1 REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH W BIAŁYMSTOKU PLAN URZĄDZENIA GOSPODARSTWA LEŚNEGO NADLEŚNICTWA MASKULIŃSKIE NA OKRES 01.01.2005 – 31.12.2014 PROGRAM OCHRONY PRZYRODY BIURO URZĄDZANIA LASU I GEODEZJI LEŚNEJ ODDZIAŁ W BIAŁYMSTOKU Białystok 2004
283
Embed
PROGRAM OCHRONY PRZYRODY - … · Ochrona przyrody we współczesnym leśnictwie obejmuje: A) Zabezpieczanie obszarów, obiektów i gatunków objętych różnymi formami ochrony
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
1
REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH W BIAŁYMSTOKU
PLAN URZĄDZENIA GOSPODARSTWA LEŚNEGO
NADLEŚNICTWA MASKULIŃSKIE
NA OKRES 01.01.2005 – 31.12.2014
PROGRAM OCHRONY PRZYRODY
BIURO URZĄDZANIA LASU I GEODEZJI LEŚNEJ
ODDZIAŁ W BIAŁYMSTOKU
Białystok 2004
2
3
SPIS TREŚCI str. 1. Założenia metodyczne. 5 1.1. Podstawy i cel opracowania. 5 1.2. System ochrony przyrody i kształtowania środowiska naturalnego w Lasach
3. Formy ochrony przyrody. 24 3.1. Szczególne formy ochrony przyrody. 25 3.2. Lasy ochronne. 43 3.3. Lasy wielofunkcyjne (gospodarcze). 45 3.4. Inne formy ochrony przyrody i krajobrazu. 45 3.5. Tereny Nadleśnictwa Maskulińskie na tle koncepcji ochrony obszarów cennych
przyrodniczo.
52
4. Walory przyrodniczo-leśne nadleśnictwa. 56 4.1. Charakterystyka warunków przyrodniczych. 56 4.2. Grupy lasu i kategorie ochronności. 84 4.3. Bogactwo gatunkowe drzewostanów. 93 4.4. Struktura pionowa drzewostanów. 96 4.5 Pochodzenie drzewostanów. 99 5. Ważniejsze obiekty kultury materialnej i walory historyczne terenów
nadleśnictwa. 102 5.1. Grunty w zarządzie Nadleśnictwa Maskulińskie. 103 5.2. Grunty w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Maskulińskie. 103 6. Zagrożenia środowiska przyrodniczego. 107 6.1. Rodzaje zagrożeń środowiska leśnego. 108 6.2. Czynniki antropogeniczne. 109 6.3. Czynniki abiotyczne. 138 6.4. Czynniki biotyczne. 141 6.5. Poziom uszkodzeń drzewostanów w oparciu o inwentaryzację BULiGL. 147 6.6. Poziom uszkodzeń drzewostanów w oparciu o monitoring. 148 6.7. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska. 150 7. Inwestycje mające wpływ na stan środowiska przyrodniczego. 151
4
8. Program działań z zakresu ochrony środowiska. 161 8.1. Zadania dotyczące szczególnych form ochrony przyrody. 161 8.2. Zadania dotyczące lasów ochronnych. 164 8.3. Zadania dotyczące innych form ochrony przyrody i krajobrazu. 165 8.4. Ochrona obiektów kultury materialnej, walorów historycznych i krajobrazowych. 166 8.5. Kształtowanie stosunków wodnych. 167 8.6. Kształtowanie granicy polno-leśnej. 170 8.7. Ochrona różnorodności biologicznej. 175 8.8. Zadania dotyczące ochrony środowiska. 180 8.9. Założenia ochronne w zakresie rekreacji i turystyki. 184 9. Turystyka i rekreacja. 185 10. Edukacja i promocja. 199 11. Literatura. 205 12. ZAŁĄCZNIKI 209 1. Protokół z posiedzenia I Komisji w sprawie sporządzania Programu Ochrony
Przyrody Nadleśnictw: Maskulińskie, Gołdap z dnia 10 lutego 2003r.
211
2. Chronione gat. roślin i grzybów wyst. na terenie i w zasięgu terytor. Nadl
Maskulińskie.
219
3. Chronione gatunki zwierząt występujące na terenie i w zasięgu terytor. Nadl.
Maskulińskie.
223
4. Wykaz bagien Nadleśnictwa Maskulińskie.
237 5. Wykaz gruntów do naturalnej sukcesji Nadleśnictwa Maskulińskie.
• mezoregion: Kraina Wielkich Jezior Mazurskich (842.83).
Podział geobotaniczny (Szafer, Pawłowski 1972), lokalizuje teren nadleśnictwa
w pasie przejściowym między Działem Północnym obejmującym północno-wschodnią część
kraju, a położonym od niego na zachód Działem Bałtyckim. Przyjmuje się, że występuje tu
przewaga elementów charakterystycznych dla Działu Północnego (Kraina Mazursko-
Kurpiowska i Okręg Pojezierza Mazurskiego).
Lasy Nadleśnictwa Maskulińskie wchodzą w skład Puszczy Piskiej. Teren ten należy do
wododziału Wisły, dorzecza rzeki Narew. Największą rzeką regionu jest Pisa i Krutynia.
Występują tu również liczne jeziora. Największe z nich to: Śniardwy z Sekstami i
Kaczerajnem i Warnołtami (113,4 km2, głęb. 23,4 m), Nidzkie (18 km2, głęb. 23,7 m),
Bełdany (9,6 km2, głęb. 46,0 m), Tałty (18,2 km2, głęb. 23,7 m), Łuknajno (6,8 km2, głęb.
3 m), Mikołajskie(6,8 km2, głęb. 3 m).
Siedziba Nadleśnictwa mieści się w Rucianem-Nidzie. Jest ono podzielone na 3 obręby
leśne: Maskulińskie, Mikołajki i Ruciane (odpowiednio 7, 6 i 6 leśnictw).
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie znajduje się stosunkowo niewiele
miejscowości, z których najważniejsze to: miasto Ruciane-Nida (ok. 5 tys. mieszkańców),
miasto Mikołajki (ok. 3,8 tys. mieszkańców) i kilka mniejszych: Karwica, Turośl, Piotrowo,
Ukta i Baranowo. Większość z tych miejscowości ma charakter turystyczny. Do większych
ośrodków miejskich znajdujących się w pobliżu nadleśnictwa możemy zaliczyć: Pisz,
Giżycko i Mrągowo.
2.2. Rys historyczny.
Ślady bytowania gromad ludzkich, jak wskazują odkrycia archeologiczne (znaleziska
z okolic Wojnowa ), datowane są na schyłek starszej epoki kamienia (10 000 lat p.n.e.).
Świadczą one o rybacko-myśliwskich, wędrujących grupach ludzkich polujących między
innymi na renifery. Aż do połowy mezolitu na terenie dzisiejszej Ukty znajdowało się wielkie
obozowisko łowców reniferów. Dopiero w epoce brązu (1700 – 550 lat p.n.e.) i epoce żelaza
(550 lat p.n.e. – do początku n.e.) miał miejsce rozwój osadnictwa. W okresie rzymskim (od
początku n.e. do 400 r. n.e.) nastąpiła stabilizacja i zagęszczenie osadnictwa (wskazują na to
cmentarzyska ciałopalne w Zełwągach i Onufryjewie). Tereny te zamieszkiwały plemiona
Prusów i Galindowie (osady i grodziska w miejscowościach: Guzianka, Onufryjewo,
Popielno, Inulec i Łuknajno z V – X w.). Musieli oni wyróżniać się spośród plemion
11
pruskich, gdyż wspominał o nich w swym dziele (a także o Sudowach, czyli Jaćwingach)
geograf aleksandryjski z II wieku n.e. - Ptolemeusz.
Ryc. 2. Podział plemienny Prus w XIII w. Wg H. Łowmiańskiego
1- granice Prus, 2- przypuszczalne granice plemion, 3- granice krain, 4- o środek włości. Źródło: Dzieje Warmii
i Mazur w zarysie. Warszawa1981.
Na ślad osad pruskich natrafiono także w Dziubielach, Karwicy, Kowalewie, koło
Orzysza i w Wejsunach, na groby w Białej, Kwiku, Okartowie, Orzyszu i Starych Gutach.
Przypuszczalnie zamki w Piszu i Okartowie wzniesiono na miejscu dawnych grodów
pruskich, było to bowiem w zwyczaju u Krzyżaków, których w XIII wieku książę Konrad
Mazowiecki sprowadził do walki z plemionami pruskimi, a więc i Galindami. Około 1250
roku ekspansja krzyżacka dotarła do ziem Galindów. Z licznego niegdyś plemienia Galindów
pozostały zapewne tylko niedobitki. Na wyludnionych terenach powstała rozległa Wielka
Knieja.
Spuścizną po Galindach jest zapewne kilkanaście nazw miejscowości: Karwica
i Karwik (w języku pruskim curvis = wół), Kumielsk (kume = las), Kwik (quike = wody),
Lisaki (liscis = obóz), Pisz i rzeka Pisa (w łotewskim pisa = bagna).
W 1254 roku papież Innocenty IV nadał Galindię książętom mazowieckim. W rok
później książę kujawski Kazimierz zrzekł się Galindii na rzecz Zakonu w zamian za ziemię
lubawską. Między 1255 a 1277 rokiem Krzyżacy zajęli terytorium dzisiejszych powiatów
piskiego i mrągowskiego. Przez blisko półtora wieku Krzyżacy nie zasiedlali wschodnich
12
terenów swego państwa. Puszcza miała zabezpieczać przed napadami litewskimi i umożliwiać
kolonizację w zachodnich połaciach kraju.
Przez długie lata granica między państwem krzyżackim a Mazowszem nie była
ustalona. Wytyczono ją w częściowo w 1343 roku na odcinku od źródeł rzeki Wincenty do
Orzysza. Wkrótce po zawarciu tego układu, zapewne w latach 1343-1345 Krzyżacy wznieśli
zameczki obronne w Piszu i Okartowie. Były to grody drewniano-ziemne, umocnione
kamieniem polnym. Zamki początkowo należały do komturstwa w Bałdze. Pod zamkami
istniały osady służebne.
Datą przełomową dla tych obszarów było podpisanie traktatu pokojowego nad
jeziorem Melnem w 1422 roku. Wytyczona wówczas granica między państwem krzyżackim
a Koroną i Litwą (granica przetrwała bez żadnych zmian aż do 1945 roku) umożliwiła
Zakonowi rozpoczęcie osadnictwa.
W latach 1453-1464 w czasie wojny trzynastoletniej przez Puszczę Piską i okolice
wielokrotnie przemieszczały się wojska. Epilogiem ostatniej wojny polsko-krzyżackiej (1519-
1525) był hołd złożony przez Albrechta Hohenzollerna na rynku krakowskim dnia 10
kwietnia 1525 roku. Już przedtem ostatni mistrz krzyżacki przyjął protestantyzm. Hołd lenny
złożył królowi Zygmuntowi Staremu jako książę świecki. Zakon krzyżacki w Prusach został
rozwiązany, a na gruzach tego państwa powstało świeckie księstwo.
Po sekularyzacji Prus kraj podzielono na obwody, a te na starostwa (Hauptampt).
Starostwo piskie należało do obwodu Natangia. Obszar starostw dzielił się na domeny
(Domanen-Amter). Władza tzw. amtmanów ograniczała się do chłopów książęcych,
chełmińskich i wolnych. Szlachta i jej podwładni podlegali władzy starostów.
8 listopada 1645 roku Pisz otrzymał prawa miejskie nadane przez elektora Fryderyka
Wilhelma. W latach 1656-57 Puszcza Piska stała się miejscem najazdu Tatarów.
Większe zmiany administracyjne nastąpiły w XVIII wieku. W 1726 r. Mikołajki
otrzymują od elektora prawa miejskie. Miasto podzielono na trzy dzielnice: Targ, Koniec
i Kozłowo. Mikołajki liczą wtedy 850 mieszkańców. W 1736 roku powstała kamera
wojenno-skarbowa w Gąbinie do której włączono starostwa piskie i ryńskie. W 1752
zlikwidowano starostwa, wprowadzając nowe jednostki administracyjne - powiaty.
Dotychczasowe starostwo piskie (w tym Mikołajki) włączono do powiatu oleckiego. Kolejna
zmiana podziału administracyjnego nastąpiła w 1818 roku. Prusy podzielono wówczas na
rejencje, a te na powiaty (mniejsze od dotychczasowych). Powiat piski powstał 1 lutego 1818
roku. Pod względem wielkości był on trzecim powiatem w Prusach Wschodnich.
13
W wieku XIX i na początkach XX wieku otwarto linie żeglugowe, co spowodowało
rozwój gospodarczy miast. W 1814 roku uruchomiono linię żeglugową z Pisza do Rynu
i Gdańska. Od 1866 do 1869 r. zbudowano szosę Ruciane-Pisz. W latach 1883-1885
uruchomiono linię kolejową Olsztyn-Ełk ze stacją w Rucianem, a w dalszej kolejności do
Mrągowa. U schyłku XIX wieku uruchomiono szlak wodny prowadzący z Giżycka do
Mikołajek, Rucianego i Pisza.
W okresie I wojny światowej ziemia piska znalazła się na pierwszej linii frontu.
Po wojnie postanowieniem traktatu pokojowego zarządzono na Mazurach plebiscyt w sprawie
przynależności tych ziem. Puszcza Piska i okolice pozostały ostatecznie w składzie Prus
Wschodnich i stan taki trwał aż do stycznia 1945 roku.
W wyniku działań II wojny światowej Puszcza została poważnie zniszczona i prawie
całkowicie wyludniona.
Tradycje przemysłowe okolic Pisza, z uwagi na bogate obszary leśne i płytko
zalegające pokłady rudy darniowej, związane są z silnie rozwiniętym przetwórstwem
drzewnym i hutniczym.
2.3. Osadnictwo
Osadnictwo na terenach Ziemi Piskiej rozpoczęło się w okresie panowania
krzyżackiego. Puszczę Piską, stanowiącą wówczas jeden wielki kompleks leśny z Puszczą
Zieloną, o wiele wcześniej zaczęli zaludniać smolarze, wapniarze, bartnicy, rybacy i myśliwi.
Planowe osadnictwo rozpoczęło się od rzeki Wincenty i szło w kierunku północno-
wschodnim. Tereny na zachód od Pisy pozostawały nie zasiedlone. Zarówno w majątkach, jak
i wsiach osiedlano przede wszystkim ludność przybyłą z Mazowsza. Przywileje określały
dokładnie granice zarówno wsi jak i majątków.
Wsie czynszowe budowały się zazwyczaj wzdłuż wiejskiej drogi i przybierały
charakter ulicówek. Pola były pocięte w regularne działki. Natomiast osiedla w majątkach
służebnych to przysiółki. Układ pól był tam nieregularny.
Na zagospodarowanie się na nowych terenach przyznawano tzw. okres wolnizny,
podczas którego nowi osadnicy byli zwolnieni od wszelkich powinności i opłat. Ze względu
na to, że na nadawanych terenach trzeba było prowadzić karczunek, okres wolnizny był tutaj
dość długi i wynosił przeciętnie 15 lat. Posiadacze majątków byli lennikami Zakonu
Krzyżackiego. Wojna trzynastoletnia przerwała osadnictwo. Wznowiono je w 1465 roku. Do
końca XV wieku osadnictwo postępowało bardzo szybko naprzód, głównie na terenie
obecnego powiatu piskiego, omijając centralną część Puszczy.
14
Ryc. 3. Rozwój sieci osadniczej w powiecie piskim.
Ostatnim etapem kolonizacji ziemi piskiej było zasiedlenie obszarów położonych na
zachód od Pisy w ramach osadnictwa szkatułowego. Po objęciu tronu książęcego w Prusach
w 1640 roku Fryderyk Wilhelm, chcąc uniezależnić się od szlachty i miast, rozpoczął
kolonizację nie zasiedlonych dotąd obszarów leśnych. Osadnictwo szkatułowe objęło tereny
od Nidzicy do rzeki Pisy i Jeziora Śniardw. Na terenie starostwa piskiego przebiegało ono
bardzo wolno. Pierwszą osadę szkatułową (młyn w Karwicy) założono w 1679 roku. Pewne
ożywienie nastąpiło dopiero dwadzieścia lat później. W latach 1679-1749 założono ogółem
23 osady. Powstawały one głównie na wysokich brzegach jezior. Nad Jeziorem Nidzkim
powstał Kowalik (1694), Przerośl (1707), nad Jeziorem Wiartel - Wiartel Mały (1699),
Wiartel (1700), nad jeziorem Jaśkowo - Szeroki Bór (1700). Osadnictwo szkatułowe
zwiększało obszar upraw, nie wpłynęło jednak na wzrost liczby ludności, gdyż osady te
zasiedlano ludnością już tu zamieszkałą.
15
W końcu XVIII wieku ziemia piska była wciąż niedoludniona. Przyczyniły się do tego
w głównej mierze rozmaite klęski, jakie spadły na nią w okresie wojen szwedzkich oraz
podczas najazdu tatarskiego w 1656 roku.
Zarazy niejednokrotnie nawiedzały Prusy, mało jednak która przyniosła tyle strat, co
straszliwa epidemia dżumy szalejąca tu w latach 1709-1711, która pochłonęła tysiące ofiar.
Do czasów wojen napoleońskich dzieje okolic Pisza i Mikołajek toczyły się leniwym nurtem.
Dopiero ich nadejście przyniosło głębokie reformy na wsi i w mieście. W 1807 roku
zniesiono poddaństwo chłopów, a potem ich uwłaszczono. Reformy te nie przyniosły
spodziewanej poprawy położenia materialnego niższych warstw społecznych. W latach 1845-
1847 Pisz i okolice dotknęła klęska głodu. Na początku drugiej połowy XIX wieku
rozpoczęto wielkie roboty publiczne przy budowie kanałów i dróg bitych. Rozwój
gospodarczy związany był również z budową linii kolejowych. Warstwom najuboższym
łączność kolejowa z ośrodkami przemysłowymi w Niemczech dała możliwość masowej
emigracji. Jednakże w latach 1871-1925, w epoce, którą historycy niemieccy nazwali
okresem Ost - und Landflucht emigracja nie przyjęła tak ogromnych rozmiarów jak na innych
ziemiach Prus Wschodnich. Ludność wiejska w 1925 roku stanowiła 82% ogółu
mieszkańców.
Rozwój przemysłu drzewnego, rozbudowa placówek handlowych i usługowych oraz
administracji publicznej wpływały na dalszy wzrost liczby ludności miejskiej. Jak na epokę
rewolucji przemysłowej nie było to jednak imponujące tempo rozwoju.
Po przejęciu tych ziem w 1945 roku przez polską administrację cywilną cały wysiłek
ówczesnych władz skierowany został na jego zagospodarowanie i stworzenie odpowiednich
warunków dla masowej akcji przesiedleńczej. Pierwsi osadnicy rekrutowali się z okolicznych
powiatów. Liczne rzesze osadników stanowili repatrianci ludności polskiej z zachodnich
terenów Związku Sowieckiego.
2.4. Historia lasów
Puszcza Piska od niepamiętnych czasów stanowiła część ogromnego kompleksu
puszcz, jezior i bagien rozciągającego się nieprzerwanym pasem aż do Pregoły. Obszar ten na
mapie z 1280 roku określany jest jako „Wielka Knieja”. W tym czasie były to wyłącznie
tereny leśne i bagienne, ponieważ dawne osady pruskie, zniszczone przez Krzyżaków, rychło
pokryły się lasami. Intensywna akcja osadnicza prowadzona przez zakon krzyżacki w XIV
i XV wieku spowodowała likwidację puszczy na wschód od rzeki Pisy a także w okolicach
Szczytna i Pasymia na zachodzie oraz Mrągowa i Giżycka na północy. W ten sposób
16
wydzielony został zwarty masyw leśny stykający się na północnym wschodzie z Jeziorem
Śniardwy - Puszcza Piska (Johannisburger Heide).
Ryc. 4. Układ przestrzenny lasów w Prusach - XIII w. 1- granice państwa Zakonu Krzyżackiego, 2- lasy, 3- tereny zasiedlone, 4- bagna. Źródło: Dzieje Warmii i
Mazur w zarysie. Warszawa 1981.
W XV wieku na terenie puszczy istniały smolarnie, dziegciarnie i węglarnie.
Najbardziej rozpowszechnioną gałęzią przemysłu leśnego było wypalanie węgla drzewnego,
smoły, dziegciu i potażu. W XVIII wieku, z powodu wielkiego przetrzebienia puszczy,
zabroniono prowadzenia przetwórni na terenie leśnym. Smolarnie mogły istnieć tylko
w pobliżu granicy mazowieckiej. Jeszcze w 1870 roku istniało na terenie Puszczy Piskiej 12
smolarni, 8 dziegciarni, 5 węglarni, 4 wapienniki i 8 cegielni. Uległy one likwidacji dopiero
w XIX wieku. Na terenie Puszczy Piskiej istniały dość duże pokłady rudy darniowej.
Prawdopodobnie wytapiano ją i przetwarzano już za czasów krzyżackich, wiadomości z tego
okresu są jednak bardzo skąpe. Dokładniejsze pochodzą z XVI wieku i dotyczą kuźnic
w Jeżach i Karwicy oraz hamerni w Jaśkowie i Wiartlu. Rudę darniową wydobywano
systemem odkrywkowym. Wytapiano ją początkowo sposobem bardzo prymitywnym,
zazwyczaj w obłożonych kamieniami dołach, które wypełniano rudą i węglem drzewnym.
17
Później stawiano specjalne piece zwane dymarkami. Najstarsze posiadane dokumenty dotyczą
kuźnicy w Jeżach (1540 r.). Hamernię w Jaśkowie założono w roku 1568 (należała ona do
Szymona Rudnika). W 1578 roku istniała już druga hamernia w Wiartlu. Zlikwidowano je
pod koniec XVIII wieku, kiedy powstał projekt wybudowania huty żelaza w południowej
części puszczy, nad rzeką Pisą. Hutę zlokalizowano w Wądołku. Prace przy budowie
rozpoczęto w 1799 roku, a ukończono w 1805 roku. Roczny przerób huty podlegał dużym
wahaniom. W najlepszym 1857 roku przerobiono 4000 ton rudy darniowej (z jednej tony
otrzymywano około 355 kg żelaza). Na przełomie lat 1879/1880 zaprzestano produkcji, zaś
w 1889 roku hutę zlikwidowano.
Na podstawie danych z 1576 roku (Mager, 1960) należy przypuszczać, że
w Puszczy Jańsborskiej (taka była nazwa puszczy do XVIII wieku) gatunkami panującymi
były drzewa iglaste. Niemniej jeszcze w XVI i XVII wieku udział liściastych był znacznie
wyższy niż obecnie. Z dokumentów archiwalnych Zakonu wynika, że obszary z obfitym
występowaniem dębu wynosiły około 17000 ha, a z urzędowego opisu Kniei Jańsborskiej
z 1663 roku wiemy, że występowały w niej wszelkie rodzaje drzew: dęby, sosny, świerki,
graby, lipy, klony, wiązy, jesiony i brzozy. Bardziej szczegółowe opisy drzewostanów
Puszczy Jańsborskiej zawarte są w tzw. protokółach Hertefelda (1725 r.), z których wynika,
że drzewostany liściaste występowały w większych ilościach nie tylko w północnej części
Puszczy, ale także w części południowej na sandrach. Jednakże dominującym gatunkiem była
sosna z domieszką dębu i brzozy. Za czasów panowania Zakonu Krzyżackiego Puszcza nie
miała żadnego podziału powierzchniowego. Początkowo stworzono kilka urzędów leśnych,
obsadzonych przez braci zakonnych, którzy mieli do pomocy strażników konnych. W miarę
zasiedlania puszczy wzrastało zapotrzebowanie na drewno. Powodowało to znaczne
uszczuplenie zapasów surowca, szczególnie w gatunkach cenniejszych i wywołało
konieczność wprowadzenia pierwszych zarysów kontrolowanej gospodarki leśnej.
Podział przestrzenny Puszczy na ostępy zaczęto przeprowadzać w końcu XVI wieku.
W XVII wieku powstały pierwsze podziały administracyjne. Puszczę Piską podzielono na
dwa „objazdy”. Na czele objazdu piskiego stał Bartłomiej Polken, zaś objazdem drygalskim
zarządzał ród Maletiusów (Szymon, Franciszek i Jan w latach 1650-1740). W obydwu
objazdach zatrudnionych było ponadto trzydziestu dwóch strażników. W roku 1739,
zarządzeniem króla pruskiego, wprowadzono urząd królewskiego leśniczego. Przemianowano
również ostępy na leśnictwa, a strażników konnych na leśniczych. W 1803 roku leśniczego
zastąpił nadleśniczy. Powierzchniowo, w 1791 roku, Puszcza Piska zajmowała prawie 219
tysięcy morgów, czyli około 55890 ha lasów.
18
Puszczańskie lasy obfitowały w przeróżne bogactwa: rudę darniową, trawy, liście
drzew, ściółkę dla bydła, a przede wszystkim w drewno, owoce, grzyby, jagody i zwierzynę.
Stąd też ludność zajmowała się zbieractwem, myślistwem, rybactwem, bartnictwem
pozyskiwaniem drewna, produkcją potażu, smolarstwem, uzyskiwaniem żywicy i dziegciu.
Utrzymywano się także z hutnictwa żelaza i szkła. Ze względu na słaby nadzór
i skorumpowaną administrację gospodarka leśna prowadzona była rabunkowo (wzniecanie
pożarów przez bartników, wypalanie węgla drzewnego, pozyskiwanie smoły, popiołu itp.),
co doprowadziło m.in. do klęsk owadzich.
Początki planowanego leśnictwa sięgają 1806 r., gdy wydano przepisy w zakresie
administrowania lasami. Rozpoczętą w 1755 roku akcję pomiaru lasów kontynuowano aż do
połowy XIX wieku. W wyniku tej akcji obwód Jańsborski w roku 1824 podzielono na
5 nadleśnictw: Stary Pisz, Nowy Pisz, Krutynia, Mikołajki i Grondowki, a w roku 1874 na
7 nadleśnictw: Wilcze Bagno, Kulik, Turośl, Pisz, Szeroki Bór, Guzianka i Pilnik. Stan ten
przetrwał do początku XX wieku. Kierownikami urzędów leśnych zostawali oficerowie armii
pruskiej, którzy zatrzymywali swe rangi wojskowe. Niższą służbę leśną stanowili strażnicy
leśni, myśliwscy i parobcy leśni. Na jednego strażnika leśnego w leśnictwie piskim przypadał
obwód ochronny o powierzchni 2100 ha.
W 1850 roku ostatecznie zniesiono serwituty. W gospodarce eksploatacyjnej
wprowadzony został system wyrębów wąskimi pasami umożliwiającymi powstawanie siewu
naturalnego. Jako uzupełnienie stosowano wprowadzenie sztucznego siewu nasion z szyszek.
W młodszych drzewostanach wycinano drzewa słabsze w celu przyśpieszenia przyrostu
drzew mocniejszych, co odpowiada w zasadzie współczesnej metodzie cięć pielęgnacyjnych
w użytkach przedrębnych.
Ujemne skutki rabunkowej gospodarki leśnej zaczęto dostrzegać już w XVII wieku.
Wynikiem tego były pierwsze niekonsekwentne próby ograniczenia bartnictwa, hutnictwa
leśnego, smolarstwa, wycinania drzew i tym podobne. Bardziej zdecydowane działania
prowadzili w pierwszej połowie wieku XVIII królowie pruscy Fryderyk Wilhelm I i Fryderyk
II. W 1770 roku Fryderyk II przekształcił departament leśnictwa w samodzielne ministerstwo,
a od roku 1798 departament leśnictwa stał się oddziałem rządu. Od 1803 roku administrację
lasów podporządkowano właściwemu ministrowi danej prowincji. W 1807 roku powołano
okręgi ministerialne, prowincjonalne, regionalne i instancje lokalne, które utrzymały się aż do
najnowszych czasów. W 1933 roku utworzono Urząd Lasów Rzeszy, któremu podlegała
administracja lasów w całych Niemczech.
19
W XIX wieku powszechnie stosowana była gospodarka zrębowa przy 60-70 letniej
kolei rębu dla drzew iglastych. Przeprowadzono urządzanie lasów oparte na podziale
przestrzennym.
Gospodarkę leśną dostosowywano w tym okresie do czynników ekonomicznych,
czyli opłacalności, co spowodowało zanik gatunków liściastych na korzyść iglastych. Pod
koniec XIX wieku w Puszczy Piskiej panowały drzewostany sosnowo-świerkowe
z domieszką dębu, a udział gatunków liściastych zmalał w tym czasie do około 5%
powierzchni.
Ryc. 5. Fragment mapy przeglądowej Rewiru Turośl z 1887 r. - obecnie Nadleśnictwo Maskulińskie.
20
Ten stan osłabił znacznie równowagę biocenotyczną puszczy i wpłynął na szereg
klęsk owadzich, pożarów i huraganów. W 1867 roku trąba powietrzna przesuwająca się nad
rewirami Turośl, Kulik i Wilcze Bagno w ciągu pięciu minut zniszczyła przeszło
100 tysięcy m3 drewna. Znaczne szkody poczyniły również w drzewostanach świerkowych
huragany, jakie nawiedziły te tereny w latach 1833, 1839 i 1888. Pożary nawiedzały puszczę
wielokrotnie, z których największe wystąpiły w latach 1714, 1725 (przez podpalenie), 1771,
1795 i w 1834 dwukrotnie. Do największych pożarów zaliczyć należy pożar podczas I wojny
światowej, który wybuchł przy stacji kolejowej Szeroki Bór i strawił ogromną powierzchnię,
dochodząc do byłej siedziby Nadleśnictwa Szeroki Bór. Spośród szkodników owadzich
największych strat doznała puszcza ze strony barczatki sosnówki (gradacje w latach 1859,
Ryc. 6. Fragment mapy przeglądowej drzewostanów Nadleśnictwa Maskulińskie z 1958 r.
Nadleśnictwo Maskulińskie w obecnych granicach zostało utworzone w 1973 roku
na podstawie decyzji Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych (Dz. U. MLiPD Nr 1/94
poz. 8 z dn. 28.II.1973 r.). W jego skład weszły trzy jednostki gospodarcze: wyłuszczarnia
nasion, Nadleśnictwo Ruciane i Nadleśnictwo Maskulińskie.
Pod koniec lat siedemdziesiątych i w latach osiemdziesiątych bieżącego stulecia
leśnicy Puszczy Piskiej znowu borykają się z gradacją szkodników owadzich, tym razem
brudnicy mniszki. Duże szkody wyrządziły też w nadleśnictwie huraganowe wiatry jesienią
1981 roku, które zniszczyły drzewostany o masie wynoszącej ok. 500 tysięcy m3.
23
4 lipca 2002 roku teren Puszczy Piskiej i okolic nawiedził potężny huragan. W ciągu
kilkunastu minut powstały nieodwracalne szkody w drzewostanach w części nadleśnictw
puszczy na powierzchni około 20 tys. ha. W wyniku usuwania szkód pozyskano ok. 2 mln m³
drewna.
Od dnia 1 stycznia 1979 r. w skład nadleśnictwa wszedł obręb Mikołajki z
Nadleśnictwa Strzałowo.
Zmiany powierzchni w poszczególnych obrębach według kolejnych rewizji
urządzania lasu przedstawi poniższa tabela. Tab. 1. Zmiany powierzchni Nadleśnictwa Maskulińskie w latach 1958-2005.
Maskulińskie Mikołajki Ruciane Razem Obręb/Rok [ha]
1958 11015,00 7756,33* 6246,21 -
1968 11188,83 5838,69** 8953,92 -
1982 11096,16 8075,43 8920,49 28092,08
1995 11139,68 8210,32 8983,66 28333,66
2005 11133,54 8219,62 8983,93 28337,09 * - 1962 r., ** - 1972 r.
2.5. Stan posiadania i podział administracyjny Powierzchnia nadleśnictwa wynosi 28336,5732 ha (wg stanu na 01.01.2005 r.).
Podział powierzchni wg kategorii użytkowania przedstawia się następująco:
Lasy - razem 26877,2591 ha w tym:
• grunty leśne zalesione i niezalesione 25894,8982 ha • grunty związane z gospodarką leśną 982,3609 ha
Powierzchnia nieleśna - razem 1459,3134 ha
w tym: • grunty zadrzewione i zakrzewione 20,7196 ha • użytki rolne 844,9552 ha • wody 13,4247 ha • użytki kopalniane 0,1800 ha • tereny komunikacyjne 3,3428 ha • tereny osiedlowe 6,3761 ha • tereny różne 15,5600 ha • nieużytki 554,7557 ha
................................................................................................................................. Nadleśnictwo ogółem 28336,5732 ha
24
Główne kompleksy nadleśnictwa posiadają ustabilizowany, regularny podział
powierzchniowy. W wyjątkowych wypadkach, głównie na terenach trudno dostępnych, jak
również w mniejszych kompleksach, występuje nieregularny podział powierzchniowy
z wykorzystaniem istniejących dróg, cieków wodnych, itp.
Przebieg szeregów ostępowych na terenie całego nadleśnictwa odpowiada
kierunkowi W-Z lub odchyla się nieznacznie ku kierunkowi Pn-W lub Pd-W. Linie
oddziałowe przebiegają w kierunku Pn-Pd. Układ ten jest korzystny ze względu na
dominujący na tym obszarze zachodni kierunek wiatrów, co z kolei zmniejsza ryzyko
powstania szkód. Szerokość linii ostępowych wynosi 5-6 m, zaś linii oddziałowych 4-5 m.
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie wydzielono 1158 oddziałów o przeciętnej
powierzchni 24,47 ha. Dane dotyczące podziału powierzchniowego obrazuje poniższe
zestawienie: Tab. 2. Ilość i przeciętna powierzchnia oddziałów.
Nazwa obrębu Ilość oddziałów
Przeciętna powierzchnia
oddziału Maskulińskie 470 23,69
Mikołajki 319 25,77
Ruciane 369 24,34
Ogółem nadleśnictwo 1158 24,47
3. Formy ochrony przyrody. System ochrony przyrody i kształtowania środowiska naturalnego w Nadleśnictwie
Maskulińskie wynika z dominujących funkcji lasów i jest realizowany poprzez:
• szczególne formy ochrony przyrody na które składają się: rezerwaty częściowe, pomniki
przyrody oraz ochrona gatunków chronionych, zagrożonych i rzadkich,
• lasy ochronne ogólnego przeznaczenia, do których zaliczono lasy stanowiące ostoje
zwierząt podlegających ochronie gatunkowej, lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej
przyrody, lasy glebochronne oraz lasy wodochronne,
25
• lasy ochronne specjalnego przeznaczenia, do których zalicza się lasy na stałych
powierzchniach badawczych i doświadczalnych, a także wyłączone drzewostany
nasienne,
• pozostałe lasy ochronne – lasy w granicach administracyjnych miast,
• lasy wielofunkcyjne (gospodarcze).
Podział lasów nadleśnictwa na grupy lasu i kategorie ochronności zawiera zestawienie
zamieszczone w pkt. 4.2 niniejszego programu ochrony przyrody.
Kształtowanie i ochrona środowiska przyrodniczego realizowane jest ponadto poprzez
ochronę w ramach parku krajobrazowego, obszarów chronionego krajobrazu, inwestycje
proekologiczne, technologie przyjazne środowisku, oczyszczalnie ścieków, małą retencję
wodną itp.
3.1. Szczególne formy ochrony przyrody.
3.1.1.Rezerwaty.
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie położone są rezerwaty przyrody ,,Jezioro
Nidzkie", ,,Krutynia im. M. Wańkowicza”, „Czapliniec”, „Jezioro Lisunie”, „Jezioro
Łuknajno”. Rezerwat „Jezioro Warnołty” znajduje się w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa.
Rezerwat ,, Jezioro Nidzkie ” powołany został 27 października 1972 r. ( Mon. pol. Nr
53 poz. 283 z roku 1972 ). Celem ochrony jest zachowanie i ochrona krajobrazu jeziora
Nidzkiego wraz z otaczającymi je lasami. Powierzchnia rezerwatu wynosi 2960,02 ha w tym
na terenie Lasów Państwowych 1311,77 ha (nadleśnictwo Maskulińskie i Pisz), jezioro
Nidzkie – 1635,41 ha, jezioro Oko 10,79 ha i droga gminna Nida – Wiartel 2,05 ha. Rezerwat
ten w Nadleśnictwie Maskulińskie obejmuje swym zasięgiem część obrębu Maskulińskie –
pow. 473,70 ha ( powierzchnia leśna - 434,57 ha; powierzchnia gruntów związanych z
gospodarką leśną – 31,37 ha; powierzchnia nieleśna – 7,76 ha) i Ruciane pow. – 623,32 ha
(powierzchnia leśna - 539,94 ha; powierzchnia gruntów związanych z gospodarką leśną –
29,24 ha; powierzchnia nieleśna – 54,14 ha).
Rezerwat położony jest w środku Puszczy Piskiej pomiędzy miejscowościami
Ruciane–Nida na północy , Wiartel na wschodzie i Karwica na południowym-zachodzie. Jest
on rezerwatem krajobrazowym chroniącym krajobraz jednego z najpiękniejszych jezior
mazurskich - Jezioro Nidzkie. Posiada on wyjątkowe walory krajobrazowo – turystyczne,
dobrze oddające charakterystyczne piękno krajobrazu pojeziernego. Jezioro otacza szereg
dobrze wykształconych i zachowanych zbiorowisk roślinnych głównie borów z
drzewostanami sosnowymi z niewielką domieszką świerka i brzozy, nierzadko 200-letnimi.
Ponadto dzięki utworzeniu strefy ciszy i stopniowej likwidacji ośrodków wczasowych
26
stworzone są dogodne warunki do spokojnego bytowania licznych gatunków ptactwa, w tym
gatunków chronionych: czapla siwa (Ardea cinerea), dzięcioł pstry duży (Dryobater maier),
łabędź niemy (Cygnus olor), perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), oraz ssaków; w tym
chronionego bobra europejskiego (Castor fiber). Jezioro w większości posiada wysokie
brzegi o nachyleniu dochodzącym do 40o, porośnięte lasami o składzie gatunkowym w
którym dominuje olsza , brzoza omszona i zarośla wierzbowe. Obfituje w zatoczki i zalesione
wyspy. Teren leśnej części rezerwatu jest pagórkowaty lub falisty z licznymi zagłębieniami
wypełnionymi wodami jezior lub torfowiskami.
Jezioro Nidzkie ma głębokość do 24 m. Należy ono do regionu Wielkich Jezior
Mazurskich tworząc Szlak Wielkich Jezior będących największym w Polsce akwenem
żeglarskim. Jezioro Nidzkie jest ogólnie dostępne dla turystyki wodnej lecz istnieje zakaz
używania silników spalinowych do sprzętu pływającego.
Fot.1. Rezerwat „Jezioro Nidzkie”
Rezerwat ,,Krutynia im. M. Wańkowicza” utworzony został dnia 10 maja 1989 r.
( Mon. Pol. Nr 17, poz. 120 ) o powierzchni 969,33 ha, w tym na terenie Lasów Państwowych
27
831,89 ha. Położony jest on w obrębie Mikołajki (powierzchnia leśna – 672,09 ha;
powierzchnia gruntów związanych z gospodarką leśną – 23,37 ha; nieleśna – 136,43 ha), w
dolnym biegu rzeki Krutynia. Celem rezerwatu jest zachowanie w naturalnym stanie
krajobrazu polodowcowego, naturalnych ekosystemów wodnych rzeki Krutyni i jezior:
Malinówka, Gardyńskie, Dłużec, Smolak oraz unikalnego bogactwa fauny i flory , a w
szczególności torfowisk wysokich, przejściowych i niskich wraz z ich florą oraz biotopów
ptaków drapieżnych. Rezerwat charakteryzuje się bardzo urozmaiconym ukształtowaniem
powierzchni. Dolina rzeki obramowana jest wyniesieniami morenowymi o bardzo bogatej
rzeźbie. Rzeka płynie dość wolno tworząc liczne zakola (fotografia nr 2). W rzece i jeziorach
występuje roślinność wodna z takimi gatunkami jak : mech wodny Fontinalis dalecarlica (
jedyne stanowisko na Pojezierzu Mazurskim ) , grążel żółty Nuphar lutea, grzybień biały
Dec. Prezydium WRN w Olsztynie z 29.12.1952r. Nr RLB 16/124/52
142f l.Ruczaj Poje-
dyńcze drzewo
Dąb szypuł-kowy 565 28 „Grunwald”
Gmina Pisz 362 27
61 157
Dec. Prezydium WRN w Olsztynie z 29.12.1952r. Nr RLB 16/129/52
330F l.Turośl Grupa drzew
Dąb szypuł-kowy 310 27
2 sztuki
Na terenie lasów Nadleśnictwa Maskulińskie w trakcie prac taksacyjnych stwierdzono
drzewa, którym ze względu na ich wymiary można już w chwili obecnej nadać status
pomnika przyrody. Występuje tu także wiele starych drzew, które mogą w przyszłości te
wymiary osiągnąć. Wykaz projektowanych pomników przyrody zamieszczono poniżej:
38
Tab. 4. Wykaz projektowanych pomników przyrody
Lp Leśnictwo Oddz. poddz. Gatunek Wiek Pierśnica (cm)
Wysokość (m) Uwagi
1 2 3 4 5 6 7 Obręb Maskulińskie
1 Krzyże 1 c Db 250 109 30 4 sztuki 2 Krzyże 3 f So 150 60 28 3 Krzyże 3 f So 150 74 30 4 Krzyże 3 g So 150 72 28 5 Krzyże 3 g So 150 74 28 6 Krzyże 12 a Db 250 127 27 5 sztuki 7 Krzyże 12 f So 150 72 30 8 Krzyże 12 f Db 170 74 25 9 Krzyże 27 a So 180 78 27
10 Krzyże 37 g Db 170 112 28 11 Ruczaj 45 b Db 160 106 27 12 Ruczaj 48 c Db 260 98 29 13 Krzyże 54 b So 123 76 26 14 Drapacz 169 a So 148 95 28 15 Drapacz 169B f Kl 100 70 21 16 Drapacz 181A b So 150 120 26 17 Borek 182 i Db 180 120 27 18 Zaroślak 211 f Db 231 98 22 19 Turośl 330 c Db 350 138 30 20 Leśny Fort 387 j Db 450 185 28 21 Leśny Fort 387 l Db 350 130 28
Obręb Mikołajki 1 Mikołajki 66 d Db 150 80 27 2 Śniardwy 78 j Żyw. 100 93 24 3 Śniardwy 78 k Lp 150 120 23 4 Śniardwy 78 k Lp 100 80 23 5 Śniardwy 78 k Lp 150 140 25 6 Śniardwy 78 k Lp 150 150 25 7 Śniardwy 78 k Lp 150 120 25 8 Śniardwy 83 h Św 183 95 32 9 Mikołajki 135 b Św 150 99 42
10 Ukta 212 c Db 200 169 33 11 Ukta 212 c Db 200 104 29 12 Ukta 212 l Db 200 107 39 13 Ukta 212 l Db 200 106 32 15 Ukta 224 f Db 230 121 29 16 Ukta 224 f Db 230 101 33 17 Ukta 224 f Db 230 114 31 18 Ukta 224 f Db 230 117 34 19 Ukta 224 f Db 230 103 30 20 Ukta 224 f Db 230 124 33 21 Mikołajki 269 f Gb 122 61 26 22 Mikołajki 272 f Db 200 107 33 23 Mikołajki 272 m Db 200 109 28
Obręb Ruciane 1 Wejsuny 2 g Db 120 72 22 2 Wejsuny 2 g Db 250 102 30 3 Wejsuny 11 c Db 250 111 33 4 Wejsuny 11 c Db 250 115 33
39
Lp Leśnictwo Oddz. poddz. Gatunek Wiek Pierśnica (cm)
Wysokość (m) Uwagi
1 2 3 4 5 6 7 5 Wejsuny 12 c Db 250 115 25 6 Ruciane 54 d Db 260 131 31 7 Ruciane 54 d Db 260 143 30 8 Ruciane 73 d Św 213 96 37 9 Ruciane 83 b Db 268 102 33
10 Ruciane 83 k Db 238 143 32 11 Ruciane 83 k Db 238 138 32 12 Ruciane 83 k Db 238 117 32 13 Ruciane 83 o Db 213 134 30 15 Guzianka 117 h Db 300 116 30 16 Guzianka 117 i Db 250 135 27 17 Ruciane 118 h Db 300 120 30 18 Ruciane 118 i Db 350 145 32 19 Ruciane 120 b Db 200 113 28 20 Ruciane 120 b Db 200 117 34 21 Ruciane 120 b Db 200 127 27 22 Ruciane 120 c Db 150 87 27 23 Ruciane 120 c Db 200 114 29 24 Guzianka 123 a Db 200 130 32 25 Kowalik 186 i So 203 98 30 26 Kowalik 230 g Lp 100 92 26 27 Czapla 289 c Db 203 131 23 28 Czapla 291 h Db 171 119 36 29 Czapla 291 h Db 171 148 32 30 Czapla 306 a Db 200 112 30 31 Czapla 306 a Db 200 117 30 32 Czapla 338 f Db 223 134 25 33 Czapla 338 f Db 323 161 22 34 Czapla 347 g So 300 102 36 35 Czapla 347 g So 300 102 34 36 Czapla 359 g Św 213 110 32
3.1.3 Użytki ekologiczne
Użytki znajdujące się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa powołane zostały
rozporządzeniem Wojewody Suwalskiego Nr 27/93 z dnia 26.04.1993 w sprawie uznania za
użytki ekologiczne pozostałości ekosystemów (Dz.Urz.Woj.Suw. Nr 13, poz. 81).Tą formą
ochrony objęto:
- Łąkę Krutynia - jest to działka 6/1 obrębu Ukta leżąca w gminie Ruciane-Nida stanowiąca
enklawę w rezerwacie przyrody „ Krutynia Dolna” o powierzchni 6,83 ha. Jest to
ekstensywnie użytkowana, wilgotna łąka z licznie występujacymi storczykami –
szerokolistnym i krwistym.
- Torfowisko Zełwągi – leżące w gminie Mikołajki na terenie obrębu Mikołajki o
powierzchni 4,25 ha (powierzchnia pod zarządem nadleśnictwa 1,57 ha w oddziale 60b).
40
Ochroną objęte jest stanowisko wierzby borówkolistnej Salix myrtilloides liczące około
400 pędów. Jest to torfowisko przejściowe ze sztucznie obniżonym poziomem wód
gruntowych porośniętym kilkudziesięcioletnim drzewostanem sosnowym z domieszką
brzozy.
- Prawdowskie Wzgórza – położone w gminie Mikołajki na terenie obrębu Mikołajki w o
powierzchni 1,50 ha (powierzchnia pod zarządem nadleśnictwa 0,21 ha w oddziale 73h).
Celem ochrony jest tutaj piaszczyste wzgórze z występującym licznie rojnikiem
pospolitym Sempervivum soboliferum, w otoczeniu koloni roślin ciepłolubnych.
- Grąd Wigryny - leżący na terenie gminy Ruciane-Nida, obręb Mikołajki o powierzchni
18,75 ha (powierzchnia pod zarządem nadleśnictwa 13,45 ha w oddziale 215 b, c, h, i).
Chroni się tutaj unikalną w Polsce północno-wschodniej odmianę grądu z kokoryczką
pełną Corydalis solida. Powierzchnia ta porośnięta jest dobrze zachowanym grądem w
wieku 40-150 lat.
3.1.4. Ochrona gatunków chronionych, zagrożonych i rzadkich.
Ochrona gatunkowa roślin i grzybów
Listę gatunków rodzimych, dziko występujących roślin, rosnących na terenie
zachodniej części Puszczy Piskiej (w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Maskulińskie),
objętych ochroną gatunkową według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 09 lipca
2004 r. (Dz. Ust. Nr 168, poz. 1764), zawiera załącznik nr 2 zamieszczony w części
dokumentacyjnej niniejszego programu. Został on sporządzony na podstawie prac: „Przyroda
województwa suwalskiego” (Sokołowski A. W., Kot J.,1996), „Polska Czerwona Księga
Roślin – paprotniki i rośliny kwiatowe” (PAN, 2001), „Flora Polski. Rośliny chronione”
(Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., 2003.) oraz danych administracji leśnej Nadleśnictwa
Maskulińskie.
Niektóre z ujętych w zestawieniu z załącznika nr 2 roślin chronionych podlegających
ochronie ścisłej występują na omawianym terenie dość pospolicie. Przykładem mogą być tu
chrobotki (Cladonia) występujące często w runie borów świeżych sosnowych, lub widłak
jałowcowaty (Lycopodium annotinum) stanowiący częsty składnik runa w borach mieszanych
wilgotnych, bagno zwyczajne (Ledum palustre). Pospolicie występują na omawianym terenie,
na odpowiadających im siedliskach, również niektóre rośliny chronione podlegające ochronie
częściowej. Należą do nich: kruszyna pospolita (Frangula alnus), porzeczka czarna (Ribes
• obszar Stacji Badawczej Rolnictwa i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN w
Popielnie o pow. 1 773 ha.
Leśne kompleksy są obszarami funkcjonalnymi o znaczeniu ekologicznym,
edukacyjnym i społecznym, dla których działalność określa jednolity program
gospodarczo-ochronny, opracowany przez właściwego dyrektora regionalnej dyrekcji
Lasów Państwowych.
49
Ryc. 8. Zasięg LKP „Lasy Mazurskie”.
3.4.3. Obszary chronionego krajobrazu.
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie występują obszary chronionego krajobrazu:
• „Kraina Wielkich Jezior Mazurskich” (całość 85527 ha);
• „Puszcza i Jeziora Piskie” (43629 ha);
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego
(7381 ha – strona zachodnia);
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego
(250 ha – w gminie Świętajno);
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego
(1636 ha – w gminie Ruciane Nida);
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego
(591 ha – strona południowo - zachodnia);
50
• Obszar Chronionego Krajobrazu Otuliny Mazurskiego Parku Krajobrazowego
(9250 ha – strona wschodnia);
Obszary chronionego krajobrazu obejmują większe powierzchnie odznaczające się
mało zniekształconym środowiskiem, o zachowanej równowadze ekologicznej i wysokich
walorach naturalnego krajobrazu. Służą zachowaniu cennych elementów krajobrazu
przyrodniczego i kulturowego oraz stanowią obszary przeznaczone dla turystyki i rekreacji.
3.4.4. Strefy ochronne wokół gniazd.
Nadleśnictwo Maskulińskie posiada 17 ustanowionych stref ochronnych wokół
gniazd:
• bielik – 5 stref,
• rybołów – 3 strefy,
• kania ruda i czarna – 1 strefa,
• orlik krzykliwy – 6 stref,
• orlik krzykliwy i bielik – 1 strefa,
• bocian czarny i orlik krzykliwy – 1 strefa.
Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Strefa ochrony całorocznej w promieniu do
Strefa ochrony okresowej w promieniu do
Okresowy termin
ochrony 1 2 3 4 5 6 1 Orlik krzykliwy Aquila pomarina 100 m od gniazda 500 m od gniazda 1.03-31.08 2 Bielik Haliaeetus albicilla 200 m od gniazda 500 m od gniazda 1.01-31.07 3 Kania czarna Milvus migrans 100 m od gniazda 500 m od gniazda 1.03-31.08 4 Kania ruda Milvus milvus 100 m od gniazda 500 m od gniazda 1.03-31.08 5 Bocian czarny Ciconia nigra 100 m od gniazda 500 m od gniazda 15.03-31.08 6 Rybołów Pandion haliaetus 200 m od gniazda 500 m od gniazda 1.03-31.08
Tab.5. Wielkość stref ochronnych ptaków podlegających ochronie gatunkowej i okresowe terminy ochrony.
3.4.5. Bagna.
Bagna są cennym elementem przyrody i każdego krajobrazu. Wywierają korzystny
wpływ na lokalne stosunki wodne, biorą udział w lokalnej retencji wód powierzchniowych i
tym samym dodatnio wpływają na otaczające je biocenozy. Jako pozostałości różnych
ekosystemów, bagna mają znaczenie dla zachowania tworzących się na ich terenie
różnorodnych, często unikatowych zbiorowisk, które stanowią oazy biocenotyczne. Spełniają
one funkcje lokalnych banków genów wielu gatunków roślin i są ostoją biologicznej
różnorodności. Występują w nich liczne gatunki roślin oraz znaczna liczba ptaków i drobnych
zwierząt, głównie bezkręgowców. Wiele z nich to rzadkie i zanikające składniki rodzimej
flory i fauny. Na gruntach w trwałym zarządzie Nadleśnictwa Maskulińskie znajdują się 312
51
bagna o łącznej powierzchni 548,11 ha. Mając na względzie ich ochronę, pozostawiono je bez
żadnych wskazań gospodarczych. Szczegółowy wykaz bagien na terenie Nadleśnictwa
Maskulińskie zawiera załącznik nr 4 zamieszczony w części dokumentacyjnej niniejszego
programu.
Fot. 8. Bagno
3.4.6. Grunty do naturalnej sukcesji.
Grunty do naturalnej sukcesji są zaliczone (według ewidencji gruntów) do gruntów
leśnych: bagna, torfowiska, mszary lub inne obszary gruntów leśnych nie zalesionych, na
których prowadzenie gospodarki leśnej jest niecelowe za względu na trudne warunki
siedliskowe. W trakcie prac terenowych IV rewizji urządzania lasu na gruntach w trwałym
zarządzie Nadleśnictwa Maskulińskie zaewidencjonowano 96 takich obiektów o łącznej
powierzchni 191,25 ha. Wyodrębniono je w planie urządzenia lasu jako oddzielną kategorię
gruntu leśnego. Ponieważ powierzchnie te są miejscami naturalnego występowania
specyficznej flory i fauny, ostoją bioróżnorodności oraz chronią naturalne stosunki wodne,
zostały pozostawione bez żadnych wskazań gospodarczych. Szczegółowy wykaz gruntów do
naturalnej sukcesji na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie zawiera załącznik nr 5
zamieszczony w części dokumentacyjnej niniejszego programu.
52
Fot. 9. Grunt do naturalnej sukcesji. Teren zalany przez bobry.
3.5. Tereny Nadleśnictwa Maskulińskie na tle koncepcji ochrony obszarów cennych
przyrodniczo.
3.5.1. Paneuropejskie sieci ekologiczne.
Zgodnie z Paneuropejską Strategią Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej oraz
światową polityką ochrony przyrody są tworzone w Europie różne międzynarodowe sieci
obszarów chronionych. Do najważniejszych z nich należą: sieć rezerwatów związanych z
Konwencją Ramsarską, rezerwaty biosfery międzynarodowego programu UNESCO
"Człowiek i Środowisko" (MaB), sieć "Parki dla życia", sieć NATURA 2000 i europejska
sieć ekologiczna EECONET. Sieć rezerwatów Ramsar obejmujaca tereny wodno-błotne o
międzynarodowym znaczeniu, sieć rezerwatów biosfery (MaB) chroniąca najcenniejszych w
skali światowej obszary przyrodnicze oraz sieć "Parki dla życia. W zasięgu terytorialnym
Nadleśnictwa Maskulińskie znajduje się rezerwat biosfery „Jezioro Łuknajno”.
3.5.1.1. Projektowana sieć ekologiczna ECONET-POLSKA.
Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA została opracowana w 1995
i 1996 roku przez zespół autorów pod kierownictwem dr Anny Liro jako projekt badawczy
National Nature Plan (NNP) w ramach Programu Europejskiego Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody (IUCN) (IOŚ, 1998). Również Czechy, Słowacja i Węgry uczestniczyły w
53
tym projekcie i podobnie jak Polska przyjęły jednolite założenia koncepcji sieci
paneuropejskiej EECONET (European ECOlogical NETwork) wraz z metodyką jej
wyznaczania. Koncepcja EECONET miała odgrywać istotną rolę we współpracy
międzynarodowej, poprzez ścisłe powiązania z Konwencją o Różnorodności Biologicznej
(1992) i Paneuropejską strategią ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej (1995).
Celem utworzenia sieci miało być zintegrowanie istniejących obszarów chronionych
w poszczególnych krajach Europy i potencjalnych obszarów przewidzianych do ochrony
w spójny system, zgodnie z przyjętymi kryteriami i standardami.
Sieć ECONET-POLSKA miała się składać z obszarów węzłowych i łączących je
korytarzy ekologicznych, wyznaczonych na podstawie takich kryteriów, jak naturalność,
różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość. Teren Nadleśnictwa Maskulińskie
miał w niej wchodzić w skład obejmującego Puszczę Piską międzynarodowego obszaru
węzłowego, jednego z 46 wyznaczonych na terenie naszego kraju.
Sieć ekologiczna ECONET-POLSKA nie posiadała umocowania prawnego, była tylko
pewną wytyczną polityki przestrzennej. Nie była też obligatoryjnym prawnie i politycznie
zadaniem Polski związanym z jej wejściem w strukturę Unii Europejskiej. W związku z
obowiązkiem wdrażania systemu NATURA 2000, tworzenie sieci EKONET-POLSKA na
terenie województwa warmińsko - mazurskiego nie będzie kontynuowane.
3.5.1.2. Sieć obszarów NATURA 2000.
Jedną z form ochrony przyrody zapisanych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004r. o
ochronie przyrody, jest sieć obszarów NATURA 2000.
Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaczęły nas obowiązywać akty prawne
obowiązujące w Zjednoczonej Europie. W zakresie ochrony przyrody takimi
podstawowymi aktami są:
• Dyrektywa Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków, znana jako Dyrektywa
Ptasia uchwalona 2 kwietnia 1979 roku, a zmodyfikowana dyrektywami 981/854/EWG,
85/411/EWG, 86/122/EWG, 91/244/EWG i 94/24/EWG,
• Dyrektywa Rady 92/43/EWG o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i
flory, znana jako Dyrektywa Siedliskowa uchwalona 21 maja 1992 roku, zmieniona
dyrektywą 97/62/EWG.
Powyższe dyrektywy zobowiązują rządy państw do wytypowania tzw. Specjalnych
Obszarów Ochrony – SOO (według wskazań Dyrektywy Siedliskowej) i Obszarów
54
Specjalnej Ochrony – OSO (według wskazań Dyrektywy Ptasiej), które razem tworzyć
będą tzw. sieć obszarów NATURA 2000.
Minister Środowiska opracowuje projekt listy obszarów NATURA 2000 zgodnie z
przepisami Unii Europejskiej. Projekt wymaga zasięgnięcia opinii właściwych miejscowo
rad gmin. Obszary mogą być wyznaczone po uzgodnieniu z Komisją Europejską.
Celem projektu jest zwiększenie skuteczności działań ochronnych poprzez utworzenie
kompletnej i spójnej metodycznie i funkcjonalnie sieci, zastosowanie procedury
weryfikacji wyboru poszczególnych jej elementów oraz wprowadzanie w życie zasady
integracji ochrony przyrody z różnymi sektorami działalności ludzkiej. Cel ten będzie
realizowany poprzez:
- zabezpieczenie siedlisk zagrożonych lub reprezentatywnych dla wyróżnionych regionów
biogeograficznych,
- zabezpieczenie egzystencji roślin oraz zwierząt zagrożonych i rzadkich na terytorium
Wspólnoty albo poprzez ochronę gatunkową, albo poprzez ochronę ich biotopów.
Wpływ na włączenie terenów w zasięgu nadleśnictwa w sieć NATURA 2000 ma
między innymi występowanie na omawianym terenie typów siedlisk przyrodniczych
wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Należą do nich między innymi:
- borealna świerczyna na torfie (Sphagno girgensohni-Piceetum).
- olsy i łozowiska (Alnetea glutinosae),
- łęgi (Circaeo-Alnetum).
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie występują również gatunki zwierząt i roślin
wymienione w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, oraz lęgowe gatunki ptaków
wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej.
Zgodnie z Dyrektywą Siedliskową, gospodarka leśna nie może spowodować
zniszczenia lub pogorszenia stanu siedlisk gatunków, dla których ochrony wyznaczono obszar
Natura 2000, czy też bezpośredniego zniszczenia lub redukcji ich populacji (Makomaska-
Juchniewicz M., Tworek S., red., 2003). Należy tu zaznaczyć, iż ochrona obszarów objętych
55
siecią jest do pogodzenia z trwale zrównoważoną, proekologiczną gospodarką leśną, przy
uwzględnieniu obowiązujących dotychczas obszarów i reżimów ochronnych.
W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa występują dwa obszary specjalnej ochrony
ptaków: Jezioro Łuknajno (PLB280003) i Puszcza Piska (PLB280008).
Ryc. 9. Nadleśnictwo Maskulińskie na tle obszarów specjalnej ochrony ptaków Jezioro Łuknajno
(PLB280003) i Puszcza Piska (PLB280008).
3.5.2. Koncepcja „Zielonych Płuc Polski”.
Koncepcja „Zielonych Płuc Polski”. powstała w 1983 r. Jej podstawą jest strategia
ekorozwoju Polski północno-wschodniej, rozumianego jako szereg przekształceń
ekonomicznych, społecznych i technologicznych powiązanych z całościową ochroną
środowiska przyrodniczego na użytek obecnego i przyszłych pokoleń, przy jednoczesnym
poprawie poziomu życia jej mieszkańców. Powyższa strategia obejmuje:
- maksymalnie duże wykorzystanie odnawialnych zasobów naturalnych,
- efektywną eksploatację nieodnawialnych źródeł energii,
- utrzymanie stabilności procesów ekologicznych i ekosystemów,
- ochronę różnorodności genetycznej oraz ogólną ochronę przyrody i krajobrazu.
56
Strategia rozwoju obszaru Zielonych Płuc Polski w najbliższej przyszłości została
zawarta w opracowaniu „Ramowy program rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca na
lata 2001 – 2010” (Ptasiewicz Z., i inni, 2001). W myśl tego programu województwo
warmińsko – mazurskie powinno się stać obszarem przedsiębiorczości gospodarczej,
unowocześniania rolnictwa oraz rozwoju: turystyki i wypoczynku, infrastruktury społecznej,
wielokierunkowej edukacji, współpracy zagranicznej i międzyregionalnej oraz nowoczesnej
infrastruktury technicznej, z aktywnym wykorzystaniem położenia przygranicznego, walorów
środowiska kulturowego i przyrodniczego, w dążeniu do osiągnięcia średnich wskaźników
rozwoju i poziomu życia w Polsce.
4. Walory przyrodniczo-leśne nadleśnictwa. 4.1. Charakterystyka warunków przyrodniczych.
Ukształtowanie terenu
Typowy dla Pojezierza Mazurskiego krajobraz młodoglacjalny charakteryzuje się na
terenie Puszczy Piskiej wielką różnorodnością form morfologicznych. Puszcza Piska leży na
pograniczu czterech regionów różniących się budową geologiczną, rzeźbą, stosunkami
wodnymi i glebami.
Rzeźba Pojezierza Mazurskiego została ukształtowana pod wpływem zlodowacenia
bałtyckiego. Teren Nadleśnictwa Maskulińskie jest położony w fazie poznańskiej i w fazie
pomorskiej ostatniego zlodowacenia. Zajmuje strefę, w której występują zarówno sandry fazy
poznańskiej, jak i gliny zwałowe fazy pomorskiej. Utwory akumulacji fluwioglacjalnej
zajmują na terenie nadleśnictwa większa powierzchnię niż gliny zwałowe. Wyróżnić tu
można:
• wzgórza stref marginalnych,
• moreny denne,
• kemy i sandry młodsze,
• sandry fazy poznańskiej,
• równiny holoceńskie.
Wymienione formy geomorfologiczne świadczą o urozmaiconej rzeźbie terenu w
zasięgu terytorialnym nadleśnictwa. Dodatkowo ilustruje to różnica w wysokościach
bezwzględnych między najniższym punktem nadleśnictwa 116 m n. p. m. (jeziora Śniardwy i
Bełdany), a najwyższym 192 m n. p. m. (okolice miejscowości Baranowo). Lokalne różnice
wysokości względnych sięgają 35 metrów. Dotyczy to wzgórz morenowych w części
57
północnej nadleśnictwa. Równiny sandrowe w części południowej położone są średnio na
wysokości 120 - 140 m n. p. m., natomiast w części północnej i północno – zachodniej na
wysokości 140 – 160 m n. p. m.
Ryc.10. Ukształtowanie terenu w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Maskulińskie
Stosunki wodne
Dział wodny dorzecza Wisły-Narwi przebiega wzdłuż Pojezierza Mazurskiego od
okolic Nidzicy po okolice Filipowa. Następnie przerzuca się z zewnętrznych moren fazy
poznańskiej na moreny faz późniejszych, skręca na południowy wschód na Równinę
Augustowską, przecina dawne dno pradoliny już poza granicą państwa, po czym wkracza
ponownie na terytorium Polski biegnąc wzdłuż granicy. Dział ten nie wszędzie jest wyraźny.
W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich przecina on system połączonych zbiorników
wodnych, oddających wody zarówno na północ przez Węgorapę do Pregoły, jak i na południe
przez Pisę i Narew do Wisły. Mikulski (1966) na podstawie obliczeń bilansu wodnego jezior
wyznaczył średnie położenie działu wodnego na południowym krańcu jeziora Kisajno
(w kompleksie jeziora Mamry), wprowadzając pojęcie strefy wododziałowej, w której
następują przesunięcia kierunku odpływu. Pewnego rodzaju trudność przedstawia
wyznaczenie działu wodnego na terenach bezodpływowych, dosyć pospolitych w obrębie
młodoglacjalnej rzeźby pojezierzy, zajmujących przy tym niekiedy dość znaczne
powierzchnie z licznymi zagłębieniami.
58
Ryc. 11. Zlewnia Narwi. Według "Atlasu posterunków wodowskazowych dla potrzeb Państwowego
Monitoringu Środowiska" IMGW, 1996.
Rzeki północno-wschodniej Polski odznaczają się pewnymi specyficznymi cechami
ustroju, zależnymi od właściwości klimatu tej prowincji. Są nimi: rytm stanów wody
i przepływów, stosunkowo znaczny współczynnik odpływu, termika i czas trwania zjawisk
lodowych. Przykładem rzeki pojeziernej może być Krutynia, największy dopływ Wielkich
Jezior Mazurskich (J. Kondracki, Z. Mikulski 1958). Zlewnia tej rzeki obejmuje 637,7 km2.
Krutynia oddaje do jeziora Śniardwy średnio 118 mln m3/rok, (3,5 m3/s). Rzeki pojezierza
mają współczynnik odpływu około 35%. Maksymalne stany wody występują na tych rzekach
w sierpniu, co związane jest z zarastaniem koryt, powodującym podnoszenie się zwierciadła
wody o 20-30 cm. Drugorzędny stan wysoki występuje w zimie lub na wiosnę. Niski stan
wody jest charakterystyczny dla późnej jesieni (listopad, grudzień). Ze względu na
wyrównujące działanie zbiorników jeziornych roczna amplituda wahań stanów wody jest
nieduża. Zlodzenie Krutyni, jak i innych rzek pojeziornych ma specyficzny charakter,
ponieważ brak na tych rzekach śryżu i kry, a koryto przez dłuższy okres czasu jest
zamarznięte tylko częściowo, zresztą wcześniej niż jeziora. Jednak całkowite jego
59
zamarznięcie następuje dopiero po zamarznięciu jezior. Czas trwania zjawisk lodowych na
Krutyni wynosi 70-80 dni, ale pokrywa lodowa trwa tylko 40 dni.
Ważnym elementem hydrograficznym są jeziora. Według katalogu jezior polskich na
Pojezierzu Mazurskim naliczono 1370 jezior o łącznej powierzchni około 970 km2.
M. Stangenberg (1936) ze względu na kwasowość podzielił jeziora na dwie grupy: kwaśne
(pH<6,5) oraz obojętne, zasadowe i słabo kwaśne. Do pierwszej grupy należą zanikające małe
zbiorniki w środowisku borowym, nazywane przez ludność „sucharami”. Wszystkie pozostałe
jeziora podzielił na pięć typów traktując je jako stadia ewolucyjne. Duże i głębokie jeziora (o
głębokości maksymalnej powyżej 24 m), cechujące się niską temperaturą przydenną, bogate
w tlen, a ubogie w żelazo i fosforany, odznaczające się w lecie dużą przezroczystością,
zaliczył do oligotroficznych. Przejście od tego typu do typu eutroficznego (najbardziej
licznego), odznaczającego się ubóstwem tlenu w warstwach przydennych, ale obfitością
fosforu i żelaza, stanowi grupa jezior mezotroficznych, wprawdzie głębokich, ale
o przejściowych cechach chemicznych. Następnym etapem w łańcuchu ewolucyjnym są
płytkie jeziora „stawowe” (głębokość < 6 m), posiadające od powierzchni do dna wodę
wymieszaną i ciepłą, bogate w tlen, ubogie w wolny CO2 i fosfor, o bujnym rozwoju
roślinności dennej i planktonu. Jeziora te mogą ulec dalszej zmianie w dwóch kierunkach, to
znaczy mogą się przekształcić bądź to w „suchary”, bądź w tzw. „jeziorka”. Jedne i drugie są
małymi, płytkimi, zanikającymi zbiornikami, ale o ile suchary są typem kwaśnym
(dystroficznym) to jeziorka zawierają stosunkowo dużo węglanu wapnia i tlenu a ich brzegi
porastają trzciny i turzyce. Jeziorka przekształcają się z czasem w torfowiska niskie, a suchary
w torfowiska wysokie (sfagnowe).
Północno-wschodnia część Polski wyróżnia się nie tylko występowaniem dużych
skupień jezior, lecz również znacznych powierzchni zabagnionych, to znaczy o płytkim
zaleganiu wód gruntowych (mniej niż 1 m). Bagna są prawie z reguły terenami, na których
występują torfowiska o miąższości powyżej 0,5 m, a niejednokrotnie przekraczające kilka
metrów. Ponieważ torf zawiera 85-90% wody, rola retencyjna bagien jest znaczna. Większość
torfowisk należy do typu niskich, zasilanych przez wody gruntowe, a więc zasobnych w sole
mineralne. Ocenia się jednak, że blisko 6% torfowisk należy do typu wysokich, ubogich
w sole mineralne. Torfowiska wysokie są charakterystycznymi elementami krajobrazu dla
niektórych części pojezierzy, m. in. w Puszczy Piskiej. Istnieją również formy pośrednie
torfowisk określane jako torfowiska przejściowe.
Występowanie wód powierzchniowych, a więc rzek, jezior i bagien, jest ściśle
związane z występowaniem wód podziemnych, które stanowią istotne ogniwo w ogólnym
60
obiegu wody. Według systematyki wód podziemnych (H. Więckowska 1963) poszczególne
ich typy wykazują dużą zależność nie tylko od budowy geologicznej, lecz także od stosunków
geomorfologicznych. Granica zasięgu ostatniego zlodowacenia stanowi południową granicę
występowania trzech typów wód freatycznych:
• młodoglacjalny z licznymi zagłębieniami bezodpływowymi i jeziorami, zaliczony do
typu równowagi parowania lokalnie wzmożonego,
• sandrowy - infiltracyjny, o dość znacznych zasobach,
• typ ewapotranspiracyjny - na równinach płytko podesłanych warstwą
nieprzepuszczalną.
Typ młodoglacjalny obejmuje obszary równinne i słabo nachylone jak doliny i niecki
denudacyjno-erozyjne i zagłębienia wytopiskowe, w których płytkie występowanie wód
gruntowych i stagnujących sprzyja tworzeniu się pokryw organicznych i mineralno-
organicznych. W warunkach pełnego nasycenia wodą tych utworów i ograniczonej
możliwości odprowadzenia nadmiaru wód przy wysokich stanach lustra wód gruntowych
mogą występować okresy wzmożonej ewapotranspiracji.
Typ infiltracyjny charakteryzuje się zstępującym ruchem wód, który może prowadzić
do przemieszczania substancji ze strefy powierzchniowej w głąb profilu glebowego
i osadzania jej w strefie bariery geochemicznej.
Typ ewapotranspiracyjny występuje na terenach zbudowanych z utworów słabo
przepuszczalnych lub znacznie ograniczających procesy infiltracji wgłębnej na rzecz
parowania i transpiracji. Występujące na powierzchni terenu lub tuż pod nią utwory powodują
odpływ powierzchniowy i boczny międzywarstwowy już przy niewielkich spadkach terenu.
W obniżeniach i na terenie równinnym stagnacja wody i okresowe stany anaerobiozy w glebie
powodują powstanie cech oglejenia opadowego.
Głębokość zalegania wody podziemnej jest nie tylko funkcją budowy geologicznej
i rzeźby, lecz przede wszystkim klimatu, o czym świadczą wahania zwierciadła jezior
w holocenie, oraz przebieg procesów erozji i akumulacji w dolinach.
Stosunki wodne na terenie Puszczy Piskiej są silnie zależne od szaty roślinnej tego
obszaru. Nadmierne nawodnienie oraz zauważalne już w wiekach XVI-XVIII zabagnianie
ziemi w Prusach (Mager 1960) było spowodowane cofaniem się lasów na skutek klęsk
żywiołowych i gospodarki człowieka. Lasy zużywały ogromne ilości wody i nie dopuszczały
do podnoszenia się poziomu wód gruntowych, wylesianie zaś prowadziło do takiego właśnie
stanu, szczególnie na gruntach słabo przepuszczalnych. Także na nizinach, równinach
i w nieckach poziom wody był wysoki. Gdy strzygonia choinówka zaatakowała w 1922-23
61
roku, poziom wody podniósł się o 30-80 cm, jako następstwo wylesienia 7000 ha. Później, po
zalesieniu, nastąpił spadek stanu wód. W XVII i XVIII wieku w nieckach istniało wiele
małych jezior i moczarów, na co wskazują tkwiące tam pnie drzew. Źródła wymieniały je, bo
pnie przeszkadzały rybakom. Powstały one prawdopodobnie na wylesionych gruntach
leśnych. W wodach Śniardw i jeziora Niegocin znajdowały się wielkie pnie dębów i sosen
o średnicy dwie i pół stopy. Z tego powodu 1700 ha powierzchni Śniardw nie nadawało się do
łowienia ryb.
Woda jest niezmiernie ważnym czynnikiem, kształtującym przebieg wielu zjawisk
przyrodniczych i niezbędnym warunkiem istnienia wszelkich przejawów życia, w tym także
ludzkiej działalności gospodarczej. W gospodarowaniu wodą wyróżnia się kilka
podstawowych działów. Są to: melioracje gruntów ornych, łąk i pastwisk, regulacja rzek
i budowa kanałów dla potrzeb żeglugi, zaopatrzenia ludności w wodę pitną, dostarczenie
wody dla przemysłu, wykorzystanie spadku i masy wody do celów energetycznych, ochrona
wód przed zanieczyszczeniami oraz gospodarka rybacka. Melioracje rolnicze na ziemiach
administrowanych przez Niemcy zostały zapoczątkowane w XIX w. Zrazu prace ograniczały
się do osuszania podmokłych pól i łąk przy pomocy rowów odwadniających, częściowo
również nawożono łąki i piaskowano torfy. W latach 1890-1914 prace melioracyjne osiągnęły
duży rozmach. Po zahamowaniu robót w czasie I Wojny Światowej, ponowne natężenie prac
melioracyjnych przypadło na lata 1926-30. Niemieckie prace melioracyjne doprowadziły
w XIX w. do znacznego obniżenia poziomu wielu jezior, w celu uzyskania łąk. Często
powodowało to nadmierne wysuszenie gleby oraz mineralizację utworów organicznych na
siedliskach bagiennych. W 1879 roku w południowo-zachodniej części powiatu piskiego
znajdowało się 7650 ha ziemi pokrytej lotnym piaskiem, który groził zapiaszczeniem polom
uprawnym. Był to, po prostu, dalszy skutek nadmiernego wylesiania i nieprawidłowo
przeprowadzonego odwodnienia obszarów wylesionych.
Inne zagadnienie z zakresu gospodarki wodnej przedstawia regulacja rzek i budowa
kanałów. Pierwsze prace tego typu prowadzone były już za czasów Zakonu Krzyżackiego.
W XVIII w. zostały przekopane kanały łączące jeziora Mamry i Śniardwy, zbudowano
również system śluz żeglugowych. Pod koniec wieku kanały uległy zaniedbaniu a śluzy
rozebrano. Pogłębienia i poszerzenia kanałów w latach 1845-56 doprowadziły do wyrównania
poziomu wody w całym systemie Mamry-Śniardwy.
Poważnym problemem gospodarki wodnej są zanieczyszczenia chemiczne wód
stanowiące zagrożenie dla walorów turystycznych i rybackich regionu. Szkody powodują
głównie ścieki powstające na poziomie gospodarstw wiejskich.
62
Fot. 10 Układ jezior i cieków wodnych widziany z satelity (zasięg Nadlesnictwa Maskulińskie i tereny
sąsiadujace).
Charakterystyka głównych rzek i ich zlewni.
Wszystkie rzeki znajdujące się na terenie nadleśnictwa Maskulińskie należą do
dorzecza Narwi-Wisły. Najważniejszą z nich jest Krutynia będąca największym dopływem
Wielkich Jezior Mazurskich.
Krutynia jest rzeką typowo pojezierną, stosunkowo zasobną w wodę. Powierzchnia
dorzecza Krutyni wynosi około 640 km2. Najwyższe wzniesienia w dorzeczu o wysokości
211 m n.p.m. znajdują się na wschód od wsi Warpuny, w pobliżu której do Jeziora
Warpuńskiego wpada mały ciek, zasilany wodami z terenów źródliskowych na łąkach wsi
Burszewo, dając początek rzece Krutyni, jednak potocznie nazwą Krutynia oznacza się
odcinek rzeki zawarty pomiędzy jeziorem Krutyńskim a Bełdanami. Najniższe tereny
położone są na końcu rynny, przy jeziorze Bełdany, na wysokości 116 m n. p.m. W górnym
biegu rzeka ma wartki prąd, jest płytka (0,5 – 1,5 m głęb.), natomiast w dolnym biegu płynie
wolno, silnie meandrując i jest głęboka (2 – 7 m).
Ruczaj→Rudna→Turośl. Zespół niewielkich cieków zbierających wodę z szerokiej,
zatorfionej doliny rozciągającej się na południu Nadleśnictwa. Turośl jest prawym,
bezpośrednim dopływem Pisy.
63
Wigrynia nazywana również Nidką jest rzeką IV rzędu, o długości 6 km, łączącą
Jezioro Nidzkie z Jeziorem Bełdany.
Zlewnia Wigrynii zbudowana jest z gleb rdzawych i bielicowych, wytworzonych z
piasków luźnych i słabo gliniastych, a także z glin zwałowych. Rzeźba terenu jest
urozmaicona. Występują tam liczne pagórki, zagłębienia bezodpływowe, często zatorfione. W
strukturze użytkowania, przeważającą część stanowią lasy, niewielką zaś łąki i pastwiska.
Rzeka przepływa przez teren gminy Ruciane-Nida. Największymi miejscowościami
położonymi nad Wigrynia są Ruciane-Nida i Wygryny.
Teren Nadleśnictwa Maskulińskie obfituje w jeziora. Większość stanowią jeziora
duże, o powierzchni ponad pięćdziesięciu hektarów. Najczęściej mają kształt rynien
- niekiedy o skomplikowanej budowie (Nidzkie, Bełdany, Mikołajskie), połączonych ze sobą
sztucznymi kanałami (Tałcki), lub naturalnymi, poszerzonymi przez ludzi ciekami (Nidka,
Skrutynia).
Jezioro Śniardwy - jest największym jeziorem w Polsce. Powierzchnia ich, włączając
w to zatoki: Warnołty, Kaczerajno i Seksty, wynosi 118,8 km2. Długość jeziora, mierzona od
punktów najdalej wysuniętych na wschód i zachód wynosi 18 km, a szerokość z północy na
południe - 13 km. Głębokość Śniardw jest niewielka - średnio 5,8 m, a jedynie w niektórych
miejscach dochodzi do 23 m. Zlewnia jeziora zbudowana jest z utworów piaszczystych.
Rozległy obszar sandrów otacza jezioro od strony południowej (Puszcza Piska). Rzeźba
zlewni jest lekko falista. Deniwelacje sięgają do 10 m. Brzegi jeziora są na ogół niskie
i bagniste. Wysokie brzegi występują na północny wschód od jeziora Białoławki, pod
Dziubelami i koło Nowych Gut. Linia brzegowa obfituje w liczne zatoki, wyspy i półwyspy
zwane rogami. Ważniejsze wyspy to: Szeroki Ostrów, połączony z lądem groblą, Czarci
Ostrów, Kaczor i Wyspa Pajęcza.
64
Fot.11. Jezioro Śniardwy.
Jezioro Nidzkie. Powierzchnia jeziora wynosi 18,3 km2, średnia głębokość 6,2 m
(maksymalna - 23,7 m). Powstało ono w wyniku wyżłobienia misy przez egzarcję lodowcową
i wody potoków lodowcowych (jeziora rynnowe). W najwęższym miejscu ma ono szerokość
około 200 m, zaś w najszerszym 4,6 km. Jezioro wraz z otaczającymi je lasami stanowi
rezerwat przyrody „Jezioro Nidzkie”).
Jezioro Bełdany, Mikołajskie i Tałty. Zespół jezior tworzących wspólny szlak wodny
z Jeziorem Nidzkim dzięki śluzie Guzianka. Są one połączone z Jeziorem Śniardwy i mają
wspólny poziom wód na wysokości około 116 m n.p.m.
Poza obfitością wód charakterystyczne dla Nadleśnictwa Maskulińskie są tereny
bagniste. Największe ich powierzchnie występują w środkowej i południowej części
Nadleśnictwa. Bagna towarzyszą również większości rzek i jezior. Dzięki intensywnym
65
pracom melioracyjnym (przeprowadzonym w przeszłości) i osuszaniu powierzchnia bagien
ulega stopniowemu zmniejszaniu.
Klimat
W podziale Polski na rejony klimatyczne Romera (1949) teren Nadleśnictwa
Maskulińskie leży w klimatycznej Krainie Pojeziernej, w klimacie Krainy Wielkich Dolin.
Gumiński (1948) zalicza omawiany obszar do mazurskiej dzielnicy rolniczo- klimatycznej.
Schmuck (1959) wyodrębnia osobny region klimatyczny - Pojezierza Mazurskiego. Wiszniewski i Chełchowski (1987) umieszczają ten obszar w regionie Mazursko-
Białostockim.
Według Okołowicza (1979) teren ten należy do Mazurskiego klimatycznego regionu.
Według podziału Polski Wosia (1994) na regiony klimatyczne na podstawie średniej
rocznej frekwencji dni z różnymi typami pogody omawiany obszar umiejscowiono w regionie
Środkowo-Mazurskim.
Klimat Krainy Mazursko-Podlaskiej jest znacznie surowszy niż obszarów
położonych w środkowej czy zachodniej części kraju, Wiosna jest tu późniejsza, zima
bardziej mroźna, a jesień wczesna. Jednakże ukształtowanie powierzchni i różnice położenia
sprawiają, że dzielnicę mazurską można podzielić na kilka subregionów klimatycznych,
odpowiadających w zasadzie subregionom geomorfologicznym. Różnice te wyrażają się
w stosunkach termicznych, zachmurzeniu i opadach. Region Pojezierza Mazurskiego,
obejmujący północno-wschodnią część kraju, wystawiony jest na częste działanie zimnych
mas powietrza arktycznego. Duży wpływ mają również zbiorniki wodne. Wyraża się to
przede wszystkim w stosunkowo wysokich opadach i znacznej, bo przekraczającej 80%
wilgotności względnej powietrza.
Cechą charakterystyczną klimatu Pojezierza jest ścieranie się wpływów dwóch
ośrodków - oceanicznego i kontynentalnego. Masy powietrza idące znad oceanu spotykają się
tu z masami znad kontynentu powodując częste i nagłe zmiany pogody. Obszar ten znajduje
się pod przeważającymi wpływami klimatu kontynentalnego, łagodzonymi obecnością wielu
wód i lasów.
Spośród elementów klimatycznych w odniesieniu do terenu Nadleśnictwa
Maskulińskie poniżej zostaną omówione: temperatura powietrza, usłonecznienie
i zachmurzenie, wiatry, opady atmosferyczne, wilgotność powietrza, pokrywa śnieżna.
66
W tekście oraz w zestawieniach podano wyniki Stacji Meteorologicznych w
Mikołajkach i Kętrzynie z lat 2000-2004 (ew. 1951-1965), oraz ze stacji w Szczytnie i
Olsztynie z lat 1981-1990 (ew. 2000-2004).
Temperatura powietrza
Średnia roczna temperatura oscyluje w przedziale od 7,8oC do 11,3oC (w 2000 roku).
Skrajne wartości temperatury w latach 2000-2004 dla stacji w Mikołajkach osiągnęły
minimum -24,0oC oraz maksimum 30,8oC, a ich amplituda wyniosła 54,8oC. Na omawianym
terenie występuje dość ciepłe lato o temperaturze lipca około 19,7oC oraz ostra zima,
o średniej temperaturze stycznia -3,0oC (odpowiednio dla pór roku 18,4oC
i -2,1oC). Dobowa amplituda temperatury wewnątrz kompleksów leśnych jest mniejsza,
co czyni klimat tych obszarów łagodniejszym w porównaniu z terenami otwartymi. Liczba
dni mroźnych wynosi tutaj średnio 55 w ciągu roku, a dni z przymrozkami 111-152. Liczba
dni ciepłych (o max. temperaturze powyżej 25oC) wynosi 15-22 (w 2002 roku - 40). Okres
wegetacyjny według kryterium termicznego (średnia dobowa temperatura powietrza wyższa
od 5oC) jest dość krótki. Zaczyna się on w połowie kwietnia i kończy w połowie października,
trwa więc około 200-205 dni (w roku 2002 wyjątkowo 229 dni).
Średnia data ostatnich przymrozków przypada na 1.V., zaś średnia data pierwszych
przymrozków wypada na 17.X. Średnia data początku wegetacji to 9.IV, zaś średnia data
końca okresu wegetacji wypada na 27.X. Przeciętne rozproszenie przymrozków ostatnich
i pierwszych od średniej daty wynosi +/- 10 dni.
Według danych ze stacji meteorologicznej w Mikołajkach, Kętrzynie i Olsztynie
(2000-2004) średnie roczne i miesięczne temperatury przedstawiają się następująco:
Ryc. 13. Średnia roczna liczba dni z wybranymi typami pogody w Środkowomazurskim Regionie Klimatycznym (wg "Atlas Rzeczpospolitej Polskiej" - Ark. 31.8. - Typy pogody, regiony klimatyczne (Alojzy Woś). PPWK. Warszawa 1994).
Wilgotność powietrza
Zawartość pary wodnej w powietrzu, czyli wilgotność względna, jest zależna
głównie od warunków fizjograficznych, temperatury powietrza i opadów atmosferycznych.
Wpływ dużej ilości jezior zaznacza się większą niż gdzie indziej wilgotnością powietrza.
Przeciętna roczna względna wilgotność powietrza jest bardzo duża i wynosi od 76 do 81%.
Wilgotność względna powietrza największa jest w listopadzie i w grudniu (okresowo w
styczniu), dochodzi w tym okresie nawet do 88%. Najmniejsza wilgotność występuje w maju
i czerwcu osiągając średnią 67%.
Pokrywa śnieżna
Szkodliwość niskich temperatur występujących w czasie zimy łagodzą na
omawianym terenie znaczne opady śnieżne. Śnieg chroni rośliny przed wymarzaniem,
a topniejąc na wiosnę dostarcza wilgoci niezbędnej dla wegetacji. Grubość pokrywy śnieżnej
72
na omawianym terenie osiąga przeciętnie 12-16 cm, podczas gdy na zachodzie Polski nie
przekracza 5 cm. Okres jej zalegania wynosi średnio 75-92 dni. Trwała warstwa śniegu
w lasach zalega o 10-15 dni dłużej niż na terenie otwartym, co ma związek z warunkami
termicznymi. Pokrywa lodowa skuwa jeziora pod koniec listopada i zalega jeszcze w marcu.
Przeciętnie lód pokrywa jeziora przez 110-125 dni.
Topoklimat obszarów leśnych
Podstawowym czynnikiem kształtującym klimat wnętrza lasu jest stopień zwarcia
koron, które w znacznej mierze pochłaniają energię słoneczną oraz rodzaj podłoża, na którym
rośnie las. Pod względem termicznym wnętrze lasu jest w lecie chłodniejsze, zimą - cieplejsze
niż teren otwarty. W związku z tym las wiosną i jesienią zmniejsza częstość przymrozków,
wpływa również na wzrost wilgotności powietrza w warstwie przygruntowej. Stosunkowo
duży kontynentalizm klimatu powoduje, że zagrożenie przymrozkami późnymi w Puszczy
Piskiej nie jest tak poważne, jak na obszarach o bardziej morskim klimacie. Rodzaj i rozmiar
szkód spowodowanych przez mróz zależy od terminu wystąpienia mrozu i od temperatury.
Przy spadkach temperatury poniżej -10oC w okresie zimowym mogą wystąpić uszkodzenia
igieł. Należy pamiętać, iż liczba dni mroźnych i bardzo mroźnych (temperatury poniżej 0oC i
-10oC) w lesie jest nieco większa. Temperatury przygruntowej warstwy powietrza, które
przekraczają 50oC, występują stosunkowo rzadko. Niższa temperatura w lesie i mniejsza
prędkość wiatru powoduje, że parowanie wody jest w nim mniejsze niż na otwartym polu.
Zwarty kompleks leśny modyfikuje prędkość i kierunek wiatru. Hamuje on w swym wnętrzu
poziomy ruch powietrza, wzmaga zaś ponad koronami drzew. Uważa się również, że
powierzchnie leśne wpływają na zwiększenie opadów w najbliższej okolicy. Wokół lasu, na
jego brzegu powstaje specyficzny mikroklimat, zależny od położenia ściany drzew
w stosunku do stron świata i przeważających kierunków napływu mas powietrza.
Przez tereny Nadleśnictw: Maskulińskie i Pisz przechodzi szlak gradowy.
Stosunkowo częste gradobicia powodują uszkodzenia w uprawach i szkółkach.
Gleby
Teren Nadleśnictwa Maskulińskie został ukształtowany w wyniku procesów
ostatniego zlodowacenia bałtyckiego, które wystąpiło w dwóch fazach nadając ostateczny
kształt dzisiejszej rzeźbie terenu. Zróżnicowanie glebowych jednostek taksonomicznych, a
także zmienność typów i podtypów gleb nadleśnictwa, jest w dużej mierze funkcją
73
właściwości skał macierzystych oraz lokalnego układu stosunków wodnych. Istotny wpływ
na różnorodność gleb a tym samym siedlisk leśnych ma ukształtowanie terenu.
Uszeregowanie typów gleb gruntów objętych pracami w Nadleśnictwie Maskulińskie
pod względem zajmowanej powierzchni przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne
Lasy ochronne LASY OCHRONNE - GLEBOCHRONNE 272,44 2,6 272,44 1,1 LASY OCHRONNE - WODOCHRONNE 834,10 8,1 762,03 10,4 657,08 8,0 2253,21 8,8 LASY OCHRONNE – CENNE PRZYRODNICZO 104,45 1,4 104,45 0,4 LASY OCHRONNE – POWIERZCHNIE BADAWCZO-DOŚWIADCZALNE
6,32 0,1 6,32
LASY OCHRONNE - NASIENNE 160,60 1,6 81,03 1,1 128,96 1,6 370,59 1,4 LASY OCHRONNE – OSTOJE ZWIERZĄT CHRONIONYCH 995,85 13,5 154,15 1,9 1149,50 4,4 LASY OCHRONNE – W MIASTACH 26,99 0,4 290,27 3,5 317,26 1,2
Razem lasy ochronne 1267,14 (1268) 12,3 1969,85
(1970) 26,8 1236,78 (1236) 15,1 4473,77
(4474) 17,3
Lasy gospodarcze 8639,07 83,5 4667,10 63,4 6422,56 78,3 19728,73 76,2 Ogółem 10340,78 100,0 7354,95 100,0 8199,28 100,0 25895,01 100,0 (…) w nawiasach podano powierzchnię lasów ochronnych wg Zarządzenia Ministra Środowiska Tab.13. Podział lasów Nadleśnictwa Maskulińskie według pełnionych przez nie funkcji ochronnych.
Ryc. 24. Udział kategorii ochronności Obręb Maskulińskie
4,2%2,6%8,1%
1,6%
83,5%
REZERWATY
LASY OCHRONNE - GLEBOCHRONNE
LASY OCHRONNE - WODOCHRONNE
LASY OCHRONNE - NASIENNE
LASY GOSPODARCZE
86
Ryc. 25. Udział kategorii ochronności Obręb Mikołajki
9,8%
1,1%1,4%
10,4%
13,5%
0,4%
63,4%
REZERWATY
LASY OCHRONNE -WODOCHRONNELASY OCHRONNE – CENNEPRZYRODNICZOLASY OCHRONNE - NASIENNE
LASY OCHRONNE – OSTOJEZWIERZĄT CHRONIONYCHLASY OCHRONNE – W MIASTACH
LASY GOSPODARCZE
Ryc. 26. Udział kategorii ochronności Obręb Ruciane
6,6%
3,5%
1,9% 1,6% 0,1% 8,0%
78,3%
REZERWATY
LASY OCHRONNE -WODOCHRONNE
LASY OCHRONNE –POWIERZCHNIE BADAWCZO-DOŚWIADCZALNELASY OCHRONNE - NASIENNE
LASY OCHRONNE – OSTOJE
87
Ryc. 27. Udział kategorii ochronności Nadleśnictwo Maskulińskie
1,2%4,4%
0,4%1,4% 8,8% 1,1% 6,5%0,0%
76,2%
REZERWATY
LASY OCHRONNE -GLEBOCHRONNE
LASY OCHRONNE -WODOCHRONNE
LASY OCHRONNE – CENNEPRZYRODNICZO
LASY OCHRONNE –POWIERZCHNIE BADAWCZO-DOŚWIADCZALNELASY OCHRONNE - NASIENNE
Fot. 14. Lasy glebochronne. Stok o dużym nachyleniu.
88
Porównanie wybranych cech drzewostanów w ramach grup funkcji lasu w
poszczególnych obrębach leśnych oraz w Nadleśnictwie Maskulińskie przedstawiają
zamieszczona poniżej tabela nr 14 oraz odwołujące się do niej wykresy obrazujące wybrane
zagadnienia.
Tab. 14. Porównanie wybranych cech drzewostanów w ramach grup funkcji lasu w Nadleśnictwie Maskulińskie.
Przecięt. wiek
Przecięt. zapas
Średni przyrost
Udział gat.
liściastych
Udział gat.
iglastych Obręb
nadleśnictwo Rezerwaty
grupa funkcji [lat] [m3/ha] [m3/ha] [%] [%]
1 2 3 4 5 6 7 Rezerwat Jezioro Nidzkie 88 346 6,2 24 76 Lasy ogólnego przeznaczenia 58 237 7,5 37 63 Lasy specjalnego przeznaczenia 150 374 4,7 - 100 Pozostałe lasy ochronne - - - - -
Obręb Maskulińskie
Lasy gospodarcze 64 278 7,7 1 99 Rezerwat Jezioro Lisunie 144 652 8,0 100 Rezerwat Czapliniec 196 383 2,5 12 88 Rezerwat Krutynia im. M. Wańkowicza 88 344 6,1 43 57
Rezerwat Jezioro Łuknajno 60 310 7,0 56 44 Lasy ogólnego przeznaczenia 81 299 6,5 35 65 Lasy specjalnego przeznaczenia 133 369 3,8 - 100 Pozostałe lasy ochronne 94 324 7,5 5 95
Obręb Mikołajki
Lasy gospodarcze 72 319 8,0 13 87 Rezerwat Jezioro Nidzkie 112 360 6,2 15 85 Lasy ogólnego przeznaczenia 89 363 7,3 16 84 Lasy specjalnego przeznaczenia 138 449 5,8 - 100 Pozostałe lasy ochronne 89 395 7,7 13 87
Obręb Ruciane
Lasy gospodarcze 70 320 7,3 2 98 Rezerwat Jezioro Nidzkie 101 354 6,2 19 81 Rezerwat Jezioro Lisunie 144 652 8,0 100 Rezerwat Czapliniec 196 383 2,5 12 88 Rezerwat Krutynia im. M. Wańkowicza 88 344 6,1 43 57
Rezerwat Jezioro Łuknajno 60 310 7,0 56 44 Lasy ogólnego przeznaczenia 76 295 7,0 32 68 Lasy specjalnego przeznaczenia 142 400 4,9 - 100 Pozostałe lasy ochronne 89 389 7,6 12 88
Nadleśnictwo Maskulińskie
Lasy gospodarcze 68 301 7,6 4 96
89
88
58
150
64
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Wie
k
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 28. Porównanie przeciętnego wieku w grupach funkcji lasu Obręb Maskulińskie
Rezerwat JezioroNidzkie
Lasy ogólnegoprzeznaczenia
Lasy specjalnegoprzeznaczenia
Lasy gospodarcze
144
196
88
60
81
72
133
94
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
Wie
k
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 29. Porównanie przeciętnego wieku w grupach funkcji lasuObręb Mikołajki
Rezerwat JezioroLisunieRezerwat Czapliniec
Rezerwat Krutynia im.M. WańkowiczaRezerwat JezioroŁuknajnoLasy ogólnegoprzeznaczeniaLasy gospodarcze
Lasy specjalnegoprzeznaczeniaPozostałe lasyochronne
90
112
89
138
89
70
0
20
40
60
80
100
120
140
Wie
k
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 30. Porównanie przeciętnego wieku w grupach funkcji lasu Obręb Ruciane
Rezerwat JezioroNidzkie
Lasy ogólnegoprzeznaczenia
Lasy specjalnegoprzeznaczenia
Pozostałe lasyochronne
Lasy gospodarcze
101
144
196
88
6076
142
89
68
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
Wie
k
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 31. Porównanie przeciętnego wieku w grupach funkcji lasu Nadleśnictwio Maskulińskie
Rezerwat Jezioro Nidzkie
Rezerwat Jezioro Lisunie
Rezerwat Czapliniec
Rezerwat Krutynia im. M.WańkowiczaRezerwat Jezioro Łuknajno
Lasy ogólnegoprzeznaczeniaLasy specjalnegoprzeznaczeniaPozostałe lasy ochronne
Lasy gospodarcze
91
346
237
374
278
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Zaso
bność
(m3)
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 32. Porównanie przeciętnej zasobności w grupach funkcji lasu w Obrębie Maskulińskie
Rezerwat JezioroNidzkie
Lasy ogólnegoprzeznaczenia
Lasy specjalnegoprzeznaczenia
Lasy gospodarcze
652
383 344310 299
369324 319
0
100
200
300
400
500
600
700
Zaso
bność
(m3)
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 33. Porównanie przeciętnej zasobności w grupach funkcji lasu w Obrębie Mikołajki
Rezerwat Jezioro Lisunie
Rezerwat Czapliniec
Rezerwat Krutynia im. M.Wańkowicza
Rezerwat JezioroŁuknajno
Lasy ogólnegoprzeznaczenia
Lasy specjalnegoprzeznaczenia
Pozostałe lasy ochronne
Lasy gospodarcze
92
360 363
449395
320
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Zaso
bność
(m3)
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 34. Porównanie przeciętnej zasobności w grupach funkcji lasu w Obrębie Ruciane
Rezerwat JezioroNidzkie
Lasy ogólnegoprzeznaczenia
Lasy specjalnegoprzeznaczenia
Pozostałe lasyochronne
Lasy gospodarcze
354
652
383344
310 295
400 389
301
0
100
200
300
400
500
600
700
Zaso
bność
(m3)
1
Grupy funkcji lasu
Ryc. 35. Porównanie przecietnej zasobności w grupach funkcji lasu w Nadleśnictwie Maskulińskie
Rezerwat JezioroNidzkieRezerwat JezioroLisunieRezerwat Czapliniec
Rezerwat Krutynia im.M. WańkowiczaRezerwat JezioroŁuknajnoLasy ogólnegoprzeznaczeniaLasy specjalnegoprzeznaczeniaPozostałe lasy ochronne
Lasy gospodarcze
93
4.3. Bogactwo gatunkowe drzewostanów.
Bogactwo gatunkowe drzewostanów analizowano pod względem ilości gatunków w
składzie górnej warstwy drzew z podziałem na jedno-, dwu-, trzy-, oraz cztero- i więcej
gatunkowe.
Szczegółowe dane dla poszczególnych obrębów i całego nadleśnictwa przedstawia
tabela nr 15 oraz wykresy obrazujące udział powierzchniowy poszczególnych grup.
Wiek Ogółem Obręb
nadleśnictwo Bogactwo gatunkowe,
drzewostany jedn. <=40 lat 41-80 lat >80 lat Ogółem [%] 1 2 3 4 5 6 7 8
kontrola z lipca 2000 r.) odprowadzane są do gruntu w odległości około 0,3 km od rzeki.
Badania wód Wigrynii w 2001 roku prowadzono w 3 przekrojach pomiarowo-kontrolnych
zlokalizowanych od przekroju w Rucianem-Nidzie do miejscowości Wygryny (mapa 13).
Wigrynia na kontrolowanej długości prowadziła wody III klasy i pozaklasowe (tab. 1).
Jedynie w pierwszym przekroju, w Rucianem-Nidzie, stwierdzono III klasę czystości, o czym
zadecydowała podwyższona wartość BZT5. W ciągu całego okresu badań tylko jeden raz (w
kwietniu), BZT5 przekroczyło normę dopuszczalną dla II klasy czystości (9,4 mg O2/l).
Stężenia pozostałych wskaźników fizykochemicznych w tym przekroju odpowiadały I lub II
klasie czystości. W okresie wiosennym w tym przekroju zaobserwowano wysokie nasycenie
tlenem wód Wigrynii oraz towarzyszący temu wzrost zawartości substancji organicznych,
przy jednoczesnym wyczerpaniu związków biogennych. Od przekroju na drodze Pisz - Ukta
do miejscowości Wygryny, wody Wigrynii nie odpowiadały normom. W drugim punkcie, po
przyjęciu ścieków z oczyszczalni, stwierdzono pozaklasowe wartości fosforanów, fosforu
ogólnego, a także zły stan sanitarny rzeki. Szczególnie w miesiącu styczniu zanotowano
wysokie wartości fosforu ogólnego - 0,66 mg P/l i fosforanów - 1,52 mg PO4/I. Wody
Wigrynii w przekroju ujściowym, w Wygrynach, były nadal pozaklasowe również z uwagi na
związki fosforu, chociaż ich stężenia były mniejsze. W tym punkcie, w porównaniu do
poprzedniego, stwierdzono wyraźną poprawę stanu sanitarnego rzeki.
Poniżej omówiono klasyfikację wód Wigrynii w 2001 roku w poszczególnych grupach
zanieczyszczeń.
Substancje organiczne, wyrażone wskaźnikami ChZT-Mn i ChZT-Cr, kwalifikowały
Wigrynię przeważnie do II klasy, tylko w pierwszym przekroju ChZT-Mn wskazywało na I
klasę. Natomiast BZT5 w pierwszym i trzecim przekroju odpowiadało III klasie, a w drugim -
II klasie.
Związki azotu i fosforu. Związki azotu na kontrolowanej długości rzeki przyjmowały
wartości odpowiadające I, II lub III klasie czystości. W pierwszym przekroju związki azotu
spełniały wymogi I klasy czystości. W drugim i trzecim zwiększył się ich poziom, z tym że
119
azotany i azot ogólny nadal odpowiadały I klasie czystości, azot amonowy- II, a azotyny- III
klasie czystości. W pierwszym przekroju, w Rucianem-Nidzie, fosforany utrzymywały się na
poziomie I klasy, a fosfor ogólny - II. Natomiast na odcinku od mostu na drodze Pisz - Ukta
do miejscowości Wygryny związki fosforu wzrosły do pozaklasowych. W przekroju poniżej
oczyszczalni (most na drodze Pisz- Ukta) stężenie fosforu ogólnego przyjmowało wartości od
0,1 do 0,66 mg P/l.
Stan hydrobiologiczny.
Indeks saprobowości sestonu w pierwszym i trzecim przekroju odpowiadał II klasie
czystości, a w drugim - III.
Stan sanitarny.
W pierwszym i trzecim przekroju miano coli typu kałowego wskazywało na II klasę, a
w drugim punkcie Wigrynia prowadziła wody pozaklasowe.
Tab. 22. Ocena jakości wód rzeki Wigrynii badanych w 2001 roku (klasy czystości według metody CUGW).
Rzeka Nr stan. Lokalizacja przekroju Km
Ocena fizyko-chem.
Wskaźniki decydujące o
ocenie fizykochemiczne
j
Ocena sanitarna
Saprobowość sestonu
Ocena ogólna
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Ruciane-Nida 5,6 III BZT5 PO4, II II III 2 most na drodze Pisz -
Ukta 3,8 NON Pog PO4, NON III NON
Wigrynia
3 Wygryny 0,3 NON Pog II II NON
120
Ryc. 49. Klasyfikacja ogólna wód Wigrynii. Punktowe źródła zanieczyszczeń: 1. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Rucianem-Nidzie, 2. Ośrodek Funduszu Wczasów Pracowniczych w Warszawie, Oddział w Rucianem-Nidzie.
121
Monitoringiem zostały również objęte większe jeziora znajdujące się w zasięgu
terytorialnym nadleśnictwa lub z nim graniczące (WIOŚ, 2002).
Jakość wód jezior ocenia się według:
♦ kryteriów oceny jakości wód jeziornych obejmujących odpowiednio dobrane wskaźniki
stanu czystości (tlen rozpuszczony, ChZT-Cr, BZT5, związki azotu, fosforu,
przewodnictwo elektrolityczne, zawartość chlorofilu, suchej masy sestonu, widzialność
krążka Secchiego, miano coli typu kałowego, terenowe obserwacje biologiczne)
i normatywy zdrowotne (zawartość w wodzie substancji szkodliwych dla zdrowia takich
jak: cyjanki, fenole, metale ciężkie, pestycydy) oraz analiza hydrobiologiczna,
♦ kryteriów podatności jezior na degradację uwzględniających ich cechy
objętości do długości linii brzegowej, procent stratyfikacji wód, procent wymiany wody w
roku, iloraz powierzchni dna czynnego tj. leżącego w zasięgu epilimnionu i objętości
epilimnionu, iloraz powierzchni zlewni całkowitej z powierzchnią jeziora i jego objętości
oraz sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej jeziora).
W tabeli poniżej zamieszczono wskaźniki i normatywy podatności jezior na degradację
(tab. 23).
Kategoria podatności jeziora Wskaźnik
I II III
Głębokość średnia (m) ≥ 10 ≥ 5 ≥ 3
V jeziora (tys. m2) L jeziora (m) ≥ 4,0 ≥ 2,0 ≥ 0,8
% stratyfikacji wód ≥ 35 ≥ 20 ≥ 10
P dna czynnego (m2) V epilimnionu (m3) ≤ 0,10 ≤ 0,15 ≤ 0,30
% wymiany wody w roku ≤ 30 ≤ 200 ≤1000
Współczynnik Schindlera P zlewni + P jeziora (m2) V jeziora (m3)
≤ 2 ≤ 10 ≤ 50
Sposób zagospodarowania zlewni bezpośredniej w % jej powierzchni ≥ 60% lasów
< 60% lasów < 60% gruntów ornych
≥ 60% gruntów ornych
Tab. 23. Wskaźniki i normatywy podatności jezior na degradację.
Określenie klasy czystości opiera się zatem na sumarycznej ocenie wszystkich
wskaźników jakości wody, a określenie kategorii na wszystkich wskaźnikach podatności
122
zbiornika na degradację. Klasę czystości i kategorię podatności na degradację określa się
w trzystopniowej skali.
Z badań czystości jezior przeprowadzonych w latach 1987-2000 wynika, że nie ma na
terenie Nadleśnictwa Maskulińskie jezior nie odpowiadających normom.
Klasyfikację badanych jezior przedstawia tabela 20.
Lp. Nazwa jeziora Rok badań Klasa czystości Kategoria
podatności na degradację
1. Śniardwy 1997; 2003 II II1)
2. Nidzkie 1998 II II1)
3. Mikołajskie 1997; 2003 III III1)
4. Tałty 1997; 2003 III III1)
Tab. 24. Zestawienie klas czystości i kategorii podatności na degradację jezior występujących na obszarze zasięgu terytorialnego nadleśnictwa. 1) Występowanie punktowych źródeł zanieczyszczeń odprowadzających ścieki do dopływu jeziora 2) Występowanie punktowych źródeł zanieczyszczeń odprowadzających ścieki bezpośrednio do jeziora
Wody podziemne
Wody podziemne ze względu na duże zasoby oraz wysoką jakość są bardzo ważnym
źródłem zaopatrzenia w wodę do picia. Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące
powszechnie zagrożenie wód podziemnych, a także brak możliwości ich szybkiego
odnawiania, wymusza stałą kontrolę jakości poprzez prowadzenie systemu monitoringu wód
podziemnych, który jest elementem Programu Państwowego Monitoringu Środowiska.
Program ten przewiduje prowadzenie badań w sieci krajowej, sieciach regionalnych i
lokalnych (WIOŚ, 2002).
Sieć krajową tworzą stanowiska badawcze rozmieszczone na obszarze całego kraju.
Zadaniem sieci krajowej jest stała kontrola jakości wód podziemnych we wszystkich
poziomach użytkowania, poza oddziaływaniem lokalnych źródeł zanieczyszczeń. Celem
badań w sieci krajowej jest śledzenie zmian chemizmu wód podziemnych i sygnalizacja
zagrożeń w skali kraju. Pobór prób oraz badania laboratoryjne wody wykonywane są według
jednolitych metod przez Państwowy Instytut Geologiczny.
Dla potrzeb monitoringu stosuje się następujące klasy jakości zwykłych wód
podziemnych:
klasa Ia – wody najwyższej jakości; o naturalnym chemiźmie, w pełni odpowiadające
wymogom sanitarnym; nadają się do picia bez uzdatniania;
123
klasa Ib – wody wysokiej jakości; nieznacznie zanieczyszczone o naturalnym chemiźmie,
odpowiadające wodom do celów pitnych i gospodarczych; możliwe jest okresowe ich
uzdatnianie;
klasa II – wody średniej jakości; o naturalnym chemiźmie, jak również zmienione
klasa III – wody niskiej jakości; cechy fizyczne i zawartość głównych wskaźników
zanieczyszczenia znacznie przekraczają normy obowiązujące dla wód pitnych; uzdatnianie
ich jest nieopłacalne.
W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Maskulińskie znajdują się 2 punkty pomiarowe
sieci krajowej. Charakterystykę punktów, oraz wyniki prowadzonych w nich badań
przedstawia poniższa tabela. Klasa jakości wody Lp Nr punktu Miejscowość Stratygrafia Głębokość
w-wy Rodzaj
wód Obszary GZWP 2001 r. 2002 r.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 844 Mikołajki Q 2,1 G Ib Ib 2 1138 Ruciane Nida Q 4,5 G 215 Ib nb
Tab. 25. Charakterystyka punktów pomiarowych sieci krajowej. Objaśnienia: Q, Tr, K - cztwartorzęd, trzeciorzęd, kreda W,G - wgłębne, gruntowe numery GZWP wg Mapy GZWP w skali 1:500 000 pod red. A. S. Kleczkowskiego, Kraków 1990 r. (aktualizacja Mapy - PIG,2000 r.).
Monitoring regionalny jest uzupełnieniem rozpoznania zmian jakości wód
podziemnych w stosunku do sieci krajowej. Jest on prowadzony na terenie nadleśnictwa w 2
punktach. Wyniki pomiarów przedstawia poniższa tabela.
Klasa jakości wody
Wskaźniki odpowiadające
wodzie o niskiej jakości w 2002 r.
Nr punktu Miejscowość Stratygrafia
Głęb. stropu
warstwy
Obszary GZWP
2001 2002 III klasa
NOK -pozaklasyf.
Wskaźniki powyżej
normy dla wody do spożycia w 2002 r.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Mikołajki Q 20,7 II II Fe, Mn 2 Karwica Q 124,0 216,215 Ib nb - - -
Tab. 26. Charakterystyka punktów pomiarowych sieci monitoringu regionalnego. Objaśnienia: Q, Tr, K - cztwartorzęd, trzeciorzęd, kreda numery GZWP wg Mapy GZWP w skali 1:500 000 pod red. A. S. Kleczkowskiego, Kraków 1990 r. (aktualizacja Mapy - PIG,2000 r.).
6.2.3. Zanieczyszczenia i przekształcenia powierzchni gleby.
Zanieczyszczenia gruntów wiążą się ściśle z chemizmem opadów atmosferycznych
oraz odpadami przemysłowymi i komunalnymi, a także z rolniczym użytkowaniem gruntów.
124
Chemizm opadów atmosferycznych
Masa substancji wprowadzana do podłoża przez opady atmosferyczne (tzw. opad
mokry) zależy od stężenia tych substancji w powietrzu i ilości wody opadowej. Ze względu
na zawartość zanieczyszczeń, wody deszczowe mają istotny wpływ na degradację
środowiska. Negatywny wpływ na środowisko mają przede wszystkim kwasotwórcze związki
siarki i azotu, kwaśne deszcze, związki biogenne i metale ciężkie. Duża kwasowość opadów
powoduje mineralizację gleby i ługowanie z niej wielu substancji, co jest przyczyną wtórnego
zanieczyszczenia wody opadowej i wielokrotnego zwiększenia zawartych w niej ładunków
zanieczyszczeń. Wyniki badań w ramach krajowego monitoringu wskazują, że depozycja
zanieczyszczeń z atmosfery w 2000 roku na obszarze województwa warmińsko - mazurskiego
na tle innych województw jest mniejsza niż średnie obciążenie całego kraju. Stopień
obciążenia wprowadzanymi wraz z opadami ładunkami zanieczyszczeń na obszar
województwa warmińsko – mazurskiego na tle innych województw oraz rozkład przestrzenny
Wielkość ładunków zanieczyszczeń wnoszonych wraz z opadami na teren
województwa warmińsko – mazurskiego, w porównaniu do innych województw jest
mniejsza, więc ich wpływ na stan środowiska w województwie jest adekwatnie mniejszy.
Zanieczyszczenia te mogą wpływać na degradację gleb, obszarów leśnych oraz wód
powierzchniowych. Zanieczyszczenia transportowe w atmosferze, wprowadzane z wodami
opadowymi na powierzchnię gruntów, stanowią znaczące źródło zanieczyszczeń obszarowych
i nie mogą być pomijane w przedsięwzięciach związanych z realizacją programów
ochronnych i renaturalizacyjnych.
125
Ryc. 50. Roczne ładunki jednostkowe siarczanów ( w kg SO4/ha ) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
Ryc. 51. Roczne ładunki jednostkowe azotanów i azotynów (w kgN/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
126
Ryc. 52. Roczne ładunki jednostkowe jonu wodorowego (w kgH+/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
Ryc. 53. Roczne ładunki jednostkowe azotu ogólnego (w kgN/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
127
Ryc. 54. Roczne ładunki jednostkowe fosforu ogólnego (w kgP/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
Ryc. 55. Roczne ładunki jednostkowe miedzi (w kgCu/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
128
Ryc. 56. Roczne ładunki jednostkowe kadmu (w kg Cd/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
Ryc. 57. Roczne ładunki jednostkowe ołowiu (w kgPb/ha) wniesione przez opady atmosferyczne w 2000 roku na obszar poszczególnych województw oraz przestrzenny rozkład ładunków wniesionych na obszar województwa warmińsko – mazurskiego.
129
Gospodarka odpadami
Zgodnie z definicją, podaną w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 roku (Dz. U. nr 96,
poz. 592), odpady to wszystkie przedmioty oraz substancje stałe, a także nie będące ściekami
substancje ciekłe, powstałe w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej lub bytowania
człowieka i nieprzydatne w miejscu lub czasie, w którym powstały. Do odpadów zalicza się
również osady ściekowe z oczyszczalni. Ustawa powyższa obowiązuje od 1 stycznia 1998
roku i określa zasady postępowania z odpadami, a w szczególności zasady zapobiegania
powstawaniu odpadów lub minimalizacji ich ilości, usuwaniu odpadów z miejsc ich
powstawania, a także wykorzystania lub unieszkodliwiania w sposób zapewniający ochronę
życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska.
Zasady postępowania z odpadami regulują następujące akty prawne:
- Ustawa „Prawo Ochrony Środowiska” z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. nr 62, poz.
627),
- Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. nr 62, poz. 628),
- Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 roku (Dz. U.
Nr 63, poz. 638),
- Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami
oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 roku (Dz. U. nr 63,
poz. 639),
- Ustawa o wprowadzeniu ustawy – „Prawo ochrony środowiska”, ustawy o odpadach oraz
o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U. nr 100, poz. 1085),
- Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 roku (Dz.
U. nr 132, poz. 622, późn. zm.).
Uciążliwość odpadów dla środowiska następuje w wyniku dużego nagromadzenia
odpadów na stosunkowo małej powierzchni, gdzie składowana masa wpływa negatywnie na
środowisko, a przede wszystkim:
- zanieczyszcza wody gruntowe i powierzchniowe,
- zanieczyszcza atmosferę oraz gleby i okoliczną szatę roślinną, stanowi zagrożenie
sanitarno-epidemiologiczne z uwagi na wysoki udział substancji organicznych,
Tab. 28. Gospodarka odpadami w powiatach 2002 roku (w Mg)
Wśród odpadów wykorzystanych w najwyższym procencie dominowały:
• odpady organiczne z rolnictwa i przetwórstwa żywności, wykorzystane w 98,7%
(pasze dla zwierząt, nawozy),
• odpady z kształtowania i powierzchniowej obróbki metali i tworzyw sztucznych,
wykorzystane w 99%,
• popioły lotne ze spalania węgla kamiennego i żużle, wykorzystane w 95,5% (w
budownictwie drogowym, do produkcji materiałów budowlanych, niwelacji terenów i
dróg),
• odpady opakowaniowe, wykorzystane w 95%,
• odpady z przetwórstwa drewna i produkcji mebli, wykorzystane w 89,2% głównie do
celów energetycznych i w ogrodnictwie,
• złomy metaliczne, wykorzystane w 80%.
132
Dużym problemem wymagającym pilnego rozwiązania są „dzikie” wysypiska śmieci
stanowiące plagę lasów. Sterty śmieci leżące na skrajach lasów, w zagajnikach
i w przydrożnych rowach szczególnie szpecą krajobraz. Brak selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych powoduje wywóz na wysypiska lokalne i „dzikie” odpadów niebezpiecznych
takich jak: zużyte świetlówki, lampy rtęciowe, akumulatory, baterie itp.
Problemem staje się również zagospodarowanie lub utylizacja osadów ściekowych.
Większość powstających w oczyszczalniach ścieków osadów ściekowych nie jest
wykorzystywana rolniczo. Przeważnie są one składowane na wysypiskach odpadów lub
wykorzystywane do rekultywacji wysypisk.
6.2.4. Hałas.
Hałas jest drganiem rozprzestrzeniającym się w powietrzu w postaci fal akustycznych o
częstotliwościach i natężeniach stwarzających uciążliwość dla ludzi i środowiska. Stopień
uciążliwości hałasu zależy zarówno od jakości dźwięku, jak również od nastawienia odbiorcy.
Ten sam dźwięk przez jedną osobę może być oceniany jako przyjemny i pożądany, a przez
inną jako uciążliwy i szkodliwy, czyli hałas i to bez względu na parametry fizyczne.
Podstawowym technicznym wskaźnikiem oceny poziomu hałasu w środowisku lub ogólnej
oceny stanu klimatu akustycznego jest równoważny poziom dźwięku wyrażany w decybelach
(dB).
Klimat akustyczny jest to zespół zjawisk akustycznych, występujących na danym
obszarze. Hałas pochodzenia antropogenicznego, występujący w środowisku zewnętrznym,
można podzielić na dwie podstawowe kategorie: hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy,
lotniczy) i hałas przemysłowy. Rozwój komunikacji i transportu oraz wzajemne przenikanie
terenów przemysłowych z obszarami zabudowy mieszkaniowej lub innymi wymagającymi
ochrony sprawia, że problem uciążliwości hałasu dotyczy obecnie nie tylko dużych miast, ale
również mniejszych ośrodków. Dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska
wywiera hałas komunikacyjny, a w szczególności drogowy, z uwagi na powszechność
występowania i długi czas oddziaływania. Hałas kolejowy i lotniczy, pomimo że należy do
źródeł hałasu o najwyższych parametrach, ma mniejsze znaczenie ze względu na jego lokalny
charakter. Oddziaływanie hałasu lotniczego i kolejowego dotyczy stosunkowo niewielkiego
procentu ludności zamieszkałej w pobliżu lotnisk i linii kolejowych. Zjawiska związane z
oddziaływaniem akustycznym zakładów przemysłowych i usługowych mają również
charakter lokalny. Hałas powoduje ujemne skutki zdrowotne dla społeczeństwa, jak również
wpływa na pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego.
133
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, zależne od sposobu zagospodarowania
i funkcji terenu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku (Dz.U. nr 66, poz. 436).
Leśno-rolniczo-turystyczny charakter omawianego terenu sprawia, że podstawowym
źródłem hałasu, decydującym o klimacie akustycznym tego terenu, jest komunikacja. Jedną
z głównych przyczyn zwiększającego się w ostatnich latach zagrożenia hałasem jest
intensyfikacja ruchu drogowego. Uciążliwość tras komunikacyjnych zależy głównie od
natężenia ruchu, struktury strumienia pojazdów, prędkości pojazdów, rodzaju i stanu
technicznego nawierzchni oraz odległości zabudowy od drogi. Bardzo ważnym czynnikiem
jest także stan techniczny pojazdów. Szczególnie uciążliwy dla środowiska przyrodniczego
jest transport drogowy, a szczególnie ruch tranzytowy pojazdów ciężkich. Przez teren
nadleśnictwa przebiegają drogi krajowe: droga nr. 16 Orzysz - Mikołajki – Mrągowo; droga
nr. 58 Pisz – Ruciane – Nida – Szczytno oraz drogi wojewódzkie: Ruciane - Nida – Piecki i
Ruciane - Nida – Mikołajki. W celu poprawy szkodliwego oddziaływania hałasu
komunikacyjnego należy dążyć między innymi do poprawy nawierzchni dróg. Poza
bezpośrednimi zagrożeniami szlaki komunikacyjne odgrywają jeszcze jedną bardzo
niekorzystną rolę. Przecinanie przez nie ekosystemów powoduje izolację sąsiadujących
z drogą (szczególnie o dużym natężeniu ruchu) biocenoz leśnych. Powoduje to ograniczanie
przepływu materiału genetycznego między odizolowanymi populacjami.
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, powodowanego przez poszczególne
grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne
oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych (wg zał. do rozp. MOŚZNiL z dnia 13
maja 1998 roku, Dz. U. nr 66, poz. 436)
134
Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku A w dB
drogi lub linie kolejowe* pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu
Lp. Przeznaczenie terenu pora dnia -przedział czasu
odniesienia równy 16 godzinom
pora nocy -przedział czasu
odniesienia równy 8 godzinom
pora dnia -przedział czasu
odniesienia równy 8 najmniej
korzystnym godzinom dnia
pora nocy -przedział czasu
odniesienia równy 1 najmniej
korzystnej godzinie nocy
1. a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej b. Tereny szpitali poza miastem
50 40 40 35
2. a. Tereny wypoczynkowo -rekreacyjne poza miastem b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży d. Tereny domów opieki e. Tereny szpitali w miastach
55 45 45 40
3. a.Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej
60 50 50 40
4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych
65 55 55 45
Tab. 29. Dopuszczalne poziomy hałasu. * wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym.
Wartości progowe poziomów hałasu w środowisku (wg zał. do rozp. MŚ z dnia 09.01.2002 roku, Dz. U. nr 8, poz. 81)
135
Progowy poziom hałasu wyrażony równoważnym poziomem dźwięku
drogi lub linie kolejowe * pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu
Lp. Przeznaczenie terenu Pora dnia (przedział
czasu odniesienia równy 16 godzinom)
pora nocy (przedział czasu
odniesienia równy 8 godzinom)
pora dnia (przedział
czasu odniesienia
równy 8 najmniej
korzystnym godzinom dnia)
pora nocy (przedział
czasu odniesienia
równy 1 najmniej
korzystnej godzinie nocy)
1. Obszary A ochrony uzdrowiskowej 60 50 50 45
2. Tereny wypoczynkowo-re-kreacyjne poza miastem 60 50 - -
3.
1. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 2. Tereny zabudowy szpitalnej, sanatoryjnej i domów opieki społecznej
65 60 65 60
4. Tereny zabudowy mieszkaniowej 75 67 67 57
Tab. 30. Progowe poziomy hałasu. * wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym.
6.2.5. Promieniowanie elektromagnetyczne.
W ostatnich latach zwrócono uwagę na skutki działania promieniowania
elektromagnetycznego niejonizującego, w szczególności promieniowania o wysokiej
częstotliwości. Szczególnie szkodliwe oddziaływanie na środowisko mają linie wysokiego
napięcia, w pobliżu których wytwarzają się napięcia i prądy niebezpieczne dla zdrowia i życia
ludzi. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki
bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów życiowych organizmu, mogą wystąpić
zaburzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, układów rozrodczego, hormonalnego,
krwionośnego oraz narządów słuchu i wzroku. Rozwój sieci energetycznej wiąże się także
z degradacją terenów leśnych, przez które bardzo często prowadzi się linie energetyczne
w celu zmniejszenia kosztów inwestycyjnych. Wskutek takiego „taniego” rozwiązania las
ulega bardzo często „poćwiartowaniu”. Obecność pól elektromagnetycznych (o częstotliwości
50 Hz) ma także degenerujący wpływ na rośliny i zwierzęta. U roślin obserwuje się
opóźniony wzrost i zmiany w budowie zewnętrznej, u zwierząt natomiast zaburzenia
neurologiczne i w krążeniu, zakłócenia wzrostu, żywotności i płodności.
136
Przebieg linii wysokiego napięcia na omawianym terenie pokazuje „Mapa walorów
przyrodniczych, wartości kultury materialnej oraz zagrożeń środowiska przyrodniczego
Nadleśnictwa Maskulińskie”.
6.2.6. Pożary lasu.
Całość lasów nadleśnictwa została zakwalifikowana do II kategorii zagrożenia
pożarowego - średnie zagrożenie pożarowe. Zaliczenie do tej kategorii dokonano w oparciu
o wyliczenia uwzględniające siedliskowe typy lasu, skład, wiek i strukturę drzewostanów,
średnie ilości występowania pożarów, warunki klimatyczne określone współczynnikiem
hydrotermicznym Sielaninowa, jak też wskaźniki zanieczyszczenia powietrza emisjami
przemysłowymi.
Zagrożenie pożarowe na terenie nadleśnictwa jest nierównomierne, a wynika to głównie
ze zróżnicowania siedliskowego, gatunkowego i wiekowego poszczególnych kompleksów
leśnych oraz skali penetracji lasu przez miejscową ludność i ruch turystyczny. Ponadto
rozwijający się ruch turystyczny po drogach państwowych i lokalnych, przebiegających przez
tereny leśne, różne formy wypoczynku i rekreacji, zbieranie płodów leśnych oraz wypalanie
łąk przylegających do obszarów leśnych stwarza niebezpieczeństwo powstania pożarów.
W dziesięciu latach minionego okresu gospodarczego na terenie nadleśnictwa miało
miejsce 35 pożarów na łącznej powierzchni 29,36 ha. Przeciętna wielkość pożarów leśnych
wyniosła 0,84 ha, co świadczy o ich szybkim wykrywaniu i gaszeniu.
Szczegółowe dane dotyczące zagrożenia pożarowego omówione są w „Planie ochrony
przeciwpożarowej” zamieszczonym w Tomie I Planu Urządzenia Lasu. Nadleśnictwo na
bieżąco współpracuje z Powiatową Komendą Państwowej Straży Pożarnej w Piszu i
Mrągowie.
6.2.7. Szkodnictwo leśne.
Zwalczaniem przestępstw i wykroczeń leśnych na terenie nadleśnictwa zajmuje się straż
leśna i pracownicy terenowi administracji nadleśnictwa.
Do bezpośrednich form negatywnego oddziaływania ludzi na lasy należy zaliczyć:
• wywożenie śmieci do lasu,
• nielegalną wycinkę i kradzież drewna,
• kłusownictwo,
• kradzieże sadzonek z upraw i niszczenie drzewek,
• niszczenie urządzeń turystycznych, tablic informacyjnych i ostrzegawczych,
Na powierzchniach SPO corocznie, od momentu ich założenia, przeprowadzana jest
ocena stanu zdrowotnego drzew, w oparciu o szereg cech morfologicznych korony.
Szczególną uwagę przywiązuje się do szacunków defoliacji i odbarwienia aparatu
asymilacyjnego, które przeprowadza się w 5% odstopniowaniu. Na 5% powierzchni
przeprowadzane są powtórne szacunki defoliacji przez grupę ekspertów. Zebrane wyniki
służą do oceny zgodności szacunków defoliacji pomiędzy taksatorami a grupą ekspertów, jak
również do określenia prawdopodobieństwa zgodności szacunków defoliacji dla
monitorowanych gatunków drzew w różnych zakresach agregacji danych i różnych częściach
kraju.
Wyniki szacowania defoliacji i odbarwień są grupowane łącznie i wg gatunków
w klasy:
- klasa 0 – od 0 do 10% - bez defoliacji
- klasa 1 – od 11do 25% - lekka defoliacja (poziom ostrzegawczy)
- klasa 2 – od 26 do 60% - średnia defoliacja
- klasa 3 – powyżej 60% - silna defoliacja
- klasa 4 – drzewa martwe
W czasie obserwacji dokonanych w roku 2000 na SPO I rzędu zlokalizowanych na
terenie Nadleśnictwa Maskulińskie, średni poziom defoliacji oceniony został na poziomie
odpowiadającemu „1 klasie defoliacji”.
6.7. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
Zdarzenia wynikające z niedoskonałości postępu cywilizacyjnego są głównymi
czynnikami zagrażającymi bezpieczeństwu obywateli i środowisku przyrodniczemu. W
wyniku tych zagrożeń mamy coraz częściej do czynienia z coraz to nowymi rodzajami
katastrof i awarii w zakładach – instalacji technologicznych, urządzeń technicznych oraz
151
środków komunikacji. Na wzrost liczby zagrożeń mają również wpływ realia gospodarcze.
Największe zagrożenia stwarzają zakłady, które posiadają duże ilości substancji
niebezpiecznych. Dominujące są tu w szczególności zagrożenia związane z ich
magazynowaniem i transportowaniem.
W myśl ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i ochronie przeciwpożarowej,
straż pożarna spełnia wiodącą rolę w ratownictwie chemicznym i ekologicznym. Działania
jednostek PSP w zakresie ratownictwa chemicznego polegają na bezpośredniej likwidacji
zagrożeń stwarzanych przez toksyczne środki przemysłowe (TSP) lub inne niebezpieczne
materiały chemiczne. Natomiast działania z zakresu ratownictwa ekologicznego mają na celu
ograniczenie możliwości skażenia środowiska poprzez stosowanie skutecznych zabezpieczeń
bądź też likwidację skutków skażeń na drodze neutralizacji.
Na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie nadzwyczajne zagrożenia środowiska mogą
wystąpić w wypadku uszkodzenia środka transportu, którym przewożony jest niebezpieczny
środek chemiczny lub biologiczny. W ostatnim czasie daje się zauważyć wzrost liczby
przewozów takich materiałów. Najczęściej przewożonymi materiałami niebezpiecznymi są
paliwa płynne oraz komponenty do paliw: toluen i ksylen. Inne często transportowane
materiały niebezpieczne to: amoniak, chlor, cyjanowodór i fosgen. Najbardziej narażone na
wystąpienie nadzwyczajnych zagrożeń środowiska na omawianym terenie są więc obszary
bezpośrednio przylegające do głównych tras drogowych i linii kolejowej.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 15
czerwca 1999 roku w sprawie przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych, w ostatnim
czasie podjęto szereg działań zmierzających do poprawy bezpieczeństwa obywateli. Między
innymi zobowiązano przewoźników materiałów niebezpiecznych do informowania Komendy
Wojewódzkiej PSP o rodzaju przewożonych substancji, przez co transport będzie
monitorowany przez stanowiska PSP. Wszystkie stanowiska kierowania PSP wyposażone
zostały w sprzęt i oprogramowanie umożliwiające wspomaganie decyzji i prowadzenie
prostych symulacji awarii z uwzględnianiem warunków geograficznych i meteorologicznych.
7. Inwestycje mające wpływ na stan środowiska przyrodniczego. W ostatnich latach na omawianym terenie lub w jego sąsiedztwie przeprowadzono
następujące przedsięwzięcia mające wpływ na środowisko przyrodnicze:
v Związane z ochroną powietrza atmosferycznego (WIOŚ, 2003):
152
Wykaz inwestycji z zakresu ochrony atmosfery, dofinansowanych przez WFOŚiGW w
Olsztynie (WIOŚ,1999 - 2003).
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA 1 2 3
1999 r. 1 ZOZ Pisz Budowa kotłowni olejowej z sieciami przesyłowymi
i węzłami cieplnymi w SP ZOZ w Piszu. 2000 r.
1 Gmina Mikołajki Modernizacja kotłowni osiedlowych z węglowych na olejowe w Mikołajkach.
2 Urząd Gminy Piecki Modernizacja kotłowni z węglowej na olejową w budynku OSP w Pieckach.
2001 r. 1 Instytut Ekologii PAN Modernizacja systemu ciepłowniczego Stacji
Hydrobiologicznej w Mikołajkach z wykorzystaniem pomp ciepła.
2 Stacja Badawcza Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN w Popielnie
Modernizacja systemu ciepłowniczego Stacji z wykorzystaniem biomasy.
3 Wojewódzki Warmińsko-Mazurski Inspektorat Skupu i Prztwórstwa Artykułów Rolnych
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze spalania substancji organicznych.
2002 r. 1 „Sklejka-Pisz" SA w Piszu Modernizacja kotłowni zakładowej z wykorzystaniem
biomasy (zrębki i odpady drewniane). 2 Przedsiębiorstwo Turystyczne
„Jurand" w Mikołajkach Modernizacja systemu grzewczego ośrodka wypoczynkowego w Mikołajkach z wykorzystaniem kolektorów słonecznych.
v Związane z ochroną wód.
Wykaz inwestycji z zakresu ochrony wód i gospodarki wodnej,
dofinansowanych przez WFOŚiGW w Olsztynie (WIOŚ,1999 - 2003).
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA 1 2 3
2000r. 1 Stacja Badawcza Rolnictwa
Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierząt PAN w Popielnie
Budowa oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacji sanitarnej i przepompowniami w Popielnie
2001 r. 1 Urząd Miasta i Gminy Ruciane-
Nida Budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej dla gminy Ruciane-Nida.
2002 r. 1 Samorząd Województwa
Warmińsko-Mazurskiego Likwidacja nadzwyczajnych zagrożeń środowiska - zwiększenie bezpieczeństwa
2003 r. 1 Gmina Orzysz Budowa kanalizacji sanitarnej Okartowo - Nowe
Guty
153
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA 1 2 3 2 Gmina Mrągowo Budowa kanalizacji sanitarnej Góra Czterech
Wiatrów - etap III Polska Wieś 3 Przedsiębiorstwo Wodociągów
i Kanalizacji w Piszu Budowa linii do higienizacji osadów na oczyszczalni ścieków w Piszu
v Związane z ochroną przyrody, edukacją ekologiczną, monitoringiem i nadzwyczajnymi
zagrożeniami środowiska.
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA 1 2 3
1999 r. 1 WOŚ UW Olsztyn Leczenie drzew pomnikowych i oznakowanie głazów
pomnikowych 2 WOŚ UW Olsztyn Restytucja i reintrodukcja gatunków zagrożonych 3 ZO PZW Olsztyn Restytucja i reintrodukcja zagrożonych gatunków ryb
rzecznych 4 WOŚ UW Olsztyn Zakup dwóch łodzi z silnikami dla Straży Rybackiej 5 WOM Olsztyn Warsztaty dla nauczycieli szkół podstawowych i
ponadpodstawowych - „Styl życia i edukacja ekologiczna"
6 WOM Olsztyn VII Edycja Konkursu Biologiczno-Ekologicznego Szkół Podstawowych Województwa Olsztyńskiego
7 WSP Olsztyn Finał Wojewódzki XIV Olimpiady Wiedzy Ekologicznej
8 WSP Olsztyn III Międzynarodowy Konkurs Filmów Ekologicznych „VIDEKO"
9 Zarząd Województwa Warmińsko-Mazur-skiego
Konkurs „Czysta i Piękna Zagroda - Estetyczna Wieś"
10 WSSE Olsztyn Zakup aspiratorów do pobierania prób powietrza w ramach Państwowego Monitoringu Ochrony Powietrza
11 UW WOŚ Olsztyn Organizacja monitoringu przeciwpowodziowego na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
12 UW WOŚ Olsztyn Badania monitoringu regionalnego wód powierzchniowych województwa warmińsko-mazurskiego
13 KW PSP Olsztyn Zakup sprzętu specjalistycznego dla potrzeb ratownictwa techniczno-ekologiczno-chemicznego
14 WIOŚ Olsztyn Zakup samochodu terenowego na potrzeby monitoringu
2000 r. 1 Regionalny Związek
Pszczelarzy Zwalczanie chorób pszczół i poprawa genetyczna matek pszczelich
154
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA 1 2 3 2 Wojewódzki Związek
Pszczelarzy Zwalczanie chorób pszczół
3 Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk
Strategia ochrony i monitoringu populacji rysia i wilka w Polsce północno-wschodniej
4 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Czynna ochrona gatunków chronionych i zagrożonych oraz ich siedlisk
5 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Prace ochroniarskie na terenie rezerwatów województwa warmińsko-mazurskiego
6 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Leczenie drzew pomnikowych i oznakowanie głazów narzutowych
7 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Opracowanie planów ochrony rezerwatów przyrody z terenu województwa warmińsko-mazurskiego
8 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Zakup dwóch zestawów pływających dla Państwowej Straży Rybackiej
9 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Projekt badawczy „Dendroflora parków w miastach woj. warmińsko-mazurskiego, jej znaczenie ekologiczne i edukacyjne"
10 Elbląskie Centrum Edukacji Ekologicznej
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej
11 Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej
12 „Diana" Sp. z o.o. PZŁ Wydanie kwartalnika przyrodniczo-łowieckiego „Myśliwiec Warmińsko-Mazurski"
13 Mazurski Park Krajobrazowy Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej; wyposażenie w sprzęt audiowizualny sali dydaktycznej, informacja przyrodnicza MPK
14 Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Szkolenie wyjazdowe we Francji pt. „Niekonwencjonalne źródła energii cieplnej"
15 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Szkolenie specjalistyczne z zakresu ochrony atmosfery
16 Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Olsztynie
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej
17 Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Starym Polu
Promocja i edukacja w zakresie zasad, metod i rozwiązań praktycznych w kraju i Unii Europejskiej dotyczących ochrony środowiska na obszarach wiejskich.
18 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Organizacja IV Konferencji Limnologicznej „Naturalne i antropogenne przemiany jezior"
19 Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Organizacja I Samorządowego Forum Ekologicznego Warmii i Mazur
20 Fundacja Centrum Edukacji Ekologicznej Wsi
Program aktywnej edukacji ekologicznej szkół i gmin „Czysta Wisła Rzeki Przymorza" -VII etap realizacji
21 „Edytor" Sp. z o.o. w Olsztynie Wydanie wkładki ekologicznej w formie dodatku do Gazety Olsztyńskiej
22 Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Promocja ekorozwoju obszarów wiejskich -organizacja konkursów i olimpiad
155
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA
1 2 3 23 Warmińsko-Mazurski
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Druk opracowania „Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w latach 1997-1998"
24 Warmińsko-Mazurska Federacja Stowarzyszeń N au kowo-Tech n i czn ych
Konkurs o nagrodę Alfreda Lityńskiego „Rozwiązania techniczne działania organizacyjne na rzecz zmniejszenia zagrożenia środowiska przyrodniczego lub poprawy jego stanu"
25 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
IV Międzynarodowy Konkurs Filmów Ekologicznych VIDEKO 2000 -Olsztyn
26 Liga Ochrony Przyrody, Okręg Warmińsko-Mazurski
Popularyzacja wiedzy przyrodniczej
27 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Organizacja konferencji „Środki ochrony roślin - środowisko - żywność - zdrowie człowieka"
28 Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Usprawnienie systemu monitorowania opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska
29 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie
Zakup urządzeń pomiarowych do prowadzenia monitoringu powietrza na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
30 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Badania monitoringu regionalnego wód powierzchniowych województwa warmińsko-mazurskiego
31 Warmińsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Zakup łodzi motorowej dla potrzeb monitoringu
32 Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Olsztynie
Modernizacja systemu łączności i alarmowania jednostek PSP i OSP województwa warmińsko-mazurskiego
2001 r. 1 Komenda Główna PSP w
Warszawie Doposażenie w sprzęt ratownictwa techniczno-ekologicznego KP PSP z województwa warmińsko-mazurskiego
2 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Restytucja wybranych zagrożonych gatunków ryb
3 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Działania na rzecz czynnej ochrony ssaków objętych ochroną gatunkową na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
4 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Działania na rzecz czynnej ochrony ptaków objętych ochroną gatunkową na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
5 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Leczenie drzew pomnikowych na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
6 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Opracowanie planów ochrony rezerwatów oraz waloryzacja przyrodniczych terenów
7 Warmińsko-Mazurski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
Wydanie raportu o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego, lata 1999-2000
8 Mazurski Park Krajobrazowy Ośrodek Okresowej Rehabilitacji Bocianów w Krutyni
156
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA
1 2 3 9 Uniwersytet Warmińsko-
Mazurski Przygotowanie bazy do wdrożenia monitoringu podstawowych gatunków zwierząt łownych i bobra na terenie województwa warmińsko-mazurskiego
10 Biuro Senatora RP Wiesława Pietrzaka
Konferencja pt.: „Ochrona Środowiska -forma tworzenia nowych miejsc pracy na Warmii i Mazurach"
11 Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska
Wydanie folderu „Zielone Płuca Polski"
12 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej
13 Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej
14 Gospodarstwo Pomocnicze Regionalnego Centrum Doradztwa Rolniczego i Rozwoju Obszarów Wiejskich w Starym Polu
Organizacja konferencji pn.: „Rozwój rolnictwa ekologicznego sposobem na zachowanie zasobów środowiska naturalnego"
15 Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Promocja ekorozwoju obszarów wiejskich
16 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Prenumerata czasopism i zakup literatury fachowej
17 Mazurski Park Krajobrazowy Druk folderów przyrodniczych w wersji polskiej 18 Mazurski Park Krajobrazowy Wydanie Przewodnika Ilustrowanego Mazurskiego
Parku Krajobrazowego w wersji angielskiej 19 Komitet Okręgowy Olimpiady
Opracowanie programu ochrony środowiska województwa warmińsko-mazurskiego
21 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Dofinansowanie szkoleń specjalistycznych z zakresu ochrony środowiska
22 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Organizacja ogólnopolskiej konferencji „Gospodarka łowiecka w aspekcie ochrony środowiska"
23 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Wydanie książeczki dla najmłodszych „Poznajemy Mazurski Park Krajobrazowy"
24 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Kontynuacja wydawnicza Biuletynu Mazurskiego Parku Krajobrazowego
25 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Konkursy ekologiczne dla dzieci i młodzieży
26 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Konkurs wiedzy ekologicznej - „25 lat Mazurskiego Parku Krajobrazowego".
27 Liga Ochrony Przyrody, Okręg Warmińsko-Mazurski
Popularyzacja wiedzy przyrodniczej
28 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Organizacja III Samorządowego Forum Ekologicznego
29 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Warsztaty ekologiczne dla dzieci i młodzieży
30 „Inter" SA Informacyjno-prewencyjny program ochrony środowiska, publikowany w magazynie PULS REGIONU
31 Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Starym Polu
Druk publikacji „Racjonalna gospodarka polowa w ochronie krajobrazu północno-wschodniej Polski"
32 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Promocja walorów przyrodniczych - wydanie kalendarza ściennego PKWE na rok 2003
33 Muzeum Warmii i Mazur Wydanie materiałów informacyjno-edukacyjnych dot. wystawy „Fauna Warmii i Mazur"
159
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA
1 2 3 34 Wojewoda Warmińsko-
Mazurski Monitoring regionalny wód powierzchniowych województwa warmińsko-mazurskiego
35 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Usprawnienie systemu monitorowania opłat za korzystanie ze środowiska
36 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Doposażenie w sprzęt do monitorowania stanu czystości powietrza atmosferycznego
2003 r. 1 Wojewoda Warmińsko-
Mazurski Opracowanie planów ochrony rezerwatów w województwie
2 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Zakup sprzętu pływającego dla ochrony rezerwatów wodnych i obszarów wodno-błotnych
3 Mazowieckie Towarzystwo Ochrony Fauny
Ochrona sowy płomykówki w województwie warmińsko-mazurskim
4 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Leczenie drzew pomnikowych na terenie województwa
5 Wojewódzki Związek Pszczelarzy
Dofinansowanie leków dla pszczół
6 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Ochrona walorów przyrodniczych wysp objętych ochroną rezerwatową położonych w kompleksie Wielkich Jezior Mazurskich
7 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Aktywna ochrona stanowisk żółwia błotnego na terenie woj. warmińsko-mazurskiego
8 Wojewoda Warmińsko-Mazurski
Waloryzacja i opracowanie wskazań ochronnych stanowisk chronionych gatunków roślin
9 Gmina Pisz Usunięcie skutków nawałnicy z dnia 4 lipca 2002 roku w parkach miejskich
10 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku
Wyprzedzające przygotowanie gleby w 2003 roku w nadleśnictwach dotkniętych huraganem
11 Fundacja im. M. Oczapowskiego
Dendroflora parków miejskich w woj. warmińsko-mazurskim - jej walory ekologiczne i krajobrazowe
12 Nadleśnictwo Pisz Organizacja konferencji nt. „Rewitalizacja Puszczy Piskiej"
13 Gospodarstwo Pomocnicze Woj. Ośrodka Doradztwa Rolniczego
Wydanie publikacji „Uprawa wierzby krzewiastej do celów energetycznych"
14 Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa - Zarząd Oddziału w Olsztynie
Konkurs pn. „Mój Las"
15 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2003
16 Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2003
19 Fundacja Ochrony Wielkich Jezior Mazurskich
Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej w roku 2003
160
LP. INWESTOR NAZWA ZADANIA
1 2 3 20 Samorząd Województwa
Warmińsko-Mazurskiego Opracowanie Programu Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego
21 Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich
Szkolenie wyjazdowe realizowane przez organy samorządowe w Holandii i w Niemczech „Zadania miast i gmin w Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska".
Wody glebowe - poprawa struktury gleby, zabiegi agromelioracyjne,
wapnowanie, prawidłowa agrotechnika, odpowiedni płodozmian, zwiększenie zawartości próchnicy w glebie
Wody gruntowe i podziemne
- ograniczenie spływu powierzchniowego - zwiększenie przepuszczalności gleb - zabiegi przeciwerozyjne, fitomelioracyjne i agromelioracyjne - regulowanie odpływu z sieci drenarskiej - stawy i studnie infiltracyjne
Wody powierzchniowe
- małe zbiorniki wodne, piętrzenia na ciekach - regulacja odpływu ze stawów, oczek wodnych - gromadzenie wody w rowach melioracyjnych, kanałach itp. - retencjonowanie odpływów z systemów drenarskich - zwiększenie retencji dolinowej
Tab. 34. Wybrane metody kształtowania zasobów wody.
8.6. Kształtowanie granicy polno -leśnej.
Racjonalna gospodarka leśna i ochrona przyrody możliwa jest do prowadzenia tylko w
zwartych, rozgraniczonych kompleksach leśnych, o dobrze wykształconej strefie ekotonowej
na styku dwóch biocenoz: lasu i pola. Zamieszczone dalej zestawienie przedstawia liczbę
kompleksów w obrębach leśnych Nadleśnictwa Maskulińskie, ich powierzchnię oraz
procentowy udział w powierzchni danego obrębu. Powierzchnia ujęta w zestawieniu jest
powierzchnią całkowitą.
Kompleksami leśnymi, na których gospodarka leśna jest szczególnie utrudniona, są
kompleksy o powierzchni do 5 ha. W omawianym nadleśnictwie takie kompleksy zajmują w
sumie tylko 136,85 ha, co stanowi tylko około 0,5 % powierzchni ogólnej. Uroczysk
najmniejszych, o powierzchni do 1,0 ha jest w nadleśnictwie tylko 19,35 ha. Przeważającą
część gruntów nadleśnictwa stanowi zwarty, dobrze rozgraniczony w terenie, kompleks
główny Puszczy Piskiej o powierzchni wystarczającej do prowadzenia prawidłowej,
proekologicznej gospodarki leśnej, powiązanej z efektywną ochroną zasobów przyrody.
Największe rozczłonkowanie dotyczy obrębu Mikołajki.
Na terenie nadleśnictwa znajduje się również szereg wyznaczonych miejsc biwakowych i
ogniskowych. Są to niewielkie obiekty przystosowane do jednoczesnego wykorzystania przez
kilka do kilkunastu osób, usytuowane najczęściej nad jeziorami w sąsiedztwie innych
obiektów infrastruktury turystycznej. Mają one ułatwić wypoczywającym turystom kontakt z
przyrodą Puszczy Piskiej, jednocześnie odciągając ich od biwakowania w miejscach
przypadkowych. Obiekty te są najczęściej wyposażone w zadaszenia i ławki. Wszystkie
miejsca ogniskowe są specjalnie przygotowane, oczyszczone do gleby mineralnej i obłożone
brukiem kamiennym. Za właściwe z nich korzystanie odpowiadają wyznaczone osoby.
Inne obiekty infrastruktury turystycznej
Na terenie nadleśnictwa znajdują się również parkingi leśne: Lp. Leśnictwo Oddz. Pododdz. Powierzchnia Wyposażenie
1 2 3 4 5 1 Wejsuny 12 b 200 m2 - 2 Wejsuny 1.2 g 100 m2 - 3 Ruciane 80 a 300 m2 kontener na śmieci 4 Ruciane 80 a 200 m2 kontener na śmieci 5 Ruciane 80 a 200 m2 kontener na śmieci 6 Ruciane 169 b 200 m2 kontener na śmieci 7 Ruciane 168 b 400 m2 kontener na śmieci 8 Ruciane 83 s 100 m2 -
9 Czapla 312 c 0,08 ha zadaszenie , 3 stoły , 6 ławek , kontener na śmieci
10 Czapla 289 n 0,12 ha kontener na śmieci 11 Dębowo 203 d 0,10 ha stół, ławki 12 Dębowo 248 c 0,10 ha stół, ławki
13 Krzyże 25 j 0,14 ha WC , ławki, stoliki, pojemnik na śmieci
14 Krzyże 88 j 0,10ha - 15 Zaroślak 225 c 0,05 ha ławki 16 Zaroślak 233 c 0,05 ha ławki, kontener na śmieci 17 Drapacz 92 d 0,10 ha kontener na śmieci, 2 ławki 18 Drapacz 190 f 0,15 ha kontener na śmieci, 3 ławki
19 Śniardwy 145 b 0,05 ha kontener na śmieci, 3 stoliki, 6 ławek , tablica informacyjna
20 Śniardwy 82 i 0,02 ha 1 stolik , 2 ławki 21 Śniardwy 80 d 0,02 ha 1 stolik , 2 ławki, tablica informacyjna 22 Śniardwy 95 b 0,02 ha 1 stolik , 2 ławki, tablica informacyjna 23 Gąsior 191 c 0,04 ha kontener na śmieci, ławki, stół
191
Fot. 22. Parking leśny
Leśne ścieżki dydaktyczne
Do chwili obecnej na terenie Nadleśnictwa Maskulińskie utworzono 5 ścieżkek
dydaktycznych, położonych w najbardziej turystycznie atrakcyjnych rejonach omawianego
Objaśnienia: * Gatunki roślin zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne, które wyróżniono następująco: - wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD, - małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin. Nazwy łacińskie gatunków, rodzin i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą. (2) - gatunki wymagające ochrony czynnej.
224
225
Załącznik nr 3
Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną: Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska PIJAWKI HIRUDINEA PIJAWKI SZCZĘKOWE GNATHOBDELLIDA pijawkowate Hirudinidae 1 pijawka lekarska (2) Hirudo medicinalis OWADY INSECTA CHRZĄSZCZE COLEOPTERA biegaczowate Carabidae 2 biegacz - wszystkie gatunki Carabus spp. 3 tęcznik - wszystkie gatunki Calosoma spp. bogatkowate Buprestidae 4 bogatek wspaniały Buprestis splendens
80 puszczykowate - pozostałe gatunki Strigidae płomykówki Tytonidae 81 płomykówka (2) Tyto alba LELKOWE CAPRIMULGIFORMES lelki Caprimulgidae 82 lelek Caprimulgus europaeus JERZYKOWE APODIFORMES 83 jerzyki - wszystkie gatunki Apodidae KRASKOWE CORACIIFORMES zimorodki Alcenidae 84 zimorodek (2) Alcedo atthis kraski Coraciidae 85 kraska (2) Coracias garrulus dudki Upupidae 86 dudek (2) Upupa epops DZIĘCIOŁOWE PICIFORMES dzięcioły Picidae 87 dzięcioł zielony (2) Picus viridis 88 dzięcioł czarny (2) Dryocopus martius 89 dzięcioł średni (2) Dendrocopos medius 90 dzięcioł białogrzbiety (2) Dendrocopos leucotos 91 dzięcioł trójpalczasty (2) Picoides tridactylus 92 dzięcioły - pozostałe gatunki Picidae WRÓBLOWE PASSERIFORMES pokrzewkowate Sylviidae
232
93 wodniczka (2) Acrocephalus paludicola 94 WRÓBLOWE - pozostałe gatunki, z PASSERIFORMES wyjątkiem: - gawrona Corvus frugilegus - kruka Corvus corax - sroki Pica pica - wrony siwej Corvus corone SSAKI MAMMALIA OWADOŻERNE INSECTIVORA 95 jeżowate - wszystkie gatunki (2) Erinaceidae 96 ryjówkowate - wszystkie gatunki Soricidae NIETOPERZE CHIROPTERA mroczkowate Vespertilionidae 97 nocek orzęsiony (1) (2) Myotis emarginatus 98 mroczkowate - pozostałe gatunki Vespertilionidae (2) ZAJĄCOKSZTAŁTNE LAGOMORPHA zającowate Leporidae 99 zając bielak Lepus timidus GRYZONIE RODENTIA wiewiórkowate Sciuridae 100 wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris smużkowate Zapodidae 101 smużka Sicista betulina popielicowate Gliridae
233
102 koszatka (2) Dryomys nitedula 103 orzesznica (2) Muscardinus avellanarius 104 popielica (2) Glis glis DRAPIEŻNE CARNIVORA psowate Canidae 105 wilk (2) Canis lupus kotowate Felidae 106 ryś(1)(2) Lynx lynx łasicowate Mustelidae 107 gronostaj Mustela erminea 108 łasica Mustela nivalis 109 norka europejska (1) (2) Mustela lutreola Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną częściową:* Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska SKORUPIAKI CRUSTACEA DZIESIĘCIONOGI DECAPODA rakowate Astacidae 1 rak rzeczny - z wyjątkiem obrębów Astacus astacus hodowlanych 2 rak stawowy - z wyjątkiem obrębów Astacus leptodactylus hodowlanych OWADY INSECTA BŁONKOSKRZYDŁE HYMENOPTERA porobnicowate Anthophoridae 3 trzmiel ziemny Bombus terrestris
234
mrówkowate Formicidae 4 mrówka ćmawa Formica polyctena 5 mrówka rudnica Formica rufa ŚLIMAKI GASTROPODA TRZONKOOCZNE STYLLOMMATOPHORA ślimakowate Helicidae 6 ślimak winniczek Helix pomatia PTAKI AVES PEŁNOPŁETWE PELECANIFORMES kormorany Phalacrocoracidae 7 kormoran czarny - z wyjątkiem Phalacrocorax carbo występującego na terenie stawów rybnych uznanych za obręby hodowlane BRODZĄCE CICONIFORMES czaplowate Ardeidae 8 czapla siwa - z wyjątkiem Ardea cinerea występującej na terenie stawów rybnych uznanych za obręby hodowlane SIEWKOWATE CHARADRIFORMES mewy Laridae 10 mewa białogłowa Larus cachinans WRÓBLOWE PASSERIFORMES krukowate Corvidae 11 gawron Corvus frugilegus 12 kruk Corvus corax 13 sroka Pica pica
235
13 wrona siwa Corvus corone SSAKI MAMMALIA OWADOŻERNE INSECTIVORA kretowate Talpidae 14 kret - z wyjątkiem występującego Talpa europaea na terenie ogrodów, upraw ogrodniczych, szkółek, lotnisk, ziemnych konstrukcji hydrotechnicznych oraz obiektów sportowych GRYZONIE RODENTIA bobrowate Castoridae 15 bóbr europejski Castor fiber myszowate Muridae 16 badylarka Micromys minutus 17 karczownik - z wyjątkiem Arvicola terrestris występującego na terenie sadów, ogrodów oraz upraw leśnych 18 mysz zaroślowa Apodemus sylvaticus 19 mysz zielna Apodemus uralensis DRAPIEŻNE CARNIVORA łasicowate Mustelidae 20 wydra - z wyjątkiem występującej Lutra lutra na terenie stawów rybnych uznanych za obręby hodowlane Objaśnienia: * Gatunki zwierząt zostały pogrupowane w wyższe jednostki systematyczne w ten sposób, że:
- wielkimi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy GROMAD, - wielkimi literami, czcionką zwykłą wyróżniono nazwy RZĘDÓW, - małymi literami, czcionką pogrubioną wyróżniono nazwy rodzin.
Nazwy łacińskie gatunków, rodzin, rzędów i gromad wyróżniono dodatkowo czcionką pochyłą.
236
(1) - gatunki, dla których nie stosuje się określonych w § 8 rozporządzenia odstępstw od zakazów,
(2) - gatunki zwierząt wymagające ochrony czynnej.
237
Załącznik nr 4
. Wykaz bagien.
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
Obręb Maskulińskie
1 3 i Krzyże 2,42 2 4 b Krzyże 0,87 3 4 f Krzyże 13,25 4 5 b Krzyże 0,90 5 5 c Krzyże 8,56 6 14 i Krzyże 1,66 7 23 b Ruczaj 1,30 8 24 g Ruczaj 0,20 9 36 g Ruczaj 0,92
10 45 d Ruczaj 0,97 11 49 i Krzyże 1,15 12 60 b Ruczaj 20,60 13 62 a Krzyże 0,79 14 62 g Krzyże 0,30 15 71 b Ruczaj 13,31 16 85 b Ruczaj 0,97 17 89 b Krzyże 1,48 18 94 h Drapacz 0,80 19 120 f Ruczaj 0,19 20 124A n Krzyże 0,67 21 124B k Krzyże 0,13 22 124B n Krzyże 1,26 23 133 h Ruczaj 7,27 24 148 k Drapacz 1,02 25 162 b Borek 5,32 26 169 C c Borek 0,30 27 186 b Borek 0,79 28 305 j Borek 1,26 29 322 l Borek 0,65 30 323 f Borek 0,54 31 323A l Borek 0,30 32 334 f Leśny Fort 0,28 33 334A b Zaroślak 0,85 34 363 n Leśny Fort 0,30 35 405 f Leśny Fort 3,31 36 406 h Leśny Fort 0,60
238
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
37 446 b Ruczaj 0,46 Razem obręb 95,95
Obręb Mikołajki
1 1 b Łuknajno 1,16 2 2A h Łuknajno 2,98 3 5 i Łuknajno 1,38 4 9 c Łuknajno 0,30 5 13 l Łuknajno 0,40 6 13 o Łuknajno 0,90 7 14 d Łuknajno 0,34 8 20 b Łuknajno 0,86 9 22 d Łuknajno 0,74
10 22 f Łuknajno 0,36 11 22 g Łuknajno 0,50 12 22 k Łuknajno 0,47 13 22 l Łuknajno 0,46 14 22 m Łuknajno 0,81 15 22A d Łuknajno 8,39 16 24 d Łuknajno 0,50 17 25 h Łuknajno 0,32 18 26 k Łuknajno 0,62 19 27 j Łuknajno 0,26 20 27 o Łuknajno 0,34 21 28 n Łuknajno 0,44 22 28 o Łuknajno 0,23 23 29 d Łuknajno 0,42 24 29 i Łuknajno 0,44 25 29 j Łuknajno 0,72 26 30 d Łuknajno 0,52 27 36 b Łuknajno 0,78 28 36 k Łuknajno 0,32 29 36A g Łuknajno 0,41 30 37A a Łuknajno 0,56 31 37A d Łuknajno 0,30 32 37A j Łuknajno 0,33 33 38 j Łuknajno 2,18 34 39 x Łuknajno 0,46 35 39 x Łuknajno 0,55 36 39 x Łuknajno 3,56 37 44 c Łuknajno 0,36
239
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
38 45 c Łuknajno 0,56 39 46 a Łuknajno 6,80 40 46 f Łuknajno 0,46 41 51 a Łuknajno 8,32 42 52 f Łuknajno 4,75 43 55 h Łuknajno 1,33 44 56 g Mikołajki 0,05 45 56 h Mikołajki 0,02 46 56 i Mikołajki 0,22 47 56 j Mikołajki 0,10 48 56 m Mikołajki 0,04 49 56 n Mikołajki 0,48 50 58 c Mikołajki 0,60 51 58 f Mikołajki 0,42 52 63 f Mikołajki 0,25 53 68 i Mikołajki 1,48 54 71 d Mikołajki 0,72 55 72 j Mikołajki 0,53 56 73 f Mikołajki 0,33 57 73 j Mikołajki 0,19 58 74 g Mikołajki 0,76 59 75 c Mikołajki 1,01 60 75 d Mikołajki 0,14 61 77A g Mikołajki 0,66 62 79 c Śniardwy 0,80 63 83 i Śniardwy 1,49 64 84 i Śniardwy 0,58 65 86 i Mikołajki 0,34 66 87 i Mikołajki 3,00 67 94 h Śniardwy 0,14 68 100 d Śniardwy 0,26 69 101 a Śniardwy 3,27 70 101 l Śniardwy 0,38 71 102 o Śniardwy 0,32 72 119 h Mikołajki 0,50 73 122 t Mikołajki 0,67 74 124 c Śniardwy 0,96 75 136 m Śniardwy 3,00 76 144 h Śniardwy 1,51 77 146 c Śniardwy 0,85 78 147 a Śniardwy 5,12
240
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
79 165 a Gąsior 13,96 80 165 b Gąsior 1,27 81 166A b Gąsior 0,75 82 170 b Gąsior 9,36 83 170 f Gąsior 5,51 84 176 c Gąsior 1,17 85 176 d Gąsior 1,74 86 182 d Gąsior 1,98 87 182 g Gąsior 2,62 88 182 l Gąsior 4,24 89 185 h Gąsior 1,06 90 186 g Gąsior 3,25 91 187 c Gąsior 10,44 92 188 c Gąsior 7,60 93 195 a Gąsior 2,11 94 197 c Gąsior 6,70 95 201 f Gąsior 1,17 96 202 f Gąsior 0,61 97 205 f Gąsior 7,32 98 210 h Ukta 3,40 99 210 m Ukta 4,22
100 212 h Ukta 0,46 101 213 i Ukta 1,02 102 214 a Ukta 0,30 103 216 f Ukta 2,82 104 216 i Ukta 0,46 105 216 k Ukta 0,52 106 217 d Ukta 4,00 107 217 o Ukta 0,58 108 219 d Ukta 0,34 109 219 f Ukta 0,28 110 221 x Ukta 0,57 111 222 c Ukta 0,19 112 225 b Łuknajno 5,60 113 225A f Łuknajno 0,18 114 225A j Łuknajno 1,64 115 226 b Łuknajno 0,68 116 226 g Łuknajno 0,40 117 226A b Łuknajno 0,52 118 226A d Łuknajno 1,17
241
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
119 227 a Łuknajno 0,96 120 227 i Łuknajno 0,96 121 228 d Baranowo 0,43 122 230 d Baranowo 0,30 123 231 b Baranowo 0,36 124 232 d Baranowo 0,10 125 232 h Baranowo 1,40 126 233 k Baranowo 0,32 127 236 f Baranowo 0,32 128 236 i Baranowo 0,56 129 237 h Baranowo 0,46 130 240 h Baranowo 0,33 131 241 b Baranowo 0,70 132 242 b Baranowo 0,65 133 242 d Baranowo 0,49 134 242 g Baranowo 0,28 135 242 l Baranowo 0,89 136 243 c Baranowo 0,27 137 244 f Baranowo 0,28 138 248 f Baranowo 0,55 139 252 d Baranowo 0,80 140 256 f Baranowo 1,97 141 256 h Baranowo 0,91 142 256 j Baranowo 2,72 143 257 b Baranowo 0,68 144 257 c Baranowo 2,64 145 257 h Baranowo 0,76 146 258 f Baranowo 0,37 147 258 h Baranowo 0,62 148 258 j Baranowo 0,47 149 258 l Baranowo 0,33 150 261 b Mikołajki 0,76 151 262 d Mikołajki 0,10 152 263 b Mikołajki 0,50 153 263 f Mikołajki 0,80 154 263 k Mikołajki 1,66 155 264 g Mikołajki 0,46 156 266 b Mikołajki 0,24 157 266 h Mikołajki 0,80 158 282 a Ukta 6,70
242
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
159 282 b Ukta 8,96 160 283 d Ukta 0,51 161 287 b Ukta 4,84 162 287 h Ukta 8,84 163 287 o Ukta 0,82 164 288 c Ukta 0,11 165 289 j Ukta 1,83 166 291 c Ukta 0,60 167 292 b Ukta 0,60 168 293 l Ukta 0,40 169 295 i Ukta 2,03 170 295 l Ukta 1,85 171 295 n Ukta 1,00 172 298 f Ukta 0,77 173 299 h Ukta 0,42 174 300 d Ukta 1,36 175 300 h Ukta 1,13 176 300 k Ukta 0,35 177 302 c Ukta 2,73 178 302 g Ukta 1,94 179 302 h Ukta 0,56 180 303 j Ukta 0,63 181 304 d Ukta 0,41 182 305 d Ukta 0,46 183 306 c Ukta 0,22 184 306 i Ukta 0,29 185 306 n Ukta 1,08 186 307 d Ukta 0,82 187 307 i Ukta 0,05
Razem obręb 280,80
Obręb Ruciane
1 4 d Wejsuny 0,62 2 5 i Wejsuny 0,22 3 6 g Wejsuny 0,43 4 11 h Wejsuny 0,58 5 12 d Wejsuny 4,23 6 17 c Wejsuny 0,80 7 17 l Wejsuny 0,28 8 20 g Wejsuny 1,33 9 25 d Wejsuny 1,72
243
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
10 28 b Wejsuny 0,51 11 35 c Wejsuny 9,01 12 36 a Wejsuny 5,58 13 65 b Ruciane 0,34 14 65 c Ruciane 1,21 15 66 c Ruciane 0,30 16 73 h Ruciane 1,34 17 83 f Ruciane 3,38 18 83 g Ruciane 0,32 19 95 d Ruciane 4,75 20 98 b Guzianka 0,60 21 100 c Guzianka 0,34 22 101 d Guzianka 3,99 23 107 i Guzianka 0,60 24 107 l Guzianka 0,36 25 109 g Guzianka 0,16 26 111 c Ruciane 0,26 27 118 h Ruciane 0,64 28 120 i Ruciane 0,31 29 121 h Guzianka 0,28 30 128 f Guzianka 0,57 31 130 b Guzianka 0,03 32 134 m Guzianka 0,31 33 136 d Guzianka 0,58 34 137 b Guzianka 9,97 35 137 f Guzianka 0,32 36 138 c Guzianka 2,61 37 162 f Guzianka 0,38 38 163 i Guzianka 6,50 39 185 c Kowalik 0,34 40 201 i Kowalik 0,18 41 202 g Kowalik 1,55 42 219 g Dębowo 0,53 43 232 c Dębowo 1,50 44 234 c Dębowo 1,90 45 235 c Dębowo 0,81 46 245 b Dębowo 0,68 47 245 f Dębowo 0,26 48 263 c Kowalik 0,33 49 263 d Kowalik 2,07 50 268 j Dębowo 8,37
244
Położenie Lp. Oddział
pododdział Leśnictwo Powierzchnia
(ha)
1 2 3 4
51 269 f Dębowo 0,33 52 269 h Dębowo 2,77 53 270 c Dębowo 1,66 54 275 b Kowalik 2,50 55 280 b Dębowo 0,82 56 281 c Dębowo 7,84 57 282 d Dębowo 5,94 58 282 j Dębowo 1,53 59 283 b Dębowo 6,28 60 284 d Czapla 0,35 61 284 f Czapla 1,10 62 285 d Czapla 0,42 63 285 f Czapla 1,33 64 291 d Czapla 2,64 65 292 a Czapla 0,43 66 293 b Czapla 0,61 67 308 f Dębowo 1,00 68 314 f Czapla 1,47 69 316 b Czapla 1,57 70 316 c Czapla 0,30 71 317 a Czapla 1,64 72 320 b Czapla 1,21 73 323 j Czapla 0,98 74 334 a Czapla 0,68 75 341 g Czapla 1,26 76 346 k Czapla 0,79 77 346 p Czapla 1,55 78 352 b Czapla 2,71 79 352 f Czapla 1,00 80 352 g Czapla 0,28 81 360 d Czapla 2,14 82 363 a Guzianka 12,52 83 363 b Guzianka 9,94 84 363 c Guzianka 2,94 85 363 d Guzianka 0,43 86 363 g Guzianka 0,52 87 363 h Guzianka 5,18 88 363 k Guzianka 0,42
Razem obręb 171,36
Razem nadleśnictwo 548,11
245
Załącznik nr 5
Wykaz gruntów do naturalnej sukcesji.
Lp Oddział pododdział Typ siedliskowy lasu Powierzchnia
w ha 1 2 3 4
Obręb Maskulińskie 1 25 m Ol 3,37 2 37 b Ol 4,99 3 37 n LMb 3,18 4 49 d LMb 8,71 5 56 b BMb 7,13 6 62 b Ol 9,68 7 62 d LMb 3,23 8 75 b LMśw 0,30 9 124 A s Ol 0,63
10 132 d LMb 0,86 11 132 f OlJ 1,60 12 133 a LMb 0,01 13 133 b LMw 0,71 14 134 h BMw 0,38 15 143 b Lw 0,22 16 162 d LMw 0,69 17 169 f Lw 0,25 18 199 i Ol 1,04 19 200 d Ol 1,44 20 200 i Ol 0,53 21 200 k Ol 6,73 22 215 l Ol 0,76 23 217 b Ol 7,09 24 237 a Ol 6,15 25 237 b Ol 7,99 26 258 f LMw 2,05 27 271 d Ol 1,64 28 303 l LMw 1,03 29 313 g LMb 0,01 30 314 l LMb 4,52 31 331 d LMb 5,49 32 388 a Ol 1,33
Razem obręb 93,74 Obręb Mikołajki
1 8 A d LMb 0,72 2 8 A h LMb 0,24 3 21 a LMb 1,41 4 25 b Ol 0,42 5 26 b Ol 0,51 6 36 g LMb 0,29
246
Lp Oddział pododdział Typ siedliskowy lasu Powierzchnia
w ha 1 2 3 4
7 36 A a LMb 0,17 8 37 A c Lw 0,18 9 37 A f Lw 0,32
10 37 A h LMb 0,93 11 37 A k Lw 0,29 12 37 A o Ol 1,25 13 39 p Ol 1,12 14 40 d Lw 0,55 15 48 h OlJ 1,79 16 52 c OlJ 2,92 17 60 c LMb 0,22 18 62 j Ol 2,62 19 64 c Ol 2,71 20 74 d Bb 1,57 21 78 j LMśw 0,47 22 79 d Ol 1,04 23 103 i LMb 0,79 24 104 i LMb 0,67 25 119 g LMb 1,23 26 119 l Ol 1,70 27 120 f LMb 2,22 28 122 r LMb 2,40 29 123 f LMb 1,97 30 132 i LMb 0,93 31 135 n LMb 1,67 32 136 b LMb 1,77 33 137 a LMb 2,51 34 138 c LMb 0,52 35 146 g LMb 3,11 36 147 b LMb 0,12 37 161 j LMb 1,39 38 161 A i Ol 1,78 39 166 j Lw 0,11 40 166 A f Ol 2,69 41 188 f LMb 0,85 42 190 f LMb 0,52 43 196 c LMw 0,43 44 202 a LMb 8,22 45 210 d LMb 0,68 46 213 d LMb 3,37 47 213 k Ol 0,48 48 216 d LMb 6,58 49 217 m LMw 0,40 50 217 n LMb 3,26
247
Lp Oddział pododdział Typ siedliskowy lasu Powierzchnia
w ha 1 2 3 4
51 217 r Ol 0,35 52 225 A k Ol 2,60 53 248 d Lśw 0,26 54 283 c LMb 3,45 55 288 f Ol 0,87 56 296 d Lw 2,51 57 299 b LMw 0,37
Razem obręb 84,57
Obręb Ruciane 1 109 d Ol 2,16 2 129 h Ol 0,90 3 271 c BMb 1,70 4 296 a LMb 4,22 5 296 i LMb 2,61 6 325 h BMw 0,63 7 340 g BMb 0,72
Razem obręb 12,94 Ogółem nadleśnictwo 191,25
248
249
LEKSYKON
250
251
abiotyczne składniki ekosystemów – nieożywione elementy biogeocenoz stwarzające warunki
bytowania dla żywych organizmów i same podlegające różnego typu modyfikacjom pod ich
wpływem: promieniowanie różnego rodzaju, atmosfera, gleby i wody (bez organizmów),
rzeźba terenu, klimat, emisje przemysłowe i inne skutki działalności człowieka, czynniki
akustyczne itp.
antropogeniczny – stworzony przez człowieka
antropogenizacja – pojawianie się w jakimś tworze naturalnym cech i właściwości
wynikających z działalności człowieka.
antropopresja – całość planowanych i bezplanowych działań ludzkich wywołujących
zamierzone i niezamierzone zmiany w środowisku, genetyczne zmiany w populacjach
organizmów itp.
Arenosois (arenosole) – wg klasyfikacji FAO-UNESCO słabo rozwinięte gleby piaskowe.
asocjacja roślinna → zespół roślin
azot ogółem (azot ogólny) – sumaryczne określenie wszystkich związków azotowych
w glebie.
bagno – teren trwale podmokły, porosły roślinnością przystosowaną do bardzo wilgotnych
warunków, z czasem przekształcającą się w torf.
bakteriologiczne zanieczyszczenie wód - zmiana składu lub ilości bakterii żyjących w wodach
podziemnych wywołana zanieczyszczeniem wód; szczególnie niekorzystne jest pojawianie
się bakterii patogennych.
bielicowanie → proces bielicowania
biocenoza – względnie trwały, naturalny lub sztuczny zespół populacji roślinnych
(fitocenoza) i zwierzęcych (zoocenoza), żyjących we wspólnym biotopie (siedlisku)
i powiązanych wzajemnie licznymi zależnościami: trwałość biocenozy zależy między innymi
od sprawnego funkcjonowania mechanizmów samoregulacyjnych (→ homeostaza).