar a importancia dos étimos gregos en castelán.

• Coñecer os diferentes sistemas de escritura que se desenvolveron.

• Identificar as características das divindades grecolatinas.

CONTIDOS

CONCEPTOS

• O alfabeto grego como antecedente da maioría dos alfabetos actuais.

• Orixe fenicio do alfabeto grego.

• Continuidade de elementos grecolatinos nas linguas actuais.

• A orixe das linguas europeas: o indoeuropeo.

• A expansión do latín: as linguas romances.

• Latinismos e cultismos máis frecuentes na lingua castelá.

• Prefixos e sufixos derivados do latín que máis se utilizan no noso idioma.

• Evolución e historia dos sistemas de escritura.

• Carácteres e dirección da escritura.

• Os helenismos do castelán no noso vocabulario cotián.

• Ares-Marte, deus da guerra . PROCEDEMENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

• Práctica de escritura con carácteres do alfabeto grego.

• Consulta e interpretación de mapas.

• Elaboración de táboas e esquemas a partir dos datos proporcionados.

• Consulta de distintas fontes para solicitar información.

• Identificación de conceptos a través de imaxes.

• Aplicación das regras de derivación do latín a algunhas linguas romances.

• Procura de información e contraste coa ofrecida.

• Lectura crítica de textos históricos e literarios.

• Realización das actividades de cada un dos apartados.

• Localización nun mapa das zonas dos distintos dialectos gregos.

• Análise etimolóxico de helenismos.



• Afondamento na mitoloxía e práctica de actividades sobre os deuses. ACTITUDES

• Interese por coñecer as fontes clásicas da nosa cultura e, en especial, a orixe das linguas romances que se falan en España.

• Curiosidade por identificar os cambios e a evolución que experimentou a nosa lingua a partir do latín.

• Afán de progresar no coñecemento e o uso da propia lingua.

• Interese por coñecer o alfabeto grego e os helenismos. EDUCACIÓN EN VALORES

• Educación para a convivencia: o achegamento dos alumnos ás orixes da súa lingua serve para pór de manifesto os múltiples lazos de unión que existen entre a nosa cultura e a doutros países europeos. O coñecemento dos distintos tipos de escritura e da evolución do alfabeto grego ata os que utilizamos na actualidade propicia o achegamento dos alumnos cara ao valor da interculturalidade.

• Educación para a paz: o coñecemento de linguas distintas á nosa ofrece unha boa ocasión para abrir un debate acerca das razóns culturais que asemellan e diferencian ás distintas nacionalidades, e que a miúdo se aducen como causantes de conflitos políticos e ata bélicos

COMPETENCIAS QUE SE TRABALLAN

COMPETENCIAS XERAIS

Comunicación lingüística

• Ler e comprender as fontes clásicas nas que se fai referencia ao nacemento da escritura e das linguas.

• Elaborar respostas escritas e orais sobre o tema.

• Buscar as ideas principais do tema e extraer conclusións.

• Descubrir a importancia do léxico grecorromano no vocabulario.

• Aprender a escribir e ler con grafías gregas.Tratamento da información e competencia dixital

• Utilizar fontes primarias e secundarias para conseguir información sobre a orixe das linguas.

• Aplicar técnicas de sínteses, de identificación de palabras crave e de distinción entre ideas principais e secundarias.

• Buscar información en Internet e en enciclopedias.

• Aplicar a información na interpretación de imaxes, nas que aparezan diferentes sistemas de escritura.

• Ler textos históricos sobre a orixe do alfabeto grego.

Competencia social e cidadá

• Estudar a orixe das linguas e os sistemas de escritura e recoñecer que na Antigüidade

era un trazo de diferenciación social.

Aprender a aprender



• Potenciar a adquisición de destrezas para organizar a aprendizaxe.

• Recoñecer que o estudo da orixe das palabras é unha fonte de información para aprender novo vocabulario.

• Incorporar ao vocabulario algúns étimos gregos.

Autonomía e iniciativa persoal

• Realizar as actividades do CD que acompaña ao libro como método de mellora e superación, aumentando a autonomía e iniciativa persoal.

• Utilizar a información estudada para formar opinións sobre a orixe das linguas.

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS

Competencia espazo-temporal

• Localizar no espazo e o tempo as diferentes fases de evolución das linguas.

• Situar nun mapa as linguas e os países.

• Analizar a continuidade na actualidade do legado lingüístico do mundo clásico.

• Estudar que sistemas de escritura existen ou existiron e situalos no tempo.

Pensamento social

• Interpretar a evolución e o legado da lingua na actualidade.

• Recoñecer a importancia do estudo do vocabulario como vehículo de comunicación na sociedade.

Competencia en expresión cultural e artística

• Respectar o patrimonio cultural clásico como fonte de coñecemento

• Utilizar a linguaxe como medio de expresión cultural e social.

Unidade 2. A relixión grecorromana

PRESENTACIÓN

A segunda unidade trata a relixión en Grecia e Roma desde varios puntos de vista. A relixión antiga non só é mitoloxía, un tema atractivo para os mozos, senón tamén o estudo

Dos rituais, os oráculos, as celebracións relixiosas, polo que non é aconsellable limitarse a contar historias de deuses e heroes.




A unidade iníciase cunha explicación acerca dos oráculos e a súa importancia para a vida cotiá e ata política na Antigüidade, e fálase dos lugares nos que se verificaban esas consultas ás divindades.

A relación do home coa divindade non se limitaba aos oráculos, senón que se manifestaba tamén nos distintos tipos de culto, pregarias e sacrificios, nos que os sacerdotes desempeñaban un destacado papel. Para iso estipuláronse unhas festas relixiosas en honra aos deuses.

A unidade termina cunha panorámica sobre a vida logo da morte entre os antigos e os enterramentos.

Cómpre que o achegamento ao tema da relixión e a mitoloxía se faga desde as distintas perspectivas expostas. A consulta aos deuses sobre o futuro do home é unha cuestión de absoluta actualidade, mentres que o culto e o respecto ao mundo dos mortos constitúen un tema universal e eterno. Estes dous aspectos da unidade poden ser traballados buscando todas as conexións posibles cos intereses dos alumnos.

OBXECTIVOS

• Asimilar a relixión grega e romana como elemento clave na nosa herdanza cultural.

• Diferenciar os cultos oficiais, domésticos e dos antepasados, e a relevancia dos colexios sacerdotais.

• Distinguir as fases no desenvolvemento desta relixión.

• Relacionar a continuidade da mitoloxía clásica en épocas posteriores.

• Identificar as características das divindades grecolatinas máis importantes.

• Valorar a diversidade de tendencias relixiosas na Antigüidade.

• Comprender a crenza en oráculos e adiviñacións nas antigas Grecia e Roma.

• Entender a importancia dos santuarios na sociedade grega.


CONTIDOS

CONCEPTOS

• O oráculo de Delfos.

• Peculiaridades da relixión clásica.

• Culto público e relixiosidade individual.

• Os colexios sacerdotais: pontífices, flámines, arúspices, augures e vestales.

• A pregaria e o sacrificio.

• Lugares de culto.

• As divindades olímpicas.

• As supersticións.

• Relixións histéricas.

• O culto aos mortos.

• Os enterramentos.



• Continuidade da mitoloxía en épocas posteriores.

PROCEDIMENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

• Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados coa mitoloxía.

• Contraste entre os cultos estatais grecorromanos.

• Distinción dos atributos e as funcións das divindades clásicas.

• Localización nun mapa dos lugares dos distintos santuarios e oráculos.

• Análise de termos e expresións lingüísticas relacionados coa mitoloxía.

• Procura de pegadas da mitoloxía clásica en distintos ámbitos.

• Relación dos principais deuses gregos co seu correspondente latino.

• Elaboración de cadros xenealóxicos dos deuses.

• Procura de información e contraste coa ofrecida.

• Afondamento na mitoloxía e práctica de actividades sobre os deuses.

ACTITUDES

• Valoración crítica das crenzas clásicas.

• Afección á lectura de textos sobre mitoloxía.

• Curiosidade por comprender os mitos clásicos como explicación dos fenómenos da natureza e da existencia.

• Afán de coñecer a tradición clásica na historia da arte.

• Valoración crítica do emprego dos mitos clásicos na nosa tradición literaria.

• Interese pola identificación do léxico español relacionado coas crenzas.

• Aceptación dos elementos relixiosos grecolatinos como elementos da nosa propia cultura.

• Utilización dos mitos heroicos grecolatinos para comprender mellor a dimensión humana do home.

Capacidade de traballo en grupo.

EDUCACIÓN EN VALORES

• Educación para a convivencia: a diversidade de crenzas e relixións, reflectida en múltiples mitos e tradicións, favorece o valor da coexistencia de distintas culturas.

• Educación cívica: o patrimonio histórico artístico que herdamos dos gregos axuda a apreciar os valores culturais da nosa civilización.


COMPETENCIAS XERAIS


• Ler e comprender as fontes clásicas referidas ao tema.



• Elaborar respostas escritas e orais sobre a relixión grecorromana.


Tratamento da información e competencia dixital

• Utilizar fontes primarias e secundarias para conseguir información sobre o Oráculo de Delfos.

• Buscar información en Internet e en enciclopedias sobre os deuses olímpicos.

• Aplicar a información na interpretación de imaxes, nas que se poidan atopar información sobre o mundo dos mortos.

• Ler textos históricos sobre a relixión.

• Obter información sobre a Pitonisa, os flámines, as Vestales, etc.


• Descubrir que costumes relixiosos se seguen mantendo hoxe en día.

• Pescudar cales eran os sistemas de enterramento no mundo antigo e comparalos cos realizados na actualidade.

• Recoñecer nos ritos relixiosos a importancia do status social e o papel de cada individuo.

• Potenciar a tolerancia social no tema relixioso.

Aprender a aprender


• Elaborar mapas de conceptos.

• Incorporar ao vocabulario termos relixiosos e mitolóxicos que influíron na sociedade actual.

• Expor a hipótese sobre a función da superstición e os oráculos na sociedade antiga.



• Utilizar a información estudada para formar opinións sobre a orixe das nosas prácticas funerarias.

• Traballar en equipo para potenciar a autoestima.

• Realizar debates sobre a influencia da relixión na cultura occidental.



• Coñecer que coa aparición do cristianismo e o seu conversión en relixión oficial postergáronse os fundamentos da relixión clásica.



• Analizar a continuidade na actualidade do legado funerario do mundo clásico.

• Iniciarse no mundo da mitoloxía e comprender a súa importancia ao longo do tempo.

• Interpretar o proceso de cambio relixioso: do politeísmo ao monoteísmo e a importancia da liberdade relixiosa fronte a unha relixión oficial.

Pensamento social

• Comparar o paganismo e o cristianismo.


• Coñecer a mitoloxía para comprender o seu legado na cultura literaria e artística.

• Identificar obxectos funerarios e extraer información dos mesmos.

• Recoñecer nas festas actuais os vestixios das festas relixiosas grecorromanas e propiciar o respecto por elas como reflexo dunha cultura.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Recoñecer a herdanza cultural grecolatina nas distintas manifestacións das culturas occidentais actuais.

• Aplicar os coñecementos adquiridos a través do estudo do léxico.

• Explicar o concepto de mito e mitoloxía.

• Recordar as etapas das relixións grega e romana.

• Diferenciar entre o culto público e a relixiosidade individual.

• Identificar as representacións máis habituais das divindades clásicas.

• Demostrar o coñecemento do vocabulario específico.

• Distinguir as relixións mistéricas e a relixión clásica.

• Analizar a adiviñación, a superstición e os oráculos.

• Coñecer os rituais de enterramento e culto aos mortos. •

DIFICULTADES ESPECIAIS DO TEMA

• O estudo da relixión e todo o que a envolve adoita ser moi motivador para o alumnado polo legado na actualidade e as peculiaridades que presenta. A pesar diso, as dificultades no léxico específico e a acumulación de conceptos pode resultarlles a unidade un pouco densa. Será interesante acudir ás curiosidades e os paralelismos co mundo actual para captar o seu interese



UNIDADE 3. A infancia no mundo antigo

PRESENTACIÓN

A unidade tres, sobre a infancia no mundo antigo, inicia ao alumno en aspectos relevantes da cultura grecorromana que teñen vixencia na nosa cultura actual, como son a infancia, a vida da muller e a vida do home.

Estúdanse aspectos da vida cotiá infantil como a educación, os xogos, o nacemento, a imposición dos nomes, a indumentaria e os soportes de escritura.

Para rematar, faise unha visión xeral sobre o tema, sempre apoiada polas imaxes e as curiosidades que espertan interese.


A unidade comeza tratando o mundo lúdico e o seu legado na actualidade. É importante facer fincapé na importancia do xogo para o desenvolvemento da mente infantil, descubrir que os xogos de «rúa» actuais proceden da antigüidade e que os nenos e as nenas de hoxe en día practican pouco os xogos de habilidade mental e física.

Como tema central proponse o estudo de apartados que xiran entorno á infancia: o nacemento, a aceptación dos fillos, a imposición do nome aos recentemente nados, a educación, a indumentaria infantil e os instrumentos de escritura.

O tratamento que se deu a este tema central é moi sinxelo. Posto que os aspectos a tratar son moitos, considerouse necesario centrarse na análise da vida infantil partindo de curiosidades que atraian a atención do alumnado, sen perder de vista o legado destes contidos na nosa cultura.

A unidade péchase coa lenda da infancia de Zeus e céntrase no estudo deste deus.

Todo o desenvolvemento das explicacións da unidade está complementado por un gran número de actividades que nos axudarán a descubrir os avances na aprendizaxe do alumnado.

OBXECTIVOS

• Relacionar os xogos infantís da antiga Grecia e Roma cos da actualidade. • Coñecer os diferentes rituais que se realizaban cun nacemento e ao aceptar aos fillos como novos

membros da familia. • Distinguir os diferentes tipos de nomes romanos con que se designaba a un novo cidadán. • Comprender que a educación na Antigüidade era o medio social para ensinar os costumes e os

valores que conservaron as tradicións. • Aprender os aspectos máis importantes da escola en Grecia e Roma, que era privada e non

obrigatoria. • Recoñecer as características da educación ateniense, a espartana e a romana. • Identificar as materias ou materias máis importantes da escola na Antigüidade. • Aprender as características básicas da indumentaria no mundo antigo. • Recoñecer os diferentes soportes de escritura e o seu legado na actualidade.




CONTIDOS

CONCEPTOS

• Xogos e xoguetes infantís en Grecia e Roma.

• Rituais celebrados co nacemento.

• Aceptación dos fillos no mundo clásico.

• Os nomes dun cidadán grego e romano.

• Importancia da educación nas antigas Grecia e Roma.

• Transcendencia dos estudos da Antigüidade ata os nosos días.

• A indumentaria na infancia.

• Utensilios e soportes de escritura.

• Zeus, deus do universo. A súa infancia.

PROCEDEMENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

• Realización das actividades propostas nos distintos apartados.

• Lectura comprensiva e crítica das fontes clásicas.

• Procura e utilización contrastada da información.

• Análise das imaxes e obtención de información das mesmas.

• Estudo de diversos aspectos referentes ao mundo da infancia como a educación, os xogos, o nacemento, a indumentaria, etc.

• Descubrimento da herdanza grecolatina na actualidade


ACTITUDES

• Interese por coñecer a infancia grecorromana.

• Capacidade de comparar o mundo infantil das sociedades de Grecia e Roma coa actualidade.

• Desenvolvemento de actitudes críticas ao estudar a aceptación dos fillos na antigüidade.

• Curiosidade por saber detalles da vida cotiá dos nenos gregos e romanos: xogos, indumentaria, nomes, educación e utensilios escolares.

• Aptitude para atopar na nosa cultura a influencia de costumes e tradicións grecorromanas.

• Valoración dos avances sociais que se produciron ao longo da historia.

• Capacidade de traballar en grupo.




• Multiculturalidade: a variedade da herdanza que nos deixaron os gregos e os romanos serve para desenvolver unha maior apreciación destes valores culturais.

• Educación para a convivencia: o estudo do mundo infantil pon de manifesto as relacións e as coincidencias que existen entre distintos países.


COMPETENCIAS XERAIS


• Ler e comprender as fontes clásicas nas que se fai referencia á infancia e á educación.


• Buscar ideas principais e secundarias do texto.


• Realizar actividades relativas á recollida, selección e análise da información grazas a completar actividades catalogadas como «investiga».

• Aplicar técnicas de sínteses, a identificación de palabras clave e a distinción entre ideas principais e secundarias.

• Utilizar tecnoloxías da información e a comunicación como unha ferramenta para a comunicación do coñecemento adquirido.

• Aplicar a información á interpretación dunha imaxe.


• Estudar a vida pública e privada nas primeiras etapas do mundo infantil, abordándose as relacións entre pais e fillos, os dereitos e deberes.

• Comparar as desigualdades entre nenos e nenas tanto en Grecia como en Roma.

• Descubrir a adquisición dun rango na sociedade ao ser aceptado polos pais e co ritual da imposición do nome ao recentemente nado, etc.

• Coñecer como se relacionaban civicamente os nenos romanos, ao estudar a que xogaban os nenos romanos e cales dos seus xogos consérvanse na actualidade.

Aprender a aprender

• Propiciar a adquisición de habilidades para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía, disciplina e reflexión.







• Localizar no espazo e tempo as civilizacións clásicas e as diferentes fases da educación.

• Analizar a continuidade na actualidade de determinados trazos clásicos, como rituais de nacemento, imposición de nomes, xogos, etc.

Pensamento social

• Interpretar a evolución e o legado da infancia grecorromana na nosa infancia actual.

• Comparar a sociedade infantil grecorromana coa actual.


• Fomentar no alumnado o interese e goce da arte como produto da creación humana e como testemuño da historia.

• Achegarse á arte actual por medio da mitoloxía.

• Respectar o patrimonio cultural clásico como fonte de coñecemento.

• Identificar restos arqueolóxicos que representen xogos romanos, sistemas de escritura, etc.


• Enumerar os xogos e os xoguetes da Antigüidade.

• Recoñecer as prácticas levadas a cabo nos nacementos.

• Aprender as partes das que constaba un nome en Grecia e Roma. Comparar coa actualidade noutros países.

• Distinguir as diferentes etapas e materias educativas de Grecia e Roma.

• Comparar os aspectos básicos da educación clásica coa escola actual.

• Identificar elementos do mundo antigo que herdou a nosa sociedade.

• Analizar a indumentaria infantil.

• Explicar o papel do deus Zeus-Xúpiter.

• Saber utilizar o vocabulario específico do tema.


• O estudo das unidades referidas á vida cotiá adoitan ser moi interesantes para o alumnado polas curiosidades e os paralelismos coa actualidade que presentan, pero iso non implica a diminución de dificultades. Así pois, suxírese que o profesorado insista na relación directa entre aspectos cotiáns do mundo antigo que están presentes na actualidade e que utilice a etimoloxía para a aprendizaxe do vocabulario específico que aparece na unidade.



2º trimestre

Unidade 4: O mundo feminino

PRESENTACIÓN

Continuando coa aproximación á vida cotiá iniciada no mundo da infancia na Antigüidade, a unidade 4 achéganos á muller no mundo antigo: o seu papel na sociedade, a educación que recibía, a xornada diaria, etc.

Fíxose especial incidencia no matrimonio en Grecia e Roma nos rituais como no seu valor xurídico; tamén se trataron as actividades propias da muller casada e a indumentaria, sen esquecer a algunhas mulleres que destacaron noutros ámbitos da sociedade


O comezo da unidade está dedicado á muller na Antigüidade, establécense as diferenzas e semellanzas entre o mundo grego e o romano, a partir do cal pódese facer unha comparación co mundo actual.

O tema central xira de xeito case monográfico en torno ao matrimonio: o seu concepto, os rituais seguidos en Roma e Grecia, as leis que o regulaban, os diferentes tipos de matrimonio. Nestes apartados inténtase reflexionar sobre o legado que aínda hoxe se mantén vivo na nosa sociedade, pois moitos dos rituais teñen a súa. correspondencia na actualidade Tamén se fai unha aproximación ao que podía ser a xornada diaria dunha muller grega e romana. Neste mesmo sentido trátase o tema da indumentaria feminina.

Conclúe a unidade co relato do xuízo de Paris e unha descrición da deusa Afrodita-Venus, tan relacionada coa lenda.

Ao longo da unidade o alumnado poderá realizar diferentes actividades, no caderno e sobre as fichas utilizadas para ilustrar o tema.

OBXECTIVOS

• Coñecer as características principais da vida da muller en Grecia e Roma.

• Estudar a situación xurídica e social da muller na Antigüidade, o seu papel secundario na sociedade e as súas escasas posibilidades de acceder á educación.

• Identificar as diferenzas que había entre a consideración social da muller grega e a da romana, e comparalas coas mulleres da actualidade.

• Observar os costumes e rituais das cerimonias matrimoniais en Grecia e Roma.

• Recoñecer o concepto de matrimonio como acordo social para perpetuar a descendencia dos cidadáns.

• Examinar os requisitos legais para o matrimonio romano e as diferentes modalidades de cerimonia matrimonial.



• Percibir que os diferentes vestidos gregos e romanos eran un signo de diferenciación social.

• Advertir que tamén na Antigüidade existía preocupación pola estética e a moda tanto en roupas como en cosméticos.

• Identificar as características das divindades grecolatinas (Afrodita-Venus e a súa intervención no xuízo de Paris).

CONTIDOS

CONCEPTOS

• Condición da muller na sociedade grega e romana.

• Rituais das cerimonias matrimoniais en Grecia e Roma.

• Aspectos legais do matrimonio (especialmente en Roma).

• Tipos de matrimonio en Roma.

• A vida cotiá da muller grega e romana.

• A indumentaria feminina.

• O xuízo de Paris.

• Afrodita, deusa da beleza






• Estudo de aspectos referentes ao mundo da muller na Antigüidade, especialmente na súa condición de muller casada e nai.

• Descubrimento da herdanza grecolatina na actualidade.


ACTITUDES

• Interese por coñecer a sociedade grecorromana, e o papel da muller en particular.

• Capacidade de comparar o mundo da muller das sociedades de Grecia e Roma coa actualidade.

• Desenvolvemento de actitudes críticas no estudo da situación da muller na sociedade.

• Curiosidade por saber detalles da vida cotiá das mulleres gregas e romanas: actividades diarias, educación, indumentaria e coidados estéticos.



• Capacidade de traballar en grupo

EDUCACION EN VALORES



• Educación para a igualdade dos sexos: o estudo da situación da muller na Antigüidade ofrece unha oportunidade para recalcar a necesidade de respectar o dereito á igualdade dos sexos e recoñecer a loita das mulleres polos seus dereitos cívicos.

• Educación para a convivencia: as diferenzas existentes entre as distintas culturas con respecto ao papel da muller propician unha reflexión sobre os costumes e a tolerancia de cada unha delas, sempre que se respecten os dereitos das mulleres.


COMPETENCIAS XERAIS


• Ler e comprender as fontes clásicas que transmiten información sobre a muller e a súa situación no mundo antigo.


• Buscar ideas principais e secundarias do texto



• Aplicar técnicas de sínteses, de identificación de palabras clave e de distinción entre ideas principais e secundarias.


• Aplicar a información á interpretación dunha imaxe.


• Estudar a situación da muller na Antigüidade na vida pública e privada.

• Coñecer as desigualdades sociais que existían na antigüidade, en especial respecto da muller.

• Identificar aspectos legais do matrimonio no mundo antigo.

• Coñecer as actividades cotiás da muller na Antigüidade.

Aprender a aprender

• Propiciar a adquisición de habilidades para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía, disciplina e reflexión longo do tempo.





• Localizar no espazo e tempo as sociedades grega e romana, incidindo nas diferenzas e



similitudes entre a vida da muller en ambas.

• Recoñecer rituais e costumes actuais que forman parte da herdanza cultural grecorromana, especialmente no ámbito privado: voda, hixiene e estética, indumentaria.

Pensamento social

• Comparar a situación social da muller grecorromana da Antigüidade coa actualidade.

• Facer unha reflexión sobre a situación actual da muller nas diferentes culturas.





• Identificar restos arqueolóxicos e representacións artísticas de todas as épocas que mostren aspectos da vida da muller e a súa evolución na sociedade ao

CRITERIOS DE AVALIACION

• Expor as características da vida das mulleres na Antigüidade.

• Comprender a posición social e xurídica da muller en Grecia e Roma.

• Recoñecer os diversos aspectos da vida familiar de gregas e romanas.

• Distinguir as diferentes condicións e circunstancias da vida da muller no mundo antigo: o matrimonio e a maternidade.

• Comparar os aspectos xerais da vida da muller grega e romana coa actual.


• Analizar a indumentaria feminina grega e romana.

• Explicar o papel do deus Afrodita-Venus.



• Como na unidade anterior, a vida cotiá adoita ser moi interesante para o alumnado porque permite ver como unha curiosidade as diferenzas e estudar os paralelismos coa actualidade, pero iso non implica a diminución de dificultades.

• Así pois, suxírese que o profesorado insista na relación directa entre aspectos cotiáns do mundo antigo que están presentes na actualidade, ou que difiren moito. Tamén se suxire que utilice a etimoloxía para a aprendizaxe do vocabulario específico que aparece na unidade



Unidade 5: O mundo masculino

PRESENTACIÓN

Para pechar a aproximación á vida cotiá, a unidade 5 achéganos ao home, verdadeiro protagonista das sociedades patriarcais grega e romana.Tratouse a figura masculina no contexto familiar e no social de xeito xeral, incidindo na xornada de grego e romanos, os seus costumes, horarios, etc. E deixando de lado ao cidadán e as súas competencias políticas xa que ten o seu propio espazo noutra unidade.


O comezo da unidade está dedicado ás diferentes profesións que exercían os homes tanto en Grecia como en Roma, marcando as similitudes e as poucas diferenzas que existían.

O tema central trata, por separado, da xornada do home grego e romano empezando polo concepto do tempo e o xeito de dividir as horas do día e a noite. Nestes apartados inténtase facer unha aproximación ás actividades cotiás dos homes e trátase o tema do symposium ou banquete case como un ritual social, establecendo diferenzas e similitudes entre Grecia e Roma.

Tamén se estuda a indumentaria do home antigo, especialmente da importancia que tiña o uso da toga en Roma.

En profundidade trátase o edificio das termas,unha das actividades sociais máis importantes no ámbito privado para o home romano.

Conclúe a unidade co relato do mito de Dafne e Apolo e cunha descrición deste deus. Toda a unidade está exposta para que o alumnado realice actividades de diferente tipo, tanto no seu propio caderno como traballando sobre as imaxes que ilustran o tema.

OBXECTIVOS

• Coñecer as características principais da vida cotiá do home na o mundo antigo.

• Estudar a situación social do home grego e romano, así como as súas ocupacións ou oficios máis habituais.

• Observar as similitudes das sociedades grega e romana, ambas as patriarcais, e comparalas coa sociedade actual.

• Coñecer a importancia social do banquete para o home grego e romano.

• Identificar os alimentos coñecidos na Antigüidade e recoñecer as bases da dieta mediterránea.

• Estudar as termas, tanto o edificio como as actividades sociais que se efectuaban nelas.



• Estudar o concepto de tempo e a distribución das horas entre o día e a noite.

• Coñecer diferentes instrumentos de medición do tempo.

• Advertir as diferenzas que se establecían mediante a indumentaria, especialmente na sociedade romana.

• Identificar as características das divindades grecolatinas (a lenda de Dafne e Apolo).

CONTIDOS

CONCEPTOS

• Profesións do home na Antigüidade.

• O tempo ao longo da xornada.

• Actividades cotiás do home grego e romano.

• A indumentaria masculina.

• O banquete como acto social.

• Termínalas como centro de actividades físicas e sociais.

O mito de Apolo e Dafne. Apolo deus da profecía e das artes.






• Estudo de aspectos referentes ao mundo da muller na Antigüidade, especialmente na súa condición de muller casada e nai.

• Descubrimento da herdanza grecolatina na actualidade.

• Afondar na mitoloxía e práctica de actividades sobre os deuses.

ACTITUDES

• Interese por coñecer a sociedade grecorromana, e o papel do home como centro da sociedade.

• Capacidade de comparar o mundo do home grego e romano coa actualidade: profesións, actividades, relacións sociais, etc.

• Desenvolvemento de actitudes críticas no estudo do papel masculino na sociedade antiga.



• Curiosidade por coñecer detalles da vida cotiá do home en Grecia e Roma: as súas profesións, as súas actividades diarias, a súa indumentaria, os seus coidados nas termas.

• Capacidade de traballar en grupo.




• Educación para a igualdade dos sexos: o estudo do papel do home na Antigüidade ofrece unha oportunidade para reflexionar sobre a sociedade patriarcal e a necesidade de renovar algúns conceptos para chegar á igualdade dos sexos, reflexión xa iniciada na unidade anterior.

• Multiculturalidade: a rica herdanza deixada polas sociedades grega e romana, axuda a desenvolver unha maior apreciación dos valores culturais legados e permite unha comparación con outras culturas, existentes na nosa sociedade.


COMPETENCIAS XERAIS


• • Ler e comprender as fontes clásicas con contidos referentes á vida cotiá do home no mundo grecorromano.

• • Elaborar respostas escritas e orais sobre o tema.

• • Buscar ideas principais e secundarias do texto.


• • Realizar actividades relativas á recollida, selección e análise da información grazas a completar actividades catalogadas como «investiga».

• • Aplicar técnicas de sínteses, de identificación de palabras crave e de distinción entre ideas principais e secundarias.

• • Utilizar tecnoloxías da información e a comunicación como unha ferramenta para a comunicación do coñecemento adquirido.

• • Aplicar a información á interpretación dunha imaxe


• • Coñecer as ocupacións que podía desempeñar un home grego e romano.

• • Identificar as profesións segundo as clases sociais.

• • Identificar as actividades da xornada dun home grego e romano. • Coñecer o concepto de tempo e a súa incidencia na sociedade grecorromana.

• • Comprender a importancia do banquete na Antigüidade como acto social.

Aprender a aprender

• • Propiciar a adquisición de habilidades para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía, disciplina e reflexión.







• Localizar no espazo e tempo as sociedades grega e romana, profundando nas actividades diarias.

• Recoñecer aspectos da vida cotiá en Grecia e Roma presentes no mundo actual.

Pensamento social

• Comparar a xornada dun home grego e romano co home na actualidade.

• Comparar o papel social do home na Antigüidade e na actualidade.

• Recoñecer a indumentaria do home para establecer diferenzas sociais e políticas





• Identificar restos arqueolóxicos e representacións artísticas de diferentes épocas que mostren aspectos da vida cotiá do home no mundo grecorromano


• Expor as características da vida dos homes na Antigüidade.

• Comprender a posición social e xurídica do home en Grecia e Roma.

• Recoñecer os diversos aspectos da vida familiar de gregos e romanos.

• Distinguir as diferentes condicións e circunstancias da vida masculina no mundo antigo: o matrimonio e a maternidade.

• Comparar os aspectos xerais da vida do home grego e romano coa actual.


• Analizar a indumentaria masculina grega e romana.

• Explicar o papel do deus Apolo.



Como nas dúas unidades anteriores, a vida cotiá presenta aspectos moi interesantes para o alumnado, pero iso non implica a diminución de dificultades.



Así pois, procurarase insistir na relación directa entre aspectos cotiáns do mundo antigo que están presentes na actualidade, ou que difiren moito dela: os oficios, a hixiene, as comidas, etc.

A parte con máis dificultades é o vocabulario específico de cada apartado, coa nomenclatura grega ou latina, para iso suxírese que utilice a etimoloxía e a evolución das palabras nas linguas que o alumnado

Unidade 6. Política e cidadanía

PRESENTACIÓN

Nesta unidade expóñense os conceptos fundamentais sobre as formas políticas e as divisións sociais no mundo antigo.

A importancia do nacemento da democracia como forma de organizar o goberno debe ser suficientemente destacada. Por este motivo, comezamos a unidade tratando o concepto da polis como sistema organizativo e a súa evolución ao longo dos períodos arcaico e clásico, insistindo, a través dunha serie de cadros esquemáticos, na organización política do modelo ateniense, verdadeira orixe da idea democrática e a igualdade dos cidadáns ante a lei


A unidade ten dous grandes apartados en relación ao mundo grego e ao mundo romano. A primeira parte ten que ver co modelo político grego, esencialmente co concepto da polis e a aparición da democracia. Insístese na idea da cidadanía que leva dereitos pero tamén unha serie de deberes. Por outra banda non se intenta presentar un modelo único, posto que conviven outras formas políticas como a espartana. A estrutura política grega acompáñase dunha presentación da expansión grega no Mediterráneo por medio da colonización que fixo estender o modelo cultural grego.

A segunda parte relaciónase co desenvolvemento político de Roma a través das tres fases clásicas da súa historia: Monarquía, República e Imperio. Un especial interese mostra o funcionamento do sistema republicano romano por medio das maxistraturas, as asembleas e o Senado, establecendo un modelo claramente diferenciado do grego. A política romana relaciónase coas conquistas en Europa e norte de África e é nese contexto que se introduce o tránsito dun sistema político republicano a outro e carácter imperial.

OBXECTIVOS

• Comprender o significado da democracia antiga e a súa relación coa democracia actual.

• Recoñecer a democracia ateniense como un novo sistema político do século V a. C., baseado nas decisións dos cidadáns.

• Identificar a herdanza romana nas nosas prácticas electorais.

• Coñecer as condicións de vida dos escravos.

• Asimilar o concepto e as características da polis.

• Entender os organismos políticos da polis: asemblea, consello e maxistrados.



• Distinguir as diferentes fases na evolución da polis.

• Aprender os aspectos da organización política ateniense.

• Identificar as etapas da historia de Roma: Monarquía, República e Imperio.

• Diferenciar os grupos sociais e políticos da antiga Roma: o Senado e os maxistrados, os patricios e os plebeos.

• Localizar as grandes conquistas romanas que conduciron á formación do seu Imperio.

CONTIDOS

CONCEPTOS

• Lectura comprensiva de textos clásicos propostos como fonte directa de información.

• Elaboración das actividades indicadas en cada apartado.

• Análise das características dunha polis grega.

• Relación dos sistemas políticos de Grecia e Roma mediante as actividades e as correspondencias cos organismos actuais.

• Diferenciación das características da escravitude na Antigüidade.

• O legado actual da democracia ateniense.

• A democracia ateniense.

• A polis grega, o seu desenvolvemento e expansión.

• Sociedade e política no mundo grego.

• Institucións políticas na antiga Roma.

• Sociedade e política en Roma.

• Fases da historia de Roma e as grandes conquistas territoriais ao longo delas.


• Valoración das institucións políticas da Antigüidade.

• Curiosidade polo coñecemento da sociedade do mundo antigo.

• Actitude crítica no descubrimento doutras formas de goberno diferentes ás d entorno, e na comparación de estruturas gobernamentais.

• Interese polas fontes clásicas.

• Recoñecemento do mundo antigo como precursor das formas democráticas de goberno na actualidade.

• Localización das colonias gregas nun mapa.

• Realización de mapas que mostren a división administrativa do Imperio Romano.

ACTITUDES

• Valoración das institucións políticas da Antigüidade.

• Curiosidade polo coñecemento da sociedade do mundo antigo.

• Actitude crítica no descubrimento doutras formas de goberno diferentes ás do entorna, e na comparación de estruturas gobernamentais.

• Interese polas fontes clásicas.

• Recoñecemento do mundo antigo como precursor das formas democráticas de goberno na actualidade.




• Educación moral e cívica: o estudo da democracia e a súa evolución, e a súa relación con outras formas de goberno, favorece o recoñecemento da importancia dos dereitos do cidadán.

• Educación para a paz: a análise das distintas clases sociais, dos seus deberes e dereitos, motiva unha relación de diálogo entre elas. Así mesmo, as diferenzas entre a expansión grega e a romana serven para analizar o papel das potencias militares e, a partir de aquí, desenvolver a idea do fomento da paz e da convivencia entre os diversos pobos.

• Educación ambiental: esta unidade pode servir de base para alcanzar un compromiso persoal na conservación dos restos da herdanza grecolatina na nosa contorna.

• Educación para a igualdade: a comparación das sociedades antigas coas actuais propicia a análise da situación da muller, e doutros grupos sociais, ao longo da historia co fin de conseguir que todos os cidadáns gocen dos seus dereitos cívicos, sen ningún tipo de discriminación, nin pola súa raza, nin pola súa relixión ou polo seu sexo.

• Educación para a solidariedade co terceiro mundo e a pobreza: a vinculación das formas de goberno co seu sistema económico, así como a identificación da cidadanía coa propiedade na Antigüidade, debe superarse en beneficio dos países menos desenvolvidos e as clases menos favorecidas.

• Educación para a convivencia: a idea de progreso humano a través da historia das estruturas políticas induce a respectar outras formas de goberno, creando actitudes críticas.


COMPETENCIAS XERAIS



• Elaborar respostas escritas e orais sobre os sistemas políticos de Grecia e Roma.



• Utilizar fontes primarias e secundarias para conseguir información sobre as etapas históricas de Grecia e Roma.

• Buscar información de Internet e en enciclopedias sobre personaxes destacados do mundo grecorromano.

• Aplicar a información á interpretación dunha imaxe, na que se poida atopar información sobre personaxes importantes do mundo grego e romano.

• Ler textos históricos sobre a sociedade e a política das civilizacións grega e romana.


• Descubrir que costumes sociais e políticas séguense mantendo hoxe en día.



• Pescudar cales eran os sistemas de eleccións no mundo antigo e comparalos cos realizados na actualidade.

• Recoñecer nas actividades políticas a importancia do status social e o papel social do cidadán.

• Obter información sobre as actividades políticas dos maxistrados no mundo antigo.

Aprender a aprender



• Incorporar ao vocabulario termos políticos que influíron na sociedade actual.



• Utilizar a información estudada para formar opinións sobre a orixe das nosas prácticas políticas e o noso modelo de sociedade.


• Realizar debates sobre a influencia da política do mundo clásico na cultura occidental

• .


Competencia espacial- temporal

• Coñecer que coa aparición do Imperio romano estábanse pondo os fundamentos da civilización europea

CRITERIOS DE AVALACIÓN

• Recoñecer a importancia da democracia como sistema político e a súa relación con outras formas de goberno.

• Valorar os dereitos e os deberes do cidadán.

• Comprender textos de autores clásicos sobre a sociedade e as organizacións políticas de Grecia e Roma.

• Explicar as características da polis grega.

• Diferenciar os períodos da historia de Roma.

• Saber expor as divisións sociais na época republicana de Roma e a función do Senado.

• Establecer as bases do poder imperial en Roma.

• Recoñecer as principais características da expansión grega en época arcaica e clásica.

• Situar as colonias fundadas ao longo do Mediterráneo e relacionalas coas metrópoles correspondentes.

• Identificar as conquistas de Roma na época republicana.



• Situar no tempo e no espazo os sucesos das guerras púnicas entre Cartago e Roma. Analizar as causas e consecuencias da guerra civil en Roma.

• Definir os aspectos máis importantes da gran expansión de Roma polo Mediterráneo.

• Aplicar os coñecementos adquiridos a través do estudo do léxico.


A dificultade máis destacada na unidade posiblemente sexa o estudo da expansión colonizadora grega ao longo do Mediterráneo e o Mar Negro, así como as conquistas de Roma en Europa, norte de África e Asia occidental, pola gran cantidade de nomes que aparecen, tanto colonias gregas como provincias romanas. Sería recomendable insistir no traballo con mapas para familiarizar ao alumnado con este extenso repertorio de nomes

Unidade 7: O exército e a guerra

PRESENTACIÓN

O mundo do exército e da guerra constitúe unha parte relevante das civilizacións clásicas. Gran parte da historia das polis gregas e da expansión romana teñen que ver directamente co feito militar. A unidade 7 propón un achegamento a este fenómeno desde a perspectiva do coñecemento das tácticas militares máis comúns en Grecia e Roma, así como no estudo de certas

particularidades do soldado antigo, principalmente do lexionario romano, a quen tanto se identificou coa expansión de Roma.

A constancia das guerras entre os gregos fixo do conflito armado, pero a escala reducida, unha característica da súa forma de vivir. Os gregos estaban máis afeitos a asinar treguas que paces definitivas.


É importante resaltar o feito, xa estudado na unidade 6, da unión do concepto de cidadán coa función do soldado. O cidadán tiña os seus privilexios, pero tamén as súas obrigacións e, xa que logo, a defensa da comunidade ocupaba un posto predominante entre elas. Co tempo, tanto en Grecia como en Roma, este binomio foi debilitándose aumentado o número de soldados que exercían a súa función a cambio dunha paga e non como unha obrigación inherente á súa condición de cidadán.

O modo de combater no mundo grego era bastante uniforme, aínda que se destacou ao presentar o seu modelo, a diferenza entre

Atenas e Esparta por proporcionar esta última a referencia militar da polis por excelencia. En gran parte, con todo, a técnica grega era ben sinxela: en primeiro lugar, consistía no arroxo sobre o inimigo de lanzas ou xavelinas para a continuación acometer ao adversario espada en man. Aínda que os romanos empregaron igualmente esta sinxela forma de enfrontar ao inimigo, a súa organización e tácticas técnicas foron moito máis sofisticadas. Unha lexión romana era, sen dúbida, unha máquina de



guerra na que a disciplina imperaba, capacitándoa para obter éxitos militares contra tropas máis numerosas, pero menos organizadas.

OBXECTIVOS

• Distinguir as características do exército da polis ateniense, formado por hoplitas na época arcaica e por cidadáns soldados no período clásico, e a organización militar dos espartanos.

• Coñecer os distintos conflitos militares do século V a. C.: as guerras médicas e as guerras do Peloponeso.

• Diferenciar os aspectos do exército romano en época monárquica, na República e no Imperio.

• Entender a guerra como parte do desenvolvemento do Estado romano. • Comprender as bases do exército romano: tipo de soldados, a unidade de combate, os

cargos militares e as formas de combater. • Recoñecer na construción dun campamento romano a orixe dalgunhas cidades europeas.

CONTIDOS

CONCEPTOS

• O exército ateniense e o espartano.

• As guerras médicas e as guerras do Peloponeso no século V a. C.

• O exército nos distintos períodos da historia de Roma.

• A lexión romana.

• O campamento romano.


• Lectura de textos clásicos como fonte directa dos temas tratados.

• Realización de mapas nos que se mostren as nacións en guerra ou as zonas de expansión das potencias militares.

• Debate sobre as causas e as consecuencias dos diversos conflitos desenvolvidos na unidade.

• Análise do desenvolvemento e da transcendencia das conquistas de Alexandro Magno.

• Comparación entre o Imperio Romano e outros imperios posteriores.

• Realización de cronoloxías sobre a historia de Grecia e Roma.

• Afondamento da romanización a través do papel do exército.

• Elaboración das actividades indicadas en cada apartado.

ACTITUDES

• Curiosidade por coñecer a historia das antigas civilizacións.

• Valoración do patrimonio cultural e artístico que herdamos da época clásica.

• Actitude crítica na análise das situacións de guerra e outros conflitos políticos.

• Conciencia da relevancia dos acontecementos do pasado no desenvolvemento da historia.




• Educación para a paz: o afondamento nos conflitos bélicos da historia de Grecia e Roma axuda a fomentar a convicción da necesidade de paz no mundo, avivando actitudes críticas con respecto a políticas agresivas.

• Educación para a convivencia: o respecto e o entendemento entre distintas culturas e nacionalidades desenvolven a idea das vantaxes da convivencia e, ao mesmo tempo, a importancia do diálogo como medio para solucionar enfrontamentos.


COMPETENCIAS XERAIS

Comunicación lingüística • Ler e comprender as fontes clásicas referidas ao tema. • Elaborar respostas escritas e orais sobre o exército e a guerra no mundo grecorromano. • Buscar as ideas principais do tema e extraer conclusións.

Tratamento da información e competencia dixital • Utilizar fontes primarias e secundarias para conseguir información sobre a guerra no mundo antigo. • Buscar información de Internet e en enciclopedias sobre as guerras médicas, do Peloponeso e as conquistas de Roma. • Aplicar a información á interpretación dunha imaxe, na que se poidan atopar información sobre o equipamento dun soldado en Grecia e en Roma. • Ler textos históricos sobre as guerras antigas. • Obter información sobre os lexionarios, os hoplitas, o modo de combater.

Competencia social e cidadá • Descubrir que relación había entre milicia e cidadanía. • Pescudar cales eran os sistemas de adestramento no mundo antigo e comparar cos realizados na actualidade. • Recoñecer no papel militar do mundo grego e romano a importancia do status social. Aprender a aprender • Potenciar a adquisición de destrezas para organizar a aprendizaxe.

• Elaborar mapas de conceptos. • Incorporar ao vocabulario termos militares do mundo antigo.

Autonomía e iniciativa persoal • Realizar as actividades do CD que acompaña ao libro como método de mellora e superación, aumentando a autonomía e iniciativa persoal.

• Utilizar a información estudada para formar opinións sobre a orixe das prácticas guerreiras antigas


• Realizar debates sobre a influencia da guerra na cultura occidental.




Competencia espazo-temporal • Coñecer cales foron as etapas da evolución militar en Grecia e Roma e enlazalas coa evolución política. • Analizar a continuidade na actualidade do legado militar do mundo clásico. • Comprender as prácticas militares e a súa importancia aos longo do tempo.

Pensamento social • Conectar servizo militar e cidadanía no mundo antigo. •Expor hipótese sobre a función da guerra na sociedade antiga.

Competencia en expresión cultural e artística • Coñecer as representacións máis destacadas de actividades bélicas en Grecia e Roma e valoralas como legado na cultura literaria e artística. • Identificar obxectos militares en relevos e outras obras de arte e extraer información dos mesmos

CRITERIOS DE AVALIACION

• Recoñecer as características das organizacións militares dos antigos gregos. • Definir os trazos básicos da organización militar romana. • Situar os acontecementos das guerras médicas e as do Peloponeso • Definir as características do exército romano ao longo da súa historia. • Saber describir os métodos e formas de combate no mundo antigo clásico. • Aplicar os conceptos do tema a través do estudo do léxico.


O léxico referente ao equipamento militar e aos sistemas de combate, especialmente no mundo romano, pode ser un factor de dificultade engadido xa que se introducen

numerosos termos novos que o alumno debe coñecer e manexar tanto na propia aprendizaxe dos conceptos básicos do tema como na resolución de actividades.



3º trimestre

UNIDADE 8. A arte clásica

PRESENTACIÓN

A presente unidade céntrase no tratamento dun dos aspectos máis evidentes do legado do mundo clásico: a arte grega e romana. Os logros do mundo antigo, tanto en arquitectura e escultura, tiveron unha gran transcendencia ao longo da historia da arte, o que o converteu nunha manifestación cultural de referencia constante, especialmente no Renacemento e o período Neoclásico.


Iníciase o tema co concepto da beleza no mundo antigo, tomando como modelo o canon de Polícleto que sería adoptado en tempos posteriores pola escultura romana como procura da beleza ideal clásica e como reflexo de proporción, simetría, harmonía, orde.

O tema divídese en dous grandes partes: o mundo grego en arquitectura, escultura; e o mundo romano, engadindo á escultura e a arquitectura a pintura e o mosaico. Dedícase particular atención ao estudo dos edificios relixiosos: o templo e as súas ordes arquitectónicas, insistindo nos elementos constitutivos dos mesmos.

O Partenón de Atenas, como amorno arquetipo, é presentado con indicacións particulares. A unidade incorpora igualmente o estudo do Panteón de Roma como templo que influíu decisivamente en estilos artísticos posteriores.

OBXECTIVOS

• Coñecer o concepto de orde arquitectónica e a súa orixe grecolatina. Distinguir as partes e a estrutura de cada unha das ordes.

• Diferenciar as ordes da arquitectura clásica: dórico, xónico, corintio, toscano e composto. • Distinguir as partes e a estrutura de cada un das ordes. • Comprender o significado e a clasificación dos templos gregos e romanos segundo a súa

planta e o número de columnas do pórtico. • Deducir os aspectos do templo grego a partir do modelo do Partenón. • Coñecer as características especiais do templo romano. • Identificar o Panteón como exemplo de arquitectura romana. • Aprender as fases da escultura grega, as obras e os artistas máis destacados. • Recoñecer os trazos propios da escultura romana. • Entender a finalidade política dos relevos históricos. • Asimilar os aspectos característicos da pintura romana. • Observar a importancia do mosaico.



• Descubrir as representacións artísticas da deusa da beleza e do a mor, Afrodita, ao longo da historia.

CONTIDOS

CONCEPTOS

• Concepto de orde arquitectónica.

• As ordes da arquitectura clásica. • O templo grego e o Partenón. • O templo romano e o Panteón. • A evolución da escultura grega, obras e artistas. • A escultura romana. • O relevo histórico en Roma. • A pintura e o mosaico romanos.

PROCEDEMIENTOS, DESTREZAS E HABILIDADES

• Lectura de textos clásicos como fonte literaria para o tema. • Identificación das ordes da arquitectura clásica a través de imaxes de templos clásicos. • Recoñecemento dos aspectos máis característicos do templo grego, coincidencias e

diferenzas co templo romano. • Análise e comparación das particularidades do templo grego e do romano a través dos

exemplos do Partenón e do Panteón. • Recoñecemento da escultura arcaica, clásica e helenística de Grecia por medio de imaxes

que mostren variedade de obras e autores. • Distinción das características da escultura, o relevo e o mosaico romanos. • Observación dos aspectos máis destacados da pintura romana. • Realización das actividades indicadas en cada apartado. • Aplicación dos coñecementos básicos da unidade a través do estudo do léxico.

ACTITUDES

• Interese por coñecer e conservar o patrimonio artístico. • Estimar o legado artístico da época clásica, sobre todo arquitectónico e escultórico, que

herdamos dos gregos e dos romanos. • Valoración da tradición e a mitoloxía clásica na historia da arte. • Afección á análise e goce das obras de arte. • Capacidade de traballo en grupo.


• Educación ambiental: esta unidade ofrece de novo a oportunidade para desenvolver actitudes de aprecio e respecto cara ao patrimonio artístico de orixe clásica.

• Educación para a convivencia: respectar o patrimonio dunha civilización ou cultura determinada estimula o fomento de convivencia pacífica entre os diferentes pobos.


COMPETENCIAS XERAIS





• Elaborar respostas escritas e orais sobre a arte grecorromana.



• Utilizar fontes primarias e secundarias para conseguir información sobre a arte clásica.

• Buscar información en Internet e en enciclopedias sobre a arte grega e romano.

• Aplicar a información á interpretación dunha imaxe, na que se poida atopar información sobre o mundo da arquitectura e a escultura grecorromanas.

• Ler textos históricos sobre a arte e os artistas clásicos.

• Obter información sobre o Partenón de Atenas e o Panteón de Roma.


• Pescudar cal era o papel dos edificios civís no mundo grego e romano.

• Pescudar cales eran os sistemas de construción no mundo antigo e comparalos cos realizados na actualidade.

• Recoñecer nas esculturas a importancia do status social e o papel do individuo no mundo antigo.

Aprender a aprender



• Incorporar ao vocabulario termos artísticos que influíron na sociedade actual.


• Realizar as actividades do CD que acompaña ao libro como método de mellora e superación, aumentando a autonomía e iniciativa persoal

• Utilizar a información estudada para formar opinións sobre a orixe das nosas prácticas artísticas.


• Realizar debates sobre a influencia da arte clásica na civilización occidental.


Competencia espacial-temporal

• Coñecer as etapas polas que atravesou a arte grega e como este serviu de modelo á arte romana tanto en escultura como en pintura.

• Analizar a continuidade na actualidade do legado artístico do mundo clásico.

• Iniciarse no mundo da arte clásica e comprender a importancia da súa influencia ao longo do tempo.. Coñecer las etapas por las que atravesou a arte grega e como esta serviu de modelo á arte romana tanto na escultura como na pintura.

Pensamento social



• Comparar o paganismo e o cristianismo.

• Expor hipótese sobre a función da superstición e os oráculos na sociedade antiga.

Competencia en expresión cultural artística

• Coñecer a arte clásica para comprender o seu legado na cultura literaria e artística.

• Interpretar obras de arte arquitectónicas do mundo antigo como fonte de información.

• Identificar obxectos escultóricos e pictóricos do mundo clásico e extraer información dos mesmos.

• Recoñecer na arte contemporánea os vestixios da arte clásica grecorromano e propiciar o respecto por eles como reflexo dunha cultura.

CRITERIOS DE AVALUACIÓN

• Recoñecer as principais características da arquitectura grega e romana mediante a análise de imaxes de templos clásicos.

• Identificar os trazos distintivos, as obras e os autores máis destacados das diferentes épocas da escultura grega.

• Definir os aspectos básicos da escultura romana.

• Diferenciar as particularidades do relevo histórico e do mosaico romano.

• Explicar os trazos fundamentais da pintura romana. Aplicar os conceptos do tema a través do estudo do léxico.


• A maior dificultade do tema reside no estudo da parte arquitectónica co vocabulario específico. A introdución do nome orixinal dos elementos artísticos provoca un factor engadido de complexidade á hora de traballar con elementos de arquitectura clásica. Unha explicación etimolóxica das palabras pode axudar a que o alumnado memorice e traduza mentalmente o seu significado. A adopción do mundo romano de gran parte dos elementos da arte grega facilita, por outra banda, o estudo en conxunto de ambas as civilizacións no relativo ao mundo da arte.

Unidade 9.: Cidades antigas e modernas



PRESENTACIÓN

A unidade nove expón o tema do urbanismo na Antigüidade, o rexurdimento dos modelos urbanos dos que aínda somos debedores. O plano hipodámico converteuse no mellor expoñente da relación privilexiada entre os tempos modernos e os antigos, da que poden servir de exemplo os grandes ensanches decimonónicos que se fixeron seguindo o modelo ortogonal ou perpendicular que ten a súa orixe na Grecia clásica.

A civilización romana insistiu moito máis que o mundo grego nos aspectos de enxeñería urbana, rede de sumidoiros e planificación. Así, a existencia de cidades de orixe romana pode ser considerada como un punto de encontro no pasado de moitos países e rexións europeas.


A unidade iníciase cunha explicación sobre a orixe das cidades. Analízase como as primeiras cidades gregas xurdiron a consecuencia do sinecismo de varias aldeas, tomando como punto central un espazo elevado, a Acrópole, que despois se converteu nun lugar reservado aos actos relixiosos da comunidade.

Roma, pola súa banda, legou á posteridade un modelo cuadriculado de cidade que estendeu mediante as súas conquistas. Moitos campamentos romanos deron lugar a futuras cidades de Europa, manifestando o interese de Roma polo ordenado, polo rectilíneo. O tema central da unidade presenta como sería unha cidade grega e romana ideal, cales eran os seus edificios públicos e privados, os rituais para fundar unha cidade, e en que se diferenciaba a concepción grega e romana das cidades.

A unidade péchase co estudo da tipoloxía das casa en Roma, símbolo de status económico e social. A mitoloxía versa sobre os deuses protectores das cidades: Atenea e a súa loita con Posidón para obter o padroado de Atenas. A continuación, desenvólvese a figura do deus Olímpico Posidón-Neptuno.

OBXECTIVOS

• Coñecer os procesos de fundación, infraestruturas e características das cidades na Antigüidade.

• Recoñecer a orixe grecolatina de cidades do noso entorno.

• Identificar a orixe grecolatino na utilización dos plans de urbanismo e dos planos de trazado regular ou cuadriculado, chamado plano hipodámico».

• Diferenciar as infraestruturas básicas das cidades.

• Entender o fenómeno do sinecismo na orixe das primeiras cidades gregas.

• Distinguir as partes diferenciadas dunha cidade grega: acrópole, ágora, edificios de lecer, necrópole, murallas, fontes públicas e rede de sumidoiros.

• Considerar o nacemento dunha cidade romana a partir da estrutura dun campamento romano ou como resultado do sinecismo.

• Valorar o relevante papel dos urbanistas.



• Comprender a cerimonia da inauguratio, necesaria para a creación dunha nova cidade.

• Distinguir as partes dunha cidade romana e os seus correspondentes edificios característicos: vías principais, foro, mercado, termas, lugares de lecer, domus, insulas, cisternas, pozos, rede de sumidoiros, beirarrúas, cemiterios e murallas.

• Identificar os problemas que padecían as cidades romanas.

• Coñecer a variedade de obras públicas romanas: calzadas, pontes, portos, termas, acuedutos, sumidoiros, fontes, cisternas, etc

CONTIDOS

CONCEPTOS

• A fundación das cidades na Antigüidade. • Os plans de urbanismo e o plano hipodámico. • A creación de cidades a través do sinecismo. • A estrutura e as partes da cidade grega. • As cidades romanas a partir do campamento romano. • O importante papel dos urbanistas. • A cerimonia da inauguratio. • Os edificios e as partes da cidade romana. • As obras públicas da antiga Roma • Partes dunha domus e unha insula romanas.


• Localización nun mapa das cidades gregas e romanas máis destacadas da Antigüidade. • Análise da cerimonia da inauguratio. • Debuxos das partes máis importantes da cidade romana nun plano hipodámico. • Procura de información e contraste coa ofrecida. • Afondamento na mitoloxía e práctica de actividades sobre os deuses • Lectura de textos clásicos como fonte literaria fundamental dos temas tratados. • Recoñecemento das principais vías e calzadas romanas a través de mapas. • Identificación das obras públicas romanas máis importantes. • Comparación de infraestruturas urbanas romanas e contemporáneas. • Elaboración das actividades indicadas en cada apartado. • Aplicación dos coñecementos adquiridos a través do estudo do léxico.


• Educación ambiental: este tema é adecuado para propugnar unha implicación persoal na conservación do noso patrimonio, sobre todo con respecto ás mostras da presenza dos antigos gregos e romanos nas nosas terras.

• Educación para a convivencia: a análise das estruturas urbanas gregas e romanas pode axudar a iniciar un debate sobre as cidades actuais, a necesidade dunha maior conciencia cidadá e de respecto mutuo para que a convivencia sexa pacífica




COMPETENCIAS XERAIS



• Elaborar respostas escritas e orais sobre a orixe das cidades e as súas infraestruturas.

• Utilizar o vocabulario relacionado coas partes das cidades grecorromanas.


• Utilizar fontes primarias e secundarias para recoñecer cales eran os edificios públicos e privados en Grecia e Roma.

• Buscar información en Internet e en enciclopedias.

• Aplicar a información na interpretación dunha imaxe, na que se poidan atopar información sobre o foro e o ágora.

• Interpretar textos sobre as cidades de autores clásicos.


• Descubrir que partes das cidades clásicas mantéñense hoxe en día.

• Recoñecer nos edificios privados un trazo de diferenciación social.

• Descubrir cales eran os plans urbanísticos no mundo antigo como sistema para potenciar o concepto de cidadanía.

• Comprobar a concepción de que a cidade ideal constitúena os cidadáns e, como talles, deben de ter todas as comodidades.

• Recoñecer a valoración do individuo como alicerce dunha sociedade.

• Realizar debates para aprender a dialogar.

Aprender a aprender


• Elaborar organigramas.

• Incorporar ao vocabulario termos referidos ás cidades.

• Aprender a ler as imaxes e descubrir que esta destreza é unha fonte de información.



• Utilizar as pautas concretas para planificar e realizar as actividades do tema.


• Investigar a orixe da cidade do alumno.





• Enumerar e describir as principais características dunha cidade grega e romana.

• Analizar a continuidade na actualidade os plans urbanísticos clásicos.

• Comparar as cidades antigas coas modernas.

• Fundar unha cidade propia cos elementos básicos das cidades, tras situala no tempo e o espazo.

Pensamento social

• Analizar a importancia dos espazos públicos e privados no mundo clásico.

• Identificar os factores que explican o emprazamento e estrutura das cidades na Antigüidade.


• Coñecer as partes principais das cidades antigas.

• Identificar e diferenciar edificios específicos.

• Describir a forma e a función dos mesmos.

• Utilizar as pautas básicas para analizar edificios e as súas características.

• Extraer información de imaxes e restos arqueolóxicos.

Analizar as relacións entre a sociedade e a construción de edificios como sistema de expresión artística.


• Recoñecer a orixe grega ou romano de cidades actuais.

• Comparar os plans de urbanismo actuais cos trazados regulares e o plano hipodámico.

• Explicar o fenómeno do sinecismo na creación de cidades antigas.

• Distinguir as partes dunha cidade grega e os seus edificios máis significativos.

• Definir as características das cidades romanas, orixe e estrutura.

• Identificar as partes dunha cidade romana e os seus edificios máis importantes.

• Diferenciar os distintos tipos de casas romanas.

• Analizar os distintos tipos de obras públicas romanas.

• Aplicar os conceptos do tema a través do estudo do léxico.

• Recoñecer o papel de Posidón na mitoloxía clásica.


Do mesmo xeito que nas unidades precedentes, atopámonos cun tema moi interesante, pero que presenta a dificultade do léxico e a densidade de conceptos. Para alixeirar estas dificultades intentouse elaborar un tema onde as imaxes xoguen un papel importante e que a información visual axude a superar estes contidos. Débese facer moito fincapé no legado actual e na correspondencia dos edificios clásicos cos actuais. O alumnado debe localizar e expresar que recordos actuais lle veñen á mente ao ver as reconstrucións que se fixeron das diversas partes dunha cidade grega e romana.



Unidade 10: Xogos e espectáculos

PRESENTACIÓN

Aínda que no caso dos cidadáns ricos, gregos e romanos, o tempo dedicado ao lecer era máis grande, non só estes acudían aos diversos espectáculos.

Nesta unidade faise unha aproximación a devanditos espectáculos, incidindo tanto na súa orixe como na súa evolución

Distínguese especialmente o mundo do lecer en Grecia do de Roma, xa que o único punto en común que presentan é o teatro, e aínda este non ten o mesmo tipo de características no mundo romano. Dentro da unidade poderase entender a estrutura dos edificios e a tipoloxía dos espectáculos que se representaban neles.


O comezo da unidade está dedicado á orixe do teatro en Grecia como fenómeno relixioso ligado ao deus Dioniso; faise unha aproximación moi lixeira ao mundo do teatro e a aparición do coro, o actor, etc. O tema central abarca un estudo dos edificios dedicados aos espectáculos, establecendo unha comparación entre o teatro grego e o romano, e outros dous epígrafes centrados en edificios tipicamente romanos como son o circo e o anfiteatro. Tamén, dentro deste apartado, estúdase o espectáculo que se representaba en cada edificio e aos seus protagonistas, como os actores, os aurigas, os cabalos, etc.

A figura dos gladiadores trátase no último apartado de xeito monográfico, xa que se trata dun fenómeno exclusivamente romano do que o alumnado ten constancia grazas a películas e documentais. Conclúe a unidade co relato do de Orfeo e Eurídice, e a súa viaxe aos infernos, e cunha descrición de Dioniso, deus ligado ao nacemento do teatro.

Ao longo de toda a unidade o alumnado haberá de responder ás diferentes actividades e poderá traballar sobre as imaxes que representan os edificios.

OBXECTIVOS

• Coñecer as características principais dos edificios destinados ao lecer: teatro, circo e anfiteatro.



• Estudar o nacemento do teatro como fenómeno relixioso.

• Observar os costumes de espectadores e protagonistas dos espectáculos e comparalas coa actualidade.

• Estudar a vida cotiá en Grecia e Roma desde unha perspectiva lúdica.

• Recoñecer os diferentes edificios nos restos conservados na actualidade.

• Examinar e identificar os espectáculos que ocupaban o tempo dos antigos romanos e gregos.

• Advertir que ata nos espectáculos diferenciábanse as distintas clases sociais. Identificar as características das divindades grecolatinas (Dioniso-Baco) e a lenda de Orfeo e Eurídice.

CONTIDOS

CONCEPTOS

• A orixe do teatro. • Os edificios públicos dedicados ao lecer. • O teatro en Grecia. • O teatro en Roma. • As carreiras do circo • Os espectáculos do anfiteatro. • Os gladiadores. • A figura do deus Dioniso-Baco.


• Realización das actividades propostas nos distintos apartados. • Lectura comprensiva e crítica das fontes clásicas. • Procura e utilización contrastada da información. • Análise das imaxes e obtención de información das mesmas. • Estudo de aspectos referentes ao lecer e os espectáculos na Antigüidade, similitudes e

diferenzas entre Grecia e Roma. • Relación dos espectáculos coa sociedade grecolatina. • Descubrimento da herdanza grecolatina na actualidade. • Afondamento na mitoloxía e práctica de actividades sobre os deuses.

ACTITUDES

• Interese por coñecer a sociedade grecorromana nun aspecto cotián: o entretemento e as actividades de lecer.

• Capacidade de comparar os espectáculos no mundo antigo: as grandes diferenzas entre Grecia e Roma, e comparación coa actualidade.

• Desenvolvemento de actitudes críticas no estudo da situación dos escravos, a actuación dos espectadores e as reaccións destes nos espectáculos.

• Curiosidade por coñecer detalles da vida cotiá dos homes e as mulleres da Antigüidade en momentos de esparexemento.


• Capacidade para traballar en grupo.



• EDUCACIÓN EN VALORES

• Educación ambiental: o estudo dos edificios de lecer conservados fomenta actitudes favorables para a conservación do patrimonio artístico e cultural legado por gregos e romanos.

• Educación para a convivencia: a aproximación aos diferentes xeitos de entretemento na Antigüidade favorece a reflexión sobre as clases sociais, a conveniencia de manter costumes pouco humanitarios e a influencia que teñen sobre o individuo os espectáculos de masas.


COMPETENCIAS XERAIS


• Ler e comprender as fontes clásicas con información sobre os edificios destinados ao lecer e os diferentes espectáculos que se producían na Antigüidade.


• Buscar ideas principais e secundarias do texto.



• Aplicar técnicas de sínteses, de identificación de palabras crave e de distinción entre ideas principais e secundarias.


• Aplicar a información na interpretación dunha imaxe.


• Coñecer a orixe do teatro como expresión relixiosa colectiva.

• Diferenciar os trazos peculiares dos espectáculos en Grecia e Roma.

• Identificar as partes dos edificios destinados ao lecer e a súa importancia na diferenza de clases sociais.

• Estudar os espectáculos do circo e do anfiteatro como parte da vida cotiá en Roma.

Aprender a aprender

• Propiciar a adquisición de habilidades para organizar a aprendizaxe, favorece as destrezas de autonomía, disciplina e reflexión.







• Localizar no espazo e tempo as actividades relativas ao mundo do lecer na Antigüidade.

• Comparar os espectáculos do mundo grecorromano cos actuais.

Pensamento social

• Entender a importancia dos diferentes espectáculos dentro da cidade grega e romana.

• Reflexionar sobre os comportamentos colectivos nos espectáculos antigos e modernos.





Identificar nos restos arqueolóxicos a estrutura dos edificios destinados a cada un dos espectáculos


• Recoñecer as características dos edificios destinados ao lecer.

• Estudar a orixe do teatro e a súa relación co ámbito relixioso grego.

• Comprender e valorar as expresións de entretemento en Grecia e Roma.

• Explicar os trazos fundamentais do teatro grecolatino.

• Identificar os protagonistas dos diferentes espectáculos.

• Relacionar os espectáculos e o esparexemento con necesidades sociopolíticas.

• Explicar o papel do deus Dioniso- Baco

Saber utilizar o vocabulario específico do tema


• Recoñecer as características dos edificios destinados ao lecer.

• Estudar a orixe do teatro e a súa relación co ámbito relixioso grego.

• Comprender e valorar as expresións de entretemento en Grecia e Roma.

• Explicar os trazos fundamentais do teatro grecolatino.

• Identificar os protagonistas dos diferentes espectáculos.

• Relacionar os espectáculos e o esparexemento con necesidades sociopolíticas.



• Explicar o papel do deus Dioniso- Baco Saber utilizar o vocabulario específico do tema.


O mundo do lecer na Antigüidade forma un tema que o alumnado xa coñece previamente a través de películas e series; é dicir que, a priori, supón certa disposición favorable. Insistiremos na relación directa entre aspectos cotiáns do

mundo, antigo que están presentes na actualidade ou que difiren moito: espectáculos de masas, entretemento gratuíto, etc. Tamén se suxire que se utilice a imaxe relativa a cada edificio para a aprendizaxe do vocabulario específico, así como outros recursos audiovisuais.

ACTUACIONS, INTRUMENTOS E PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN:

Como é obvio, para a consecución de todos os obxectivos, é condición fundamental e

indispensable tanto a actitude activa e comprometida na aula como a realización de cantos

exercicios se propoñan para casa. Neste sentido, a nota de avaliación non será só o resultado

dunha única proba realizada ao final de cada trimestre, senón que terá moi en conta o

exposto anteriormente, de forma que aquel alumno que non teña una actitude activa e

realice con moi pouca frecuencia ou nunca os exercicios propostos para clase e casa non

poderá obter unha cualificación positiva na materia.

Realizaremos, polo menos, dúas probas escritas ao trimestre, coa seguinte

valoración:

• 50% da puntuación.

• resto da cualificación completarase da seguinte forma:

• 20% á realización de actividades a elaboración de fichas para casa e para a

clase.

• 20% a elaboración dun traballo en equipo co manexo das TIC

O 10% restante á actitude activa e comprometida na aula.

Como modelo para confeccionar as probas pódense utilizar o contido das fichas que se elaboran en cada unidade, os exercicios que aparecen ao final de cada unidade didáctica e do CD que se presenta co libro de texto (Cultura Clásica 3º. Ed. Santillana).

PROGRAMACIÓN: CULTURA CLÁSICAxmnicol.blogaliza.org/files/2008/04/programacion-cultura-clasica... · A materia cultura clásica supón o primeiro achegamento sistemático, e quizais

Documents