Program nauczania edukacji wczesnoszkolnej

Page 1

Program nauczania edukacji wczesnoszkolnejz uwzględnieniem procesów  indywidualizacji w kształceniu

Page 2

AutorzyKarina MuchaAnna Stalmach-TkaczJoanna Wosianek

Projekt okładkiMagdalena Pilch

Opracowanie graficzneMagdalena Pilch

Redakcja merytorycznaKlaudia Cebula

Redakcja językowaJoanna Kozub

KorektaKrystyna Bajor

Skład i łamanieEwa Tarnowska

Wydawca oświadcza, że dołożył wszelkich starań, aby dotrzeć do wszystkich właścicieli i dys-ponentów praw autorskich.

Książka, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

ISBN 978-83-7873-950-0

Grupa MAC S.A.25-561 Kielce, ul. Witosa 76tel. 41 366 55 55; faks 41 366 33 02e-mail: [email protected]; www.mac.pl

© Grupa MAC S.A. 2017

Page 3

3

Spis treści

Wstęp ...........................................................................................................................................................4

1. Koncepcja programu ..............................................................................................................................4

2. Struktura programu ..............................................................................................................................10

3. Cele ogólne oraz zadania wychowawczo-profilaktyczne wynikające z podstawy

programowej ...........................................................................................................................................10

3.1. Cele ogólne ..............................................................................................................................................10

3.2. Zadania wychowawczo-profilaktyczne .........................................................................................13

4. Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami

ucznia .........................................................................................................................................................15

5. Zintegrowane treści nauczania .........................................................................................................39

5.1. Przykładowe przeniesienie założeń programu na rozkład treści nauczania zgodnie

z ramowym podziałem godzin .........................................................................................................88

6. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania z uwzględnieniem warunków,

w jakich będzie realizowany program. Indywidualizacja pracy z uczniem ................... 106

7. Sposoby sprawdzania osiągnięć uczniów i propozycje kryteriów oceniania ............... 128

7.1. Diagnoza i obserwacja dziecka rozpoczynającego naukę w klasie pierwszej .............. 135

8. Koncepcja wspierania indywidualnych potrzeb uczniów — pomoc

psychologiczno-pedagogiczna w praktyce .............................................................................. 145

8.1. Zasady pracy z uczniem mającym trudności w nauce .......................................................... 148

8.2. Zasady pracy z uczniem ze szczególnymi uzdolnieniami .................................................... 148

8.3. Sposoby rozpoznawania i zaspokajania indywidualnych potrzeb rozwojowych

i edukacyjnych ucznia oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia .... 150

Minisłownik pojęć ............................................................................................................................... 164

Bibliografia ............................................................................................................................................ 164

Page 4

4

Wstęp

Nauczenie wartości to najważniejsza rzecz, jaką możemy zrobić dla szczęścia dziecka.

Linda i Richard Eyre

Nauczone i stosowane wartości tworzą nasz charakter. To od niego zależy, jakich dokonu-jemy wyborów, kim się otaczamy, jaki mamy stosunek do świata, jakie stawiamy sobie cele,

co jest dla nas w życiu najważniejsze. Charakter, czyli wartości w działaniu, decyduje o całym życiu człowieka.

Irena Koźmińska, Elżbieta Olszewska, Fundacja ABCXXI Cała Polska czyta dzieciom1

Wstęp

Prezentowany program edukacji wczesnoszkolnej kładzie nacisk przede wszystkim na wy-chowywanie, dopiero potem na nauczanie małego dziecka, a więc przywraca właściwą za-leżność wynikającą z definicji kształcenia. Głównym założeniem filozoficznym jest wszech-stronny rozwój szczęśliwego dziecka poprzez wspomaganie jego wrodzonego potencjału i stwarzanie możliwości poznawania świata.

Ze względu na uniwersalne założenia oraz zwrócenie szczególnej uwagi na wychowa-nie do wartości, program może być stosowany w klasach I–III wszystkich typów szkół pod-stawowych (w tym również w klasach integracyjnych).

Koncepcja jest zgodna z  obecnie obowiązującą podstawą programową kształcenia ogólnego dla pierwszego etapu edukacyjnego.

1.Koncepcjaprogramu

a) Filozofia kształcenia (wychowania i nauczania)Kształcenie zawsze obejmuje dwa wymiary: zarówno wychowanie, jak i  nauczanie. Nie można oddzielić tych dwóch sfer, jeśli zakładamy pełny i wszechstronny rozwój każdego dziecka. Program nauczania zakłada, że nie można nikogo nauczyć, jeśli najpierw nie zosta-nie zbudowana odpowiednia motywacja do uczenia się. Trzeba zaakceptować człowieka takim, jakim naprawdę jest. Aby uniknąć unifikacji, dziecko najpierw poznaje siebie i swoje możliwości, budując motywację do swojego rozwoju i do nawiązywania dobrych relacji z innymi, dopiero potem może budować swoją wiedzę o świecie i zdobywać umiejętności adekwatne do swojego wieku i predyspozycji poznawczych.

1 Obydwa cytaty za: I. Koźmińska, E. Olszewska, Z dzieckiem w świat wartości, Świat Książki, Warszawa 2007.

Ja – inni

Ja – świat

Ja – świat

kultury

WARTOŚCI

Ja

Page 5

5

Koncepcja programu

Od WyChOWAnIA dO dydAkTykI

Koncepcja zakłada oparcie nauczania na wychowaniu, którego efektem jest rozwój sfery wolicjonalno-motywacyjnej. Dopiero na tak przygotowanym gruncie można kontynuować nauczanie, którego skutek dotyczy sfery poznawczej i wykonaniowej. W obrębie kształce-nia, czyli oddziaływania pedagogicznego, wychowanie i nauczanie różnią się odmiennym doborem środków oddziaływania, ale stanowią jedność i nie mogą bez siebie istnieć.

kSzTAłTOWAnIe InTelIgenCJI emOCJOnAlneJ JAkO pOdSTAWA ROzWOJu SpOłeCznegO dzIeCkA

Kształtowanie inteligencji emocjonalnej jest sposobem, a zarazem metodą na integralne poznawanie siebie i świata. Na poziomie edukacji elementarnej rozumiane jest jako proces stabilizacji emocjonalnej i budowanie motywacji do samokształcenia. Założenie systema-tycznej pracy nad propagowaniem umiejętności społecznych opiera się na wartościach. Dziecko buduje w sobie wewnętrzną motywację do poznawania świata i nawiązywania dobrych relacji z drugim człowiekiem, potrafi wybrać, co jest dobre, a co złe. Dziecko jest emocjonalnie gotowe do podejmowania wyzwań i przekraczania granic swojego pozna-nia w dalszym życiu.

O powodzeniu i szczęściu w życiu nie decyduje rodzaj i ilość zdobytej wiedzy, status materialny, zdobyte tytuły czy rodzaj wykonywanej pracy, lecz stabilność emocjonalna, umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, kreatywne myślenie i dobre relacje z in-nymi ludźmi, oparte na autentycznej przyjaźni, szacunku do każdego człowieka i zdolności do głębokich i nieprzemijających uczuć wyższych.

Rozwijanie inteligencji emocjonalnej odbywa się poprzez poznawanie siebie i innych, budowanie relacji i motywacji do poznawania świata i przekraczania swoich granic. Gra-nice rozumiane są tutaj jako odbierany przez nas profil emocjonalny dziecka. Tymczasem, pracując nad emocjami, możemy zmienić obserwowane dotąd zachowania i  rozwijać potencjał emocjonalny. Taki wszechstronny rozwój emocjonalny warunkuje prawidłowy rozwój społeczny, który zakłada dobre relacje z  innymi ludźmi, uczestnictwo w kulturze i szczęśliwe, spełnione życie.

b) Świat wartościIstotą naszej kultury są niezmienne wartości moralne, na których powinniśmy opierać

wychowanie i nauczanie w szkole oraz w domu. Wartości moralne, rozumiane jako: wszyst-ko to, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa oraz jest godne pożądania; co łączy się z pozytywnymi odczuciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich2, są podsta-wą wychowania. Te same wartości towarzyszyć będą we wszystkich trzech latach edukacji wczesnoszkolnej. Koncepcja zakłada budowanie świata dziecka poprzez coroczne powra-canie do tych samych dwunastu wartości i ich pogłębianie. Każde trzy tygodnie roku szkol-nego poświęcone będą jednej wartości ważnej dla dziecka, a  jednocześnie istotnej dla naszej kultury. Program nie zawiera więc bloków tematycznych, ale projekty poznawania i realizacji wartości, w których wychowanie jest podstawą kształcenia.

Taki układ nawiązuje również do nowej podstawy programowej, która zakłada harmo-nijny rozwój w pięciu sferach: etycznej, emocjonalnej, społecznej, intelektualnej, fizycznej. Aż trzy z tych sfer bezpośrednio dotyczą wychowania.

Praca nad jedną wartością trwa trzy tygodnie w  każdej klasie. Pierwszy tydzień za-kłada wprowadzenie w wartość, w drugim pogłębiane są znaczenia, a trzeci tydzień jest

2 M. Łobocki. Teoria wychowania w zarysie, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2004, s. 96.

Page 6

6

Koncepcja programu

utrwaleniem, a także sprawdzeniem zrozumienia wartości w codziennym życiu. Coroczne powracanie do tej samej wartości na różnym poziomie daje możliwość jej rozwijania i po-głębiania: dziecko otrzymuje wielokrotnie szansę rozwijania się w ramach danej wartości. Dzięki temu będzie mogło ono uznać, ocenić i przyjąć to, co jest naprawdę ważne w  życiu. Nauczanie wartości ma więc układ koncentryczny i spiralny. Te same wartości są podstawą kształcenia przez wszystkie lata edukacji wczesnoszkolnej.

Koncepcja zakłada wprowadzenie następujących wartości.

klasa 3

odpowiedzialność i  bezpieczeństwo – pra-ca nad odpowiedzialnością i odwagą dziecka; mówienie o tym, jak dbać o swoje bezpieczeń-stwo innych osób;

wytrwałość – kształtowanie charakteru dziec-ka; uczenie umiejętności osiągania celów, przewidywania swoich działań; uodpornianie dziecka na przeciwności, które napotka na swojej drodze, wzmocnienie odporności emo-cjonalnej;

kreatywność – poszukiwanie sposobów roz-wijania talentów i możliwości dziecka, wskazy-wanie, w  jaki sposób rozwiązywać problemy, zarówno te, które napotyka w życiu codzien-nym, jak i te związane z twórczością i poszuki-waniem oryginalnych rozwiązań;

szacunek – uczenie szacunku do ojczyzny, do otaczającego świata, do przyrody, do innych ludzi i  do samego siebie; pokazywanie, jak można troszczyć się o rzeczy najważniejsze;

dobroć – poszanowanie rodziny; uczenie spo-sobów okazywania dobroci, zwracanie uwagi na to, że nie ma nic cenniejszego niż okazywa-nie dobroci sobie oraz innym;

jedność i  współdziałanie – znaczenie  przy-jaźni, dobrych i harmonijnych relacji ze wszyst-kimi ludźmi; odkrywanie wartości dziecka w jego relacjach z dziećmi i dorosłymi, budo-wanie przyjaźni i  radzenie sobie w  trudnych emocjonalnie i  społecznie momentach zwią-zanych z  brakiem akceptacji i  odrzuceniem, budowanie poczucia przynależności do rodzi-ny, grupy, zespołu;

klasa 2

klasa 1

ja

Page 7

7

Koncepcja programu

utrwaleniem, a także sprawdzeniem zrozumienia wartości w codziennym życiu. Coroczne powracanie do tej samej wartości na różnym poziomie daje możliwość jej rozwijania i po-głębiania: dziecko otrzymuje wielokrotnie szansę rozwijania się w ramach danej wartości. Dzięki temu będzie mogło ono uznać, ocenić i przyjąć to, co jest naprawdę ważne w  życiu. Nauczanie wartości ma więc układ koncentryczny i spiralny. Te same wartości są podstawą kształcenia przez wszystkie lata edukacji wczesnoszkolnej.

Koncepcja zakłada wprowadzenie następujących wartości.

klasa 3

odpowiedzialność i  bezpieczeństwo – pra-ca nad odpowiedzialnością i odwagą dziecka; mówienie o tym, jak dbać o swoje bezpieczeń-stwo innych osób;

wytrwałość – kształtowanie charakteru dziec-ka; uczenie umiejętności osiągania celów, przewidywania swoich działań; uodpornianie dziecka na przeciwności, które napotka na swojej drodze, wzmocnienie odporności emo-cjonalnej;

kreatywność – poszukiwanie sposobów roz-wijania talentów i możliwości dziecka, wskazy-wanie, w  jaki sposób rozwiązywać problemy, zarówno te, które napotyka w życiu codzien-nym, jak i te związane z twórczością i poszuki-waniem oryginalnych rozwiązań;

szacunek – uczenie szacunku do ojczyzny, do otaczającego świata, do przyrody, do innych ludzi i  do samego siebie; pokazywanie, jak można troszczyć się o rzeczy najważniejsze;

dobroć – poszanowanie rodziny; uczenie spo-sobów okazywania dobroci, zwracanie uwagi na to, że nie ma nic cenniejszego niż okazywa-nie dobroci sobie oraz innym;

jedność i  współdziałanie – znaczenie  przy-jaźni, dobrych i harmonijnych relacji ze wszyst-kimi ludźmi; odkrywanie wartości dziecka w jego relacjach z dziećmi i dorosłymi, budo-wanie przyjaźni i  radzenie sobie w  trudnych emocjonalnie i  społecznie momentach zwią-zanych z  brakiem akceptacji i  odrzuceniem, budowanie poczucia przynależności do rodzi-ny, grupy, zespołu;

tożsamość i  patriotyzm – wskazywanie na tożsamość kulturową, narodową i  społeczną dziecka; uczenie rozumienia i  szacunku do kultury, w  której się wychowuje, oraz historii swojego kraju a także do osób, które przy-czyniły się do rozwoju Polski oraz odzyskania przez nią niepodległości;

mądrość i ciekawość poznawcza – zastana-wianie się nad tym, czym jest mądrość; co ro-bić, by stawać się mądrzejszym; poznawanie świata; ukazywanie bogactwa nauki, ludzkiej myśli; pokazywanie możliwości, które czekają na dziecko w otaczającym go świecie, rozwija-nie umiejetności uczenia się;

aktywność i  przedsiębiorczość – włączanie się w życie klasy, szkoły i  lokalnej społeczno-ści; wdrażanie do włączania się w akcje po-mocowe, ukazywanie wartości wolontariatu, wykorzystywanie własnych pomysłów do zmiany otaczającego świata; ukazywanie war-tości umiejętnego poszukiwania informacji, analizowania ich a następnie, wykorzystania w praktyce.

ja–ŚWIat

ja–InnI

Page 8

8

Koncepcja programu

Przez pierwszych dziewięć tygodni pracy nad wartościami (trzy wartości po trzy tygo-dnie każda) zajmujemy się charakterem dziecka i budowaniem poczucia własnej wartości. To zaproszenie do wspólnej wędrówki i pierwsze próby dziecka w określaniu swojej tożsa-mości.

Następne tygodnie (dziewięć tygodni i kolejne trzy wartości) uczą dziecko współpracy z innymi. Skłaniają do otwartości na drugiego człowieka poprzez szacunek i współdziała-nie. Wdrażają do praktykowania takich wartości, jak: prawdomówność, uczciwość, odpo-wiedzialność, odwaga, sprawiedliwość.

Trzecia grupa obejmuje wszystkie te wartości, które są związane z możliwością pozna-wania świata, a co za tym idzie stopniowego zmieniania swojego sposobu myślenia i bu-dowania życiowej mądrości. Eksperymenty na zajęciach przyrodniczych czy poznawanie mądrych ludzi mają na celu ukazywać, czym jest mądrość, dlaczego warto być ciekawym świata oraz jak te potrzeby realizować.

Ostatnie trzy wartości (przy czym ostatnia realizowana jest w  wakacje) wskazują na sens życia. Każdy marzy o pięknie, miłości i szczęściu. Uczymy dzieci rozpoznawać piękno w świecie, odróżniać wartości trwałe i przynoszące szczęście (miłość, zaufanie) od wartości pozornych, które jedynie na krótką chwilę mogą stać się czymś istotnym w życiu (rzeczy materialne, pozycja, sukces).

Każda z  wartości, oprócz swojego miejsca w  układzie chronologicznym i  układzie związanym z  rozszerzaniem granic, łączy się także z wartością podobną, pogłębiając jej znaczenie. Rozszerzeniem odpowiedzialności i  bezpieczeństwa będzie szacunek, a  póź-niej wynikający z niego patriotyzm oraz umiejętność uczestniczenia w kulturze. Pogłębie-niem wartości, jaką jest wytrwałość, będzie dobroć, rozumiana jako systematyczne dbanie o drugiego człowieka, która na intelektualnym poziomie wyraża mądrość i ciekawość po-znawczą, a w konsekwencji umiejętność dostrzegania piękna całego świata. Rozwinięciem

motywacja do uczestniczenia w  kulturze – wskazywanie sposobów komunikowania się poprzez media, sztukę, różne formy działania artystycznego w tym szczególnie poprzez eks-presję ruchową, wdrażanie do aktywnego po-szukiwania dóbr kultury i odnajdywania w nich wartości duchowych oraz estetycznych;

piękno – odkrywanie piękna w człowieku, w świecie oraz w sobie samym; odwoływanie się do bogactwa świata przyrody; szukanie wzor-ców w kodzie kulturowym przekazywanym od pokoleń w  literaturze, sztukach plastycznych, teatrze, filmie, kulturze multimedialnej;

szczęście – kształtowanie  optymizmu, pogody ducha świadomości odczuwania radości, i szczęścia, wdrażanie do spełniania swoich marzeń, rozwijanie poczucia humoru oraz umiejętności odpoczywania I dbania o dobry nastrój.

ja–ŚWIat

KuLturY

Page 9

9

Koncepcja programu

kreatywności jest współdziałanie z innymi oraz aktywność i przedsiębiorczość.W  ten sposób tworzymy systemy wartości, które się nawzajem uzupełniają. Dajemy

dziecku wolność wyboru i możliwość uczestnictwa w hierarchizowaniu wartości, zgodnie z jego indywidualnymi potrzebami i pragnieniami. Pokazujemy świat spójny i w wielu wy-miarach jednoznaczny (np. prawda – kłamstwo), a z drugiej strony nie narzucamy goto-wych interpretacji, bo wartości mówią same za siebie, korespondują ze sobą, pozwalają na głębsze rozumienie i przeżywanie świata.

W  tak pojmowanym kształceniu (od wychowania do dydaktyki) treści kształcenia są sposobem realizacji zamierzeń programowych, które polegają na przekazaniu ograni-czonej wiedzy z poszczególnych, nawet zintegrowanych dyscyplin. W edukacji stawiamy przede wszystkim pytania problemowe: dlaczego? kto? w jaki sposób? po co? w jakim celu?, zamiast pytań o przedmiot: co? w jakiej kolejności? ile?

Najważniejsze w koncepcji programu jest wychowanie, które jest realizowane poprzez wchodzenie w świat wartości. Na tym budujemy wiedzę i umiejętności, niezbędne w po-znawaniu siebie i innych.

WARTOŚCI OmAWIAne W CIągu ROku SzkOlnegO We WSzySTkICh klASACh

semestr I

odpowiedzialność i bezpieczeństwo

wytrwałość

kreatywność

szacunek i uczciwość

dobroć

jedność i współdziałanie

semestr II

tożsamość i patriotyzm

mądrość i ciekawość poznawcza

aktywność i przedsiębiorczość

motywacja do uczestniczenia w kulturze

piękno

szczęście

zeszyt 2JA – InnI

JA – ŚWIAT

zeszyt 3

zeszyt 4JA –

ŚWIATkulTuRy

zeszyt 1JA

Page 10

10

Struktura programu

2.struKturaprogramu

Proponowana w programie koncepcja ma charakter koncentryczny, gdyż zakłada wielo-krotne i systematyczne powracanie do tych samych wartości i treści kształcenia. Ma rów-nież charakter spiralny, bo określa narastanie umiejętności związanych z określonymi cela-mi ogólnymi i szczegółowymi.

Koncentryczno-spiralny układ programu spełnia postulat dbałości o  wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka. Jest nastawiony na integrację treści, pozwalając dzieciom na zdobywanie umiejętności pomocnych w poznawaniu i budowaniu szacunku do siebie, in-nych i  całego świata. Najważniejszym celem programu staje się wzbudzanie motywacji dziecka do odkrywania, poznawania, tworzenia i przeżywania rzeczywistości wokół siebie, pomaganie w odkrywaniu tożsamości w relacji z innymi ludźmi i światem.

Z koncepcji wypływa struktura programu, która ma ukazać, jak poszczególne elementy są ze sobą połączone i w jakim stopniu są od siebie zależne. Z celów ogólnych wypływają cele szczegółowe połączone z oczekiwanymi osiągnięciami uczniów, z kolei układ warto-ści, planowanych w poszczególnych trzytygodniowych projektach, warunkuje odpowied-ni dobór treści nauczania podporządkowany celom wychowawczym. Aby ukazać, jak ra-mowy plan nauczania przekłada się na konkretne rozwiązania dydaktyczne, proponujemy przykładowy rozkład treści nauczania podporządkowany określonym, zaplanowanym wcześniej wartościom.

Istotnym elementem programu jest ukazanie sposobów osiągania zaplanowanych celów i  ukazanie dróg indywidualizacji pracy z  uczniem, zgodnie z  nowymi wymaga-niami określonymi w  prawie oświatowym, oraz zaproponowanie metod aktywizujących uczniów. Należy zwrócić uwagę na sposoby oceniania oraz diagnozę i obserwację ucznia, szczególnie w klasie pierwszej.

Na końcu umieszczamy bibliografię podzieloną na działy. Jej zadaniem jest wspomaga-nie nauczyciela w pracy wychowawczej i dydaktycznej poprzez proponowanie wartościo-wej literatury przedmiotu.

3.ceLeogóLneorazzadanIaWYchoWaWczo--profILaKtYczneWYnIKającezpodstaWYprogramoWej

3.1.ceLeogóLne

Głównym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka zgodnie z jego możliwościami rozwojowymi oraz potencjałem osobowościowym. Prezentowana koncepcja pozwala rozwijać się dziecku w następujących, przewidzianych przez ustawodawcę, obszarach,które przedstawiamy poniżej.

a) Budowanie systemu wartości – rozwój etyczny dzieckaPodstawowym celem koncepcji programu jest wychowywanie poprzez wartości. Nauczy-ciel wraz rodzicami powinien budować w dziecku potrzebę uczestniczenia w świecie war-tości uniwersalnych, takich jak: dobro, prawda, piękno, uczciwość, odpowiedzialność, wy-

Page 11

11

Cele ogólne

trwałość, ciekawość poznawcza, przedsiębiorczość. Wymiar etyczny wychowania stanowi jeden z bardzo silnie podkreślanych obszarów, dotyczących głównych założeń kształcenia ogólnego w szkole podstawowej. Program zawiera wartości sprzyjające indywidualnemu i społecznemu rozwojowi dziecka pogrupowane tak, by jedna wynikała z drugiej.

b) Odnajdywanie swojego miejsca w świecie – rozwój społeczny dzieckaNiezwykle istotne dla dziecka jest budowanie poczucia własnej wartości, przynależności do bliskich, rodziny, grupy, klasy, małej i wielkiej Ojczyzny. Najistotniejszym etapem kształ-towania tożsamości dziecka jest uczenie szacunku do siebie, do innych ludzi, do zwierząt i roślin oraz do całego świata. Szacunek oznacza otwarcie na świat, optymizm, poznawanie nowych rzeczy, to on buduje mocny charakter dziecka.

c) Nabywanie umiejętności poprzez działanie – rozwój emocjonalny dzieckaSposobem radosnego poznawania świata jest działanie poprzez zabawę, doświadczanie, uczestniczenie w sytuacjach zadaniowych i projektach edukacyjnych, przygotowywanych na miarę potrzeb konkretnego dziecka i określonej grupy. Najważniejsze umiejętności, ja-kie powinno zdobyć dziecko, to:

• umiejętność komunikacji interpersonalnej, a  więc zdolność do nawiązywania i  podtrzy-mywania dobrych relacji z innymi, zarówno z dziećmi, jak i  z dorosłymi,

• umiejętności pozwalające na samodzielne i zespołowe poznawanie świata i odkrywanie jego piękna, a więc przede wszystkim:– umiejętności komunikacji językowej (czytania, pisania, słuchania i mówienia),– umiejętności korzystania z informacji poprzez nowoczesne technologie,– umiejętności logiczno-matematyczne,

• umiejętność obcowania z przyrodą,• radzenie sobie w różnych sytuacjach życia codziennego (szukanie rozwiązań, twórcze my-

ślenie),• odporność psychiczna na niepowodzenia i trudne momenty życia.

d) Poznawanie i rozumienie siebie i świata – rozwój intelektualny dzieckaZdobywanie wiedzy jest środkiem do poznania, a nie celem samym w sobie. Dzięki temu, w  większym stopniu można mówić o  pełnym uznaniu potrzeb rozwojowych dziecka w każdej ze sfer: fizycznej, emocjonalnej, psychicznej i duchowej, a nie tylko intelektualnej, preferowanej przy stawianiu nauczania obok wychowania. Na tym opiera się koncepcja nauczania budowana na wychowaniu. Dziecko powinno wykorzystywać język matematy-ki, aby w naturalny sposób opisywać procesy, które obserwuje w przyrodzie. Czynnościo-we nauczanie matematyki nawiązuje do poszczególnych treści przyrodniczych, które sta-nowią pretekst do wszelkich działań w zakresie nabywania umiejętności matematycznych i wykorzystywania ich w praktyce.

e) Radosne uczestniczenie w świecie – rozwój fizyczny dzieckaNiezwykle istotne jest dbanie o rozwój fizyczny dziecka, zapewnienie mu odpowiednich możliwości ruchu i zabawy. Wiedza medyczna i nowe odkrycia w dziedzinie neurobiologii zwracają uwagę na zależność rozwoju ruchowego, emocjonalno-psychicznego i  intelek-tualnego. Czasami trudności w  nauce i  problemy z  koncentracją mają swoje źródło nie w ogólnych zdolnościach dziecka, ale w deficytach jego rozwoju ruchowego, niezaspo-kojonej potrzebie ruchu, niewłaściwych nawykach żywieniowych i sposobach spędzania

Page 12

12

Cele ogólne

wolnego czasu. Ruch, ćwiczenia fizyczne, zabawy na świeżym powietrzu wspomagają rozwój emocjonalny i intelektualny. Głównym sposobem realizacji wszechstronnego i har-monijnego rozwoju dziecka jest zaspokajanie jego potrzeb i  dostarczanie impulsów do rozwoju każdej ze sfer. Wszelkie działania podejmowane przez nauczyciela powinny sta-wiać sobie za zadanie integrowanie potrzeb dziecka i podejmowanie takiej aktywności, aby wszechstronnie rozwijać dziecko.

Edukacja wczesnoszkoln w formie kształcenia zintegrowanego stanowi fundament do kształ-towania umiejętności kluczowych uczniów przygotowujących się do nauki na kolejnym etapie edukacyjnym. W ramach program będą tworzone podstawie dla najważniejszych umiejętności rozwijanych w ramach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej:

1) sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych nowożytnych;2) sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie

myślenia matematycznego;3) poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych

źródeł;4) kreatywne rozwiązywanie problemów z różnych dziedzin ze świadomym wykorzystaniem

metod i narzędzi wywodzących się z informatyki, w tym programowanie;5) rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych;6) praca w zespole i społeczna aktywność;7) aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.

rozwójfizyczny

rozwójetyczny

rozwójemocjonalny

rozwójspołeczny

rozwójintelektualny

Page 13

13

Zadania wychowawczo-profilaktyczne

3.2.zadanIaWYchoWaWczo-profILaKtYczne

Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka. Proces wychowania i kształcenia prowadzony w klasach I–III szkoły podstawowej umożliwia dziec-ku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękna. Edukacja na tym etapie jest ukierunkowa-na na zaspokojenie naturalnych potrzeb rozwojowych ucznia. Szkoła respektuje podmio-towość ucznia w procesie budowania indywidualnej wiedzy oraz przechodzenia z wieku dziecięcego do okresu dorastania. W efekcie takiego wsparcia dziecko osiąga dojrzałość do podjęcia nauki na II etapie edukacyjnym.

Do nauczycieli w zakresie edukacji wczesnoszkolnej należy: a) wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka przez organizowanie sytuacji edukacyj-

nych umożliwiających eksperymentowanie i  nabywanie doświadczeń oraz poznawanie polisensoryczne, stymulujących jego rozwój we wszystkich obszarach: fizycznym, emocjo-nalnym, społecznym i poznawczym;

b) zapewnienie właściwej organizacji zabawy, nauki i  odpoczynku dla uzyskania ciągłości procesów adaptacyjnych w  odniesieniu do wszystkich dzieci, w  tym rozwijających się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony;

c) wspieranie:– aktywności dziecka, kształtującej umiejętność korzystania z rozwijających się umysło-

wych procesów poznawczych, niezbędnych do tworzenia własnych wzorów zabawy, nauki i odpoczynku,

– wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie kompetencji samodzielnego uczenia się;

d) modyfikowanie niniejszego programu nauczania w celu dostosowania treści adekwatnych do poziomu rozwoju dzieci, ich możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania oraz uwzględniającego potrzeby i możliwości uczniów rozwijających się w sposób nieharmo-nijny, wolniejszy lub przyspieszony;

e) planowanie takiej realizacji programu nauczania, która uwzględni szacunek do godności uczniów, ich naturalne indywidualne tempo rozwoju, wesprze indywidualność, oryginal-ność, wzmocni poczucie wartości, zaspokoi potrzebę poczucia sensu aktywności własnej i współdziałania w grupie;

f ) zapewnienie dostępu do wartościowych, w kontekście rozwoju ucznia, źródeł informacji i nowoczesnych technologii;

g) organizacja zajęć:– dostosowanych do intelektualnych potrzeb i oczekiwań rozwojowych dzieci, wywo-

łujących zaciekawienie, zdumienie i  radość odkrywania wiedzy, rozumienia emocji, uczuć własnych i innych osób, sprzyjających utrzymaniu zdrowia psychicznego, fizycz-nego i społecznego (szeroko rozumianej edukacji zdrowotnej),

– umożliwiających nabywanie doświadczeń poprzez zabawę, wykonywanie ekspery-mentów naukowych, eksplorację, przeprowadzanie badań, rozwiązywanie proble-mów w zakresie adekwatnym do możliwości i potrzeb rozwojowych na danym etapie oraz z uwzględnieniem indywidualnych możliwości każdego dziecka,

– wspierających aktywności dzieci, rozwijających nawyki i  zachowania adekwatne do poznawanych wartości, takich jak: bezpieczeństwo własne i grupy, sprawność fizyczna, zaradność, samodzielność, odpowiedzialność i poczucie obowiązku, wspierających ro-

Page 14

14

Zadania wychowawczo-profilaktyczne

zumienie doświadczeń, które wynikają ze stopniowego przejścia z dzieciństwa w wiek dorastania,

– umożliwiających poznanie wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, społeczność szkolna, społeczność lokalna i regionalna, naród, oraz rozwijanie zacho-wań wynikających z tych wartości, a możliwych do zrozumienia przez dziecko na da-nym etapie rozwoju,

– wspierających poznawanie kultury narodowej, odbiór sztuki i potrzebę jej współtwo-rzenia w  zakresie adekwatnym do etapu rozwojowego dziecka, uwzględniających możliwości percepcji i rozumienia tych zagadnień na danym etapie rozwoju dziecka,

– wspierających dostrzeganie środowiska przyrodniczego i jego eksplorację, możliwość poznania wartości i  wzajemnych powiązań składników środowiska przyrodniczego, poznanie wartości i norm, których źródłem jest zdrowy ekosystem, oraz zachowań wy-nikających z tych wartości, a także odkrycia przez dziecko siebie jako istotnego inte-gralnego podmiotu tego środowiska,

– umożliwiających zaspokojenie potrzeb poznawania kultur innych narodów, w  tym krajów Unii Europejskiej, różnorodnych zjawisk przyrodniczych, sztuki, a także zabaw i zwyczajów dzieci innych narodowości, uwzględniających możliwości percepcji i ro-zumienia tych zagadnień na danym etapie rozwoju dziecka;

h) organizacja przestrzeni edukacyjnej: – ergonomicznej, zapewniającej bezpieczeństwo oraz możliwość osiągania celów edu-

kacyjnych i wychowawczych,– umożliwiającej aktywność ruchową i poznawczą dzieci, nabywanie umiejętności spo-

łecznych, właściwy rozwój emocjonalny oraz zapewniającej poczucie bezpieczeństwa,– stymulującej systematyczny rozwój wrażliwości estetycznej i  poczucia tożsamości,

umożliwiającej integrację uczniów, ich działalność artystyczną, społeczną i inną wyni-kającą z programu nauczania oraz programu wychowawczo-profilaktycznego; współ-działanie z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwia-jących rozwój tożsamości dziecka;

i) systematyczne uzupełnianie, a tym samym modyfikowanie programu za zgodą rodziców, uzupełnienie realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia wynikające z po-jawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i har-monijnego rozwoju;

j) systematyczne wspieranie rozwoju mechanizmów uczenia się dziecka, prowadzące do osiągnięcia przez nie umiejętności samodzielnego uczenia się w czasie wszystkich zajęć prowadzonych w szkole, [ rozporządzenieMEN z dnia 14 lutego 2017 roku w sprawie pod-stawy programowej kształcenia ogólnego].

Page 15

15

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

4. ceLeszczegóło

WeKszta

łcen

IaIWYchoWanIa

WrazzoczeKIWanYmIo

sIągnIęcIamIuczn

Ia,KLa

saI

Cele

szc

zegó

łow

eO

czek

iwan

e os

iągn

ięci

a uc

znia

pod

staw

owe

pon

adp

odst

awow

e•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci k

once

ntro

wan

ia u

wag

i na

w

ypow

iedz

iach

rów

ieśn

ików

, na

uczy

ciel

i or

az i

n-ny

ch o

sób,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci ś

wia

dom

ego

posz

ukiw

a-ni

a ko

nkre

tnyc

h in

form

acji

w in

stru

kcji

słow

nej n

a-uc

zyci

ela

i rów

ieśn

ików

, •

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci s

łuch

ania

i ro

zum

ieni

a po

-le

ceń

nauc

zyci

ela

oraz

wyp

owie

dzi

inny

ch o

sób,

w

 tym

rów

ieśn

ików

,•

wdr

ażan

ie

do

umie

jętn

ego

kom

unik

owan

ia

się

z dr

ugim

czł

owie

kiem

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

bud

owan

ia w

ypow

iedz

i na

tem

at w

łasn

ych

prze

żyć,

em

ocji,

nas

troj

ów, o

dczu

ć na

pod

staw

ie d

ośw

iadc

zeń,

rozm

ów, o

bser

wac

ji,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci p

rosz

enia

o p

omoc

i inf

or-

mow

ania

o w

łasn

ych

potr

zeba

ch,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

kul

tura

lneg

o zw

raca

nia

się

do ro

zmów

cy, p

osze

rzan

ie s

łow

nika

poj

ęć i 

wyr

azów

w

 tym

zak

resie

, sto

sow

anie

wła

ściw

ych

dla

dane

j oka

-zj

i lub

zdar

zeni

a pr

zyję

tych

zw

rotó

w,

• w

draż

anie

do

umie

jętn

ego

form

ułow

ania

i z

ada-

wan

ia p

ytań

na

okre

ślon

y te

mat

ora

z for

muł

owan

ia

odpo

wie

dzi n

a za

dane

pyt

ania

,•

rozw

ijani

e zd

olno

ści m

ówie

nia

z ró

żną

into

nacj

ą, w

dra-

żani

e do

św

iado

meg

o do

stos

owyw

ania

tonu

gło

su d

o sy

tuac

ji, w

yraż

ania

em

ocji l

ub in

nych

prz

eżyć

,•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci r

ozm

awia

nia

na t

emat

hi-

stor

yjki

obr

azko

wej

, ilu

stra

cji,

obra

zu, p

laka

tu,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci w

ypow

iada

nia

się

na te

ma-

ty d

otyc

zące

życ

ia ro

dzin

nego

i po

bytu

w sz

kole

, •

naby

wan

ie i

 roz

wija

nie

umie

jętn

ości

akt

ywne

go

wyp

owia

dani

a si

ę,

• ch

ętni

e sł

ucha

wyp

owie

dzi

rów

ieśn

ików

ora

z in

-ny

ch o

sób,

• ro

zum

ie p

olec

enia

nau

czyc

iela

,•

potr

afi z

asto

sow

ać o

trzy

man

ą in

form

ację

,•

rozu

mie

wyp

owie

dzi r

ówie

śnik

ów i 

nauc

zyci

ela,

• po

trafi

pow

tórz

yć z

dani

e lu

b op

inię

oso

by, k

tóra

w

cześ

niej

wyp

owia

dała

się

na

dany

tem

at,

• od

pow

iada

na

pyta

nia

nauc

zyci

ela,

• ch

ce s

łuch

ać w

ypow

iedz

i inn

ych,

• za

pam

iętu

je i 

wyk

onuj

e po

lece

nia

nauc

zyci

ela,

• ok

azuj

e sz

acun

ek in

nym

w c

zasi

e ic

h w

ypow

iedz

i, •

grze

czni

e zw

raca

się

do

rozm

ówcy

,•

stos

uje

popr

awne

i ku

ltura

lne

zwro

ty w

 rozm

owie

,•

rozp

ozna

je i n

azyw

a em

ocje

wła

sne

oraz

inny

ch o

sób,

• op

owia

da o

 tym

, co

czuj

e i c

o m

yśli

na p

odst

awie

w

ypow

iedz

i inn

ych

osób

, wła

snyc

h pr

zeży

ć, z

acho

-w

ań lu

b ilu

stra

cji,

a ta

kże

obse

rwac

ji,•

star

a si

ę za

pano

wać

nad

tym

, ja

k si

ę za

chow

uje

w d

anym

mom

enci

e po

d w

pływ

em e

moc

ji,•

pode

jmuj

e pr

óby

zapr

ezen

tow

ania

wła

sneg

o zd

a-ni

a na

pod

any

tem

at,

• po

trafi

pop

rosi

ć o 

pom

oc r

ówie

śnik

a, n

aucz

ycie

la

lub

inną

oso

bę,

• po

trafi

naz

wać

wła

sne

potr

zeby

, •

zwra

ca s

ię k

ultu

raln

ie d

o ro

zmów

cy,

• pa

mię

ta p

ozna

ne w

yraz

y, zw

roty

, poj

ęcia

i ich

uży

wa,

• ud

ziel

a od

pow

iedz

i na

pros

te p

ytan

ia d

otyc

zące

wy-

bran

ego

tem

atu,

np.

prz

eczy

tane

go te

kstu

,•

form

ułuj

e pr

oste

pyt

ania

dot

yczą

ce w

ybra

nego

tem

atu,

• w

ypow

iada

się

z ró

żną

into

nacj

ą: w

yżej

, niż

ej, c

isze

j, gł

ośni

ej, w

 zal

eżno

ści o

d re

guły

pod

anej

prz

ez n

a-uc

zyci

ela

lub

rów

ieśn

ików

,

• an

aliz

uje

wyp

owie

dzi

rów

ieśn

ików

i n

aucz

ycie

la,

potr

afi z

 nic

h w

ycią

gnąć

wni

oski

,•

słuc

ha w

 sku

pien

iu w

ypow

iedz

i rów

ieśn

ików

i in

-ny

ch o

sób,

• po

dejm

uje

prób

y sa

mod

ziel

nego

uło

żeni

a py

tań,

• z 

uwag

ą i z

aang

ażow

anie

m sł

ucha

pol

eceń

nau

czy-

ciel

a, z

apam

iętu

je i 

rozu

mie

wsz

ystk

ie p

olec

enia

,•

potr

afi z

achę

cać

inny

ch d

o sł

ucha

nia,

z u

wag

ą i z

a-an

gażo

wan

iem

słuc

ha cz

ytan

ych

teks

tów

lite

rack

ich,

•

mot

ywuj

e in

nych

do

posz

anow

ania

i w

ysłu

chan

ia

osob

y, k

tóra

się

wyp

owia

da,

• sa

mod

ziel

nie

wyc

isza

się

i sk

upia

uw

agę

na o

sobi

e,

któr

a za

czyn

a m

ówić

,•

potr

afi z

apre

zent

ować

odm

ienn

e zd

anie

niż

kol

ega,

• w

ypow

iada

się

w n

awią

zani

u do

teg

o, c

o po

wie

-dz

iała

na

dany

tem

at in

na o

soba

, lub

do

tego

, co

zost

ało

zapr

ezen

tow

ane

w m

ater

iale

aud

ialn

ym,

• st

ara

się

zain

tere

sow

ać w

ypow

iedz

ią i

nne

osob

y,

używ

a pr

zy t

ym z

wro

tów

typ

u: p

osłu

chaj

cie,

mam

w

iado

moś

ć, o

pow

iem

wam

coś c

ieka

weg

o,•

mów

i inn

ym o

sobo

m m

iłe rz

eczy

,•

wsk

azuj

e na

róż

nice

mię

dzy

emoc

jam

i w

łasn

ymi

oraz

inny

ch o

sób,

• na

ślad

uje

zach

owan

ia in

nych

,•

prze

wid

uje,

jaki

e em

ocje

moż

e w

ywoł

ać s

woi

m z

a-ch

owan

iem

,•

zaw

sze

panu

je n

ad sw

oim

zac

how

anie

m p

od w

pły-

wem

em

ocji,

• za

wsz

e pr

osi o

 pom

oc w

 syt

uacj

i, w

 któ

rej s

obie

nie

ra

dzi,

• po

trafi

naz

wać

wła

sne

potr

zeby

i po

dać

ich

źród

ła,

• za

wsz

e zw

raca

się

do

rozm

ówcy

w k

ultu

raln

y i w

ła-

ściw

y dl

a da

nej s

ytua

cji s

posó

b,

Page 16

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

16

• na

byw

anie

wia

dom

ości

i u

mie

jętn

ości

dot

yczą

-cy

ch d

ekod

owan

ia i

nfor

mac

ji, c

zyta

nia

inst

rukc

ji ob

razk

owyc

h,•

naby

wan

ie w

iado

moś

ci i 

umie

jętn

ości

dot

yczą

cych

ko

dow

ania

info

rmac

ji,•

wdr

ażan

ie d

o um

ieję

tneg

o i s

praw

nego

odc

zyty

wa-

nia

upro

szcz

onyc

h ry

sunk

ów, p

ikto

gram

ów, z

nakó

w

info

rmac

yjny

ch i 

napi

sów

, któ

re z

najd

ują

się

w n

aj-

bliż

szym

oto

czen

iu,

• na

byw

anie

um

ieję

tnoś

ci g

loba

lneg

o cz

ytan

ia im

ion,

na

zw p

rzed

mio

tów

, roś

lin, z

wie

rząt

i os

ób,

• na

byw

anie

i 

posz

erza

nie

wia

dom

ości

na

te

mat

w

szys

tkic

h lit

er a

lfabe

tu,

• na

byw

anie

um

ieję

tnoś

ci

nazy

wan

ia

i ro

zpoz

na-

wan

ia li

ter

oraz

wsk

azyw

ania

róż

nic

w z

apis

ie li

ter

i w w

ymow

ie g

łose

k,•

pogł

ębia

nie

wia

dom

ości

i s

praw

nośc

i do

tycz

ącej

św

iado

meg

o po

sług

iwan

ia si

ę po

jęci

ami: w

yraz

, gło

-sk

a, li

tera

, syl

aba,

zdan

ie,

• na

byw

anie

i ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

czy

tani

a pr

o-st

ych

wyr

azów

i zd

ań,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

czy

tani

a ze

zro

zum

ieni

em

krót

kich

, pro

styc

h te

kstó

w,

• na

byw

anie

i roz

wija

nie

umie

jętn

ości

pisa

nia

liter

i po-

łącz

eń m

iędz

y lit

eram

i zgo

dnie

z za

sada

mi k

alig

rafii

,•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci p

isan

ia w

yraz

ów i 

pros

tych

, kr

ótki

ch z

dań,

• w

draż

anie

do

dbał

ości

o p

opra

wno

ść e

stet

yczn

ą pi

sma,

• ro

zwija

nie

i pog

łębi

anie

zai

nter

esow

ania

lite

ratu

rą

dzie

cięc

ą,•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci sł

ucha

nia

czyt

anyc

h ut

wo-

rów

ze

zroz

umie

niem

,•

pobu

dzan

ie i

 roz

wija

nie

akty

wno

ści

czyt

elni

czej

i z

aint

eres

owan

ia c

zyta

niem

,•

wdr

ażan

ie d

o po

dejm

owan

ia s

amod

ziel

nych

pró

b cz

ytan

ia l

ub s

amod

ziel

nego

czy

tani

a fra

gmen

tów

lu

b ca

łych

lekt

ur,

• ro

zwija

nie

i pog

łębi

anie

akt

ywne

go w

ypow

iada

nia

się

w fo

rmie

ges

tu i 

mim

iki,

• ks

ztał

ceni

e ro

zum

ieni

a um

owne

go zn

acze

nia r

ekw

izyt

u w

 czas

ie sc

enek

dra

mow

ych,

prz

edst

awie

ń te

atra

lnyc

h,

• tw

orzy

opo

wia

dani

e na

pod

staw

ie h

isto

ryje

k ob

-ra

zkow

ych,

• op

isuj

e w

yglą

d pl

akat

u, z

djęc

ia,

ilust

racj

i z 

prze

-w

agą

wym

ieni

ania

ele

men

tów

zna

jduj

ącyc

h si

ę na

w

ybra

nej f

orm

ie p

rzek

azu,

• op

owia

da o

 wła

snyc

h pr

zeży

ciac

h, d

ośw

iadc

ze-

niac

h, o

bser

wac

jach

, •

uczy

się

na p

amię

ć ro

li bo

hate

ra w

 prz

edst

awie

niu,

• op

owia

da o

 prz

ygod

ach

boha

tera

lite

rack

iego

,•

potr

afi p

rzyt

oczy

ć na

jważ

niej

sze

wyd

arze

nia

i syt

u-ac

je w

 utw

orze

, pod

ejm

uje

prób

y od

nies

ieni

a w

ar-

tośc

i pły

nący

ch z

 lite

ratu

ry d

o w

łasn

ych

dośw

iad-

czeń

i ży

cia

codz

ienn

ego,

• po

trafi

zak

odow

ać in

form

ację

w fo

rmie

kom

unik

a-tu

nie

wer

baln

ego

i wer

baln

ego,

np.

z w

ykor

zyst

a-ni

em te

chni

k pl

asty

czny

ch,

• po

trafi

odt

war

zać

poda

ne k

ody

wer

baln

ie i 

niew

er-

baln

ie,

• po

trafi

nar

ysow

ać s

ymbo

l lub

sym

bole

, któ

re c

oś

znac

zą i

 sta

now

ią z

akod

owan

ą in

form

ację

, np

. sł

ońce

– d

obry

hum

or,

• od

czyt

uje

info

rmac

je p

rzek

azyw

ane

za p

omoc

ą zn

aków

dro

gow

ych

oraz

inny

ch z

nakó

w i 

sym

boli,

• cz

yta

inst

rukc

ję o

braz

kow

ą,•

prow

adzi

rozm

owy

na te

mat

y zw

iąza

ne z

 wła

snym

i do

świa

dcze

niam

i lub

życ

iem

szk

oły,

• zn

a i r

ozró

żnia

wsz

ystk

ie li

tery

alfa

betu

,•

rozu

mie

różn

ice

w z

apis

ie i 

brzm

ieni

u lit

er,

• w

ie, ż

e im

iona

i na

zwis

ka p

isze

się

wie

lką

liter

ą,•

dzie

li w

yraz

y na

gło

ski i

 syl

aby,

wsk

azuj

e m

iejs

ce

głos

ki w

 wyr

azie

(nag

łos,

śród

głos

, wyg

łos)

,•

świa

dom

ie s

tosu

je p

ojęc

ia: w

yraz

, gło

ska,

lite

ra, s

y-la

ba, z

dani

e, i 

wsk

azuj

e ró

żnic

e m

iędz

y ty

mi p

oję-

ciam

i,•

odcz

ytuj

e pr

oste

wyr

azy

i zda

nia,

• od

czyt

uje

krót

kie

teks

ty sk

łada

jące

się

z po

znan

ych

liter

,•

czyt

a gl

obal

nie

wyr

azy,

• w

skaz

uje

elem

enty

na

obra

zku

po p

rzec

zyta

niu

py-

tani

a,•

dory

sow

uje

elem

enty

obr

azka

po

prze

czyt

aniu

te-

mat

u lu

b kr

ótki

ej, p

rost

ej in

stru

kcji,

• sa

mod

ziel

nie

dąży

do

posz

erza

nia

wła

sneg

o sł

ow-

nika

poj

ęć,

• sa

mod

ziel

nie

budu

je w

ypow

iedz

i na

okre

ślony

tem

at,

wzb

ogac

ając

je o

 wła

sne

dośw

iadc

zeni

a i p

rzyk

łady

,•

udzi

ela

odpo

wie

dzi n

a py

tani

a pr

oble

mow

e i p

o-de

jmuj

e pr

óby

uzas

adni

enia

sw

ojej

odp

owie

dzi,

• fo

rmuł

uje

pyta

nia

o ch

arak

terz

e pr

oble

mow

ym,

potr

afi z

adać

dod

atko

we

pyta

nia

rozm

ówcy

na

now

y, n

iezn

any

tem

at,

• op

owia

da h

isto

ryjk

i obr

azko

we

z uw

zglę

dnie

niem

w

ielu

szc

zegó

łów

,•

sam

odzi

elni

e st

osuj

e w

łaśc

iwą

into

nacj

ę w

 cza

sie

ustn

ej w

ypow

iedz

i, •

pode

jmuj

e pr

óby

recy

tacj

i wie

rszy

lub

frag

men

tów

pr

ozy,

• sz

czeg

ółow

o op

isuj

e w

yglą

d pl

akat

u, z

djęc

ia,

ilu-

stra

cji,

w s

woj

ej w

ypow

iedz

i uw

zglę

dnia

wła

sną

subi

ekty

wną

oce

nę d

zieł

a lu

b ob

razu

, •

opow

iada

o w

łasn

ych

prze

życi

ach,

doś

wia

dcze

niac

h,

obse

rwac

jach

itp.

, odw

ołuj

ąc s

ię d

o do

świa

dcze

ń in

-ny

ch o

sób

lub

różn

orod

nych

sytu

acji ż

ycio

wyc

h,•

spra

wni

e i z

 zaa

ngaż

owan

iem

recy

tuje

teks

t sw

ojej

ro

li w

 prz

edst

awie

niu,

• op

owia

da

o pr

zygo

dach

bo

hate

ra

liter

acki

ego,

po

trafi

prz

ytoc

zyć

najw

ażni

ejsz

e w

ydar

zeni

a i 

sy-

tuac

je w

 utw

orze

, kom

entu

je i 

anal

izuj

e zd

arze

nia,

za

chow

ania

, o k

tóry

ch s

ię w

ypow

iada

,•

odcz

ytuj

e i k

onst

ruuj

e in

form

acje

prz

ekaz

ywan

e za

po-

moc

ą zn

aków

dro

gow

ych

oraz

inny

ch zn

aków

i sym

boli,

• tw

orzy

sam

odzi

elni

e kr

ótki

e in

stru

kcje

obr

azko

we,

• cz

yta

pros

te d

ialo

gi z

 odp

owie

dnią

into

nacj

ą i m

o-du

lacj

ą gł

osu,

• sa

mod

ziel

nie

czyt

a fra

gmen

ty le

ktur

lub

całe

lekt

ury,

• uk

łada

pro

ste

pyta

nia

do p

rzec

zyta

nego

teks

tu,

• od

pow

iada

na

pyta

nia

prob

lem

owe

doty

cząc

e fra

g-m

entu

prz

eczy

tane

go te

kstu

,•

pisz

e z 

pam

ięci

kró

tkie

wie

rsze

i ry

mow

anki

,•

pisz

e ze

słu

chu

wyr

azy

i pro

ste,

kró

tkie

zda

nia,

• za

wsz

e sk

upia

uw

agę

w c

zasi

e cz

ytan

ia,

• za

wsz

e pi

sze

este

tycz

nie

i pop

raw

nie,

• sa

mod

ziel

nie

czyt

a fr

agm

enty

pol

econ

ych

prze

z na

uczy

ciel

a le

ktur

,

Page 17

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

17

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

św

iado

meg

o po

sług

iwa-

nia

się

rekw

izyt

em w

 cza

sie

wys

tępó

w, w

 odg

ryw

a-ny

ch s

cenk

ach,

• na

byw

anie

i r

ozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci t

wór

czeg

o m

yśle

nia

i wym

yśla

nia

opow

iada

ń tw

órcz

ych,

•

zach

ęcan

ie d

o ud

ział

u w

 zab

awac

h te

atra

lnyc

h,•

akty

wiz

owan

ie d

o św

iado

meg

o ilu

stro

wan

ia m

imi-

ką, g

este

m, r

uche

m z

acho

wań

boh

ater

ów li

tera

c-ki

ch lu

b w

ymyś

lony

ch,

• po

głęb

iani

e um

ieję

tnoś

ci o

dtw

arza

nia

z pa

mię

ci

frag

men

tów

lub

cały

ch te

kstó

w,

• na

byw

anie

wia

dom

ości

i u

mie

jętn

ości

dot

yczą

-cy

ch ró

żnic

w ty

m c

o do

bre,

a c

o zł

e,•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci p

rosz

enia

o p

omoc

i w

ła-

ściw

ego

zach

owan

ia s

ię w

 syt

uacj

i nie

bezp

iecz

nej,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

naz

ywan

ia i

 roz

różn

iani

a do

bra

i zła

w k

onta

ktac

h z 

rów

ieśn

ikam

i,•

rozw

ijani

e um

ieję

tnoś

ci u

nika

nia

konfl

iktó

w i 

czy-

nien

ia d

obra

w c

odzi

enny

ch k

onta

ktac

h z 

rów

ieśn

i-ka

mi i

 z d

oros

łym

i,•

rozw

ijani

e ak

tyw

nego

dzi

ałan

ia n

a rz

ecz

osób

po-

trze

bują

cych

pom

ocy,

•

pogł

ębia

nie

zroz

umie

nia,

czy

m je

st o

dwag

a i m

ą-dr

ość,

i w

 jak

i sp

osób

obj

awia

ją s

ię t

e w

arto

ści

w c

odzi

enny

m ż

yciu

,•

pogł

ębia

nie

rozu

mie

nia

i st

osow

ania

w c

odzi

en-

nym

życ

iu z

asad

pra

wdy

i uc

zciw

ości

wob

ec s

ame-

go s

iebi

e i d

rugi

ego

czło

wie

ka,

• na

byw

anie

um

ieję

tnoś

ci i

 wzb

udza

nie

potr

zeby

kr

eaty

wne

go i 

twór

czeg

o m

yśle

nia,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

wsp

ólne

j zab

awy

w g

rupi

e ró

wie

śnic

zej

i utr

zym

ywan

ia d

obry

ch r

elac

ji z 

ró-

wie

śnik

ami,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

wsp

ółpr

acy

w g

rupi

e i z

espo

le,

• po

szer

zani

e re

pert

uaru

za

chow

ań

zwią

zany

ch

z be

zpie

czny

m r

eago

wan

iem

w s

ytua

cjac

h za

gro-

żeni

a zd

row

ia i 

życi

a w

łasn

ego

oraz

inny

ch o

sób,

• ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

sto

sow

ania

się

do

usta

lo-

nych

zas

ad,

prze

strz

egan

ia k

ontr

aktu

kla

sow

ego,

w

ypeł

nian

ia o

bow

iązk

ów u

czni

a i 

posz

anow

ania

pr

aw ró

wie

śnik

ów,

• cz

yta

pros

te, k

rótk

ie d

ialo

gi,

• pr

zepi

suje

bez

błęd

nie

pros

te, k

rótk

ie w

yraz

y i z

da-

nia

wra

z ze

zna

kam

i int

erpu

nkcy

jnym

i,•

pisz

e w

yraz

y i k

rótk

ie z

dani

a z 

pam

ięci

,•

podp

isuj

e ob

razk

i,•

dopi

suje

zak

ończ

enia

zda

ń,•

pisz

e ks

ztał

tne

liter

y, m

ieśc

i się

w li

niat

urze

,•

popr

awni

e łą

czy

liter

y w

 wyr

azie

,•

wyr

óżni

a w

yraz

y w

 zda

niac

h,•

potr

afi s

kupi

ć uw

agę

w c

zasi

e cz

ytan

ia,

• słu

cha

czyt

anyc

h ut

wor

ów,

• in

tere

suje

się

czy

tani

em, z

adaj

e py

tani

a do

tycz

ące

ksią

żek,

pro

si ro

dzic

ów lu

b in

ne o

soby

o p

rzec

zyta

-ni

e ks

iążk

i,•

pode

jmuj

e pr

óby

sam

odzi

elne

go c

zyta

nia

frag

-m

entó

w k

siąż

ek d

la d

ziec

i lub

cza

sopi

sm d

ziec

ię-

cych

, lub

inny

ch m

ater

iałó

w c

zyte

lnic

zych

,•

potr

afi k

orzy

stać

z z

eszy

tu ć

wic

zeń,

pod

ręcz

nika

or

az in

nych

pom

ocy

dyda

ktyc

znyc

h,•

potr

afi il

ustr

ować

ges

tem

lub

mim

iką

emoc

je, p

rze-

życi

a or

az w

ysył

ać c

zyte

lne

dla

inny

ch k

omun

ikat

y,

robi

to ś

wia

dom

ie,

• św

iado

mie

po

sług

uje

się

rekw

izyt

em

w 

czas

ie

prze

dsta

wie

nia,

• ch

ętni

e bi

erze

udz

iał w

 zab

awac

h te

atra

lnyc

h or

az

prze

dsta

wie

niac

h i w

ystę

pach

,•

ukła

da w

łasn

e kr

ótki

e hi

stor

yjki

i op

owia

dani

a,•

star

a si

ę w

ymyś

lić in

ne z

akoń

czen

ie b

ajki

lub

ukła

-da

cią

g da

lszy

opo

wia

dani

a, b

ajki

,•

ukła

da k

rótk

ie ry

mow

anki

,•

odtw

arza

z pa

mię

ci fr

agm

enty

lub

cało

ść te

kstó

w,

• ro

zpoz

naje

, na

zyw

a i 

poda

je p

rzyk

łady

dob

rego

i z

łego

zac

how

ania

wob

ec ró

wie

śnik

ów,

• po

dejm

uje

prób

y za

łago

dzen

ia k

onfli

któw

i po

ko-

jow

ego

rozw

iąza

nia

prob

lem

ów,

• w

ymie

nia

osob

y, d

o kt

óryc

h na

leży

zw

raca

ć si

ę o 

pom

oc w

 okr

eślo

nych

syt

uacj

ach

zagr

ożen

ia

i w  r

azie

nie

bezp

iecz

eńst

wa,

• w

ymie

nia

spos

oby

i for

my

posz

ukiw

ania

pom

ocy,

be

zpie

czne

dla

dzi

ecka

,

• za

wsz

e z 

uwag

ą sł

ucha

czy

tany

ch u

twor

ów: b

aśni

, w

iers

zy, o

pow

iada

ń,

• po

siada

wła

sny

zbió

r prz

eczy

tany

ch k

siąże

k dl

a dz

ieci

,•

wym

yśla

wła

sne

hist

oryj

ki o

braz

kow

e,•

świa

dom

ie i 

celo

wo

prze

kazu

je k

omun

ikat

y do

ty-

cząc

e em

ocji,

nas

troj

ów,

prze

żyć,

wyk

orzy

stuj

ąc

gest

y, m

imik

ę, re

kwiz

yty,

ruch

y,•

wym

yśla

inne

, now

e, m

ożliw

ości

wyk

orzy

stan

ia re

-kw

izyt

u w

 prz

edst

awie

niu,

• św

iado

mie

i cel

owo

posł

uguj

e si

ę re

kwiz

ytem

w c

za-

sie

prze

dsta

wie

nia,

• po

trafi

zap

ropo

now

ać w

łasn

ą za

baw

ę te

atra

lną,

•

szyb

ko

i sp

raw

nie

wci

ela

się

w 

rolę

bo

hate

ra

w p

rzed

staw

ieni

u,•

sam

odzi

elni

e zg

łasz

a się

do

udzi

ału

w z

abaw

ach

te-

atra

lnyc

h or

az w

 prz

edst

awie

niac

h i w

ystę

pach

,•

pode

jmuj

e pr

óby

ukła

dani

a w

iers

zykó

w,

baje

k,

opow

iada

ń,

• w

ymyś

la in

ne za

końc

zeni

a lu

b ci

ąg d

alsz

y ba

jki, t

wo-

rząc

dia

logi

i w

prow

adza

jąc

now

ych

boha

teró

w,

• tr

afni

e i u

mie

jętn

ie w

yraż

a ru

chem

, ges

tem

, mim

i-ką

zac

how

ania

boh

ater

ów li

tera

ckic

h i b

ohat

erów

in

nych

wym

yślo

nych

his

torii

,•

pode

jmuj

e pr

óby

recy

tacj

i w

iers

zy o

raz

frag

men

-tó

w p

rozy

,•

pode

jmuj

e pr

óby w

ymyś

lani

a słó

w d

o zn

anyc

h m

elod

ii,•

zaw

sze

zach

owuj

e si

ę ko

leże

ńsko

i ch

ętni

e ud

ziel

a po

moc

y in

nym

, •

nie

kłam

ie,

• po

trafi

sam

odzi

elni

e do

strz

ec i 

wym

ieni

ć za

groż

enia

be

zpie

czeń

stw

a, ja

kie

wys

tępu

ją w

 now

ym m

iejs

cu,

• st

aje

w o

bron

ie s

łabs

zych

,•

poda

je p

rzyk

łady

złe

go i 

dobr

ego

zach

owan

ia w

obec

ró

wie

śnik

ów,

• ła

godz

i kon

flikt

y w

 gru

pie,

sta

ra s

ię b

yć ro

zjem

cą,

• st

ara

się

daw

ać in

nym

rów

ieśn

ikom

prz

ykła

dy w

ła-

ściw

ego

zach

owan

ia w

 różn

ych

sytu

acja

ch,

• po

dejm

uje

prób

y ud

ziel

ania

pie

rwsz

ej p

omoc

y,•

sam

odzi

elni

e de

klar

uje

chęć

pom

ocy

nauc

zyci

elow

i lu

b ró

wie

śnik

om,

• za

wsz

e po

rząd

kuje

sw

oje

mie

jsce

pra

cy,

Page 18

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

18

• po

głęb

iani

e i u

trw

alan

ie u

mie

jętn

ości

kul

tura

lneg

o za

chow

ania

zar

ówno

w s

zkol

e, ja

k i w

 tea

trze

, kin

ie,

podc

zas z

abaw

y, a 

takż

e w

 inny

ch sy

tuac

jach

w ż

yciu

,•

rozw

ijani

e i 

pogł

ębia

nie

umie

jętn

ości

św

iado

meg

o,

grze

czne

go z

wra

cani

a się

do

inny

ch o

sób

w s

zkol

e,

w d

omu

i na

ulic

y or

az w

 inny

ch sy

tuac

jach

życi

owyc

h,•

uśw

iada

mia

nie

war

tośc

i, ja

ką je

st r

odzi

na w

 życ

iu

każd

ego

czło

wie

ka, o

raz

war

tośc

i, kt

óre

wyn

ikaj

ą z 

przy

nale

żnoś

ci d

o ro

dzin

y,•

uśw

iada

mia

nie

i wdr

ażan

ie d

o ak

tyw

nego

wyp

eł-

nian

ia o

bow

iązk

ów w

obec

rod

ziny

zgo

dnie

z w

ła-

snym

i moż

liwoś

ciam

i, •

pogł

ębia

nie

rozu

mie

nia

potr

zeby

byc

ia w

 życ

iu a

k-ty

wny

m c

złow

ieki

em, r

ówni

eż w

 syt

uacj

ach

trud

-ny

ch, t

akic

h ja

k np

. cho

roba

, tru

dnoś

ci z

 por

usza

-ni

em s

ię,

• ro

zwija

nie

wła

snyc

h za

inte

reso

wań

i p

ogłę

bian

ie

pocz

ucia

wła

snej

war

tośc

i,•

naby

wan

ie w

iado

moś

ci i 

umie

jętn

ości

orie

ntow

a-ni

a si

ę w

 war

tośc

i pi

enię

dzy

będą

cych

wyn

agro

-dz

enie

m z

a pr

acę,

• uk

azyw

anie

kon

iecz

nośc

i roz

umie

nia

i dos

toso

wy-

wan

ia w

łasn

ych

ocze

kiw

ań d

o re

alió

w e

kono

mic

z-ny

ch ro

dzin

y,•

posz

erza

nie

i pog

łębi

anie

wie

dzy

na t

emat

mie

jsc

i sp

osob

ów o

rgan

izow

ania

bez

piec

znej

zab

awy,

a 

przy

tym

uni

kani

a m

ożliw

ych

zagr

ożeń

z t

ym

zwią

zany

ch,

• po

szer

zani

e i p

ogłę

bian

ie w

iedz

y na

tem

at p

racy

st

raża

ka, p

olic

jant

a, le

karz

a, w

eter

ynar

za,

• na

byw

anie

wie

dzy

na t

emat

wła

ściw

ego

spos

obu

wzy

wan

ia n

a po

moc

słu

żb p

ogot

owia

, pol

icji,

str

a-ży

poż

arne

j,•

naby

wan

ie w

iado

moś

ci n

a te

mat

wła

snej

nar

odo-

woś

ci, p

atrio

tyzm

u, w

 tym

rów

nież

zw

iązk

ów z

 re-

gion

em i 

wła

sną

mie

jsco

woś

cią,

•

naby

wan

ie w

iado

moś

ci i 

umie

jętn

ości

naz

ywan

ia

i roz

pozn

awan

ia g

odła

, flag

i i sy

mbo

li na

rodo

wyc

h,

a ta

kże

flagi

i hy

mnu

Uni

i Eur

opej

skie

j.

• w

ymie

nia

spos

oby

i for

my

posz

ukiw

ania

pom

ocy,

be

zpie

czne

dla

dzi

ecka

,•

bez

pros

zeni

a o 

pom

oc p

omag

a in

nym

dzi

ecio

m,

• st

ara

się sk

rupu

latn

ie w

ypeł

niać

obo

wią

zki d

yżur

nego

,•

pam

ięta

o p

orzą

dkow

aniu

mie

jsca

pra

cy,

• un

ika

bóje

k, s

prze

czek

i ni

epor

ozum

ień,

• po

trafi

prz

ytoc

zyć

w o

kreś

lony

ch s

ytua

cjac

h pr

zy-

kład

wła

ściw

ego

zach

owan

ia,

• po

trafi

naz

wać

błą

d, j

aki

pope

łnił

w z

acho

wan

iu

wob

ec d

rugi

ego

czło

wie

ka,

• po

trafi

roz

pozn

ać z

łe, z

agra

żają

ce, z

acho

wan

ie in

-ne

go c

złow

ieka

wob

ec s

iebi

e,•

popr

awni

e ro

zpoz

naje

wła

ściw

e i n

iew

łaśc

iwe

za-

chow

ania

inny

ch o

sób,

w ty

m ró

wie

śnik

ów,

• sa

mod

ziel

nie

przy

znaj

e się

do

kłam

stw

a i p

rzep

rasz

a,•

poda

je p

rzyk

ład

kłam

stw

a i 

jego

neg

atyw

nych

sk

utkó

w,

• sa

mod

ziel

nie

stos

uje

w ro

zmow

ach

z in

nym

i zw

ro-

ty g

rzec

znoś

ciow

e: d

zień

dob

ry,

dzię

kuję

, pr

oszę

, pr

zepr

asza

m it

p.•

wym

ieni

a m

iejs

ca, w

 któ

rych

moż

na lu

b ni

e w

olno

si

ę ba

wić

,•

kultu

raln

ie za

chow

uje

się

w m

iejs

cach

pub

liczn

ych,

•

opow

iada

o s

woj

ej r

odzi

nie

oraz

o r

elac

jach

, jak

ie

w n

iej p

anuj

ą,•

wym

ieni

a sw

oje

obow

iązk

i wob

ec ro

dzin

y,•

potr

afi w

ybra

ć in

tere

sują

ce d

la s

iebi

e ro

dzaj

e ak

-ty

wno

ści,

• w

ie,

że m

oże

dzie

lić a

ktyw

ność

z r

ówie

śnik

ami,

któr

ych

akty

wno

ść je

st o

gran

iczo

na z

e w

zglę

du n

a ch

orob

ę lu

b ni

epeł

nosp

raw

ność

,•

wie

, czy

m s

ię in

tere

suje

, naz

ywa

i wym

ieni

a sw

oje

zain

tere

sow

ania

,•

potr

afi n

azw

ać s

woj

e m

ocne

str

ony

i do

strz

ega

umie

jętn

ości

i zd

olno

ści,

jaki

e po

siad

a,•

opis

uje,

jaką

war

tość

ma

oszc

zędz

anie

pie

nięd

zy,

• po

trafi

pow

iedz

ieć,

ską

d si

ę bi

orą

pien

iądz

e,•

potr

afi z

rezy

gnow

ać z

 rze

czy,

któ

rych

cen

a w

ykra

-cz

a po

nad

real

ia e

kono

mic

zne

rodz

iny,

• op

owia

da,

na c

zym

pol

ega

prac

a st

raża

ka,

poli-

cjan

ta, w

eter

ynar

za, p

olic

jant

a, le

karz

a,

• da

je p

rzyk

ład

wła

ściw

ego

zach

owan

ia,

• uc

zciw

ie p

rzyz

naje

się

do

błęd

u i p

rzep

rasz

a, u

nika

jąc

przy

tym

pon

owne

go p

opeł

nian

ia ty

ch sa

myc

h bł

ędów

,•

pode

jmuj

e pr

óby

pozy

tyw

nego

wpł

ywan

ia n

a ni

e-w

łaśc

iwe

zach

owan

ia ró

wie

śnik

ów,

• po

trafi

prz

ewid

zieć

kon

sekw

encj

e zł

ego

i zag

raża

-ją

cego

zac

how

ania

inne

go c

złow

ieka

wob

ec s

iebi

e or

az w

obec

inny

ch,

• za

wsz

e m

ówi p

raw

dę,

• za

wsz

e st

osuj

e w

 rozm

owac

h z 

inny

mi f

orm

y gr

zecz

-no

ścio

we,

•

wym

ieni

a i w

skaz

uje

mie

jsca

, w k

tóry

ch m

ożna

lub

nie

wol

no s

ię b

awić

,•

poda

je s

wój

adr

es z

amie

szka

nia

i opo

wia

da o

 naj

-ci

ekaw

szyc

h m

iejs

cach

lub

osob

ach,

któ

re m

iesz

ka-

ją w

 tej s

amej

mie

jsco

woś

ci lu

b je

j oko

licy,

• za

wsz

e ku

ltura

lnie

zac

how

uje

się

w m

iejs

cach

pu-

blic

znyc

h,•

zaw

sze

star

a si

ę w

 peł

ni w

ywią

zyw

ać z

 obo

wią

zków

w

obec

sw

ojej

rodz

iny,

• ro

zwija

sw

oje

zain

tere

sow

ania

, pot

rafi

o ni

ch o

po-

wia

dać,

• w

spół

dzia

ła z

 inny

mi d

zieć

mi w

 ram

ach

różn

orod

-ny

ch a

ktyw

nośc

i,•

wie

, że

oso

bom

cho

rym

lub

nie

pełn

ospr

awny

m

nale

ży u

dzie

lać

pom

ocy,

że

moż

na w

spól

nie

z ni

mi

dzie

lić w

iele

różn

ych

rodz

ajów

akt

ywno

ści,

• cz

ęsto

jest

inic

jato

rem

akt

ywno

ści in

nych

rów

ieśn

ików

,•

potr

afi w

ymie

nić

swoj

e m

ocne

i sła

be st

rony

i o n

ich

opow

iedz

ieć,

• in

tere

suje

się

pra

cą s

traż

aków

, pol

icja

ntów

, lek

arzy

, w

eter

ynar

zy,

• op

owia

da o

 cie

kaw

ych

mie

jsca

ch i

 wyd

arze

niac

h zw

iąza

nych

z t

rady

cjam

i i 

kultu

rą m

iejs

cow

ości

, w

 któ

rej m

iesz

ka,

• po

trafi

opo

wie

dzie

ć o 

regi

onie

, w k

tóry

m m

iesz

ka,

• zn

a i p

otra

fi sa

mod

ziel

nie

śpie

wać

pie

rwsz

ą zw

rot-

kę h

ymnu

,•

opow

iada

leg

endy

zw

iąza

ne z

 pow

stan

iem

pań

-st

wa

pols

kieg

o,•

rozp

ozna

je s

ymbo

le n

arod

owe

Pols

ki,

Page 19

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

19

• po

trafi

opo

wie

dzie

ć, w

 jak

i sp

osób

pow

inno

się

w

zyw

ać p

omoc

y,•

potr

afi o

pow

iada

ć o 

tym

, co

się

znaj

duje

w n

ajbl

iż-

szej

oko

licy

mie

jsca

jego

zam

iesz

kani

a,

• w

ymie

nia

wła

sną

naro

dow

ość

i kra

j,•

nazy

wa

regi

on P

olsk

i, w

 któ

rym

mie

szka

,•

rozp

ozna

je s

ymbo

le n

arod

owe

w ty

m g

odło

, flag

ę i s

ymbo

le n

arod

owe,

•

rozp

ozna

je h

ymn

i flag

ę U

nii E

urop

ejsk

iej;

• w

ymie

nia

nazw

y kr

ajów

sąs

iadu

jący

ch z

 Pol

ską,

• op

owia

da o

 zw

ycza

jach

lub

trad

ycja

ch i 

sym

bola

ch

char

akte

ryst

yczn

ych

dla

wyb

rany

ch k

rajó

w U

nii E

u-ro

pejs

kiej

;

W z

akre

sie

czyn

nośc

i um

ysło

wyc

h w

ażny

ch d

la u

cze-

nia

się

mat

emat

yki:

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci s

toso

wan

ia i

 tw

orze

nia

zasa

d gi

er p

lans

zow

ych,

• ro

zwija

nie

myś

leni

a m

atem

atyc

zneg

o, lo

gicz

nego

i s

trat

egic

zneg

o,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

kla

syfik

owan

ia e

lem

en-

tów

zgo

dnie

z p

odan

ym w

arun

kiem

,•

poró

wny

wan

ie p

rzed

mio

tów

pod

wzg

lęde

m w

y-ró

żnio

nej c

echy

, np.

dłu

gośc

i, m

asy,

• ro

zum

ieni

e po

jęci

a ró

wno

liczn

ości

,•

usta

lani

e ró

wno

liczn

ości

mim

o ob

serw

owan

ych

zmia

n w

 ukł

adzi

e el

emen

tów

,•

rozw

ijani

e sp

ostr

zega

wcz

ości

i uw

agi,

• ro

zwija

nie

myś

leni

a pr

zez

skoj

arze

nia,

ana

logi

ę i p

orów

nyw

anie

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

ukł

adan

ia o

biek

tów

w s

e-rie

rosn

ące

i mal

ejąc

e,•

wdr

ażan

ie d

o ro

zwią

zyw

ania

pro

blem

ów,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci o

rient

acji

prze

strz

enne

j,•

posł

ugiw

anie

się

poj

ęcia

mi:

pion

, poz

iom

, sko

s,•

wdr

ażan

ie d

o um

ieję

tnoś

ci d

ostr

zega

nia

sym

etrii

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

ryso

wan

ia d

rugi

ej p

ołow

y fig

ury

sym

etry

czne

j,••

dosk

onal

enie

spo

strz

egaw

czoś

ci i

uwag

i,••

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

dos

trze

gani

a po

wta

rzal

-ny

ch e

lem

entó

w k

odu,

••ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

ko

loro

wan

ia

obra

zka

zgod

nie

z po

dany

m k

odem

cyf

row

ym,

••ro

zwija

nie

umie

jętn

ości

kol

orow

ania

ele

men

tów

w

edłu

g po

dane

go k

odu,

• st

osuj

e po

znan

e za

sady

gie

r pla

nszo

wyc

h,•

dost

rzeg

a po

dobi

eńst

wa

i ró

żnic

e m

iędz

y pr

zed-

mio

tam

i,•

klas

yfiku

je o

biek

ty z

godn

ie z

 pod

anym

war

unki

em,

• po

rów

nuje

prz

edm

ioty

pod

wzg

lęde

m m

asy,

dług

ości

,•

poró

wnu

je li

czeb

ność

zbi

orów

,•

prze

licza

ele

men

ty w

 zbi

orze

,•

usta

la ró

wno

liczn

ość

mim

o zm

ian

obse

rwow

anyc

h w

 ukł

adzi

e el

emen

tów

,•

poró

wnu

je p

rzed

mio

ty p

od w

zglę

dem

wie

lkoś

ci,

• uk

łada

obi

ekty

w s

erii

od n

ajw

ięks

zego

do

naj-

mni

ejsz

ego

i odw

rotn

ie,

• w

skaz

uje

wyb

rany

ele

men

t w s

erii,

• na

wet

w tr

udne

j syt

uacj

i dąż

y do

wyk

onan

ia za

dani

a,

• or

ient

uje

się

na k

artc

e pa

pier

u,•

okre

śla

poło

żeni

e pr

zedm

iotó

w w

zglę

dem

sie

bie

i inn

ych

osób

,•

okre

śla p

ołoż

enie

obi

ektu

wzg

lęde

m in

nego

obi

ektu

,•

popr

awni

e uż

ywa

okre

śleń

: gór

a –

dół,

nad

– po

d,

prze

d –

za, o

bok,

po

lew

ej, p

o pr

awej

stro

nie,

• ro

zum

ie p

ojęc

ia: p

ion,

poz

iom

, sko

s,•

dost

rzeg

a sy

met

rię w

 pro

styc

h ry

sunk

ach,

• uz

upeł

nia

brak

ując

ą po

łow

ę sy

met

rycz

nego

rysu

nku,

• ry

suje

figu

rę w

 pom

niej

szen

iu i 

w p

owię

ksze

niu,

••ro

zwija

spo

strz

egaw

czoś

ć –

dost

rzeg

a za

sady

re-

gula

rnoś

ci w

ystę

pują

cych

we

wzo

rach

,••

kszt

ałci

um

ieję

tnoś

ci k

odow

ania

i o

dkod

owan

ia

wzo

rów

,••

wdr

aża

się

do p

rost

ego

prog

ram

owan

ia,

• ko

ntyn

uuje

regu

larn

y w

zór w

 szla

czka

ch i r

ozet

ach,

• po

praw

nie

prze

licza

obi

ekty

w p

rzód

i w

 tył

w z

a-kr

esie

100

,

• w

ymyś

la w

łasn

e za

sady

gie

r pla

nszo

wyc

h,•

prze

kszt

ałca

gry

pla

nszo

we,

pro

jekt

uje

wła

sne

pro-

ste

gry,

• po

daje

war

unki

kla

syfik

owan

ia o

biek

tów

,•

poda

je in

ne m

ożliw

ości

kla

syfik

owan

ia e

lem

entó

w,

• pr

zew

iduj

e ko

lejn

e el

emen

ty s

erii,

• po

trafi

okr

eślić

poł

ożen

ie e

lem

entu

w s

erii

(jego

m

iejs

ce),

• ro

zwią

zuje

pro

blem

y za

pom

ocą

inte

lekt

u,•

bezb

łędn

ie o

kreś

la s

tosu

nki

prze

strz

enne

prz

ed-

mio

tów

wzg

lęde

m o

bser

wat

ora

i w

zglę

dem

dru

-gi

ego

prze

dmio

tu,

• ro

zum

ie i s

tosu

je w

 pra

ktyc

e po

jęci

a: p

ion,

poz

iom

, sko

s,•

dost

rzeg

a sy

met

rię n

ie ty

lko

na il

ustr

acji,

• ry

suje

dru

gą p

ołow

ę zł

ożon

ej fi

gury

sym

etry

czne

j,•

kont

ynuu

je i 

proj

ektu

je c

ieka

we

i zło

żone

wzo

ry –

sz

lacz

ki, r

ozet

y,•

rysu

je i 

nazy

wa

pros

te fi

gury

geo

met

rycz

ne,

• bi

egle

prz

elic

za o

biek

ty p

owyż

ej 1

00,

• za

pisu

je

liczb

y cy

fram

i pr

zekr

acza

jący

mi

zakr

es

liczb

owy

do 1

00,

• w

skaz

uje

liczb

ę zg

odni

e z 

poda

nym

war

unki

em

w z

akre

sie

prze

krac

zają

cym

100

,•

doda

je i 

odej

muj

e w

 pam

ięci

w z

akre

sie

30 z

 prz

e-kr

ocze

niem

pro

gu d

zies

iątk

oweg

o,•

doda

je i

 ode

jmuj

e w

 pam

ięci

lic

zby

pow

yżej

30,

or

az p

ełne

dzi

esią

tki w

zak

resi

e 10

0•

rozw

iązu

je z

łożo

ne z

adan

ia t

ekst

owe

wym

agaj

ące

dwóc

h dz

iała

ń,•

wła

ściw

ie

anal

izuj

e za

dani

a te

ksto

we,

w

skaz

uje

dane

, szu

kane

,•

rozw

iązu

je za

dani

a tek

stow

e z n

iew

iado

mą –

oki

enki

em,

Page 20

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

20

••ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci d

ostr

zega

nia

regu

larn

ości

w

ystę

pują

cej w

e w

zora

ch –

ryso

wan

ie w

zoró

w.

W z

akre

sie

licze

nia

i spr

awno

ści r

achu

nkow

ych:

• do

skon

alen

ie u

mie

jętn

ości

prz

elic

zani

a i 

porz

ąd-

kow

ania

licz

b w

 zak

resi

e 10

0,•

dost

rzeg

anie

reg

ular

nośc

i dz

iesi

ątko

weg

o sy

ste-

mu

licze

nia,

• do

skon

alen

ie te

chni

ki li

czen

ia w

 zak

resi

e 30

,••

wpr

owad

zeni

e do

daw

ania

i od

ejm

owan

ia p

ełny

mi

dzie

siąt

kam

i w z

akre

sie

100,

• w

draż

anie

do

wła

ściw

ego

zapi

syw

ania

licz

b za

po-

moc

ą cy

fr,•

wdr

ażan

ie d

o w

yzna

czan

ia s

um i 

różn

ic,

• w

draż

anie

do

anal

izow

ania

treś

ci z

adań

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

rozw

iązy

wan

ia za

dań

z tre

ścią

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

mat

emat

yzow

ania

prz

ed-

staw

iony

ch s

ytua

cji,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci z

apis

ywan

ia r

ozw

iąza

ń za

dań

z tr

eści

ą za

pom

ocą

cyfr

i zn

aków

dzi

ałań

,•

wdr

ażan

ie d

o tw

orze

nia

wła

snyc

h st

rate

gii r

ozw

ią-

zyw

ania

zad

ań.

W z

akre

sie

pom

iaru

:•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

wła

ściw

ego

odm

ierz

ania

i o

dczy

tyw

ania

dłu

gośc

i, •

wdr

ażan

ie d

o po

praw

nego

zap

isyw

ania

wyn

ików

po

mia

ru,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci w

łaśc

iweg

o w

ażen

ia p

rzed

-m

iotó

w i o

dczy

tyw

ania

wyn

ików

pom

iaru

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

odm

ierz

ania

pły

nów

i od

-cz

ytyw

ania

wyn

ików

pom

iaru

, •

wdr

ażan

ie d

o w

łaśc

iweg

o za

pisy

wan

ia w

ynik

ów

pom

iaru

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

odc

zyty

wan

ia g

odzi

n na

ze

garz

e ze

wsk

azów

kam

i ora

z el

ektr

onic

znym

,••

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

wyk

onyw

ania

pro

styc

h ob

licze

ń do

tycz

ącyc

h cz

asu,

• w

draż

anie

do

wła

ściw

ego

korz

ysta

nia

z ka

lend

arza

,•

dosk

onal

enie

um

ieję

tnoś

ci o

rient

owan

ia si

ę w

 cza

sie.

W z

akre

sie

oblic

zeń

pien

iężn

ych:

• w

draż

anie

do

umie

jętn

ego

posł

ugiw

ania

się

pie

-ni

ędzm

i,

• w

ie, ż

e w

ielk

ości

i ro

zmie

szcz

enie

ele

men

tów

w z

bio-

rze

nie

wpł

ywaj

ą na

jego

licz

ebno

ść,

• za

pisu

je li

czby

cyf

ram

i w z

akre

sie

100,

• po

sług

uje

się

liczb

ą w

 asp

ekta

ch:

kard

ynal

nym

, m

iaro

wym

, por

ządk

owym

,•

wsk

azuj

e m

iejs

ce li

czby

w c

iągu

licz

bow

ym,

• w

ymie

nia

liczb

y m

niej

sze

i wię

ksze

od

poda

nej,

• ro

zkła

da li

czbę

na

skła

dnik

i,•

doda

je i 

odej

muj

e, m

anip

uluj

ąc n

a ko

nkre

tach

, •

liczy

w z

akre

sie

30,

• st

osuj

e zn

aki +

, -, =

, <

i >,

• po

praw

nie

zapi

suje

dzi

ałan

ia m

atem

atyc

zne

za p

o-m

ocą

cyfr

i zn

aków

mat

emat

yczn

ych,

•

spra

wdz

a po

praw

ność

wyk

onan

ego

dzia

łani

a za

po

moc

ą dz

iała

nia

prze

ciw

nego

,•

rozw

iązu

je p

rost

e za

dani

a te

ksto

we

prze

dsta

wio

ne

słow

nie

i za

pom

ocą

rysu

nków

,•

anal

izuj

e tr

eść

pros

tych

zad

ań te

ksto

wyc

h,•

ukła

da p

ytan

ia d

o za

dań

teks

tow

ych,

• uk

łada

zad

ania

teks

tow

e do

dzi

ałan

ia i 

ilust

racj

i,•

zapi

suje

rozw

iąza

nie

zada

nia

z tr

eści

ą, s

tosu

jąc

za-

pis

cyfr

owy

i zna

ki d

ział

ań,

• m

ierz

y dł

ugoś

ć za

pom

ocą

linijk

i,•

zna

jedn

ostk

ę dł

ugoś

ci ce

ntym

etr i

 jej z

apis

skró

tow

y,•

poró

wnu

je d

ługo

ści m

ierz

onyc

h ob

iekt

ów,

• za

pom

ocą

linijk

i rys

uje

odci

nki d

anej

dłu

gośc

i, •

posł

uguj

e si

ę w

agą

szal

kow

ą,•

waż

y pr

zedm

ioty

za

pom

ocą

odw

ażni

ków

i za

pisu

-je

wyn

ik w

ażen

ia,

• zn

a je

dnos

tkę

mas

y ki

logr

am i 

jej z

apis

skr

ótow

y,•

wie

, że

cięż

ar n

ie z

ależ

y od

wie

lkoś

ci o

biek

tu,

• zn

a je

dnos

tkę

poje

mno

ści l

itr i 

jej z

apis

skr

ótow

y,•

odm

ierz

a pł

yny

za p

omoc

ą m

iare

k,•

rozu

mie

, że

nacz

ynia

różn

ych

kszt

ałtó

w i 

wys

okoś

ci

mog

ą m

ieć

taką

sam

ą po

jem

ność

,•

wym

ieni

a i z

na k

olej

ność

wys

tępo

wan

ia d

ni t

ygo-

dnia

, naz

wy

mie

sięc

y i p

ór ro

ku,

• w

ymie

nia

nazw

y m

iesi

ęcy

wys

tępu

jący

ch

po

i prz

ed w

skaz

anym

mie

siąc

em,

• od

czyt

uje

i zap

isuj

e da

ty,

• od

czyt

uje

pods

taw

owe

dane

z ka

lend

arza

– m

iesi

ąc,

• do

strz

ega

odw

rotn

ość

doda

wan

ia i o

dejm

owan

ia,

• w

yjaś

nia

różn

icę

mię

dzy

cyfr

ą a 

liczb

ą,••

dosk

onal

i um

ieję

tnoś

ci k

odow

ania

,••

dosk

onal

i um

ieję

tnoś

ci p

rogr

amow

ania

,•

za p

omoc

ą lin

ijki r

ysuj

e pr

oste

figu

ry o

 okr

eślo

nej

dług

ości

bok

ów,

• zn

a je

dnos

tkę

dług

ości

mili

met

r i je

j skr

ót,

• od

czyt

uje

dług

ości

w c

enty

met

rach

i m

ilim

etra

ch,

• zn

a je

dnos

tkę

mas

y gr

am i 

jej s

krót

,•

odcz

ytuj

e w

ynik

i waż

enia

w k

ilogr

amac

h i g

ram

ach,

• w

ykon

uje

pros

te o

blic

zeni

a do

tycz

ące

upły

wu

cza-

su, z

wią

zane

z d

niam

i tyg

odni

a, m

iesi

ącam

i,•

wyk

onuj

e pr

oste

obl

icze

nia

kale

ndar

zow

e,•

zna

poję

cie

min

uta,

• od

czyt

uje

godz

iny

i min

uty

na ze

garz

e ze

wsk

azów

-ka

mi i

 ele

ktro

nicz

nym

, •

sam

odzi

elni

e w

ykon

uje

pros

te o

blic

zeni

a cz

asow

e,•

zna

spos

oby

zapi

syw

ania

cza

su z

a po

moc

ą go

dzin

i m

inut

,•

wyk

onuj

e pr

oste

obl

icze

nia

zega

row

e,•

zast

ępuj

e gr

osze

mon

etam

i o w

ięks

zym

nom

inal

e,•

prze

wid

uje,

czy

wys

tarc

zy m

u pi

enię

dzy

na z

akup

to

war

u,•

umie

jętn

ie p

lanu

je z

akup

y,•

posi

ada

wie

le in

form

acji

na t

emat

zw

ierz

ąt w

ystę

-pu

jący

ch w

 om

awia

nych

śro

dow

iska

ch,

• in

tere

suje

się

św

iate

m ro

ślin

i zw

ierz

ąt,

• ro

zpoz

naje

i na

zyw

a dr

zew

a liś

cias

te i 

igla

ste

oraz

ic

h ow

oce

i liś

cie,

• po

siad

a or

ient

ację

w n

ajbl

iższ

ym te

reni

e,•

zna

pods

taw

owe

kier

unki

geo

grafi

czne

,•

posi

ada

wie

le in

form

acji

na te

mat

opi

eki n

ad z

wie

-rz

ętam

i i p

row

adze

nia

hodo

wli,

• sa

mod

ziel

nie

prow

adzi

obs

erw

ację

wzr

ostu

rośl

iny,

•

w c

ieka

wy

spos

ób o

pow

iada

o p

rzyg

otow

ania

ch

zwie

rząt

do

zim

y,•

wym

ieni

a pt

aki o

dlat

ując

e na

zim

ę do

cie

płyc

h kr

a-jó

w i 

ptak

i prz

ylat

ując

e do

Pol

ski,

• po

siad

a w

iele

info

rmac

ji na

tem

at z

mia

n za

chod

zą-

cych

w p

rzyr

odzi

e w

 rożn

ych

pora

ch ro

ku,

• op

owia

da, j

ak d

ocho

dzi d

o za

pyle

nia

kwia

tów

,

Page 21

Cele szczegółowe kształcenia i wychowania wraz z oczekiwanymi osiągnięciami ucznia

21

• w

draż

anie

do

rozr

óżni

ania

nom

inał

ów w

 ban

knot

ach

i mon

etac

h, w

ykaz

ywan

ie ró

żnic

w ic

h sil

e na

byw

czej

,•

kszt

ałce

nie

umie

jętn

ości

pla

now

ania

i do

kony

wa-

nia

zaku

pów

,•

zapo

znan

ie z 

poję

ciem

dłu

gu i k

onie

czno

ścią

jego

spła

-ce

nia.

W z

akre

sie

rozu

mie

nia

i pos

zano

wan

ia ś

wia

ta r

oślin

i z

wie

rząt

:•

wdr

ażan

ie d

o po

szan

owan

ia św

iata

rośl

in i 

zwie

rząt

,•

wdr

ażan

ie d

o um

ieję

tnej

obs

erw

acji

przy

rody

,•

wdr

ażan

ie d

o ro

zpoz

naw

ania

i n

azyw

ania

roś

lin

i zw

ierz

ąt ż

yjąc

ych

w p

arku

, les

ie, w

 sadz

ie, w

 ogr

o-dz

ie i 

na p

olu,

• za

pozn

anie

z w

arun

kam

i kon

iecz

nym

i do

rozw

oju

rośl

in i 

zwie

rząt

,•

wdr

ażan

ie d

o pr

owad

zeni

a ho

dow

li ro

ślin

i zw

ierz

ąt,

• pr

zybl

iżen

ie s

poso

bów

prz

ysto

sow

ania

się

zw

ie-

rząt

do

posz

czeg

ólny

ch p

ór ro

ku,

• pr

zybl

iżen

ie k

orzy

ści

płyn

ącyc

h dl

a cz

łow

ieka

ze

świa

ta p

rzyr

ody,

• w

skaz

anie

na

zagr

ożen

ia d

la śr

odow

iska

prz

yrod

ni-

czeg

o ze

str

ony

czło

wie

ka,

• uw

rażl

iwie

nie

na n

iebe

zpie

czeń

stw

o gr

ożąc

e ze

st

rony

zw

ierz

ąt,

• uw

rażl

iwie

nie

na p

iękn

o pr

zyro

dy,

• w

draż

anie

do

ochr

ony

przy

rody

,•

uśw

iado

mie

nie

koni

eczn

ości

osz

częd

zani

a w

ody

i seg

rego

wan

ia ś

mie

ci.

W z

akre

sie

rozu

mie

nia

war

unkó

w a

tmos

fery

czny

ch:

• w

draż

anie

do

umie

jętn

ego

obse

rwow

ania

pog

ody,

• ks

ztał

ceni

e um

ieję

tnoś

ci o

dbio

ru k

omun

ikat

ów te

-le

wiz

yjny

ch i 

radi

owyc

h do

tycz

ącyc

h po

gody

,•

przy

bliż

enie

zja

wis

k at

mos

fery

czny

ch,

• uw

rażl

iwie

nie

na n

iebe

zpie

czeń

stw

o ze

str

ony

zja-

wis

k pr

zyro

dnic

zych

.

da

tę, d

ni ty

godn

ia, l

iczb

ę ty

godn

i i li

czbę

dni

w d

a-ny

m m

iesi

ącu,

• po

sługu

je si

ę po

jęci

ami: p

ora

roku

, rok

, mie

siąc,

dzie

ń,•

odcz

ytuj

e pe

łne

godz

iny

na z

egar

ze z

e w

skaz

ów-

kam

i i e

lekt

roni

czny

m,

• pr

zy p

omoc

y ze

gara

dok

onuj

e pr

osty

ch o

blic

zeń

czas

owyc

h,•

zna

jedn

ostk

ę cz

asu

godz

ina,

• zn

a sp

osób

zap

isyw

ania

god

zin

w s

yste

mie

dw

u-na

stog

odzi

nnym

,•

zna

będą

ce w

 obi

egu

mon

ety

i ban

knot

y,•

wie

, że

mon

etę

o w

ięks

zym

nom

inal

e m

ożna

zas

tą-

pić

kilk

oma

mon

etam

i o m

niej

szym

nom

inal

e,•

potr

afi z

apła

cić

za to

war

za

pom

ocą

mon

et n

a ki

lka

spos

obów

, •

zna

war

tość

nab

ywcz

ą m

onet

,•

wie

, co

to je

st c

ena

tow

aru,

• po

trafi

dok

onać

spr

zeda

ży z

akup

u to

war

u,•

prze

prow

adza

pro

ste

dośw

iadc

zeni

a,•

wyc

iąga

wni

oski

z o

bser

wac

ji,•

rozp

ozna

je z

wie

rzęt

a i r

oślin

y w

ystę

pują

ce w

 róż

-ny

ch ś

rodo

wis

kach

: w p

arku

, w le

sie,

na

polu

, w s

a-dz

ie i 

w o

grod

zie,

• ro

zpoz

naje

drz

ewa

owoc

owe

i ich

ow

oce,

• ro

zróż

nia

drze

wa

igla

ste

i liś

cias

te,

wys

tępu

jące

w

 naj

bliż

szej

oko

licy

oraz

ich

liści

e i o

woc

e,•

wym

ieni

a cz

ęści

, z k

tóry

ch z

budo

wan

e je

st d

rzew

o,•

rozp

ozna

je i 

nazy

wa

drze

wa

i krz

ewy

rosn

ące

w n

aj-

bliż

szej

oko

licy,

w p

arku

, w le

sie,

na

łące

, na

polu

,•

wym

ieni

a na

zwy

popu

larn

ych

owoc

ów i 

war

zyw

,•

opow

iada

o tr

ybie

życ

ia p

ozna

nych

zw

ierz

ąt,

• w

ymie

nia

nazw

y zw

ierz

ąt h

odow

lany

ch w

 Pol

sce,

• po

trafi

opi

ekow

ać s

ię z

wie

rzęt

ami,

• zn

a i w

skaz

uje

różn

ice

w b

udow

ie ss

aków

i pt

aków

,•

wym

ieni

a sp

osob

y pr

zyst

osow

ania

się

zw

ierz

ąt d

o po

szcz

egól

nych

pór

roku

– o

dlot

y, z

apad

anie

w se

n,•

obse

rwuj

e zm

iany

zac

hodz

ące

przy

rodz

ie,

• zn

a za

groż

enia

ze

stro

ny r

oślin

– r

ozpo

znaj

e po

d-st

awow

e gr

zyby

truj

ące,

• zn

a za

groż

enia

ze

stro

ny z

wie

rząt

,•

opow

iada

na

tem

at sz

kodl

iwoś

ci d

la śr

odow

iska

natu

-ra

lneg

o w

skut

ek w

ypal

ania

traw

, zan

iecz

yszc

zani

a po

-w

ietr

za i w

ód, p

ożar

ów, w

yrzu

cani

a i s

pala

nia

śmie

ci,

• w

ie, j

ak s

ię z

acho

wać

w s

ytua

cji z

agro

żeni

a ze

str

o-ny

zw

ierz

ąt –

dem

onst

ruje

odp

owie

dnią

poz

ycję

,•

poda

je p

rzyk

łady

poż

ytec

znyc

h zw

ierz

ąt i s

zkod

nikó

w,

• w

ymie

nia

różn

ice

w b

udow

ie s

sakó

w i 

ptak

ów,

• zn

a po

jęci

e ek

olog

ia,

• ro

zum

ie

znac

zeni

e ek

olog

ii w

e w

spół

czes

nym

św

ieci

e,•

wie

, na

czym

pol

ega

segr

egac

ja o

dpad

ów,

• ro

zróż

nia

opak

owan

ia e

kolo

gicz

ne o

d sz

tucz

nych

,•

obja

śnia

sta

ny s

kupi

enia

wod

y,•

potr

afi p

rzew

idyw

ać p

ogod

ę na

pod

staw

ie z

nakó

w

przy

rody

,•

wie

, jak

się

zach

ować

w c

zasi

e bu

rzy,

hur

agan

u, p

o-w

odzi

, poż

aru,

• po

trafi

prz

epro

wad

zić

rozm

owę

tele

foni

czną

ze

stra

żą p

ożar

ną, p

olic

ją, p

ogot

owie

m ra

tunk

owym

;