program razvoja kulture pg

PROGRAM RAZVOJA KULTURE GLAVNOG GRADAPODGORICE 2015 – 2019. GODINE

Nacrt

1

Podgorica, oktobar 2014. godineSADRŽAJ

1.Uvod ………………………………………………………………..4

1.1. Razlozi izrade Programa razvoja kultureGlavnog grada – Podgorice za 2015 – 2019.godinu..................................................................................5 1.2. Pregled kulturnog razvoja gradaPodgorice.......................................6

1.3. Metodologija izrade teksta za Programrazvoja kulture Glavnog grada Podgorice za2015 – 2019.godinu...................................................8

1.4. Analiza slabosti snaga (SWOT) – trenutnostanje kulture u graduPodgorici ........................................................................................................9 1.5. Ciljevi Programa razvoja kulture GlavnoggradaPodgorice.......................................................................................................10

2

2.Zakonskiokvir...................................................................................11

3.Finansijskiokvir................................................................................12

4.Institucionalniokvir..........................................................................13

4.1.Sekretarijat za kulturu i sport Glavnog gradaPodgorice..............14

4.2.Javneustanove .............................................................................15

4.3. Pregled aktivnosti koje su sproveleustanove kulture čiji je osnivač Glavni grad uperiodu 2009 –2014..............................................................19

5.Kulturno-umjetničkostvaralaštvo..................................................23

5.1.Muzička

djelatnost........................................................................23

5.2.Pozorišnadjelatnost......................................................................24

3

5.3.Likovnaumjetnost.........................................................................26

5.4.Kinematografija.............................................................................27

5.5.Izdavačkadjelatnost......................................................................28

5.6.Amaterizam...................................................................................29

5.7.Manifestacije ifestivali.................................................................31

5.8.Ocjene izaključci..........................................................................32

6.Kulturna

baština..............................................................................32

6.1.Nematerijalna kulturnabaština......................................................33

6.2.Nepokretna kulturnabaština..........................................................34

6.3.Muzejskadjelatnost......................................................................36

4

6.4.Bibliotečkadjelatnost...................................................................38

6.5.Ocjene izaključci.........................................................................39

7.Međunarodnasaradnja...................................................................39

7.1 Međuinstitucionalnasaradnja............................................................40

8. Vaninstitucionalna kulturna praksa uPodgorici...........................41

8.1.Kulturne potrebemladih..............................................................418.2. Uključivanje osoba sa invaliditetom ukreiranje kulture grada...438.3. Kultura manjinskihnaroda..........................................................448.4. Kulturniturizam...........................................................................45

9.Kadrovi...............................................................................................46

5

9.1.Finansiranje..................................................................................46

10. Ciljevi.................................................................................................47

11. Prioritetna područjadjelovanja.....................................................48

11.1. Osnivanje sektora za konkurse i projekteEU fondova.............4811.2. Izgradnja zgrade Gradskogpozorišta........................................4911.3. Razvijanje brendagrada............................................................4911.4.Razvijanje manifestacije internacionalnihokvira..................................................................................................4911.5. Rekonstrukcija objekta Doma kulture 25.maj..........................4911.6. Obnova i revitalizacija TvrđaveRibnice...................................5011.7. Obnova i revitalizacija objektaJusovače...................................5111.8. Izgradnja nove dvorane namijenjene zarealizaciju kulturnih sadržaja-multifunkcionalna

6

dvorana.................................................5011.9. Revitalizacija kulturnih, vjerskih idrugih objekata u StarojVaroši.................................................................................................5111.10. Revitalizacija arheoloških lokalitetaDuklja i Medun..............52

12. Korišćenje fondovaEU....................................................................52

11.Evaluacija.........................................................................................52

1.UVOD

Podgorica je jedini crnogorski grad koji tokomčitave godine ima kontinuiran kulturni život. Onaje centar kulturnih dešavanja i sjedište značajnihinstitucija kulture. Kulturna djelatnost obavlja seu šest ustanova kulture čiji je osnivač Glavnigrad: Javna ustanova Muzeji i galerije Podgorice,Javna ustanova Kulturno-informativni centar „BudoTomović”, Javna ustanova Gradsko pozorište, Javnaustanova Narodna biblioteka „Radosav Ljumović”,Javna ustanova Kulturno-informativni centar„Malesija” i Javna ustanova Kulturno-informativnicentar „Zeta”, kao i u ustanovama čiji je osnivač

7

država: Crnogorsko narodno pozorište, Centarsavremene umjetnosti Crne Gore, Muzički centar CrneGore, Crnogorska kinoteka, Prirodnjački muzej CrneGore i Biblioteka za slijepa lica. Pozitivnaenergija Podgorice, energično pulsira i krozmnogobrojne kulturne manifestacije.

Sasvim je logično da se njihovom aktivnošću,brojem i kvalitetom kulturnih događanja nadmašujuaktivnosti ostalih crnogorskih gradova. Stvaraociiz gotovo svih oblasti umjetničkog stvaralaštva izPodgorice prisutni su u drugim kulturnim centrima,ali isto tako Podgoricu posjećuje znatan brojeminentnih, uglednih stvaralaca iz regiona, pa išire.

Program razvoja kulture Glavnog grada Podgoriceu periodu od 2015. do 2019. godine, urađen je sanamjerom da služi kao temeljni razvojni dokument iplanski okvir za sprovođenje kulturne politike nesamo grada, već dobrim dijelom i države. Programomsu definisani opšti ciljevi i smjernice razvojakulture u naznačenom periodu.

Osmišljen na osnovu elemenata naslijeđenihlokalnih vrijednosti i tradicije, ali i koloritaevropskih kultura, Program nastoji da Podgoricu sasvojom kreativnom energijom pozicionira nakulturnoj mapi Evrope.

Podgorica kao glavni grad ima svoje obaveze i upogledu podsticanja ravnomjernijeg nacionalnog ikulturnog razvoja i identiteta kojem su temelji samgrad i njegove ambijentalne i istorijskevrijednosti i obilježja.

Program potencira da se period do punopravnogčlanstva u Evropsku uniju treba iskoristiti za

8

pristup fondovima IPA 2 i Evropskim fondovima zaregionalni razvoj, kako bi se ojačao materijalnipoložaj kulture i ona učinila važnom polugomdruštvenog razvoja. Stoga komunikacija sa stalnimpredstavništvom Evropske Komisije u Podgorici trebada rezultira višedimenzionalnom saradnjom koja setiče razvoja svih kulturnih djelatnosti i projekatana nivou grada.

1.1. Razlozi izrade Programa razvoja kultureGlavnog grada Podgorice za 2015 – 2019. godinu

Kultura predstavlja snažan oslonac društvene iekonomske inovacije, kreativne politike i kreativneekonomije, kulturnog turizma gradova i programskogopredjeljenja ka gradu koji treba da predstavljamozaik ideja i projekata. Program sadrži smjerniceza participativni model upravljanja s aspektarazličitih i zainteresovanih kulturnih aktera uglavnom gradu. Programska projekcija koja se dajeovim dokumentom poslužiće kao budući mehanizamupravljanja gradskim kulturnim resursima ipotencijalom grada koji u svojoj misiji treba dasadrži snažnu komponentu kulturnog djelovanja, nesamo u Crnoj Gori, nego i u širem kontekstujugoistoka Evrope.

Programom razvoja kulture grada Podgoricepostojeća kulturna energija sinhronizuje se iusmjerava ka jasno postavljenim kulturnimvrijednostima i standardima.

U duhu XXI vijeka, kojem je načelofunkcionisanja gotovo svakog aspekta umreženost,ovim programom se predstavlja Podgorica kao grad

9

različitih religija, kultura i tradicija, običaja,načina gradnje i raskršća kreativnosti, kojiharmonično egzistiraju kao ključni činilac njegovogkulturnog razvoja.

Stoga, naslovna fokusiranost ovog programa nagrad Podgoricu ne znači i ne preporučuje uskogrudnikulturni centralizam, nego pretpostavlja gradPodgoricu kao logističku i infrastrukturnu bazu zaprenošenje i širenje kultura, kulturnih sadržaja ikulturnih vrijednosti. Drugim riječima, intenzitetprimjene programa i sinergijski učinci realizovanihideja trebalo bi, ne samo da reformišu kulturu kaonezaobilazan, atraktivan, oplemenjujući iemancipirajući sadržaj građanske svakodnevice, negoda učine Podgoricu disperzirajućim žarištem kulturešto šireg radijusa.

Koristeći načela transparentnosti, Program suizgradili u koordinaciji Sekretarijat za kulturu iustanove kulture čiji je osnivač Glavni gradPodgorica, kao i nevladine organizacije čija jedjelatnost oblast kulture i jedan broj uglednihumjetničkih stvaralaca.

1.2.Pregled kulturnog razvoja grada Podgorice

Podgorica je grad vrlo bogate kulturne baštine,ali i vrlo razvijenih sadržaja žive kulture. Brojniarheološki lokaliteti i drugi kulturno–istorijskispomenici svjedoče o raznim kulturama, narodima i

10

civilizacijama, o njihovom ukrštanju, kulturnomprožimanju i spajanju. Njena posebnost i kvalitetje u tome što baštini nezamjenjivu vrijednostmodernog doba -multikulturalnost, odnosno suživotrazličitosti.

Godine 1881, u Podgorici je osnovana prvačitaonica. Za prvih pet godina rada čitaonicu jeposjećivalo 15-30 članova. Čitaonica je obrazovala“Pozorišno društvo” 1885. godine, koje jerealizovalo prvu predstavu “Balkanska carica” 1888.godine. Čitaonica je preseljena u Novu Varoš 1888.godine. Prvo pjevačko društvo u Crnoj Gori,“Branko” osnovano je u Podgorici 1892. godine.

U periodu između dva svjetska rata, kulturniživot Podgorice dodatno je intenziviran. Godine1945. u jednoj od prostorija bioskopa „Kultura“počela je sa radom Biblioteka.

Nakon Drugog svjetskog rata formira seKulturno-umjetničko društvo „Stanko Dragojević“.Preseljenjem političkog, administrativnog ikulturnog centra sa Cetinja u Titograd, osniva seGradsko pozorište (1953), koje će postupno prerastiu nacionalno, pod nazivom Crnogorsko narodnopozorište. Od 1958. godine ovo pozorište preuzimacentralnu ulogu u pozorišnom životu Republike, zbogodluke o transformaciji profesionalnih pozorišta uNikšiću, Kotoru, Cetinju i Pljevljima upoluprofesionalne ansamble. Useljenjem u obnovljenuzgradu 1997. godine, osmišljena je nova koncepcijanacionalnog teatra koju uspješno realizuje stručno-organizaciona i tehnička ekipa.

Gradsko pozorište baštini tradiciju Pionirskogpozorišta (osnovano 1951.). Pionirsko pozorište se

11

1959. godine integrisalo sa Dječijom bibliotekom ikursom engleskog jezika za djecu u Pionirskikulturni centar, a 1994. godine se osamostalilo idobilo ime Dječije pozorište. Formiranjem Večernjescene (decembar 1999.), Dječije pozorište jezapočelo proces transformacije u Gradsko pozorište.SO Podgorica 27.12.2002. godine usvojila je odlukuo osnivanju JU Gradsko pozorište - Podgorica.Pozorište ostvaruje značajan doprinos razvojupozorišne kulture i jedino je profesionalnopozorište za djecu u Crnoj Gori.

Kulturno informativni centar Budo Tomovićnastavljač je djelovanja istoimenog KUD-a (formiran1946). Kao radna organizacija, osnovan je 1965.godine, a kao društvena ustanova, pod istim nazivomi istovjetnom djelatnošću, 1989. godine.Institucija je odlukom SO Podgorica 2001. godinetransformisana u JU Kulturno-informativni centarBudo Tomović. Osnivanjem scene DODEST (1974.) KICpostaje začetnik razvoja alternativnog teatarskogizraza. Institucija je i utemeljivač pozorišnihmanifestacija: FJAT (1985-1991) i FIAT (1996).

Odlukom SNO Titograd od 8. aprila 1950. godineosnovan je Zavičajni muzej Titograda. Januara 1961.godine donijeto je Rješenje o osnivanju Zavičajnogmuzeja kao samostalne ustanove i već 19. decembraiste godine Muzej je otvoren za posjetioce uprostorijama bivše apoteke, u ul. Miljana Vukova.Tokom 1968. godine muzeju su dodijeljene noveprostorije u ul. Vuka Karadžića br. 8, kaoprivremeno rješenje.

Moderna galerija osnovana je 1961. godine, aotvorena za posjetioce 1967. godine u ulici MiljanaVukova. Galerija Rista Stijovića osnovana je 1969.

12

godine a otvorena 1970. godine u prostorijamabivšeg gradskog kupatila. Zatvorena je 1978. godinezbog pojave vlage koja je ugrožavala eksponatekoji su zato prenešeni u depo Moderne galerije. Tokom 1970. godine osnovan je MuzejMarka Miljanova na Medunu, kao odjeljenje Muzejagrada. Oktobra 1974. godine izvršena je integracijaMuzeja grada sa Modernom galerijom i GalerijomRista Stijovića u RO Muzeji i galerije Titograd, aMuzeji i galerije se, kao javna ustanova organizuju1991. godine.

U sklopu Muzeja i galerija nalazio se imemorijalni Muzej Blaža Jovanovića na Veljem Brdu,otvoren 19. decembra 1981. godine u njegovoj rodnojkući. Muzej je zatvoren januara 1988. godine.

Krajem 1998. godine Muzeji i galerije se sele uzgradu bivše OŠ »Branko Božović«, u ul. NovakaMiloševa, koja je adaptirana za potrebe Modernegalerije i Galerije Rista Stijovića. Radna jedinicaza zaštitu nepokretnih i pokretnih spomenikakulture, kao dio Muzeja grada i dalje ostaje uKuslevovoj kući u ulici Vuka Karadžića br.8.

Tokom 2000. godine, Muzeji i galerije Podgoricese sele iz zgrade Moderne galerije u Salu zavjenčanje na Kruševcu, iz koje se tokom 2002. seliu zgradu republičkog Zavoda za urbanizam iprojektovanje. Muzej je tokom 2003. godine preseljen urenoviranu zgradu starog Grafičkog zavoda gdje se isada nalazi. U sastavu JU Muzeji i galerijePodgorice nalaze se sljedeći sektori: Muzej gradai Muzej Marka Miljanova na Medunu; Moderna galerijai Galerija Rista Stijovića; Sektor za zaštituspomenika kulture; Sektor za opšte, pravne

13

administrativno-tehničke i računovodstveno–finansijske poslove.

Ostale ustanove kulture i obrazovanja, koje suosnovane tokom XX vijeka izuzetno su značajankulturni i obrazovni činilac u gradu.

1.3. Metodologija izrade teksta za Program razvojakulture Glavnog grada Podgorice za 2015 – 2019.godinu

Osnov za izradu Programa razvoja kultureGlavnog grada Podgorice za period 2015 – 2019.godina sadržan je u članu 6, 10 i 11 Zakona okulturi kojim je utvrđeno da se javni interes ukulturi u lokalnoj zajednici ostvaruje donošenjemlokalnog programa razvoja kulture. Program sedonosi na 4 godine u skladu sa Nacionalnimprogramom razvoja kulture 2011 - 2015. godine.Izradi Programa razvoja kulture Glavnog gradaprethodila je izrada Akcionog plana razvoja kulturePodgorice, dokumenta koji je usvojen na SkupštiniGlavnog grada marta 2008. godine, a tokom izradekonsultovan je Strateški plan razvoja Glavnog grada2012 – 2017. godine, kao i drugi programski istrateški dokumenti od važnosti za izradu ovogprograma.

Program razvoja kulture Glavnog grada Podgorice2015 – 2019. godine obuhvata različite oblastiumjetničkog stvaralaštva: likovnu umjetnost,muziku, pozorište, kinematografiju, izdavaštvo,zatim; kulturnu baštinu, međuinstitucionalnusaradnju, međunarodnu saradnju, alternativnodjelovanje.

14

Programom razvoja kulture obuhvata se ianaliza stanja u ovim oblastima (deskriptivno-analitički) za period od pet godine unazad saciljem dijagnostifikovanja trenutnog stanja idonošenja prijedloga mjera i aktivnosti radiutemeljenja Programa za razvoj kulture grada.

Program razvoja kulture sadrži: analizu stanja i potreba u kulturi; utvrđivanje izvora finansiranja; evidenciju subjekata kulture; evidenciju stanja infrastrukture potrebne

za realizaciju projekata u kulturi; valorizaciju kulturne baštine; mjere koje podstiču unapređivanje sektora

kulture; mjere koje stimulišu vaninstitucionalnu

kulturnu scenu i kulturu mladih; mjere koje afirmišu princip rodne

ravnopravnosti; mjere koje će kulturu učiniti dostupnijom

osobama sa invaliditetom,i drugo, što je od značaja za razvoj kulture uGlavnom gradu.

1.4. Analiza slabosti i snaga (SWOT) – trenutnostanje kulture u gradu Podgorici

Snage Slabosti

Razvijena mreža ustanova Nedostatak odgovarajuće

infrastrukture, primarno

15

kulture: muzeji,biblioteka, kulturno-informativni centri

Bogata kulturna –arheološka, istorijska,prirodna i umjetničkabaština pogodna zarazvoj kulturnog turizma

Visok stepen stručnostipojedinaca zaposlenih uinstitucijama kulture

Diverzitet i raznolikostkulturnih izraza naširem području grada

Stvaralački i obrazovnipotencijali mladih gradakoji su svojeobrazovanje stekli najednom od umjetničkihfakulteta ili škola ugradu

zgrada Gradskogpozorišta, koncertnadvorana, adekvatnaljetnja pozornica

Nedovoljno istraženekulturne potreberazličitih društvenihgrupa

Neadekvatna zaštitakulturne baštine

Nedovoljni kadrovskipotencijali u pojediniminstitucijama

Nedostatakkvalifikovanih artmenadžera koji biodigrali misionarskuulogu dovođenjastvaralaca i publike uistu estetku ravan sakulturnim trendovima usvijetu

Nedovoljna iskorišćenostkulturnih resursa ipotencijala javnihgradskih prostora zakulturna dešavanja.

Nedostatak alternativnihumjetničkih formi

Nedovoljna turističkavalorizacija kulturnihresursa grada

Nepostojanjeintersektorske saradnje(turizam – grad)

Potencijali Prijetnje Umreženost kulturnih

institucija u nacionalne Finansijska kriza –

manja izdvajanja u

16

i međunarodne mreže Mogućnost finansiranja

projekata u kulturi izEU fondova

Kulturna i spomeničkabaština na nivou grada

Povezivanje s drugimgradovima na bazikulturne saradnje

Razvoj alternativnescene i kreativnihindustrija

Povezivanje kulture iturizma

Budžetu za kulturu Neriješeni imovinsko-

pravni odnosiugrožavanju arheološkaistraživanja

Nedovoljno ulaganje uustanove kulture,manifestacije ifestivale može dovestido nedovoljnevalorizacije kulturnebaštine i stvaralačkihpotencijala

Nedovoljno razvijenestrategije u domenuprivlačenja i razvojapublike.

1.5. Ciljevi Programa razvoja kulture Glavnog gradaPodgorice

Programom razvoja kulture Glavnog grada Podgoriceutvrđuju se:

- ciljevi i prioriteti razvoja svih segmenatakulture, organizacione, finansijske iadministrativne mjere za njihovo ostvarivanje

- stanje, prioriteti, mjere i ciljevi zaštite ikorišćenja kulturnih dobara, zaštitu gradskihkulturnih vrijednosti, kulturnog stvaralaštvai produkcije, reforme institucionalnogokvira, jačanje kadrovskih kapaciteta,naučno-istraživačkog rada, amaterizma,međuinstitucionalne i međunarodne saradnje

17

- aktiviranje i širenje raspoloživih prostoragrada za kulturnu produkciju postojećihinstitucija kulture, pojedinaca i sl.

- stvaranje prepoznatljivog kulturnog profilagrada

- turistička valorizacija istorijskih,tradicionalnih i savremenih kulturnihdogađanja.

Program razvoja kulture Glavnog grada,zasniva se na analizi svih segmenata kulture –istraživanju razvoja svih djelatnosti u kulturiGlavnog grada kao i tehničkoj i institucionalnojpotpori njenom unapređenju. Svrha izrade Programaje da se ukaže na probleme i izazove sa kojima sesusrijeću pojedinci i institucije glavnog grada.Rezultati tih istraživanja imaju za ciljsagledavanje potreba razvoja kulture glavnog gradai polazište su za određivanje četvorogodišnjegprograma razvoja kulture, prioriteta u Glavnomgradu koji moraju biti precizno definisani. IzPrograma razvoja kulture proisteći će Akcioni plankulture koji će obuhvatati period od jedne, najvišedvije godine.

Program razvoja kulture grada Podgoricedefiniše tri programska cilja jednake važnosti:

1. Pozicioniranje Podgorice kao otvorenog inaprednog grada, atraktivne lokacije za kulturne iturističke posjete koji uključuje prioritetestvaranja kreativnog sektora, podršku kreativnomstvaralaštvu, promociju grada kao kulturnogsredišta države, te promociju grada Podgorice kao

18

lokacije pogodne za ulaganja u kreativnuindustriju.

2. Strategija diversifikacije resursa je odsuštinske važnosti za dinamičan institucionalnirazvoj i stretegiju podizanja kapaciteta.Diversifikacija resursa kao programska odrednicaznači oslanjanje na mješovito finansiranje iz višeizvora prihodovanja. Ovom se strategijomprihodovanje ne razumije samo kao puko ubrizgavanjenovčanih sredstava u minimalnu samoodrživost sistema negokao funkcionalno razvrstavanje većeg broja izvorakoji nužno ne moraju biti novčane prirode, većupravo u uslugama i servisima koje mogu pružitidruge organizacije.

3. Osnaživanje modela saradnje među različitimakterima (uprava, akademska zajednica i studentskapopulacija, građani) radi stvaranja dinamične iperspektivne sredine atraktivne za življenje iostanak mladih ljudi, koji uključuje prioriteteosnaživanja uloge gradske uprave kao pokretačameđusektorske saradnje i međuinstitucionalnihprojekata u kulturi.

2. ZAKONSKI OKVIR

Polazište za izradu Programa sadržano je usljedećim zakonima:

Zakon o kulturi (“Službeni list Crne Gore” broj49/08, 16/11, 40/11 i 38/12)Zakon o zaštiti kulturnih dobara (“Službeni listCrne Gore” broj 49/10, 40/11)

19

Zakon o bibliotečkoj djelatnosti (“Službeni listCrne Gore” broj 49/10, 40/11)Zakon o kinematografiji (“Službeni list Crne Gore”broj 14/08, 40/10, 40/11)Zakon o Matici crnogorskoj (“Službeni list CrneGore” broj 21/08)Zakon o muzejskoj djelatnosti (“Službeni list CrneGore” broj 49/10, 40/11)Zakon o pozorišnoj djelatnosti (“Službeni listRepublike Crne Gore broj 60/01, “Službeni list CrneGore” broj 75/10, 40/11)

Glavni grad je, u skladu sa propisima,odgovarajaćim odlukama organizovao, odnosno osnovaošest javnih ustanova koje su glavni nosiociaktivnosti u oblasti kulture. Ove ustanove sudobrim dijelom i izvršni producenti manifestacija ifestivala kao posebnih formi produkcije iprezentacije različitih kulturnih sadržaja.

3. FINANSIJSKI OKVIR

Stepen razvoja kulture zavisi od izvorafinansiranja i visine obezbijeđenih sredstava. IzBudžeta Glavnog grada finansira se rad javnihustanova čiji je osnivač Glavni grad na osnovugodišnjeg programa rada.

Trenutno stanje finansiranja kulture gradaPodgorice vidljivo je iz sljedećih podataka:

a) Raspodjele sredstava namijenjenih gradskimustanovama kulture

b) Raspodjela sredstava po kulturnimdjelatnostima

c)Udio sredstava za kulturu u ukupnom BudžetuGlavnog grada Podgorice.

20

Gradske ustanove kulture gotovo potpuno zaviseod prihoda lokalnog budžeta.

Budžetom Glavnog grada za obavljanje svihdjelatnosti u JU Narodna biblioteka „RadosavLjumović“ za 2014. godinu predviđena su sredstva uiznosu od 372.500,00 eura, od čega su za programskeaktivnosti - OSTALE USLUGE predviđena sredstva uiznosu od 43.500,00 eura.

Budžetom Glavnog grada za JU KIC „BudoTomović“ za 2014. godinu opredijeljeno je519.000,00 eura, od čega za PROGRAMSKE AKTIVNOSTI:52.600,00 eura.

Budžetom Glavnog grada za 2014. godinu, JUMuzeji i galerije Podgorice opredijeljeno je487.490,00 eura, od čega za PROGRAMSKE AKTIVNOSTI:83.390,00 eura.

Budžetom Glavnog grada za 2014. godinu, JU KIC„Malesija“ je opredijeljeno 142.250,00 eura, odčega za programske aktivnosti - OSTALE USLUGE:16.750,00 eura.

Budžetom Glavnog grada za 2014. godinu JU KIC„Zeta“ je opredijeljeno 126.950,00 eura, od čega zaprogramske aktivnosti - OSTALE USLUGE: 16.850,00eura.

Budžetom Glavnog grada za 2014. godinu za JUGradsko pozoriste opredijeljena su sredstva uiznosu od 570.360,00 eura od čega za PROGRAMSKEAKTIVNOSTI (tri premijere i četvrta ukoprodukciji): 86.200,00 eura.

Posljednjih godina udio sredstava zafinansiranje kulture u odnosu na ukupni BudžetGlavnog grada kreće se između 6-7% što je na nivouevropskog prosjeka.

21

U 2014. godini za aktivnosti u kulturu jeizdvojeno 3.116.515,00 eura ili 6,64% od ukupnogBudžeta Glavnog grada.

Za programske aktivnosti ustanova iSekretarijata za kulturu u ovoj godini izdvojeno je664.290,00 eura ili 1,37% u odnosu na ukupni BudžetGlavnog grada.

Pored budžetskih sredstava Zakonom su utvrđenii drugi izvori finansiranje kulture, namjenskiizvori za kulturu, prihodi od igara na sreću,sponzorstva, donacije, sopstveni prihodi subjekatakoji se bave kulturom i drugi izvori u skladu saZakonom. Ustanove imaju mogućnost da obavljanjemdjelatnosti i pružanjem usluga ostvaruju sopstveneprihode.

Pored finansiranja javnih ustanova, razvojkulture podstiče se i sufinansiranjem programa iprojekata na osnovu javnog konkursa Ministarstva zakulturu, kao i posebnim oblicima podrške.Sufinansiranjem preko godišnjeg konkursaobezbjeđuje se finansijska podrška Glavnog grada inevladinom sektoru, nezavisnoj kulturnoj sceni,nekomercijalnim oblicima amaterskog djelovanja ukulturi, kao i samostalnim inicijativama autora.

Uzimajući u obzir sve izraženije kulturnepotrebe građana, posebno mladih, neophodno jepermamentno povećanje prihoda ustanova kulture poosnovu realizovanih programskih aktivnosti.

4. INSTITUCIONALNI OKVIR

Glavni grad Podgorica kroz Sekretarijat zakulturu i sport ima neosporno najvažniju ulogu uupravljanju kulturnim razvojem, a koje se temelji

22

na potrebi usklađivanja interesa svih učesnikakulturnog života na području grada.

Djelokrug rada Sekretarijata za kulturu i sportutvrđen je Odlukom o organizaciji i načinu radauprave Glavnog grada. Sekretarijat za kulturu isport u saradnji sa ustanovama kulture čiji jeosnivač Glavni grad Podgorica, ima veoma važnuulogu u kreiranju kulturne politike i kulturnogprofila grada Podgorice, kroz koncipiranje irealizaciju skoro svih oblika umjetnosti,manifestacija i festivala.

Savjet za kulturu kao stručno-savjetodavnotijelo kojeg čine afirmisani umjetnici ilistručnjaci u kulturi, imenuje Gradonačelnik Glavnoggrada. Njegova uloga je da koordinira, usmjerava ivrednuje kulturne programe i utvrđuje godišnjikalendar kulturnih zbivanja.

4.1. Sekretarijat za kulturu i sport

Sekretarijat za kulturu i sport obavlja posloveuprave koji se odnose na pripremu programa razvojakulture glavnog grada, izradu propisa, drugih akataradi stvaranja uslova za rad ustanova kulture čijije osnivač Glavni grad u pozorišnoj, bibliotečkoj,muzejskoj, kinematografskoj, arheološkoj i drugimdjelatnostima u oblasti kulture, umjetničkogstvaralaštva u kulturno-umjetničkog amaterizma;vođenje registra za zaštitu i održavanje spomenikakulture i spomen obilježja; izradu programa spomenobilježja; organizovanje kulturnih manifestacija i

23

druge poslove u ovim oblastima; davanje mišljenja ipripremu saglasnosti na statut, program rada i akteo unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji tihjavnih službi; mišljenja na izvještaje o radu ipredlaganje mjera u vezi sa informativnim i drugimmaterijalima; pripremu informativnih i drugihstručnih materijala za Skupštinu, gradonačelnika iorgane uprave, pripremu mišljenja i izjašnjenja poinicijativama za ocjenjivanje zakonitostiopštinskih propisa u ovim oblastima; pripremugodišnjeg izvještaja za glavnog administratora orješavanju upravnih stvari iz svoje nadležnosti,pripremu informacija o planiranim i realizovanimaktivnostima organa i njihovo dostavljanjenadležnoj službi radi objavljivanja u medijima;objavljivanje opštih i drugih akata u skladu sazakonom kojim se uređuje lokalna samouprava; drugeposlove iz svog djelokruga u skladu sa zakonom idrugim propisima.

Sekretarijat za kulturu i sport vrši nadzornad radom šest ustanova kulture: JU Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“, JU Muzeji igalerije Podgorice, JU Gradsko pozorište, JUNarodna biblioteka „Radosav Ljumović“, JU Kulturno-informativni centar „Malesija“ – Tuzi i JUKulturno-informativni centar „Zeta“ – Golubovci. Sekretarijat za kulturu i sport analizira iizrađuje programe i izvještaje o ostvarivanjuprograma rada ustanova kulture, daje inicijative iprijedloge za razvoj i unapređivanje stanja udjelatnostima kulture, prati stanje u ovojdjelatnosti, daje inicijative u vezi sa mrežomjavnih gradskih ustanova, pruža podatke i

24

informacije potrebne za rad tijela gradskesamouprave, realizuje manifestacije u oblastikulture, obavlja poslove koji se odnose nameđunarodnu saradnju i ostvarivanje programa odznačaja za grad.

Posebno je važna uloga Sekretarijata kaokoordinatora saradnje institucija i privrednihsubjekata u realizaciji kulturnih programa.

4.2. Javne ustanove

JU KIC “Budo Tomović”

Djelatnost koju Ustanova izvršavautvrđena je osnivačkim aktom-Odlukom o izmjenama idopunama Odluke o organizovanju Društvene ustanove„Budo Tomović“ Podgorica u Javnu ustanovu Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“ (Sl. list RCG-opštinski propisi 14/01, 13/04 i Sl. list CG-opštinski propisi 13/11.), kao i Statutom Ustanove.Osnovna programska načela ove ustanovepodrazumijevaju podjelu aktivnosti na rad poprogramima: kulturno-umjetničkim i informativno-edukativnim. Kulturno-umjetnički program obuhvata:muzički, dramski, filmski i likovni, dok seinformativno-edukativna djelatnost odnosi na radAmeričkog ugla i na aktivnosti obrazovnog programa. Organizacija rada Ustanove utvrđena jePravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnihmjesta. Ustanova svoju djelatnost obavlja uzgradi sjedišta, u ulici Vaka Đurovića br. 12 i

25

objektu “Banja” koji joj je Osnivač dao naupravljanje i korišćenje. U objektu „Banja” naosnovu Sporazuma o poslovnoj saradnji koji supotpisali Glavni grad - Podgorica, JU KIC „BudoTomović” i Sibila d.o.o., djelatnost obavljaKnjižara „Karver”. Knjižara je smještena uprizemlju objekta. Na spratu probe obavlja hor„Stanko Dragojević”.

JU Gradsko pozorište

Članom 12 Statuta JU Gradsko pozorišteutvrđeno je da su osnovni oblici organizovanjaGradskog pozorišta sektori, i to: Umjetničkisektor, Tehnički sektor i Sektor za opšte poslove.Umjetnički sektor je nosilac osnovne djelatnostiPozorišta i obuhvata umjetničke poslove:umjetničko rukovođenje, izbor repertoara,dramaturške poslove, režiju, glumu, koreografiju ikorepetitorske poslove, scenografiju ikostimografiju. Tehnički sektor se bavi poslovimatehničke pripreme (radionički poslovi) i scensko-tehničkim poslovima (dekoraterski, rekviziterski,garderoberski, tehnički-svijetlo, ton, mehanika).

Sektor za opšte poslove bavi seadministrativnim, računovodstvenim i komercijalnimposlovima. U ovom sektoru se obavlja idokumentaciono-arhivska djelatnost, reklama ipropaganda.

Na osnovu Sporazuma o dugoročnoj saradnji,Pozorište u statusu „povlašćenog podstanara“ svojepredstave izvodi na Velikoj sceni i sceni DODEST-aKulturno-infomativnog centra „Budo Tomović“.

26

Prostorni uslovi u KIC-u nijesupozorišni, već dominantno osmišljeni i opremljeniza muzičku djelatnost (koncerte). Posljedice radaPozorišta u takvim uslovima (preklapanje programa,diskontinuitet izvođenja, planiranje mjesečnogrepertoara) su očigledne. Pozorište koristi poslovni prostor uBokeškoj ulici br. 2, koji obuhvata: prostoriju zatehnički sektor sa pomoćnom prostorijom,kancelarije direktora, umjetničkog direktora,računovodstva i marketinga, kao i glumački salon sapomoćnom prostorijom koji se koristi kao fundus.Uslovi za obavljanje djelatnosti Tehničkog sektorasu nezadovoljavajući. Dekor Pozorišta smješten je u saliBioskopa „25 maj“ na Koniku. Za pomenutu namjenukoristi se još jedan prostor koji se zakupljuje.Kostimi, rekviziti i dio tehničke opreme smještenisu i u poslovnom prostoru Gradskog pozorišta i naKoniku.

U Budžetu Glavnog grada, već od naredne godineplaniraće se sredstva koja će biti opredijeljenaza početak gradnje zgrade Gradskog pozorišta, sobzirom da je firma „ING – invest“ donirala Idejniprojekat buduće zgrade Gradskog pozorišta.

JU Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“

Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“baštini tradiciju najstarije ustanove kulture uPodgorici. Djelatnost Biblioteke određena je idefinisana članovima 2,3 i 8 Zakona o bibliotečkojdjelatnosti (Sl. list Crne Gore, broj 49/10).Bibliotekarstvo je djelatnost od javnog interesa i

27

obuhvata: nabavku, obradu, čuvanje, zaštitu ikorišćenje, prezentaciju i popularizacijubibliotečke građa; izradu kataloga, baze podataka idrugih izvora informacija; omogućavanje pristupabibliotečkoj građi, izvorima informacija, uslugama,servisima; edukacija korisnika i vođenje evidencijeo građi i korisnicima; učestvuje u opšteminformatičkom obrazovanju građana; prikuplja,obrađuje i čuva zavičajnu građu na područjuPodgorice; organizuje posebne oblike rada za djecu,mlade i odrasle u cilju razvijanja čitalačkepublike; vrši izdavačku djelatnost.

Obavljanje poslova organizovano je u okvirusljedećih organizacionih jedinica:- Odjeljenje za bibliotečku djelatnost,- Odjeljenje za kulturno-obrazovnu i izdavačkudjelatnost,- Dječije odjeljenje- Odjeljenje za zajedničke poslove. Biblioteka je organizovana cjelina saviše zasebnih odjeljenja: opšti fond (250 m²),dječije odjeljenje sa čitaonicom (130 m²),odjeljenje periodike sa čitaonicom (205 m²),posebni fondovi (140 m²), opšte i čitaonice zanaučne radnike (390 m²) sa preko stotinu mjesta.Raspolažu i sa dvije sale namijenjene organizovanjurazličitih kulturno-umjetničkih sadržaja tegalerijskim prostorom. Kosa sala na međuspratu (112m²) sa 99 mjesta prigodna je za održavanjeknjiževnih programa, predavanja, multimedijalnihprograma i slično. Velika sala na drugom spratu(210 m²) omogućava organizovanje okruglih stolova,simpozijuma, radionica te manjih muzičkih i

28

dramskih formi. Galerijski prostor u potkrovlju (90m²) pored izložbi knjiga prikladan je i zaumjetničke izložbe. Pomenuti prostori namijenjeniboravku i radu korisnika i posjetilaca pružajuizvanredne mogućnosti za raznovrsne programe isadržaje. Područna odjeljenja Biblioteke raspolažusa ukupno 172 m². Odjeljenja u Tuzima i Golubovcimasu smještena u kulturno-informativnim centrima„Zeta“ i „Malesija“, u prostorima od oko 60 m²,gdje pored magacinskog postoji i čitaoničkiprostor.

JU Muzeji i galerije Podgorica

Funkcionalnu komponentu, JU Muzeji igalerije Podgorice, ostvaruju kroz redovnudjelatnost i programske sadržaje. U okviru redovnedjelatnosti Ustanova objedinjuje tri aktivnosti odjavnog interesa: - Muzejsku, koja podrazumijeva sistematskoistraživanje, prikupljanje, proučavanje, čuvanje,stručnu i naučnu obradu muzealija, - Galerijsku koja podrazumijeva izlaganjepokretnih dobara značajnih za kulturu, umjetnost,nauku i obrazovanje, - Zaštitu spomenika kulture, koja podrazumijevastaranje o spomeničkom fondu i njegovu zaštitu uGlavnom gradu. JU Muzeji i galerije Podgorice činesljedeći sektori:Muzej grada i Muzej Marka Miljanova; Modernagalerija i galerija Rista Stijovića, Sektor zazaštitu spomenika kulture i Sektor za opšte,

29

pravne, administrativno-tehničke i računovodstveno-finansijske poslove. Javna ustanova Muzeji i galerijePodgorica obavlja muzejsku djelatnost, kao segmentzaštite, očuvanja i održivog korišćenja kulturnebaštine. Muzejsko galerijska djelatnost JU Muzeji igalerije Podgogica odvija se na više lokacija iobjekata. Muzej grada sa svojim sadržajima smještenje u Ul. Marka Miljanova br.4., Muzej MarkaMiljanova se nalazi na Medunu. Muzejsko galerijskadjelatnost odvija se i u prostoru Kuslevove kuće uUl. Vuka Karađžića br.8, kao i u Galeriji Art, naTrgu Republike.JU KIC „Malesija“ Tuzi

Djelatnost Ustanove utvrđena je Odlukom oorganizovanju i Statutom, a ona podrazumijevapružanje usluga u muzičko-folklornoj, obrazovnoj,likovnoj, dramskoj i filmskoj djelatnosti, kao i udrugim pratećim djelatnostima (iznajmljivanjeprostora, organizacija sastanaka, jubileja,promocija, prezentacija i dr.), odnosno djelatnostikoje se uobičajeno vrše uz kulturno-informativnudjelatnost. Organizacija rada Ustanove utvrdđena jePravilnikom o unutrašnjoj organizaciji isistematizaciji radnih mjesta. Ustanova svoju djelatnost obavlja uzgradi sjedišta, Tuzi b.b., koji joj je Osnivač daona upravljanje i korišćenje. U zgradi sjedištasmješteni su i MZ Tuzi, odjeljenje Biblioteke„Radosav Ljumović” i kancelarija Crvenoga krsta GOTuzi.

30

JU KIC „Zeta“ Golubovci

Odlukom o organizovanju JU Kulturnoinforamativni centar „Zeta“ Golubovci („Sl.list RCGopštinski propisi“, br. 24/04), kao osnovnedjelatnosti ove ustanove utvrđene su: pružanjeusluga u muzičko-folklornoj, obrazovnoj, likovnoj,dramskoj i filmskoj djelatnosti. Organizacione jedinice ove Ustanove su:• Sektor za kulturnu, umjetničku i obrazovnudjelatnost,• Sektor za inforamativnu djelatnost,• Sektor za zajedničke poslove.

Ustanova svoju djelatnost obavlja u zgradisjedišta, u Golubovcima b.b, koji joj je Osnivačdao na upravljanje i korišćenje. U istoj zgradisjedišta smještena je i Gradska opština Golubovci,zatim i druge istitucije Glavnog grada – Podgorice,odjeljenje Lokalne samouprave sa salom zavjenčanje, odjeljenje JU Naridna biblioteka„Radosav Ljumović“, zatim Radio „Zeta“ i odjeljenjeUprave policije, Pošta Golubovci.

4.3. Pregled aktivnosti koje su sprovele ustanovekulture čiji je osnivač Glavni grad u periodu od2009 – 2014. godine

31

U periodu 2009 - 2014. godine, JU KIC „BudoTomović“ programski je objedinila muzičko-folklornu, dramsku, likovnu, filmsku i književno-obrazovnu djelatnost, sa posebnim akcentom naostvarivanje intenzivne saradnje sa Glavnim gradom- Podgoricom, resornim Sekretarijatom za kulturu isport, domaćim i stranim partnerima, ustanovamakulture, renomiranim stvaraocima različitihgeneracija i nevladinim sektorom. Međunarodnasaradnje Ustanove predstavljala je jednu odprogramskih konstanti.

Muzički program obilježile su raznovrsnekoncertne sezone. U kalendaru programskihaktivnosti muzičkog sektora našli su se projekti uokviru koncertnih ciklusa: Mladi i muzika, Mladicrnogorski pijanisti, Kamerna muzika i Majstori džeza.

U cilju afirmacije kamerne muzike i razvojakamernih ansambala Ustanova je u saradnji saMinistarstvom kulture Crne Gore realizovala Ljetnjikamp za kamernu muziku.

U okviru programa Svjetski dan plesa (29. april) iPraznik muzike (21. jun) KIC predstavlja značajneinternacionalne projekte. Takođe u saradnji saFrancuskim institutom tradicionalno organizuje DaneFrankofonije (mart).

Kroz djelatnost Folklornog ansambla i Narodnogorkestra KIC-a ’’Budo Tomović’’, Ustanova jenastavila sa afirmacijom etno-kulture.

Dramski program se obavljao kako krozdjelovanje prozorišta DODEST, tako i pružanjetehničko-organizacione podrške gostujućimprofesionalnim i amaterskim ansamblima. Ustanova jepružiila tehničku pomoć organizovanju Festivala

32

internacionalnog alternativnog teatra i Međunarodnog festivalalutkarstva.

Filmski program se prvenstveno odvijao krozprikazivanje filmskih ciklusa. KIC je predstaviofilmove koje publika ne može vidjeti u redovnomrepertoaru komercijalnih bioskopa, što je posebnakulturološka vrijednost. U tom smislu intenziviranaje podrška inostranih ambasada i kulturnih centarau Podgorici koje podržavaju ovakvu vrstu promocijasvoje kulture.

U holu Ustanove nastavljeno je organizovanjekolektivnih izložbi, foto-izložbi i kulturološko-dokumentarnih izložbi.

Ustanova je nastavila sa promocijom obrazovno–edukativnih programa. U okviru obrazovnog programaorganizovale su se tematske večere posvećeneistaknutim stvaraocima iz zemlje i regiona,promocije značajnih izdanja crnogorskih izdavača,kao i večeri poezije.

Američki ugao je 2013. godine proslavio desetgodina postojanja. Ovaj projekat se odvija u KIC-u„Budo Tomović“, a na osnovu Sporazuma izmeđuGlavnog grada Podgorice, Ustanove i Ambasade SAD.

U saradnji sa javnim ustanovama kulture čiji jeosnivač Glavni grad i Sekretarijatom za kulturu isport, Ustanova je u petogodišnjem periodunastavila da kreativno i organizaciono-tehničkipomaže realizaciju manifestacija Podgoričko kulturnoljeto i Decembarska umjetnička scena.

Djelatnost Ustanove se finansirala iz BudžetaGlavnog grada. Ustanova je ostvarivala i samostalniprihod od prodaje ulaznica, iznajmljivanje sala isl.

33

Igrajući predstave na Lutkarskoj, Dramskoj sceni zadjecu i Večernjoj sceni, Gradsko pozorište je nastojalida održi dosadašnji renome i unapređuje svojeumjetničke kvalitete, vodeći računa o potrebamanajmlađe publike, potrebama adolescenata (ciljnagrupa po preporuci ASSITEJ-a), ali i hrabrijemiskoraku u razvoju repertoara, koji pripada Večernjojsceni ( savremena dramaturgija, novi autori izzemlje i okruženja, učešće na festivalima u zemljii inostranstvu.).

Paralelni rad na tri navedene scene, složen jei zahtjevan pozorišni proces, a kvalitet nivoaprodukcije osnov je za dalji razvoj pozorišta.Uprkos poznatim prostornim i tehničkim neuslovima(povlašćeni podstanari u KIC-u “Budo Tomović” igosti u CNP-u), Pozorište je realizovalo brojneprojekte i ostvarivalo saradnju sa svim relevantniminstitucijama kulture u Crnoj Gori i inostranstvu,festivalima, centrima za kulturu, osnovnim školama,vrtićima i posebno službama Glavnog grada kaoosnivača.

Da se na ravnopravan način tretiraju sve triscene ( Lutkarska scena za djecu, Dramska scena zadjecu i Večernja scena), predstave koje supremijerno izvedene od 2009. do 2014. godine to ipotvrđuju. U ovom periodu, premijerno je izvedeno16 predstava, od kojih su neke predstave ilireditelji dobili prestižne nagrade (Dobro drvo,Filomena Marturano i sl.)

JU Narodna biblioteka „Radosav Ljumović“ sevratila u matičnu zgradu 2011. godine. Objekat jerekonstruisan, nadograđen i opremljen novimnamještajem.

34

S obzirom na činjenicu da se Biblioteka pet (5)godina nalazila u objektima bivše Kasarne „Morača“bio je smanjen i nivo usluga koje pruža. Povratkomu matičnu zgradu i broj korisnika se iz godine ugodinu povećava. U 2013. godini urađena je revizijakompletne bibliotečke građe, najobimniji inajsloženiji bibliotečki posao.

Biblioteka organizuje „Tribinu“, na kojojpredstavljaju stvaralaštvo ugledni umjetnici istvaraoci, a u okviru izdavačke djelatnosti, unaznačenom periodu, objavljen je veliki brojpublikacija.

Tokom izvještajnog perioda usvojena su novanormativna akta: Statut, Pravilnik osistematizaciji i drugo, u skladu sa Zakonom okulturi i Zakonom o bibliotečkoj djelatnosti.

JU Muzeji i galerije Podgorice u periodu od2009. do 2014. godine, kao jedna od institucijakulture Glavnog grada, ostvarivala je svojeaktivnosti u skladu sa programskom orijentacijom,realizovanom kroz redovnu djelatnost, utvrđenuzakonom i programskim sadržajima planiranim nagodišnjem nivou.

Realizacijom programskih aktivnosti ostvarivanaje muzejska djelatnost kao specifična disciplina uslužbi zaštite dijela kulturne baštine, kojaobuhvata čitav niz specifičnih stručnih poslova,čijim se obavljanjem ostvaruje osnovna funkcijaUstanove.

Programske aktivnosti tokom navedenog perioda,koncipirane kao spoj modernosti i tradicije,lokalnog i univerzalnog, markirane su nizomafirmativnih manifestacija sa višeznačnimrefleksijama.

35

Saradnja Ustanove, u realizaciji programa rada,ostvarivana je kroz saradnju sa nadležnim organimaGlavnog grada, sa srodnim institucijama kulture uzemlji i inostranstvu, Turističkom organizacijomGlavnog grada i Crne Gore, obrazovnim i vaspitniminstitucijama koje su organizovano posjećivalemuzeje, spomenički kompleks Medun i arheološkilokalitet Duklja. Pokrenut je časopis Nova antičkaduklja, jedini arheološki časopis u Crnoj Gori. Naplanu zaštite kulturnih dobara, obavljena suistraživanja na arheološkom lokalitetu Duklja. Uokviru aktivnosti na Medunskom spomeničkomkompleksu realizovan je Projekat konzervatorsko –sanacionih radova. Na kulturnom dobru – TvrđaviRibnici, sprovedena su arheološka istraživanja, azapočeta su i istraživanja na arheološkom lokaltetuHadrovića džamiji.

Programske i druge aktivnosti JU Muzeji igalerije Podgorice su podržane i ostvarenefinansijskim sredstvima Glavnog grada. Intenzivnasaradnja sa Ministarstvom kulture Crne Goreimplementirala se i kroz finansijsku podršku urealizaciji određenog broja projekata.

U periodu od 2009. do 2014.godine, JU KIC“Zeta” Golubovci je uspjela da realizuje značajanbroj aktivnosti u muzičko folklornoj, pozorišnoj,filmskoj, obrazovnoj i likovnoj djelatnosti.

Broj programa se povećavao, a kvalitet je biona zadovoljavajućem nivou. Gostovali su stvaraocirazličitih umjetničkih orjentacija ne samo iz CrneGore već i iz okruženja.

Odabirajući i realizujući najraznovrsnijekulturne sadržaje, vodeći pri tom računa da se neizgubi na vrijednosti i kvalitetu, Uatanova je

36

nastojala da svoje sadržaje približi svimstrukturama stanovništva, različitih uzrasta iobrazhovnih profile. Ovo iz razloga jer je ovaUstanova jedina javna institucija kulture napodručju Zete.

Kancelarijski prostor uglavnom zadovoljavastandarde. Velika sala u kojoj se održava najvećibroj programa je rekonstruisana. Međutim potrebnoje završiti tehničko opremanje bine, pogotovo kadaje riječ o rasvjeti i ozvučenju.

Raznovrsnim i kvalitetnim programima, i poredovih nedostataka, uspjela su se u ovom perioduzadovoljiti interesovanja u kulturi i privući štoveći broj posjetilaca.

Ustanova je otvorena za sve kulturne stvaraocei žanrove, ostvaruje saradnju sa osnovnim školamasa ovog područja i nevladinim organizacijama čijaje osnovna djelatnost iz oblasti kulture iobrazovanja.

Cilj je i u narednom periodu stalnimaktivnostima stvarati kod mladih naviku daposjećuju koncerte, pozorišne predstave, književnevečeri, izložbe.

JU KIC „Malesija“ Tuzi je u periodu od 2009-2014.godine, ostvarivala Programom zacrtaneaktivnosti. Okolnosti nijesu baš bile naklonjeneostvarivanju aktivnosti (ekonomska kriza),ali, uzrazumijevanje resornog Sekretarijata za kulturu iSekretarijata za finansije i maksimalno angažovanjeuposlenih realizacija programskih aktivnosti jebila na zadovoljavajućem nivou. Tim prije, što jeočuvan kvalitet programa, kao i zadovoljenaosnovna programska orijentacija da se ostvarujuprogrami u svim segmentima kulture. Takođe,

37

smatramo da smo uspjeli da uvažimo i jezičkuspecifičnost i kulturne potrebe stanovništva koježivi u GO Tuzi, prikazivanjem programa iz drugihsredina i okruženja. Pored redovnih programskihaktivnosti KIC „Malesija“ je organizacionoučestvovao i na manifestacijama koje organizujeGlavni grad (Podgoričko ljeto i DEUS), čime je značajnopospješilo kulturnu ponudu. Učinjeni su napori i dase opsluže programi i aktivnosti čiji jeorganizator bilo Ministarstvo za ljudska imanjinska prava (Dani kulture manjina održani sutri godine za redom u ovom periodu). Održan je iPrvi internacionalni festival izvornogstvaralaštva, na kojem je uzelo učešća oko 150učesnika iz Crne Gore i okruženja.

Dakle, Ustanova je nastojala da postane centarkulturnih zbivanja u GO Tuzi, čime opravdava misijuzbog koje je osnovana.

5. KULTURNO–UMJETNIČKO STVARALAŠTVO

Pod terminom kulturno-umjetničko stvaralaštvopodrazumijevaju se sljedeće djelatnosti: muzička,pozorišna, likovna, kinematografija, književna(izdavačka), zatim manifestacije i amaterizam.

Sve ove djelatnosti u osnovama su rada ustanovekulture glavnog grada.

5.1. Muzička djelatnost

38

Muzička djelatnost u Podgorici živi ukontrapunktu različitih pravaca, raznovrsnostiizraza, mnogobrojnosti htjenja, u vrlo dinamičnomprocesu razvitka. Mnogobrojni vidovi muzičkeaktivnosti imaju konstantnu putanju rasta i potrebuunapređivanja. Danas u Podgorici djeluje velikibroj ansambala, orkestara, instrumentalnih ivokalnih sastava, edukativni programi, godišnjemanifestacije i festivali u muzici, mladi vrloperspektivni muzički talenti, alternativne grupe. Uovoj oblasti, zapažen je broj onih koji su u domenuamaterizma, međutim, kao i kod svih drugih oblikamuzičkog izražavanja, i među amaterima presuđuje sena osnovu kvaliteta programa, uspjeha na domaćoj iinostranoj sceni ili pak inovativni pristupi i noviprojekti koji garantuju doprinos sveukupnojkulturi.

Kulturno-informativni centar „Budo Tomović“,njeguje muzičku djelatnost pod okriljem svojihosnovnih programskih aktivnosti. Od značaja suciklusi muzičkog programa Ustanove (Mladi i muzika,Mladi crnogorski pijanisti, Kamerna muzika, Majstori džeza)kojima se bogati muzička scena grada gostovanjimaeminentnih evropskih i svjetskih muzičara iafirmišu mladi talentovani muzičari.

U cilju afirmacije kamerne muzike i razvojakamernih ansambala u našoj sredini, organizuje seLjetnji kamp za kamernu muziku. Kroz djelatnostFolklornog ansambla i Narodnog orkestra KIC-a’’Budo Tomović’’ Ustanova promoviše etno-kulturnevrijednosti.

Muzičko-scenskom djelatnošću bave se kulturno-informativni centri „Zeta“ i „Malesija“, povremenimorganizovanjem koncerata i muzičkih festivala.

39

Afirmacijom muzičkog stvaralaštva, nateritoriji Podgorice, bavi se i Muzički centar čijije osnivač Vlada Crne Gore.Ciljevi

Muzičku djelatnost treba unaprjeđivatipodsticanjem savremenog muzičkogstvaralaštva, pružanjem adekvatnihprostornih i tehničkih uslova za razvojkoncertne djelatnosti, njegovanjem ipromovisanjem crnogorskog muzičkognasljeđa, jačanjem stručnih kadrova

Trajno unaprjeđivati i proširivatimogućnosti umjetničkog obrazovanja mladihkroz saradnju sa srednjim umjetničkimškolama i Muzičkom akademijom sa Cetinja,kao i NVO sektorom

Kvalitetnim programima doprinositi razvojumladih muzičara u vrhunske umjetnike

Osnovati nove muzičke festivale u onimprogramskim područjima u kojima to jošnije učinjeno (opera, opereta, modernovišeglasje...)

Proširiti muzičku scenu od jazza domjuzikla

Intenzivirati multikulturalna povezivanja Upoznavati mlade s kulturnim i umjetničkim

stvaralaštvom; podsticanje i njegovanjemuzičkog stvaralaštva mladih

Afirmisati, promovisati i podsticati mladepodgoričke muzičare i mlade talente

Obrazloženje

40

Muzička djelatnost Podgorice bilježi zavidnemuzičke aktivnosti, koncerte, gostovanja brojniheminentnih muzičkih imena. Razvijanje umjetničkog iorganizovanje koncertnog života grada mora bitiusmjereno ka koncertnim aktivnostima koje razvijajunove muzičke pravce, oplemenjuju muzičku kulturunovim vokalnim i instrumentalnim sastavima,posjeduje kapacitete novih kadrova kojiprofesionalno usmjeravaju generacije muzičkihtalenata i potencijalne publike. Njih je mogućeostvariti isključivo uz postojanje rukovođenjaunutar referentnih ustanova, definisanogkadrovskim, programskim i finansijskim okvirom, akoji će garantovati profesionalno vođenje muzičkedjelatnosti po principima savremenih standarda.

5.2. Pozorišna djelatnost

Stožer pozorišne djelatnosti glavnog gradajeste JU Gradsko pozorište (jedino pozorište srepertoarom za djecu). Kao Ustanova sa dugomtradicijom njegovanje pozorišne djelatnost,Pozorište je postalo okosnica kultutrnih dešavanjau gradu. Repertoar Pozorišta, čine produkcije iizvođenja domaćih i stranih dramskih, muzičko-scenskih i drugih djela, a osim sopstvenihprodukcija, repertoar ovog pozorišta čine iprojekti pozorišnih i drugih institucija kulture izCrne Gore i inostranstva.

Međutim, nepostojanje matične zgrade u kojoj bise neometano odvijale predstave i programi Ustanoveznačajno ograničavaju njegovu programskudjelatnost.

41

Za pozorišnu produkciju u glavnom gradu, odznačaja su produkcije gradskih manifestacija ifestivala (Podgoričko ljeto, DEUS, FIAT...).

Crnogorsko narodno pozorište kao nacionalniteatar daje poseban pečat pozorišnom životu uglavnom gradu.

Izgradnjom savremene ljetnje pozornice koja bi uprodukcijskom smislu obezbjeđivala neuporedivobolje uslove za realizaciju programa pratio bi seobrazac svojevrsnog građenja i dograđivanjasveukupnih kulturnih vrijednosti društva. Kultura uPodgorici se može znatno bolje profilisati naljetnjim pozornicama i drugim slobodnim prostorima.

Ciljevi

Pozorišnu djelatnost u glavnom gradu trebapodsticati na razvoj, najprije izgradnjomzgrade Gradskog pozorišta, jačanjem kadrovskestrukture, poboljšanjem tehnoloških uslova zaizvođenje predstava i uspostavljanjemmeđunarodne saradnje i čvršćommeđuinstitucionalnom saradnjom

Pokrenuti novi projekat Grad-scena na Duklji,Tvrđavi Ribnici, Jusovači, organizovanjemaktivnosti i manifestacija

Ambijentalno pozorište i grad kao pozornica – uljetnjim mjesecima, treba osnažiti pozorišnuprodukciju na atraktivnim lokacijama gradaPodgorice, te takve programe uvrstiti uturističku i kulturnu ponudu grada. Ugostiti iproducirati multimedijalne i neverbalneevropske alternativne projekte koji se izvodena ulicama, trgovima...

42

Zadovoljavanje potrebe za pozorišnom umjetnošćuza djecu i mlade, školske i predškolske dobi iodgajanje pozorišne publike, razvijanje kultureposjećivanja pozorišta kroz kvalitet ponuđenihprograma i aktivnosti usmjerenih na djecu imlade, ali i odrasle

Podsticanje saradnje sa ustanovama kulturegrada Podgorice kroz ponudu zajedničkihprograma posjeta

Profilisanje repertoara Večernje scene Gradskogpozorišta ka savremenim komadima sa aktuelnimdruštvenim temama

Učestvovanje na međunarodnim festivalimapromovisanjem vrijednosti Gradskog pozorišta zadjecu i mlade i crnogorsku kulturu

Obrazloženje

Gradsko pozorište kao središnja ustanovapozorišne umjetnosti u gradu, s koncentrisanimpotencijalima profesionalnih umjetnika za izvođenjeprograma i projekata dramskog, lutkarskog iprograma i projekata namijenjenih izvođenju naVečernjoj sceni, treba da postane središnjigenerator svih najkvalitetnijih pozorišnih sadržajau Podgorici, inkubator novih ideja, programa ikadrova, mreža pozorišnih djelatnosti grada sasvojim umjetničkim okruženjem izvan pozorišne kuće,mjesto kreativnosti i umjetničke raznovrsnosti saoptimalnim korišćenjem svojih raspoloživihumjetničkih resursa, s najvećim mogućim ostvarivimrezultatima mjerljivim u kontekstu gradskih inacionalnih dostignuća današnjice.

43

5.3. Likovna umjetnost

Glavni grad podstiče likovnu kulturu krozprograme koji obuhvataju čitav spektar ovedjelatnosti: izložbeni, edukativni, produkcijski isl.

JU Muzeji i galerije Podgorice je gradskaustanova kulture koja, po svojoj programskojorjentaciji, koncipira i realizuje aktivnosti izdomena likovne umjetnosti, a dijelom i iz drugihoblasti. U galerijama Ustanove organizuju sesamostalne, kolektivne, tematske i retrospektivneizložbe umjetnika iz zemlje i inostranstva. Poredtoga, Ustanova njeguje i izdavačku djelatnost krozobjavljivanje monografija, kataloga i arheološkogčasopisa.

U Ustanovi se organizuju prezentacije pojedinihzbirki u vidu revijalnih, tematskih ili autorskihizložbi.

Centar savremene umjetnosti i Udruženjelikovnih stvaralaca Crne Gore, svojom programskomorijentacijom dodatno unapređuju likovnu scenugrada.

Ciljevi

Likovnu umjetnost u glavnom gradu trebapodsticati na razvoj promovisanjem crnogorskihumjetnika u okviru međunarodnih likovnihmanifestacija, festivala, otvorenost premasavremenim formama umjetničkog izražavanja,angažovanje mladih likovnih kritičara da uzmuučešće u pisanju prikaza likovnih izložbi

Podsticati afirmaciju mladih umjetnika

44

Jačanjem međunarodne saradnje Ustanove,nastaviti i osnažiti tradiciju izlaganjavelikih imena savremene likovne scene

Organizovati zajedničke izložbe domaćihlikovnih stvaralaca

Podsticati programe povezivanja i razmjenelikovnih umjetnika i kulturnih djelatnika

Obrazloženje

Grad Podgorica želi razviti ovu djelatnostimajući u vidu cijeli spektar programa koji ćeobogatiti život građana i stvoriti živo, otvoreno ikritičko okruženje naše svakodnevice. Prioritet ćebiti podsticanje raznovrsnosti u programima likovnedjelatnosti uz naglasak na umrežavanje i saradnjuna lokalnom, regionalnom, nacionalnom imeđunarodnom nivou.

5.4. Kinematografija

Kinematografija nije samo izuzetno važansegment kulture već i razvojni resurs svakog grada.Pored umjetničkih aspekata, kinematografija sadržii komercijalnu komponentu. U kulturnom sistemuGlavnog grada, filmska ostvarenja je mogućepogledati u Velikoj sali i u sali Dodest-a KIC-a»Budo Tomović«. Pored toga, Cineplexx, koji senalazi u objektu Delta city, funkcioniše kao jedinipravi bioskop u Crnoj Gori (što podrazumijeva baremjednu filmsku projekciju dnevno).

U Podgorici svoju djelatnost obavlja Crnogorskakinoteka, kao ustanova koja prikuplja, pregleda ičuva filmove i prezentuje ih publici.

45

Podgorica još uvijek nije razvila modalitetepodrške kinematografskoj djelatnosti u skladu sapotrebama glavnog kulturnog, ekonomskog iuniverzitetskog centra države Crne Gore.

Ciljevi

Polazeći od iskustava drugih evropskih centara,a u posljednje vrijeme i glavnih gradova uregionu, savremenu kinematografsku produkcijutreba stimulisati dodjeljivanjem sredstava zaproizvodnju filmskih ostvarenja koja sutematski vezana za Podgoricu ili čije sesnimanje, odnosno dio snimanja odvija nateritoriji glavnog grada.

Budući da je bioskopska mreža devastirana, aimajući u vidu interes građana kada su upitanju filmski programi, Glavni grad treba dastvori mogućnosti za otvaranje bioskopa uprivatno-javnom partnerstvu. Takva inicijativaimala bi realne izglede za direktnu podršku izevropski fondova koji podržavaju distribucijunezavisnih umjetničkih filmova.

Glavni grad treba da pruža kontinuiranu podrškufilmskim festivalima (kao što su festivaldokumentarnog filma UnderhillFest i festivaligranog filma Avvantura), da učestvuje unjihovom razvijanju, promociji i kreiranjunovih programskih sadržaja.

Podgoricu treba promovisati kao poželjnudestinaciju za snimanje filmova, što bi imalovišestruke efekte i u kulturnom i u ekonomskomsmislu.

46

Podsticati i razvijati edukativne filmskeprograme, upoznajući mladu publiku sanajznačajnijim ostvarenjima iz domaće isvjetske filmske baštine

Obrazloženje

Neosporno je da na državnom i lokalnom nivoupostoje nedostaci u pogledu kinematografije,odnosno u standardu filmske kulture, u prvom reduzbog nedostatka infrastrukturnih objekata,zastupljenosti medijske kulture i uopšte kulture iumjetnosti u opštem obrazovanju djece i mladih. Zapodsticanje kinematografije, neophodno je dodatnoporaditi na filmskim programima, ali i ojačatisaradnju sa drugim činiocima ovog segmenta.

5.5. Izdavačka djelatnost

U oblasti izdavaštva u Podgorici se ostvarujunevladine organizacije, privredna i dioničarskadruštva i ustanove: JU Narodne biblioteke „RadosavLjumović“, Muzeja i galerija Podgorice i KIC-a„Budo Tomović“. U Podgorici djeluje nekolikoknjiževnih društava, no njihov doseg u produkciji iprezentaciji nema većeg značaja. Posljednjih godinasvjedoci smo velikih promjena u distribuciji ikonzumaciji pisanog sadržaja u svijetu. Podgoričkiizdavači zatečeni su tim promjenama i još uvijektraže izlaz iz dugogodišnje krize izdavaštva. Teškose može objaviti knjiga ako se ne nađe sponzor. Štoje najgore sva sponzorstva kod nas su vezana zaodređeni trenutak, odnosno projekat, a potom segase.

47

Sekretarijat za kulturu i sport podstičeizdavačku djelatnost skromnim donacijama koje se naosnovu podnedenog zahtjeva uplaćuju pojedincu.

Izdavačku djelatnost treba podsticatipodržavanjem izdavačkih projekata, utvrđivanjemobaveza grada prema izdavačima, štampariji,distributerima

Otkupljivanjem knjiga za prigodne manifestacijekoje organizuje Glavni grad

Nastaviti kontinuirano podržavanje realizacijemanifestacije podgoričkog Sajma knjiga

Obrazloženje

Imajući u vidu globalna kretanja potrebno jepodgoričkim izdavačima i izdavačkom sektorugradskih ustanova kulture olakšati prelazak naelektronsko izdavaštvo, pomoći u prelaznomrazdoblju s klasičnog na elektronsko, tepodstaknuti transformaciju izdavaštva u digitalnomdobu.

5.6. Amaterizam

Tradicija amaterskog umjetničkog stvaralaštvaduga je skoro 120 godina. Krajem 90-ih godina XXvijeka postojala su 74 amaterska kulturnoumjetnička društva. Posljednjih godina u uslovimaopšte krize broj kulturno umjetničkih društava isekcija se smanjio a veći broj onih koji djeluju neposjeduju odgovarajuće uslove za rad. Otuda postojipotreba da se kulturni amaterizam oživi i očuvakako bi se očuvala izvorna, nacionalna i duhovna

48

tradicija naroda čime bi se odredilo njegovo mjestou kulturnoj politici grada. Stvaralački potencijaliu oblasti umjetničkog amaterizma Podgorice mnogo suveći od trenutnog stanja što obavezuje daamaterizam u kulturi glavnog grada podignemo nanivo kakav je nekad bio. Neophodan je početakjednog boljeg, kvalitetnijeg i masovnijeg radaamaterskih društava koji će prezentovati i noveduhovne dimenzije čuvajući prošlost za našubudućnost.

Naše folklorno nasljeđe (svirano i pjevanoblago) silom tržišnih prilika, društvenih promjena,medijskih i estradnih diktata postaje sve višezakopano blago prekriveno novim naslagama plodnogšunda.

Amaterizam u glavnom gradu, zasniva seprvenstveno na radu kulturno-umjetničkih društava.Kulturno-umjetnička društva u Podgorici, uglavnomnemaju riješene izvore finansiranja, kao ni scenskei prostorno-tehničke uslove za rad. Njihova uloga ukulturi grada ogleda se u čuvanju i promovisanjubogatstva kulturnih različitosti i tradicionalnihvrijednosti.

Kulturno-umjetnička društva na teritoriji glavnoggrada koja rade i djeluju su: KUD „Aluminijum“, KUD„Budo Tomović“, AKUD „Mirko Srzentić“, KUD „StankoDragojević“, KUD „Željezničar“, KUD „Zeta“, KUD„Ljubo Božanović“, KUD „Đurđevdansko kolo“, KUD„Crvena stijena“, NVO Folklorni ansambl „Montefolk“, NVO Folklorni ansambl „Crna Gora“, AKUC„Iskra“, KUD „Ramadan Šarkić“, KUD „Besa“ –Zatrijebač, KUD „Koha“- Dinoša, KUD „Gruda“ –Gruda, KUD „Rapša“, KUD „Lirija“ – Milješ, KUD „DedĐon Ljujaj“ – Hoti, KUD „Šlqiponja“.

49

U okviru programskog sadržaja u KIC-u „BudoTomović“, realizuje se festival pod nazivom „Skočikolo da skočimo“.

Glavni grad je preko Sekretarijata za kulturu isport pomagao rad kulturno-umjetničkih društava,njegujući na taj način bogatu etno kulturu.

Ciljevi

Za unapređenje amaterizma neophodno jeosnivanje udruženja amatera koje biuspostavljalo saradnje između kulturno-umjetničkih društava, institucija kulture,Sekretarijata i staralo se o realizacijiprojekata od značaja za promociju crnogorskogkulturnog identiteta

Ustanoviti takmičarsku smotru KUD-ova na nivougrada u cilju promovisanja amaterizma gradskihi seoskih ansambala, kao i koncerata koji biimali humanitarni karakter usmjeren kasocijalno ranjivim grupama društva

Organizovati seminare i edukacije u ciljuunapređenja amaterizma, bolje povezanosti isaradnje KUD-ova međusobno čime bi se daodoprinos višem nivou amaterizma

Pokrenuti časopis o folkloru za najmlađeuzraste koji bi se distribuirali osnovnimškolama a funkcionisali bi kroz rad jedinstveneredakcije

Doprinijeti razvoju savremene amaterske scenegrada

Ojačati stručne umjetničke kadrovske kapacitetekulturno-umjetničkih društava

50

Razviti snažnu saradničku mrežu – kroz projekteumrežavanja i zajedničkih produkcija, povezatise sa umjetničkim organizacijama, subjektima izgradova zemalja iz okruženja i šire

Nastaviti sa podrškom organizovanja festivalafolklora, kao i podrškom učešću domaćih KUD-ovana međunarodnim festivalima folklora

Obrazloženje

Amaterska scena u Podgorici je dinamična i čineje mladi ljudi. To je jezgro pozitivne, kreativneenergije. Međutim toj sceni nedostaje jaka i dobroorganizovana strukovna organizacija koja bi štitilanjihove profesionalne interese, radila naumrežavanju, što formalno, što kreativno, kako bimladi umjetnici lakše stvorili publici dopadljiveprograme.

5.7. Manifestacije i festivali

Podgoričko kulturno ljeto

U cilju postizanja kvaliteta i u daljemorganizovanju ove izuzetno značajne Manifestacije,nastojaće se ostati u domenu međunarodnogkaraktera, raznovrsnosti i najboljih ostvarenja izsvih oblasti umjetnosti. Za razvoj kulture jednoggrada i širenje duhovnih okvira, potrebno jepomjeranje granica estetskog. Odabirom programakoji zavrjeđuju pažnju šire publike, pokušaćemo dase ukljućimo u mrežu međunarodnih kulturnihtokova.

51

Decembarska umjetnička scena - DEUS

Raznovrsnost sadržaja Programa DEUS-a, mogućaje samo uz ostvarenu komunikaciju sapredstavnicima kulturnih centara izvan Crne Gore.Sekretarijat za kulturu i sport vodi se u odabiruprogramskih aktivnosti načelom kvaliteta, prijesvega. Sekretarijat ima ulogu medijatora, dakleposrednika između ustanova kulture i umjetnika.

Glavni grad je pokrovitelj manifestacijapisane riječi Međunarodnog podgoričkog sajma knjigakoji organizuje izdavačka kuća „Nova knjiga“ iMeđunarodnog književnog festivala kratke pričeOdakle zovem, koji realizuje Knjižara „Karver“,oblikovanog kao kulturna manifestacija odregionalnog i međunarodnog značaja.

Festival internacionalnog alternativnog teatraFIAT, nekada glavni projekat pozorišnog programaJU KIC „Budo Tomović“, tokom 2013. i 2014. godineodvija se u okviru nevladinog sektora, a uzpodršku Glavnog grada Podgorice. FIAT je jedna odnajznačajnijih manifestacija savremenog pozorišnogizraza, koja je kao festival međunarodnog značajaprepoznatljiva na kulturnoj mapi regiona.

Pod pokroviteljstvom Glavnog grada, kaoustanova koja se decenijama bavi isključivodječjom kulturom, JU “Dječji savez” organizujeFestival dječje pjesme "Naša radost". U okviruprograma Festivala, koji se organizuje početkomdecembra, nastupaju izvođači od sedam do 12 godinaiz Crne Gore i regiona. Značajan broj kompozicija

52

izvođenih na ovom festivalu ostale su kao trajnavrijednost muzičkog stvaralaštva za djecu.

Glavni grad Podgorica kroz različite formepomaže realizaciju manifestacija i festivala kojeorganizuju nevladin sektor: UnderhillFest,Asfaltiranje, Garden Fest, Festival Avvantura,Kinotavrik, Međunarodni festival lutkarstva,Festival stand up-a – Instant ex-yu i sl.

5.8. Ocjene i zaključci

Za ostvarivanje kulturno-umjetničkogstvaralaštva grada Podgorice, neophodno jeusklađivanje uslova sa realnim potrebama građana,kao i sa misijom kulture Glavnog grada. Poželjno jeda se kulturne aktivnosti ravnomjerno odvijaju načitavoj teritoriji glavnog grada, i na periferijigrada i u seoskim područjima, u gradskom opštinamai u gradskom jezgru. Takođe, preduslovi razvitkakulturno-umjetničkog stvaralaštva ogledaju se i ustvaranju prostornih i tehničkih uslova za njihovanesmetana odvijanja. Pri odabiru i koncipiranju kulturnih sadržaja u

gradu, moraju se uzimati u obzir potrebe i htjenjamlade populacije, kao i dostupnost kulturnihsadržaja mladima sa invaliditetom.

6. KULTURNA BAŠTINA

Kulturna baština predstavlja osnov nacionalnogidentiteta i identiteta lokalne sredine.Govoriti okulturnoj baštini grada Podgorice znači poznavatinjegove istorijske, kulturne vrijednosti i

53

tradicije u cilju očuvanja ovih vrijednosti.Tradicija nije zatvoreni i nepromjenjivi identitetveć nešto što se iznova rekapitulira, rekonstruiše,mijenja. Poštovanje tradicije, podjednako je važno,kao i stvaranje novih umjetničkih vrijednosti.

Zaštita i očuvanje kulturne baštine jedna je odosnovnih djelatnosti koje obavlja Glavni grad uokviru svog djelovanja na području kulture. Naime,zaštićena i očuvana kulturna baština, materijalna inematerijalna, važan je činilac kulturnog, i šire,urbanog identiteta Podgorice. Njenim očuvanjem,korišćenjem i prezentacijom prenose se temeljnevrijednosti grada, identitet koji Podgorica sobomnosi i po čemu se prepoznaje. Očuvanje i zaštitakulturne baštine primarni je zadatak svakogkulturno razvijenog grada.

Sekretarijat za kulturu i sport, Muzeji igalerije Podgorice, JU Narodna biblioteka „RadosavLjumović“ u saradnji sa Ministarstvom kulture, bavese očuvanjem, prezentacijom i vrednovanjem kulturnebaštine.

Za podizanje svijesti građana o značajukulturne baštine, od posebne važnosti su obrazovnisistem i mediji.

6.1. Nematerijalna kulturna baština

Podgorica posjeduje bogatu i raznovrsnunematerijalnu kulturnu baštinu koja se većvjekovima prenosi iz generacije u generaciju.

U pogledu zaštite nematerijalne kulturnebaštine, na nivou Glavnog grada Podgorice preduzetesu adekvatne mjere kako bi se popisale ievidentirale sve umjetničke vrijednosti koje su

54

vlasništvo Glavnog grada ili su djelovi legataMuzeja i galerija Podgorice.

Ciljevi

Tehnički i prostorno obezbijediti čuvanjenematerijalnih kulturnih dobara i uspostavitiinspekcijski nadzor nad istim

Zaštititi, očuvati i unaprijediti zaštitukulturne baštine, te podstaknuti i razvijatinjeno korišćenje na održiv način

Obnavljati kulturno-istorijska dobarasredstvima opredijeljeni Budžetom grada

Unapređivati tehničko-tehnološke uslova začuvanje i zaštitu muzejskog materijala ibibliotečke građe i sigurnost objekata: JUMuzeji i galerije i JU Narodna biblioteka»Radosav Ljumović«

U cilju obogaćivanja fondova i zbirki raditi nastvaranju uslova za otkup vrijednog muzejskogmaterijala i nabavku aktuelne bibliotečke građe

Izraditi plan mjera u slučaju opasnosti(posebno ekstremnih vremenskih nepogoda:poplava i zemljotresa) za JU Muzeji i galerijei JU Narodna biblioteka »Radosav Ljumović«

Izraditi programe uključivanja nematerijalnebaštine u razvojne projekte

Uključiti nematerijalna dobara u turističkuponudu grada

ObrazloženjeIntenzivna preseljenja JU Muzeji i galerije

Podgorice od njenog nastanka do 2003. godine zaposljedice je imala trajan gubitak jednog dijela

55

arhivske građe, i to iz ranijih perioda, kada jerađena vrlo ozbiljna studija o zaštiti spomeničkogblaga Podgorice; još uvijek neadekvatnog prostora iuslova za čuvanje muzealija i njihovo deponovanje upropisanim uslovima; poseban problem predstavljanedostatak prostora namijenjenih konzervatorskimateljeima, što dovodi u pitanje adekvatan stručnitretman nad eksponatima. Stoga je neophodnopreduzeti odgovarajuće mjere kako bi se ovajproblem prevazišao.

6.2. Nepokretna kulturna baština

Teritorija Podgorice sa heterogenim,antropogeografskim, geofizičkim, klimatskim iistorijsko-tradicionalnim karakteristikama,predstavlja prostor na kojem očuvalo obilje tragovamaterijalne i duhovne kulture, stvarane odpraistorije do današnih dana, što predstavljaznačajan fond ne samo u korpusu podgoričke icrnogorske kulturne baštine već i šireg prostora. URegistar nepokrenih spomenika kulture, čiji jestatus utvrđen po ranijim propisima, do njihoverevalorizacije, upisano je ukupno njih 121 sapodručja Podgorice, i to 44 nepokretan spomenikakulture i 77 spomen-obilježja.

Međutim, u Crnoj Gori, a samim tim i uPodgorici, zaštita i sveukupna valorizacijakulturne baštine, pogotovo nepokretnih spomenikakulture, još uvijek nije dostigla onaj nivo idruštveni respekt koji zaslužuje.

Bez obzira na to što nijesmo zaostajali zacivilizovanim zemljama kada je u pitanju zakonskaregulativa spomeničke zaštite, koja se i u

56

međunarodnim okvirima može kontinuirano pratitiviše od jednog vijeka (Knjaževina Crna Gora jepotpisnica Haške konvencije o zakonima i običajimarata na kopnu iz 1899. godine, prvog međunarodnogpravnog akta koji, između ostalog, sa dvijeodrednice tretira odnos prema kulturnoj baštini),stiče se utisak da je kulturna baština i posebnonepokretna kulturna dobara, donedavno bila namargini interesovanja onih koji su odlučivali i odkojih je zavisila njena zaštita. Takav odnos, kao isvjest o značaju kulturne baštine za identitetgrada i države uopšte, posljednjih godina se znatnomijenja. Adekvatan tretman kulturna baština, sporoali sigurno dobija uređenim pravno-normativnimaktima, prvenstveno Zakonom o zaštiti kulturnihdobara ("Sl. list CG", br. 49/10 i 40/11) ipravilnicima kojima se bliže definišu poslovislužbe zaštite kulturnih dobara. Novim zakonom jepravno unapređena zaštita kulturnih dobara, a kroztransformaciju osnovnih ustanova omogućen i stručandio zaštite kulturnih dobara, odnosno kulturnebaštine. U Nacionalnom programu razvoja kultureprepoznate su slabosti i predložene polazne osnoveza unapređenje u ovoj oblasti. Uvažavajući značajopštinskih ustanova kulture u procesu zaštitekulturne baštine, Ministarsvo kulture, već nekolikogodina u godišnje Programe zaštite i očuvanjakulturne baštine uključuje i projekte opštinskihjavnih ustanova koje se bave ovom problematikom.Takođe, učestvuje u sufinansiranju određenihprojekata, što umnogome pomaže da se stanje u ovojoblasti postepeno popravlja. Glavni grad većgodinama finansira radove na zaštiti prioritetnihkulturnim dobrima - Duklje i Meduna.

57

Kulturnoj baštini, definisanoj, između ostalogkao skup dobara naslijeđenih iz prošlosti, kojeljudi prepoznaju kao odraz i izraz svojihvrijednosti, vjerovanja i tradicija, pripadaju ispomen-obilježja. Njima se na poseban načinizražava odnos društva prema prošlosti ineprolaznim vrijednostima kojima su težile svenjegove generacije. Zaštita spomen-obilježjapodrazumijeva organizovanu i kontinuiranu brigu,koja pretpostavlja uspostavljanje evidencije,praćenje njihovog statusa i stanja, redovnoodržavanje postojećih i način podizanja novihspomen-obilježja. Problematika spomen-obilježjanormativno je regulisano Zakonom o spomenobilježjima ("Sl. list Crne Gore", br. 40/08 i40/11).

Ciljevi

Nastavak započetih aktivnosti na izradiMenadžment plana Duklje, strateškog dokumentakoji će precizirati i dati smjernice zaupravljanje lokalitetom i budućimistraživanjima

Nastavak sanaciono-konzervatorskih radova nakulturnom dobru Medun i započinjanjearheoloških istraživanja na akropoli i naneposrednj okolini

Nastavak arheoloških i konzervatorskihistraživanja/ radova na prostoru i oko tvrđavena Ribnici – fazna izrada projekatakonzervacije i realizacija

58

Nastavak sanaciono-konzervatorskih radova naživopisu crkve sv. Đorđa pod Goricom kulturnomdobru

Izrada projekta sanacije crkve sv. Đorđa,Blizna – Piperi

Izrada konzervatorskog projekta za kulturnodobro Jusovaču

Nastavak istraživanja praistorijskih staništana lokalitetu Bioče (u saradnji sa Institutomza arheologiju i etnografiju Sibirskogodjeljenja Ruske akademije nauka izNovosibirska

Izrada monografije »Zaštita arhitekture XXvijeka u Podgorici« (Kroz ovaj projekat će sedobiti značajna visokostručno obrađenapublikacija, koja čini i određuje urbanu iarhitektonsku matricu Podogrice)

Sprovođenje konzervatorskih mjera na zaštićenimnepokretnim kulturnim dobrima – spomen-obilježjima: Spomenik »Partizanu borcu« iPartizanskom groblju na Čepurcima, kao ikontinuirano sprovođenje zaštite na svimspomen-obilježjima koji su ugroženi.

Pokrenuti određena arheološka istraživanja(tumuli u Vukovcima, lokaliteti u okolini Tuzii Zete)

Stvaranje uslova za usavršavanje postojećegstručnog osoblja i jačanje kadrovskogpotencijala u JU Muzeji i galerije

Unapređenje tehničko-tehnoloških uslova u JUMuzeji i galerije za obavljanje muzejske idjelatosti na zaštiti nepokretne kulturnebaštine

59

Jačanje saradnje sa državnim službama koje sebave očuvanjem i razvojem kulture manjina ipružanje podrške projektima koji se odnose naočuvanje, zaštitu i prezentaciju kulturnebaštine manjinskih naroda i drugih manjiniskihnacionalnih zajednica koje žive u Podgorice

Jačanje saradnje sa nevladinim organizacijamakoje se bave kulturnim baštinom.

Obrazloženje

Kada je ova oblast kulture u pitanju, može sereći da je trenutno stanje nepokretne kulturnebaštine nezadovoljavajuće, prvenstveno zboggrađevinskog stanja većine objekata, njihovogneodržavanja, zapuštenosti, nedostupnosti iliograničene dostupnosti i nedostatka svijestijavnosti o važnosti i vrijednosti tih tačakakulturne baštine.

6.3. Muzejska djelatnost

Programska orijentacija JU Muzeji igalerije Podgorice realizuje se kroz poslove:muzejske, galerijske i zaštitu kulturnih dobara,zatim kroz investiciono održavanje, izdavačku ikulturno-edukativnu djelatnost. Stalna muzejsko-galerijska postavka uMuzeju grada i Muzeju Marka Miljanova na Medunu,revizija svih muzejskih fondova, povremene izložbemuzejsko-galerijskog sadržaja, među kojima iizložbe međunarodnog karaktera, staranje okulturnim dobrima na području Glavnog grada,spomenicima i spomen obelježjima su prioritetne

60

aktivnosti Ustanove. Takođe, segment zaštitekulturnih dobara i investiciono održavanjeobuhvatilo je zaštitu arheološkog lokalitetaDuklja, kroz realizaciju projekta „Nova antičkaDuklja“, sanaciju i konzervaciju bedema na Medunu,sanaciju i konzervaciju Tvrđave Ribnica, zatimizradu planova, elaborata i projektnih zadatakapojednih spomen kuća, spomeničkih kompleksa,konzervaciju i revitalizaciju spomenika i spomenobilježja na području Glavnog grada.

U JU Muzeji i galerije Podgoricesistematizovane su sljedeće zbirke: - Kulturnoistorijska zbirka,- Istorijska zbirka,- Arheološka zbirka,- Etnografska zbirka,- Moderna galerija, - Galerija Risto Stijović i Muzej Marka Miljanova.

Ciljevi

Podizanje nivoa zaštite i očuvanja muzejskegrađe

Kontinuirano podizanje profesionalne i stručneosposobljenosti zaposlenih u Muzeju

Istraživanje, zaštita, očuvanje i prezentacijakulturne baštine

Doprinos razvoju kulturnog i umjetničkogstvaralaštva u gradu i šire kroz izložbeniprogram i druge muzejske djelatnosti

Povećanje dostupnosti umjetničko-kulturnihsadržaja široj publici

Podsticanje razumijevanja građana ovrijednostima kulturne baštine – kroz

61

istraživanja, zaštitu i objavljivanje fundusa(registrovanje zbirki i izdavanje monografija,digitalizacija arhive izložbi, arhiveumjetnika)

Uređenje izložbenog prostora Moderne galerije Podsticanje razmjene s drugim muzejskim

institucijama u državi i šire

Obrazloženje

Muzej grada Podgorice osnovan je sa ciljemprikupljanja, čuvanja i istraživanjacivilizacijskih i kulturnih dobara, te njihovustručnu i naučnu obradu i sistematizaciju u zbirkepredmeta iz istorije grada uz obavezu njihovogpredstavljanja javnosti. Prostorni kapacitetizgrade u kojoj djeluju nijesu adekvatni za njegovodjelovanje u skladu sa muzejskim standardima.Naime, Muzeju je potreban primjeren prostor zaprezentaciju i čuvanje građe iz fundusa te ostalefunkcije određene zakonskim propisima (zaštita,edukacija, itd.)

6.4. Bibliotečka djelatnost

Uloga biblioteke jeste da bude središtekulturnog i umjetničkog razvoja zajednice, javniprostor i prostor za okupljanje i da pomažeoblikovanju njenog kulturnog identiteta.

Osnovni zadatak Narodne biblioteke „RadosavLjumović“ jeste da obezbijedi izvore i usluge narazličitim medijima koji će zadovoljiti potrebepojedinaca i grupa u pogledu obrazovanja,informisanja i ličnog razvitka, kao i za zabavu u

62

slobodnom vremenu. Jedan od osnovnih ciljevabiblioteke jeste da obezbjeđuje građu koja pomažeproces formalnog i neformalnog učenja naodgovarajućim medijima. Ona, takođe, treba dapomaže korisnicima da djelotvorno koriste obrazovneizvore i da im obezbijedi prostor i opremu zaučenje. Njena je uloga da se trudi da zadovoljipotrebe svih grupa u zajednici, bez obzira nastarosno doba i fizičku, ekonomsku ili društvenusituaciju, a posebnu odgovornost ima premapotrebama djece i mladih ljudi.

Odgovarajući obim finansiranja presudno utičena uspješnost Narodne biblioteke u ispunjavanjunjenih uloga. Bez dovoljno finansijskih sredstava udužem vremenskom periodu, nemoguće je izgraditipolitiku snabdijevanja uslugama i postićinajdjelotvornije korišćenje raspoloživih resursa.Pored kvalitetnog bogaćenja postojećih fondova,prilivom aktuelne građe, neophodno je formiratinove kolekcije (CD, DVD, CD-ROM, i dr.). Obaveznoje korišćenje aktuelnih tehnologija kako bipoboljšali usluge i uveli nove. To podrazumijevaznačajna ulaganja u razne vrste elektronske opremei oslanjanje na tu opremu prilikom isporučivanjausluga.

Pored Narodne biblioteke „Radosav Ljumović“, uglavnom gradu djeluje Univerzitetska biblioteka,biblioteke osnovnih škola, kao i biblioteka zaslijepe. U pogledu arhivske građe, u gradu svojudjelatnost obavlja i Odjeljenje Arhiva za kulturnubaštinu.

Ciljevi

63

Osiguravati dostupnost svih publikacija(naučnih, obrazovnih, stručnih, kulturnih idr.) za potrebe obrazovanja, stručnog i naučnograda, informisanja, razonode najširem krugupostojećih i potencijalnih korisnika

Jačanje saradnje na zajedničkim razvojnim inaučnim projektima – osiguranje trajnog razvojaBiblioteke kao središnje kulturne ustanovegrada Podgorice

Vrednovanje bibliotečkih zbirki Promovisanje kulturno/civilizacijskih

vrijednosti Realizacija digitalne biblioteke vezane za

bibliotečke zbirke Identifikovati vrijednu arhivsku građu,

nadzirati je, prikupljati, popisivati,obrađivati i trajno čuvati, te učiniti lakodostupnim svakom korisniku

Obrazloženje

Biblioteka je već aktivno prisutna na internetuputem internetske stranice, sistema COBIS i drugihbibliotečkih sistema, te u odnosu na druge gradskeustanove prednjači u primjeni novih tehnologija.Internetska stranica Biblioteke u procesu jeosavremenjivanja s ciljem da postane savremenimrežni portal koji će omogućiti interakciju skorisnicima. Cilj je razvijanje digitalnebiblioteke kao sastavnog dijela tzv. „hibridnebiblioteke“ koja omogućava pristup elektronskimizvorima i uslugama. Time će se poboljšatidostupnost informacija o djelovanju i programimaBiblioteke.

64

6.5. Ocjene i zaključci

U glavnom gradu Podgorici, zapaža se odsustvoadekvatnog odnosa korisnika i vlasnika premakulturnoj baštini. Takođe, ne postoji niti jednadugoročna strategija za njeno očuvanje i adekvatantretman, kao ni stabilan finansijski izvor.Nedostaju stručni kadrovi za adekvatan tretmankulturne baštine grada Podgorice, a kadrovskupolitiku treba uskladiti sa razvojnim prioritetima.Stoga je neophodno inovirati menadžment institucijakulture koji mora biti saglašen sa programskimnačelima u tri dominantna aspekta:- veće dostupnosti- bolje promocije i programskog marketinga- razvoja publike.

7. MEĐUNARODNA SARADNJA

Međunarodna saradnja je osnov za unaprjeđenjekulture grada i jedan od uslova za razvoj kulturnescene grada. U skladu sa tim, Glavni grad Podgoricaće uspostavljati saradnju i razmjenu programa sakulturnim centrima iz zemalja okruženja, evropskihi svjetskih gradova u organizovanju manifestacija,festivala, radnih posjeta, a sve u cilju razmjenekulturalnih iskustava, ali i njegovanja kulturnebaštine.

U pogledu realizacije određenih projekata uoblasti kulture nastaviće se saradnja sa gradovima– potpisnicima Memoranduma o saradnji: Zagreb,Beograd, Sarajevo, Skoplje, Moskva, Bari itd.

65

Glavni grad Podgorica teži da na međunarodnomplanu različitim načinima afirmiše kulturu. U tomsmislu, značajnu ulogu imaju umjetnici čiji sustvaralački dometi potvđeni na međunarodnoj sceni.

7.1. Međuinstitucionalna saradnja

U pogledu ostvarivanja zajedničkog ciljaneophodna je čvršća međusobna saradnja ustanovakulture. Godišnji programi ustanova moraju bitizasnovani na tijesnoj međuinstitucionalnojpovezanosti i umreženosti. Razmjena programa za sadje najintenzivnija između KIC-a »Budo Tomović« iGradskog pozorišta sa jedne i ustanova kulturegradskih opština Tuzi i Golubovci, sa druge strane.No u koncipiranju i realizaciji gradskihmanifestacije kulture, sve ustanove aktivnoučestvuju.

Nužno je stoga snažnije povezati prvenstvenorazličite kulturne djelatnosti, a potom cijelisektor kulture s obrazovnim, naučnim, turističkim iadministrativnim sektorom kroz zajedničke projekte.Aktivnosti koje treba sprovesti da bi doprinijeleboljoj međusektorskoj saradnji: 1. Dodatno poraditi na otvorenosti ustanova premagrađanima i posjetiocima, a time i na boljojiskorišćenost kapaciteta ustanova kulture uobrazovanju djece i mladih u cilju podizanjakulturne svijesti. Danas u Podgorici svaka ustanovau kulturi ima neku vrstu obrazovnog programa kojegredovno sprovodi. 2. Čvršće povezati ustanove umjetničkog obrazovanjas ustanovama u kulturi (Srednja umjetnička škola

66

“Vasa Pavić”. Srednja umjetnička škola “AndreNavara” sa ustanovama čiji je osnivač Glavni grad).

3. Informisati građane o vrijednostimanepokretne kulturne baštine grada i sprovestiturističku valorizaciju kulturnih dobara ispomenika kulture i kulturno-turističkihpotencijala kulturne baštine. 4. Jačanje međusobnih veza kulture i turizma; u tomsmislu umrežavanje kulturnih ustanova i turističkeorganizacije, kako bi zajednički osmišljavaliprojekte, događanja i manifestacije te tako razvilisnažnu kulturno-turističku ponudu grada 6. Podsticanje savremene produkcije i razvojakreativnih industrija u gradu Podgorici – krozumjetničke radionice starih zanata podsticatirazvoj samostalnih radnji čije područje poslovanjaće biti kreativne industrije (ateljei, primjenjeneumjetnosti - radionice ukrasnih upotrebnihumjetnina i predmeta, dizajn, grafičko oblikovanje,medijske i grafičke djelatnosti - oglašavanje,filmske i fotografske radionice te drugeaudiovizualne djelatnosti, arhitektonski idizajnerski studiji, modne/krojačke/kostimografsko-scenografske radionice…)

8. VANINSTITUCIONALNA KULTURNA PRAKSA U PODGORICI

U Podgorici radi i djeluje veliki brojnevladinih udruženja. Veoma mali broj udruženjaučestvuje u kulturnoj i umjetničkoj produkciji.Njihovo učešće imalo bi nesumnjivo veliki značaj ukoncipiranju kulturne scene grada. Ne postojipouzdan registar nevladinih organizacija kojima jeu osnovi djelatnosti kultura. Veća participacija

67

nevladinog sektora u kulturnom životu gradapodrazumijeva sprovođenje politike predviđeneProgramom razvoja kulture grada.

Zapaža se i nedostatak samostalnih inezavisnih inicijativa. Takav oblik kulturnogdjelovanja imao bi veliki značaj i zapaženu ulogu,naročito u pogledu decentralizacije, kulturnihprožimanja i povezanosti i promjena u pogledustečenih navika i stereotipa.

Akteri nezavisne kulturne scene u Podgorici,pokazalo se na primjeru obnovljenog FIAT-a iFestivala kratke priče »Odakle zovem«,kreativnošću i inovativnošću u pogledu koncipiranjaprograma Festivala obogatili su kulturni profilgrada.

Stoga, veoma značajno bi bilo uspostavljanječvršče saradnje sa nezavisnim akterima kulturnescene grada, apliciranje za projekte koji sefinansiraju iz fondova EU za kulturu i omogućitidjelovanje učesnika nezavisne kulturne scene u svimoblicima i dokumentima od značaja za razvoj kulturegrada.

U cilju stvaranja što boljeg imidža iprepoznavanja Podgorice kao kulturnog centra,nameće se potreba za formiranjem takve jednealternativne multimedijalne scene koja će ujedinitiumjetnike koji stvaraju na prostoru glavnog grada akoja bi bila otvorena i za umjetnike iz Crne Gore iregiona.

Kao najbolji model osnivanja takvog kulturnogcentra u drugim gradovima pokazalo se korišćenjeveć napuštenih ili zapostavljenih objekata (atomskaskloništa, fabrički pogoni, magacini, kasarne i

68

dr.) koji se mogu prilagoditi i svrsishodnoadaptirati u cilju sprovođenja ove ideje.

8.1. Kulturne potrebe mladih

Kultura mladih i za mlade podrazumijevarazličite aktivnosti koje imaju javnu dimenziju,bilo da su nastale kao proizvod samoorganizovanjamladih ili je aktivnost drugih kulturnih činilacaprimarno usmjerena prema mladima. Kreativnoizražavanje mladih podrazumijeva afirmacijuumjetnika te generacije i različite oblikeorganizovanja slobodnog vremena kroz koje se mladipodstiču na kreativno izražavanje.

Glavni grad je i do sada ulagao napore da međuraznovrsnim sadržajima iz oblasti kulture veći brojbude prilagođen mladima ili organizovan za mlade ina taj način ispuni ili ostvari sve vidoveuključenosti mladih u kulturni život grada.

S obzirom na opštu degradaciju percepcijekulture posebno je nedovoljno učešće mladih ukulturnim sadržajima. Evidentno je da nijesudovoljno razvijeni neophodni modeli rada idjelovanja mladih u kulturi. Mladi do sada nijesu udovoljnoj mjeri inicirali partnerstva izmeđukulturnog, javnog i privatnog sektora štopredstavlja potencijalni razvoj preduzetništva ismanjenje stope nezaposlenosti. Postojeći prostornii tehnički kapaciteti ne odgovaraju zahtjevima ipotrebama kulture mladih (amatersko stvaralaštvo,kreativne industrije, prostori za održavanjeradionica i prezentacija kulturnog i edukativnogsadržaja, radionice primijenjene umjetnosti zaproizvodnju i promociju tradicionalnih zanata i

69

vještina, suvenira, prostori za rad neformalnihgrupa mladih čija je djelatnost kultura i sl.). Nidostupnost prostornih resursa u vlasništvu Glavnoggrada nije u skladu sa potrebama mladih.

Na osnovu istraživanja potreba i problemamladih u Podgorici, evidentno je da najveći brojispitanika smatra da Glavni grad ne raspolažedovoljnim brojem ustanova kulture. Stavovi mladihu odnosu na nedovoljan broj ustanova kulture uglavnom gradu, ukazuje na nedovoljnu informisanosto postojećoj mreži ustanova kulture i njihovihprogramskih sadržaja.

S druge strane, indikativno je to što 90%ispitanika osnovano sugeriše osnivanje neke vrsteposebnog kulturnog centra za afirmaciju mladihumjetnika, otvaranje amaterskog pozorišta,organizovanje izložbi na otvorenim prostorima, kaošto su Trg Republike i sl. Organizovanje višekulturnih programa posvečenih mladima, intenzivnijapromocija i afirmacija mladih umjetnika, ali ismanjenje cijena ulaznica za bioskopske predstave,pozorište, koncerte i slično su racionalno iprihvatljivo zapažanje ove populacije.

Ciljevi

Intenzivirati rad sa mladima u umjetničkimradionicama

Uključiti mladu publiku u aktivne rasprave,odnosno okrugle stolove i tribine na temuknjiževno-umjetničkih djelatnosti, kultureuopšte

Podsticati njihovu kreativnost

70

Obrazloženje

Kroz kulturne sadržaje, na duhovnom nivou,neophodno je oplemenjivati nove generacije mladihljudi. Stoga je potrebno podsticati i razvijatinjihovo interesovanje za različite kulturnesadržaje.

8.2. Uključivanje osoba sa invaliditetom ukreiranju kulturne politike grada

Uključivanje osoba sa invaliditetom u kreiranjukulturne scene grada pruža im da mogućnost daiskažu svoje kreativne, umjetničke i intelektualnepotencijale. Takvim pristupom, omogućava seravnopravno uključivanje osoba s invaliditetom usve aspekte kulture.

Prije svega, osobama sa invaliditetom, mora seomogućiti pristup prostorima u kojima se realizujukulturni sadržaji (biblioteka, muzej,pozorište...). Ciljevi

Sarađivati sa nevladinim organizacijama kojeokupljaju i brinu se o osobama sa invaliditetomu cilju osluškivanja njihovih potreba i htjenja

Osmisliti manifestaciju koja bi animirali osobesa invaliditetom

Raditi na dostupnosti kulturnih objekataosobama sa invaliditetom

Obrazloženje

71

Glavni grad Podgorica, do sada nije realizavoni jednu kulturnu manifestaciju isključivonamijenjenu osobama sa invaliditetom. U okvirugradskih kulturnih manifestacija, u nekolikoprograma su zastupljeni određeni sadržajinamijenjeni osobama sa invaliditetom.

Akcionim planom za osobe sa invaliditetompredviđeno je da se objekti kulture prilagodeosobama sa invaliditetom, kako bi im se pružilamogućnost da nesmetano prate programske sadržaje ina taj način promijene dosadašnju praksu u odnosuna ovu populaciju građana.

8.3. Kultura manjinskih naroda

Crna Gora je u regionu prepoznata porezultatima na polju zaštite etničkih posebnostimanjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnihzajednica. Pripadnici manjinskih naroda imajuposebna prava koja ostvaruju pojedinačno ili uzajednici sa drugim narodima. Zato im Glavni gradmora pomoći u realizaciji zagarantovanogizražavanja kulture, upotrebe jezika i pisma.

U tom smislu je potrebno usvajati odgovarajućemjere za unapređenje pune i efektivneravnopravnosti između pripadnika manjinskihzajednica i onih koji pripadaju većini u svimoblastima kulturnog života.

Neophodno je dodatno podsticati duh tolerancijei međukulturnog dijaloga i preduzimati efikasnemjere za unapređenje uzajamnog poštovanja,

72

razumijevanja i saradnje među svim ljudima kojižive na teritoriji glavnog grada bez obzira nanjihov etnički, kulturni, jezički ili vjerskiidentitet.

U Podgorici dugo nijesu postojale mogućnosti zasnažniji razvoj kulture pojedinih manjinskih narodai nacionalnih zajednica (Albanci, Bošnjaci –Mislimani, Romi), većina aktivnosti na kulturnomplanu svodila se na amaterska kulturno-umjetničkadruštva. Tek sa izgradnjom savremenih domovakulture u Tuzima, Sukuruću i Zatrijepču, organizujuse kvalitetno sadržajnije kulturne manifestacije,rasprave i okrugli stolovi sa kojih se objavljujunaučni i stručni radovi u časopisima čije jeizlaženje povremeno pomagao i Glavni grad.

Bogati etnografski muzej Štjefana Ivezaja uselu Ljekaj, uređenje rodne kuće narodnog tribuna ivođe Malisorskog ustanka 1911-1912, Ded Đon Ljuljau selu Barlaj i galerija poznatog slikara ĐeljošaĐokaja u selu Milješ samo su dio inicijativa kojesu dobile potporu Glavnog grada.

Promociju i očuvanje kulture nacionalnihmanjina kroz svoju djelatnost obavljaju Centar zaočuvanje kulture nacionalnih manjina – CEKUM, čijije cilj unapređenje manjiskih prava u oblastikulture i afirmacija multikulturalizma kao jednogod temeljnih vrijednosti Crne Gore. Centar se angažuje na proučavanju kulturamanjinskih naroda, njene osobenosti, vrijednosti iznačaja stvarajući dokumentacionu bazu iz svihoblasti života.

Radi podrške aktivnostima značajnim za očuvanjei razvoj nacionalnih, odnosno etničkih posebnostimanjinskih naroda i drugih manjinskih zajednica,

73

osnovan je Fond za zaštitu i ostvarenje manjinskihprava za koji se godišnje opredjeljuje najmanje0,15% Budžeta Crne Gore. Pomenuta sredstvanamijenjena su za finansiranje projekata za podrškuaktivnostima za očuvanje i razvoj nacionalnih,odnosno etničkih posebnosti manjinskih naroda.

Ciljevi

Motivisati i podržavati sve inicijative uoblasti kulture nacionalnih manjina

Pomoći u organizaciji konkretnih planovaiz oblasti kulture, pružanje korisnihsavjeta i organizovanje skupova i okruglihstolova sa stručnjacima iz pojedinihoblasti, pa i iz zemalja matičnih kultura

Kontaktirati i sarađivati sa NVO imeđunarodnim kulturnim institucijama kojedjeluju u našem gradu

Pomoći nastupe pojedinaca i grupa/društavasa svojim programima u zemlje matičnekulture

Podržavati i podsticati amaterskeaktivnosti društava nacionalnih manjina

Neophodna je veća zastupljenost Roma uprocesu obrazovanja i kulturnih aktivnosti

Jačati motivaciju za veće učešće mladihRoma u procesu obrazovanja

Pokrenuti inicijativu o snimanjudokumentarnih i propagandnih filmova natemu obrazovanosti Roma

Obrazloženje

74

Suštinsko poštovanje manjinskih prava stvaragrađane svjesne svoje posebnosti. Samo na ovajnačin brišu se razlike prepreke, a dobijaju razlikebogatstva. Stanovnici Podgorice različitogporijekla, osjećaja različite nacionalne i kulturnepripadnosti, svoj grad izgrađuje na bogatstvurazlika u kojem nacionalni identitet svakogpojedinca jeste preduslov za stvaranje i očuvanjezdravog multikulturnog društva.

8.4. Kulturni turizam

Turističke potencijale koje ima podgoričkakultura potrebno je bolje iskoristiti, bilo da jeriječ o prezentaciji i afirmaciji kulturno-istorijskog nasljeđa Podgorice ili o predstavljanjunajboljih ostvarenja na području savremeneumjetnosti. Shodno tome, potrebno je preduzetirazličite mjere kako bi se ojačala pozicijaPodgorice kao međunarodne kulturno-turističkedestinacije.

Ciljevi

Intenzivirati saradnju kulturnih ustanova sTurističkom organizacijom Podgorice

Osnovati radne grupe za unapređenje razvojakulturnog turizma

Oblikovati godišnje programe aktivnosti napodručju kulturnog turizma

Osavremenjivanje postojećih gradskihmanifestacija (Podgoričko ljeto, DEUS...)

Obrazloženje

75

Ovako postavljenim ciljevima, na poljukulturnog turizma doprinijeće se boljoj saradnjikulturnih i turističkih organizacija, promocijigrada i otvaranju novih kreativnih i turističkihmogučnosti.

9. KADROVI

Jačanje kadrovskih kapaciteta u ustanovamakulture je prioritet razvoja u narednom periodu.

Na osnovu analiza kadrovske strukturezaposlenih u gradskim ustanovama, evidentan jedeficit stručnih kadrova iz oblasti pozorišne,bibliotečke, muzejske djelatnosti.

Stoga je neophodno napraviti cjelovitijipristup kadrovskoj politici institucija kulture, saosvrtom na potrebe savremenog društva, u ciljuutvrđivanja mjera za njen razvoj.

9.1. Finansiranje

Finansiranje kulture jedan je od najznačajnijihaspekata kulturne politike, s obzirom na to daalokacija finansijskih sredstava pruža obiljemogućnosti za vršenje najrazličitijih uticaja napravce, oblike i tempo kulturnog razvoja.

Iz Budžeta Glavnog grada finansira se radjavnih ustanova kulture, čiji je osnivač Glavnigrad, na osnovu godišnjeg programa rada. Ustanoveimaju mogućnost da obavljanjem djelatnosti ipružanjem usluga ostvaruju sopstvene prihode.

Budžetom Glavnog grada, predviđena su isredstva za poboljšanje infrastrukture

76

(rekonstrukcija, adaptacija, izgradnja kulturnihobjekata).

Ustanove mogu samostalno aplicirati zasufinansiranje određenih projekata iz državnogbudžeta, preko godišnjih konkursa koje raspisujeMinistarstvo kulture. U zemljama Zapadne Evropepostoji precizno razrađen sistem koji beneficirasponzore, odnosno omogućava mu da plaća manji porezkako bi bili zainteresovani za saradnju sakulturom.

Nedostatak u pogledu finansiranja u kulturi jenedovoljna iskorišćenost sredstava EU fondovanamijenjenih kulturi.

10. CILJEVI

U cilju kvaltetnijeg kulturnog života grada,neophodno je Budžetom predvidjeti veća sredstvaza realizaciju programskih sadržaja

o Obezbjeđivanje sredstava iz međunarodnihdonacija i fondova

o Podsticanje međunarodnih donatora zaulaganje u kulturi

o Podsticanje partnerskih odnosa u ciljusigurnijeg finansiranja programa kulture

o Edukacija kadrova o mogućnostimakorišćenja međunarodnih fondova

o Podsticaj savremenog stvaralaštva krozmodel sufinansiranja projekata

o Obezbjeđivanje uslova i ambijenta u kojembi privatni i javni sektor mogli ostvaritikorist u oblasti kulture kroz privatno-javno partnerstvo

77

● Nastavak kontinuiranog odvijanja kvalitetnihprogramskih sadržaja na scenama ustanova kulture

o Uspostavljanje novih partnerskih odnosa isaradnje koja bi doprinijela ostvarivanjuuspješnije programsko-poslovne politikeustanova kulture;

Tehničko opremanje o Nastavak opremanja neophodnom tehnikom

radi kvalitetnijeg realizovanja planiranihprograma;

Nastavak investicionih radova na objektima;o Investiciona održavanja, adaptacija,

rekonstrukcija domova kulture na seoskompodručju

Permanentna obuka kadrovao Poboljšanje marketinških i PR aktivnosti u

cilju boljeg promovisanja uloge i značajakulture grada.

Izrada godišnjih programa zaštite i očuvanjakulturnih dobara

Formiranje baze podatakao Izrada baze podataka o subjektima koji se

bave djelatnostima u kulturi

●Promocija kulture

o Podsticanje boljeg marketinga i odnosa sajavnošću ustanova kulture

o Planiranje i sprovođenje kampanje zapopularizaciju kulture

78

o Promocija programa od posebnog značaja zakulturu

o Promocija kulturne baštineo Promovisanje i podržavanje projekata koji

stimulišu rad javnih ustanova u oblastikulture i nevladinog sektora u saradnji sprivatnim sektorom

● Međunarodna i međuinstitucionalna saradnja narealizaciji projekata i programa kojima sepromovišu turistički i kulturno-istorijskipotencijali Podgorice

o Podsticanje učešća stvaralaca sa područjaglavnog grada, kulturnih radnika istručnjaka u međunarodnim projektima.

11. PRIORITETNA PODRUČJA DJELOVANJA

11.1. Osnivanje Sektora za konkurse i projekte EUfondova

S obzirom da postoji vizija jačanja gradaPodgorice kao živog kulturnog središta, mora seorganizovano promovisati kultura i umjetnost kaovažan dio društvenog i javnog života. Za to jepotrebna brojčano veća stručna kadrovskaosposobljenost unutar ustanova kulture uzimajući uobzir njihovu vrlo intenzivnu djelatnost,zaduženost za realizaciju projekata kulture napodručju grada.

U okviru Sekretarijata za kulturu i sport iliGlavnog grada treba formirati poseban Sektor za

79

koordinaciju projekata i izradu projekata koji sefinansiraju iz EU fondova.

11.2. Izgradnja zgrade Gradskog pozorišta

Završen je urbanistički projekat i urbanističkoidejno rješenje. Izrada urbanističkog idejnogrješenja donirana je od strane Studija zaprojektovanje i izvođenje radova “ING – invest”. Utoku je konkurs za izbor revidenta za projektnudokumentaciju zgrade Gradskog pozorišta.

Novi objekat Gradskog pozorišta planiran je uzahvatu DUP-a “Drač – Vatrogasni dom – zona A, upovršini u osnovi od 1.226 m2, odnosno ukupnojpovršini do 7.000 m2, spratnosti 2Po+P+3, sascenskim tornjem visine 20m. velika dvorana jekapaciteta 250, a manja 160 mjesta.

11.3. Razvijanje brenda grada

Grad Podgorica je grad velikog potencijala zabudućnost. Pažljivijm planiranjem Sekretarijata zakulturu i sport i ustanova kulture, te zajedno saformiranim Savjetom za kulturu, koncipiraće seprojekti koji će objediniti kulturu i nauku ipostati temelj kulturnog razvitka.

U tom pogledu neophodno je marketinškobrendiranje grada i kulturnog turizma – upravljanjereputacijom mjesta. Identitetska politika gradaosmisliće se kroz projekat “Kreativna Podgorica”,koji će biti mjesto okupljanja, ali i inovacija..

11.4. Razvijanje manifestacije internacionalnihokvira

80

Podgorica kao glavni grad države Crne Gore, kaojezgro kulturnih događanja, treba da postane gradevropskih karakteristika. To znači da je neophodnoosmislititi i koncipirati manifestaciju koja bisvojim programskim sadržajima i opredjeljenjimaimala internacionalni značaj.

11.5. Rekonstrukcija objekta Doma kulture 25. maj

Osavremenjivanjem objekta postojećeg Domakulture stvoriće se uslovi za izvođenje različitihkulturnih programa i sadržaja.

Repertoar kina bio bi orijentisan na noviju,savremenu produkciju, nekomercijalne, dokumentarnei animirane filmove. U sklopu kina organizovala bise gostovanja filmskih umjetnika iz zemlje iinostranstva. Prostor namijenjem građanima ituristima zahtijeva atraktivnu i lako dostupnulokaciju.

11.6. Izgradnja nove dvorane namijenje zarealizaciju kulturnih sadržaja – multifunkcionalnadvorana

Objekat je planiran da se izgradi na lijevojobali Morače kod mosta Millennium, sa kapacitetomglavnog auditorijuma sa oko 800 mjesta u parteru ina galeriji. Izgradnja ovakvog multifunkcionalnogobjekta doprinijeće izmještanju kulturne scenegrada iz njegovog središta na periferiju. Na tajnačin će se omogućiti građanima sa tog područja daimaju uvid u kulturne sadržaja grada.

81

Prostori dvorane namijenjeni su za kulturno-umjetnički amaterizam (ovaj prostor koristila bi ikulturno-umjetnička društva), izložbeni prostor,koncertno-pozorišnu dvoranu…

Uređenjem ovog prostora osigurala bi sepotrebna infrastruktura za dalji razvoj svih većpomenutih kulturnih djelatnosti, obogatila kulturnaponuda, a na taj način doprinijelo turističkojprivlačnosti grada.

Strateškim planom razvoja Glavnog gradaPodgorice (2012-2017), u cilju razvoja kultureplanirani su i sljedeći projekti:

- adaptacija i rekonstrukcija KIC-a “BudoTomović”

- rekonstrukcija i dogradnja Kuslevove kuće- rekonstrukcija objekta KIC-a “Malesija”-Tuzi- nabavka tehničke opreme za kulturno-

informarivne centre u gradu i gradskim opštinama -adaptacija i rekonstrukcija objekatakulture u prigradskim i seoskim područjima

11.7. Obnova i revitalizacija Tvrđave Ribnice

Uz istraživanja koja se zadnjih petnaestakgodina sprovode na lokalitetima Duklja i Medun,stručnjaci JU Muzeji i galerije Podgorice, krajemprošle godine otpočeli su sistematska arheološkaistraživanja na Tvrđavi Ribnici.

Istraživanje je sprovedeno na parcelama 144 i145, u dvorištu Kuće Đonovića koja je uklonjena uzsaglasnost Uprave za zaštitu kulturnih dobara jerje odudarala od ukupnog ambijenta unutar Tvrđave.Istraživanja u samoj citadeli prema očekivanju

82

stručnjaka mogu dati važne rezultate o životuutvrđenja na Ribnici.

S obzirom da se nalazi u samom srcu grada,Tvrđava Ribnica, nakon restauracije mogla bipostati značajna kulturna i turistička atrakcija.Obnovljeno, po pravilima struke i u skladu saZakonom o zaštiti kulturnih dobara, utvrđenje bimoglo postati živo i održivo kulturno dobronamijenjeno različitim kulturnim sadržajima. Ovajprostor je posebno pogodan za postavljanje montažneljetnje pozornice sa zavidnim brojem mjesta. Timebi, umjesto ruševine bez fizionomije, dobilikulturni objekat sa odgovarajućom funkcijom u samomcentru Podgorice.

Inače, Glavni grad je postigao preliminarnidogovor sa Ambasadom Republike Turske o angažovanjunjihovih stručnjaka raznih profila koji će usaradnji sa stručnom ekupom iz JU Muzeji i galerijeraditi na realizaciji ovog kompleksnog projekta.Ako dođe do konačnog dogovora on će biti preciziranProtokolom o saradnji.

11.8. Obnova i revitalizacija objekta Jusovače

Veoma atraktivna lokacija objekta Jusovače,pruža mogućnost da se kreira i osmisli projekat iaktivnosti koje bi ovo mjesto pretvorile u živigradski organizam. Ovaj objekat je zapušten,komunalno i urbanistički najlošije opremljengradski prostor.

11.9. Revitalizacija kulturnih, vjerskih i drugihobjekata u Staroj Varoši

83

Stara Varoš je tradicionalno urbano jezgroGlavnog grada, koji će u budućnosti predstavljatiznačajan kulturno-turistički centar.Revitalizacijom objekata koji su prepoznati ilipredloženi kao kulturno dobro, obezbijediće senjegovo očuvanje i obnova autentičnosti. Radovi narevitalizaciji podrazumijevaju njihovukonzervaciju, adaptaciju, rekonstrukciju ruševina iobjekata autentične arhitekture a prvenstveno:Starog mosta na Sastavcima, Sahat kule,Starodoganjske i Osmanagića džamije, KućeČubranovića, rodne kuće vajara Rista Stijovića izgrade zavoda za zaštitu prirode.

Cilj revitalizacije navedenih objekata jerevitalizacija njihove funkcije gradskog središta,kao i ugradnja u kulturni i svakodnevni životgrada, kako bi dobili savremen i reprezentativangradski prostor u kojem bi se podsticali radioniceu oblasti tradicionalnih i starih zanata.

11.10. Revitalizacija arheoloških lokaliteta Dukljai Medun

Duklja i Medun su prepoznatljivi toposi gradaPodgorice. Stoga je neophodno nastaviti započeteaktivnosti na izradi Menadžment plana Duklje,strateškog dokumenta koji će precizirati i datismjernice za upravljanje lokalitetom i budućimistraživanjima. U tom smjeru, treba nastavitisanaciono-konzervatorske radove na kulturnom dobru

84

Medun i započinjanje arheoloških istraživanja naakropoli i na neposrednj okolini.

12. KORIŠĆENJE FONDOVA EU

Zajednički zaključak većine sudionika kulturnogživota grada Podgorice jeste nedovoljnainformisanost i nezainteresovanost za apliciranjeprojekata za sredstva iz EU fonda. Stoga je nužnobolje pripremiti kulturnu zajednicu na privlačenjenovoga izvora finansiranja putem raznih fondova EU.Neophodno je obučiti kadar zaposlen u oblastikulture, kako i na koji način se popunjavajuformulari, šta je sve potrebno (ideje, partneri,ciljne grupe, budžet) za apliciranje dostupnihfondova EU.

Takođe, razvojnu perspektivu grada neophodno jesagledati dugoročno u postizanju cilja koji trebada crnogorske gradove pripremi za prihvatanjeAgende 21 - prijedloga za kulturu gradova (Agenda21 for Culture, An undertaking by cities and localgovernments for cultural development, Ajuntament deBarceloana, http:// www.agenda21cultura.net), kao iprimjenjivanje politike UNESCO-ove Mreže kreativnihgradova (UNESCO, The Creative Cities Network,Culture Sector).

13. EVALUACIJA

Sekretarijat za kulturu i sport jednom godišnjepodnosiće izvještaj o ispunjavanju ciljeva ProgramaSavjetu za kulturu grada Podgorice. U pripremigodišnjeg izvještaja o ispunjavanju ciljeva iostvarivanju mjera predviđenih Programom

85

učestvovaće i ustanove kulture koje će pripremiti ipregled prijavljenih ili od EU odobrenih projekataiz područja kulture ili koji su vezani za kulturu ikulturni turizam.

Sekretarijat za kulturu i sport može SkupštiniGlavnog grada predložiti izmjene i / ili dopunepojedinih ciljeva, ako se ustanovi da će oni bitnopromijeniti finansijske ili druge značajneokolnosti ne mogu se ostvariti. Pomenute izmjene i/ili dopune uključuju takođe i mogućnost daSekretarijat za kulturu Skupštini Glavnog gradapredloži nove specifične ciljeve, ali samo akonijesu u suprotnosti s temeljnim vrijednostima,načelima i opštim ciljevima kulturne politike gradaPodgorice navedenih u ovom programu.

Takođe, evaluacija Programa razvoja kultureGlavnog grada Podgorice 2105 – 2019. godinesprovodiće se kroz:

1) Nadzor nad realizacijom planiranihaktivnosti,

2) Analizu efekata

Evaluaciju Programa vršiće Savjet koji ćeformirati Gradonačelnik Glavnog grada Podgorice, ačiniće ga pored afirmisanih stručnjaka i umjetnikau kulturi i predstavnici Sekretarijata za kulturu isport i javnih ustanova iz oblasti kulture čiji jeosnivač Glavni grad Podgorica.Savjet kulture će: procjenjivati progres implementacije Programa

razvoja kulture Glavnog grada Podgorice; ukazivati na nerealizovane aktivnosti;

86

davati prijedlog mjera za efikasnijuimplementaciju Programa.

87