Salk Bakanl Hastane Otomasyonu ereve lkeleri
SALIK KURUMLARINDA BLG SSTEMLER
HASTANE BLG SSTEMNN TRLER
Prof.Dr. Halit Hami Z
Kafkas niversitesiMhendislik Mimarlk FakltesiBilgisayar
Mhendislii Blm BakanBilgisayar Yazlm Anabilim Dal Kars, Trkiye
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi1
1Kafkas niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Bilgisayar
Mhendislii BlmProf.Dr.Halit Hami Z
Bilgi:niversitelerimizde Salk Meslek Yksek Okullarnda
verilen
SALIK KURUMLARINDA BLG SSTEMLER
Derslerinde yardmc renim materyali olarak hazrlanan bu sunum
AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1819 dokmenndan yararlanlarakVe
6 slayt bir sayfada olmak zere print edilerek ayn zamanda ders
notu olarak da kullanlabilecei gz nne alnarak toplamda 18 sunum
olarak hazrlanmtr.
Dier sunumlarla ilgili bilgiler bu sunumun sonunda
verilmitir.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi2
HASTANE BLG SSTEMNN TRLERHBS; klinik bilgi sistemleri, ynetimsel
ve finansal sistemler ve stratejik karar destek sistemleri eklinde
balk altnda toplanabilir. Bununla birlikte, uygulamada HBSnin iki
boyutu vardr. Bunlardan biri idari boyut (ynetim bilgi sistemi)
dieri ise klinik bilgi sistemidir.
dari boyut ierisine finans, malzeme, personel, teknik konular,
eitim ve hastanenin genel ilevleri girer.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi3
HASTANE BLG SSTEMNN TRLERKlinik bilgi sistemleri ise hasta
merkezli bilgi sistemleridir. Burada gerek ayaktan gerekse yatarak
tedavi edilen hastalara ilikin veriler bulunur ve kullanlr.
Klinik bilgi sisteminin bir boyutu klinik dallar sistemi, dier
boyutu da klinik destek sistemleridir.
Klinik bilgi sistemlerinin kapsamnda; i hastalklar, kardiyoloji
nroloji, ocuk hastalklar, kadn-doum, cerrahi, psikiyatri, youn
bakm, acil, radyasyon onkolojisi ve benzeri klinik dallar ile
ilgili bilgi sistemleri bulunur.
Klinik destek sistemleri ise radyoloji bilgi sistemi, biyokimya,
patoloji, hematoloji ve benzeri laboratuvar bilgi sistemleri ile
eczaclk hizmetleri ve hemire bilgi sistemini ierir. Prof.Dr.Halit
HAmi Z Kafkas niversitesi4
Ynetim Bilgi Sistemleri (Management Information Systems)YBS,
kurumlarda bilgi retimi ve bilgi akn dzenleyen bilgisayar tabanl
sistemlerdir. Orta kademe yneticilere bilgi salamak ve genellikle
ynetsel denetim amacyla kullanlmaktadr.
YBS, kurumun deiik alanlarnda uygulanan faaliyet ileme sistemi
verilerini ve bilgilerini kullanmakta, bunlardan yneticinin ihtiya
duyduu zetler, raporlar, tahmin, analiz sonular, vb. bilgileri
retmektir.
Bu sistem, geni hacimli veri ilemlerinde ve yapsal problemlerin
zmnde baaryla kullanlmakta, ancak srekli karlalmayan, zel karmak
karar problemlerinde yeterince etkinlik salamamaktadr.
Kurumsal evreyle ilgili sorunlarda ynetim bilgi sisteminin
ynetsel kararlar destekleme gc snrl kalmaktadr.Prof.Dr.Halit HAmi Z
Kafkas niversitesi5
Ynetim Bilgi Sistemleri (Management Information Systems)Birok
hastanede bilgi sistemleri ynetime bilgi salamak ;
hasta creti, cret bordrosu, muhasebe kaytlar gelitirmek zere
hazrlanan paket programlardr.
Genellikle bu paket programlar donanm ile birlikte satn
alnmaktadr.
zlenen baka bir yol ise bilgisayar ve programn kiralanmasdr.
Ynetim bilgi sistemleri, HBSlerin bir alt sistemi olarak
kurulabilmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi6
Ynetim Bilgi Sistemleri (Management Information Systems)Hastane
ynetim bilgi sistemleri genellikle; kaynak kullanm ve programlama
sistemlerinden, mali ynetim sistemlerinden malzeme ve tesis ynetim
sistemlerinden, personel ynetim sistemlerinden olumu bir btnleik
YBSdir. YBS genellikle;Programlama sistemleri,nsan kaynaklar
ynetimi bilgi sistemi,Muhasebe ve finansal ynetim sistemleri,
Malzeme ynetimi sistemleri,
Ofis otomasyonu eklinde snflandrlabilir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi7
Programlama Sistemleri (Scheduling Systems)Programlama
sistemleri; hastane kaynaklarndan en iyi ekilde yararlanma, talebi
karlama, bte dzenleme, orta ve uzun vadeli planlama konularnda
hastane yneticisine yol gstermektedir.
Hastane kaynaklarnn etkin olarak kullanmn, bte dzenlemesi ve
uzun vadeli planlama yapmay; dolu yatak oran, ortalama yat sresi
gibi istatistik bilgilere dayal olarak yapmay salar.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi8
Programlama Sistemleri (Scheduling Systems)Programlama
sistemleri, daha nce hastaneye kabul edilmi hastalarn tan,
operasyon ve tedavilerinin sonular ve hastann ya, cinsiyeti gibi
verilere dayanarak hesaplanan ortalama yat ve ilem srelerinin
belirlenmesi ve yeni bavurular deerlendirmede kullanlabilir.
Bu deerlendirme sonucuna gre gelecek dnemlerin hasta younluu
belirlenebilir.
Bu kapsamda polikliniklerde n kayt ve randevu sistemi ok nemli
ve gereklidir.
Bu sistemle hastalarn nceden polikliniklerden hizmet alacaklar
gn ve saatler belirlenebilir.
Ayrca sistem sayesinde yaplacak analizler ile poliklinik ve
kliniklerden hizmet alan hastalarn tiplerine, haftann gnlerine ve
gnn saatlerine gre bo geen zaman oranlar hesaplanabilir.
Hastane yneticileri bu bilgiden yararlanarak grev dalm
programlanmasn daha kolay ve daha isabetli yapabilir. Prof.Dr.Halit
HAmi Z Kafkas niversitesi9
Programlama Sistemleri (Scheduling Systems)Sonu olarak salk
hizmetleri organizasyonlarnda ok eitli hizmetlerin planlanmasn
desteklemek iin kullanlan programlama bilgi sistemlerinin kullanm
alanlar u ekilde snflandrlabilir:Poliklinikler iin hasta atama
programlamas,Yatan hastalar iin gelimi yatak rezervasyonu ve n
kabul sreleri oluturma,Operasyon odasnda cerrahi programlama,Klinik
laboratuvar veya radyoloji laboratuvarlarnda srdrlen hizmetler iin
hasta programlama.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi10
nsan Kaynaklar Ynetimi Sistemleri (Human Resources Information
Systems)Salk sektr emek youn bir sektrdr. Salk hizmetleri
organizasyonlarnn en nemli kayna alanlardr. KYBS, insan kaynaklar
ynetiminin pek ok alannda kullanlmaktadr.Bu alanlardan bazlar aada
verilmitir: gren kaytlarnn korunmas (bordro sistemi ile
ilikilidir.),nsan gc planlamas,Hekim ve dier salk
profesyonellerinin ie alnmas,Pozisyon kontrol ve alan
maliyetlerinin tahsis edilmesi,gren memnuniyetinin
izlenmesi,Performans ve verimlilik analizi.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi11
nsan Kaynaklar Ynetimi Sistemleri (Human Resources Information
Systems)Dolaysyla KYBS, hastane personelinin zlk dosyalarnn
tutulmas ve saklanmas, alma analiz raporlarnn kartlmas, personelin
verimlilii ve kalite kontrol ile ilgili bilgi salanmas gibi konular
ieren sistemlerdir ve aadaki verilen ilevleri yerine
getirmektedir:Hastane alanlarnn kiisel dosyalarnn tutulmas ve
saklanmas,Gerekli durumlarda bu dosyalardan bilgi alma, dzeltme ve
yeni kaytlarn eklenmesi,
Otomatik olarak grev denetiminin salanmas,
Hastanenin her maliyet merkezine ait alma analiz raporlarnn
kartlmas,
Personel problemlerini aa kartacak raporlarn retilmesi,
alanlarn zel yetenek ve belge durumlarnn bilinmesi,Hastane cret
bordro sistemine bal olarak igc giderlerinin maliyet dalmnn
hesaplanmas,alanlarn verimlilii ve kalite kontrol ile ilgili bilgi
retilmesi.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi12
Muhasebe ve Finansal Ynetim Sistemleri (Accounting and Financial
Management Systems)Muhasebe ve finansal ynetim sistemleri, bir rgtn
kaynaklarnn oluumunu, bu kaynaklarn kullanlma biimini,
rgtn ilemleri sonucunda bu kaynaklarda meydana gelen art ve
azallar ve
rgtn finansal adan durumunu aklayan bilgileri reten ve bunlar
ilgili kii ve kurululara ileten sistemlerdir.
Gnlk muhasebe ilemlerini yrtmek ve mali ilemlerin denetim ve
deerlendirilmesinde kullanlacak mali raporlar hazrlayarak
yneticilerin bilgilendirilmesi konularnda salk kurulularna fayda
salamaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi13
Muhasebe ve Finansal Ynetim Sistemleri (Accounting and Financial
Management Systems)Finansal bilgi sistemleri salk hizmetleri
organizasyonlar esas alndnda;kaynak tahsisi, gelir yaratma, mal ve
hizmetlerin bedellerinin denmesi ve operasyon maliyetlerinin
izlenmesini desteklemektedir.
Bu konudaki nemli uygulamalar aada sralanmtr:Hasta muhasebesi,
faturalama ve alacaklarn hesaplanmas sreci,
Bordrolarn hazrlanmas ve hesaplarnn tutulmas,Bteleme ve harcama
raporlar,Maliyet muhasebesi; direkt maliyetler ve yklenen
maliyetlerinin hesaplanams,
denmesi gereken hesaplar,
Finansal raporlama.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi14
Muhasebe ve Finansal Ynetim Sistemleri (Accounting and Financial
Management Systems)Salk hizmetleri alannda en nemli sorun,
gelir-gider dengesinin salanarak salam bir yap ierisinde bymektir.
Mali bilgiler, hastanelerde ilem performansn gsterme asndan ynetime
yardmc vazgeilmez bir unsurdur. Bu bakmdan mali bilgi sistemi,
hastanelerde verimlilik performansn deerlendirmede yneticilerin
vazgeemeyecekleri bir bilgi kaynadr.
Buna gre bir mali ynetim bilgi sisteminin amalarn u ekilde
sralamak mmkndr:Gnlk muhasebe ilemlerini yrtmek,Yatrm kararlarnda
giderin en aza indirilmesi iin gerekli saysal bilgileri salamak,
Verimli ve etkili mali alt bilgi sistemleri gelitirmek,
lemlerin denetim ve deerlendirilmesi amacyla ynetime bilgi
salamak.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi15
Malzeme Ynetimi Sistemleri (Materials Management Systems)Hastane
ynetimlerinin bilgisayar destekli malzeme ynetim bilgi sistemine
gemelerinin en nemli sebeplerinden biri, hastaneye girii yaplan ve
kullanlan her tr malzemenin ynetim kademesi tarafndan takip ve
kontrolnn yaplabilmesini salamaktr.
Her tr demirba ve sarf malzemesinin tketimi ynetim tarafndan sk
bir ekilde denetlenebildii takdirde hastanenin gelir gider
dengesini optimum dzeyde tutmak daha kolay olacaktr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi16
Malzeme Ynetimi Sistemleri (Materials Management
Systems)Malzemenin satn alnmas, depolanmas, stok kontrol, yiyecek
listelerinin hazrlanmas ve denetimi, kullanlan ara-gerelerin
bakmlarnn planlanmas malzeme ynetiminin konularndandr ve
hastanelerde malzeme ynetimi bilgi sistemleri u amalar iin
kullanlmaktadr:Malzeme ihtiya planlamas,Sipari verme,Envanter
kontrol,Satnalma,Hasta bakmna datlan malzemelerin maliyetleri iin
denek ayrma.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi17
Malzeme Ynetimi Sistemleri (Materials Management
Systems)Hastanelerde ara gere ve malzeme istekleri bilgisayar
destekli satn alma sistemine girdi olarak ilenebilir.
Bu isteklerin sisteme girilmesi ile birlikte btede mali
karlklarnn olup olmad kontrol edilir ve gerekli mali izin alndktan
sonra sipari talimat hazrlanabilir.
Eer malzeme hesab bte limitlerinin zerine km ise talep yapan
birim ya da kii uyarlr ve hesabn izlenmesi iin ilgili denetiye
iletilir.
Talep edilen malzeme teslim alnd zaman da alnd kayd bilgisayara
girilir ve ilk kayt ile karlatrlr.
Otomatik satn alma sistemlerinin ou, hastane deme emri hesabna
dorudan bal bulunmaktadr.
Bazlar ise, seilmi kalemleri otomatik olarak yeniden sipari
verebilmektedir.
Gnmzde pek ok ila ve tbbi malzeme tedarikisi salk hizmetleri
organizasyonlarnn elektronik verilerden yararlanarak satclara
sipari vermesini salayan otomatik sipari sistemleri
kullanmaktadrProf.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi18
Ofis Otomasyonu (Office Automation)Bilgisayar sistemleri dier
pek ok sektrde kullanld gibi salk hizmetleri organizasyonlarnda da
ofis uygulamalarnn desteklenmesinde kapsaml bir ekilde
kullanlmaktadr.
Ofis otomasyonu uygulamalar unlar kapsamaktadr:Mesajlarn
gelitirilmesi,
Elektronik posta,
Takvim ve grme programlarnn srdrlmesi,
Proje ynetimi,
Ynetimi bilgilendirme.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi19
Karar Destek SistemleriKarar Destek Sistemleri (KDS), yar
yaplandrlm ve yaplandrlmam durumlarda veya ne ynde bir karar
verilmesinin tam olarak kestirilemedii hallerde,
karar vericilere modeller, bilgiler ve veri ynetme aralar sunan
interaktif bilgi sistemleri olup,
karar vermenin yeterliliini gelitirmekten ok, etkinliini
gelitirmeyi hedefleyen biliim sistemleridir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi20
Karar Destek SistemleriKDS, ilk kez karlalan zgn sorunlarn zm
iin yneticilerle etkileim iinde bulunan, veri ve model kullanmada
yardmc olan bilgisayar destekli bilgi sistemidir.
Bilgi salama, model oluturma ve veriyi dzenlemek iin yneticiye
yol gstererek salk kurumlarnda planlanmam problemleri zmek iin
kullanlr.
Karar destek sistemleri, ynetim bilgi sistemlerine gre daha
karmak veri analizlerini ve bilgi retimini salamaktadr.
Veri alt sistemi ve modelleme alt sistemi olarak iki temel
bileenden olumaktadr.
Veri alt sistemi, sorunla ilgili kararlarda gerekli olan
bilginin retilmesinde ihtiya duyulan veriyi elde etmektedir.
Modelleme alt sistemi ise bu verileri eitli modeller ve
istatistiksel yntemlerle analiz ederek zmler retmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi21
Karar Destek SistemleriKarar destek sistemi, sorunun zm aamalarn
kolaylatrarak karar vericiyi desteklemektedir.
lk olarak sorunla ilgili verileri kullanarak bilgiler retmekte
ve bu bilgilere dayal olarak bir zm ortaya koymaktadr.
Sorunla ilgili olarak ynetici de bir zm retmekte, ardndan da bu
zm karar destek sistemine girdi olarak vermektedir.
Karar destek sistemi de bu zme dayal olarak sonular
retmektedir.
Ynetici tekrar baka bir zm sisteme girmekte ve sonular
izlemektedir.
Bu sre, en uygun sonu alnncaya kadar srmektedirProf.Dr.Halit
HAmi Z Kafkas niversitesi22
st Ynetim Bilgi Sistemist dzey yneticilere faaliyet sonularn
veya genel faaliyet koullarn izlemek iin kullanacaklar bilgileri
temin etmektedir.
Bu sistemler baz durumlarda st ynetim karar destek sistemleri
olarak adlandrlmaktadr.
Ynetim bilgi sistemi, standart biimi bulunan raporlar
salamaktadr.
Ancak bu raporlar problemlerin ve yeni koullarn analizinde
yeterli etkinlik gsterememektedir.
Karar destek sistemi, bu konuda yardmc olmakta ancak kullanm
uzmanlk gerektirmektedir.
st ynetim bilgi sistemi, yneticilerin gereksinim duyduklar anda
ve biimde bilgi elde etmelerini salamaktadr.
Bu sistemin bir dier zellii, kullanm kolaylnn bulunmasdr.
Bu sistemin kullanclar sadece st yneticiler olmasna karn, sistem
olduka maliyetli olduu iin sistemin kullanm snrldr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi23
Klinik Bilgi Sistemleri (Clinical Information Systems)Klinik
bilgi sistemleri (KBS), hasta bakm ile dorudan ya da dolayl ilgisi
olan sistemlerdir.
Klinik bilgi sistemleri hasta bakmn desteklemek iin organize
edilmi bir ekilde bilgilerin oluturulmas, depolanmas ve yeniden
kullanlmasn salayan sistemlerdir.
KBS, tan ve tedavi hizmetlerini destekleyen, hekimlerin klinik
kararlar daha etkili bir biimde almalarn salayan bilgileri reten
bilgi sistemi olarak tanmlanabilir.
Bu tanmdan hareketle, odak noktas hasta bakm hizmeti ve klinik
uygulamalar olan, bu alanla ilgili her trl bilgiyi, resim, yaz,
grnt ve ses formatnda toplayan, ileyen, saklayan, gsteren, ileten
ve karar vermede kullanlan sistemler klinik bilgi sistemleri olarak
isimlendirilebilirler.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi24
Klinik Bilgi Sistemleri (Clinical Information Systems)KBS,
girilerin dzenlenmesi, sonularn raporlanmas, bilgisayar destekli
tbbi tehizat ve klinik karar destek sistemleri gibi ok geni bir
ilev alann kapsayabilir.
KBSnin temel amac salk hizmetleri uygulayclarnn uygun zamanda,
tam olarak klinikle ilgili bilgilere ulamasn salamak sureti ile
hasta bakmn desteklemektir.
Tan ve tedavi kararlarnn alnmas ve uygulanmas
faaliyetlerindehekim ve dier salk personelini destekleyerek etkili
ve kaliteli hizmet sunumunu kolaylatrmaktr.
Salk kurumlarnn dier birimleri ile entegre biimde alarak,
hekimin istekleri dorultusunda tetkiklerin yaplmasn ve sonularnn
tekrar hekime ve gerekli birimlere aktarlmasn
salayabilmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi25
Klinik Bilgi Sistemleri (Clinical Information Systems)KBSnin
gelitirilmesinde YBSne nazaran baz olumsuzluklar ve glkler
yaanmtr.
Bunun ana sebebi, KBS ile ilgili almalarn byk bir finans kayna
ve emek gc gerektirmesidir.
Bu sistemlerin ok gvenilir ve dikkatli bir tasarmn rn olmas
arttr.
Bu bilgi sistemlerinin gvenirliliini salayabilmek iin baz zel
artlarn yerine getirilmesi gerekir.
Bu artlar u ekilde sralamak mmkndr:Bu sistemleri kullanacak
personelin dikkatlice seilmi ve iyi yetitirilmi kiilerden
olmas,Bilgisayar sistemlerinin ve yazlmn kullanlmasnda gvenliin,
gizliliin mutlaka salanmas,Kullancy tantan bir kodlama sisteminin
oluturulmas ve terminallerden yetkili kiilerin dnda giri yaplmasn
nleyici; bir gvenlik sistemi ann mutlaka kurulmas.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi26
Klinik Bilgi Sistemleri (Clinical Information Systems)almalar
KBSnin hem hastalar hem de salk personeli iin birok yarar saladn
gstermitir.
Hastalarn hizmet iin bekleme sreleri azalm ve daha iyi ve etkin
tbbi kayt ve bilgiye yeniden ulam kolaylatrmas sebebiyle hasta bakm
kalitesini artrmtr.
Yardmc salk personeli ile doktorlar arasndaki iletiim
kolaylamtr.
Sistemin gelitirilmesi, tehis ve tedavisi iin standartlar
gelitirilmesi salanmtr.
Elde edilen bilgiler sayesinde hastalarn sosyal ve ekonomik
altyaplarna ilikin verilerle tbbi verileri ilikilendirerek salk
hizmetlerinin daha iyi planlama ve deerlendirilmesini salamtr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi27
Klinik Bilgi Sistemleri (Clinical Information Systems)Bilgi
teknolojilerinde yaanan gelimeler, salk kurulularnn klinik bilgi
sistemi ile entegre olmasn ve bu gelime, tbbi bakm hizmetlerinin
daha gvenli etkin ve hasta odakl yrtlmesini salamtr.
Bu sistem, ila etkileim kontrol, sipari girii gibi bulgularn
elektronik ortamda toplanmasna destek olmaktadr.
Bu uygulamalar; hastalk etkenlerinin erken bir srete ortadan
kaldrlmas,
kalitenin gelitirilmesi,
tbbi hatalarn azaltlmas,
bakm ynetiminin gelitirilmesi,
salk personelinin verimliliinin arttrlmas,
ynetsel etkinlik ve hasta memnuniyeti gibi olumlu gelimeleri
beraberinde getirmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi28
Laboratuvar Bilgi Sistemleri (Laboratory Information
Systems)Laboratuvar bilgi sistemi (LBS), laboratuvarn toplama,
dorulama ve test sonularn raporlama ilevlerini destekleyen
bilgisayar tabanl bir sistemdir.
Dolaysyla, laboratuvardaki ilemleri test kararndan balayarak
raporlama ilemine kadar takip eder.
Laboratuvar sistemlerinde hastalar iin gerekli olan laboratuvar
testleri servis veya dier terminaller yoluyla istenmekte ve
otomatik laboratuvar donanmndan kan sonular servis terminallerine
dorudan iletilmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi29
Laboratuvar Bilgi Sistemleri (Laboratory Information
Systems)LBS, hastaya ilikin verileri alarak, eitli ilemlerden
geirdikten sonra gerekli sonular retmektedir.
Bilgisayarlarn yardm ile laboratuvarlar arasnda da karlkl
iletiimin gerekletirilmesini kolaylatrmaktadr.
LBS, hastane laboratuvarlarnn tm bilgi ynetim ihtiyalar dnlerek
hazrlanm, bilgi ilem srecinin daha kolay ve daha etkin kontrol
edildii, daha hzl ve daha verimli i aknn saland bir bilgi ynetim
sistemidir.
Bu sistemler, i akn kolaylatrarak sistemi kullananlara ve
sistemden etkilenenlere birok faydalar sunmaktadr.
Sonular servislere on-line olarak aktarlabilmekte; esnek, normal
ve patolojik deer aralklar tanmlanabilmekte, byk bir hasta arivi
oluturulabilmekte ve kaytlardan istatistik raporlar elde
edilebilmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi30
Laboratuvar Bilgi Sistemleri (Laboratory Information
Systems)LBS; test ilemlerini otomatik olarak yapmak ve laboratuvar
verilerini ilemek biiminde, iki aamal ilevi stlenmektedir.
Test yapan laboratuvar aletlerini bilgisayara balayarak
bulgularn sonularnn alnmas ve hasta dosyalarna ilenmesi salanr.
Bir hastane laboratuvar bilgi sistemi her birimde bamsz olarak
alabilecei gibi laboratuvar otomasyon sistemine balanarak da
alabilir.
Bir LBS; test isteklerinin kayd, rnek toplanmasn programlama ve
test ilemleri, tamamlanan test sonularn kaydetme, ilgili yerlere
hemen iletilmesi gereken test programlarn dzenleme, hastaya ait
test zetlerini hazrlama, laboratuvara ait istatistik bilgileri
karma, laboratuvarn ynetim kademesince denetimi ve kalite kontrol
iin gerekli kaytlar tutma ilevini stlenmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi31
Laboratuvar Bilgi Sistemleri (Laboratory Information
Systems)Laboratuvar bilgi sistemi, alet otomasyonu ile bilgi ilem
ilevlerinin birlikte yrtld bir ynetim bilgi sistemidir.
Sistemin amac yatan hastalar, poliklinik hastalar ve dorudan
bavuran hastalara ait laboratuvar isteklerinin kaydedilmesi ve
alnacak her trl laboratuvar rneinin karmasn nleyecek otomatik
etiketlemeyi yapmasdr.
Bu sistemle hastadan test rnei alndktan sonra, otomatik olarak
btn ilemler tamamlanmakta ve sonu bildirilerek kayt
edilmektedir.
Bu sebeple laboratuvar bilgi sisteminin hastane bilgi sistemine
bal olmas gerekmektedir.
nk test sonularnn hasta veri dosyasna aktarlmas ve tanmlanan
testlerin numara ve tiplerinin hasta muhasebe kaytlarna geirilmesi
ve parasal karlnn ortaya konulmas bu ekilde mmkn olabilir.
Ayrca, yaplan laboratuvar tetkiklerinin maliyet analizleri ve
istatistikleri yapabilir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi32
Laboratuvar Bilgi Sistemleri (Laboratory Information
Systems)Sonu olarak bu sistemler genellikle hem bilgi oluturulmas,
hem de laboratuvar ynetim srelerini desteklemekte ve gnmzde aada
verilen ilevlerin yerine getirilmesinde yaygn bir ekilde
kullanlmaktadr:Temel verilerin analizi,Test sonularnn toplanmas ve
datm,Test zmlemelerinin izlenmesi,Laboratuvar srelerinin
dokmantasyonu,Envanter kontrol, aknn izlenmesi,Laboratuvar
verimliliinin deerlendirilmesi.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi33
Eczane Bilgi Sistemleri (Pharmacy Information Systems)Eczane
bilgi sistemleri (EBS) hasta bakmnda ila kullanm, ila stok ve
ynetimi faaliyetlerini kapsamaktadr.
Hastane eczanelerinde geni bir bilgi ilem ihtiyac mevcuttur.
lalarn;siparii, stoklanmas ve datmnn dikkatli biimde denetimi,
azda olsa tbbi hatalardan kanmak zere gvenli kaytlar tutmak ve
saklamak bir zorunluluk olarak karmza kmaktadr.
Ayn zamanda muhasebe ve karllk hesaplar iin de bilgi sistemine
ihtiya vardr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi34
Eczane Bilgi Sistemleri (Pharmacy Information Systems)EBS, bamsz
veya hastane bilgi sistemine entegre olarak alabilmektedir.
Genelde bamsz eczane bilgi sistemleri;
ilalarn etkileimi, ilalarn denetimi, ila siparii ve envanter
kontrol, hastalara ila datmnn denetimi, ilalarla ilgili bilgi
birikiminin oluturulmas ve hasta borlarnn hesaplanmas konularna
ynelik gelitirilmilerdir.
Hastane bilgi sistemlerine bal eczane bilgi sistemlerinde,
hastane yneticileri veya yetkililer kullandklar bilgisayar
vastasyla verilen ilalar eczane bilgi sistemine girerek annda grme
ve denetleme imknna sahiptir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi35
Eczane Bilgi Sistemleri (Pharmacy Information Systems)Merkezi
bilgi ynetim sistemine sahip eczane sistemlerinde ila siparileri,
hastann muayene veya tedavi olduu servislerdeki terminallerden giri
yaplarak verilmektedir.
la istekleri hastann kimlii eklenmi ve etiketli basl kt halinde
eczaneye iletilmekte, ila stokunu takip ve hasta borcunun kartlmas
ilemleri otomatik olarak yaplmaktadr.
Bu tr sistemler genellikle ila datm ve ila kullanmnn
izlenmesinde kesinlik ve verimlilii artrmaktadr. Prof.Dr.Halit HAmi
Z Kafkas niversitesi36
Eczane Bilgi Sistemleri (Pharmacy Information Systems)la bilgi
sistemlerinin genel ilevleri unlar kapsamaktadr:On-line talep
girii,Verilen ilalarn kaytlar,Birbiri ile uyumlu ilalarn
kontrol,Datm raporlarnn otomatik olarak yedeklenmesi,Alerji
incelemesi yapma.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi37
Eczane Bilgi Sistemleri (Pharmacy Information Systems)Eczane
bilgi sistemleri, eczane faaliyetlerinin yannda tedavi hizmetlerini
de desteklemektedir.
la bilgi sistemleri hasta reetelerini izlemekte, hastalara
verilen ilalar takip etmekte, ilalarn dozu ve yan etkileri hakknda
salk personelini uyarmaktadr.
la bilgi sisteminin dier klinik bilgi sistemleri ile entegre
edilmesi nemlidir.
rnein bir hekim bir hasta iin verilecek ilalar talep ettii zaman
hastann mikrobiyolojik ve kan profillerini girmek zorundadr.
Hekim laboratuvar deerleri ve ila verimliliini ayn zamanda
izleyebilmelidir.
Sistemler eitli klinik sistemlerinden elde edilen bilgilerin
entegrasyonunu desteklemeli ve salk bakm sunucularnn verileri
grafik olarak izlemesine izin vermelidir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi38
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information
Systems)Dijital radyografi ile elde edilen panoramik grntler
bytlebilmekte, zerinde eitli grnt ileme (image processing) ilemleri
yaplmakta ve zellikle belli bir blgeye odaklanarak daha detayl
grntler elde edilebilmektedir.
Dijital radyografi bu zellii ile hastann en dk miktarda
radyasyon almasn ve hzl bir ekilde tehisinin konmasn salar.
Doktorlara ise detayl grnt ve zamandan tasarruf imkn verir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi39
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information Systems)Son
yllarda biliim teknolojilerindeki hzl geliim, grntleme sistemlerini
de etkilemitir.
Konvansiyonel grntleme sistemlerinin yerini bilgisayar destekli
grntleme sistemlerine (magnetik rezonans, bilgisayarl tomografi,
gama-kamera vb.) brakmtr.
Bu srete resimli grnt ve iletiim sistemi (Picture Archiving and
Computer Systems-PACS) kullanm da gelimitir.
Bu sistem sadece saysal grntlerin fiziksel depolanmas deil,
grntlerin izlenebilecei, tekrar ulalabilecei bir veri taban
sistemidir.
PACS sistemleri, yksek kayt kapasitesi isteyen medikal grntlerin
saklanmas ile ilgili olan sorunu amak amac ile ortaya atlmtr.
PACS, hastanelerde tan amal grntleme sistemlerinden elde edilen
grntlerin, film ve kt ortamnda elde edilen grntlerin yerine saysal
ortamda monitrlerden izlenmesi, bilgisayar belleklerinde saklanmas
ve gerektiinde bunlarn tekrar arlarak monitrden izlenmesi
ilemlerini kapsamaktadr.
Bu sistemlerin kullanm ktsz ve filmsiz bir hastane ortam
oluturmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi40
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information
Systems)Radyolojideki yeni gelien konulardan birisi de grnt
rehberli tedavi ve bilgisayar destekli cerrahi yntemlerdir.
Bu yntemlerde alma istasyonlarnda boyutlu rekonstrksiyonlar
yaplarak, bu grntler zerinde cerrahi giriimlerin nceden planlanmas,
simlasyon yaplmas, protezlerin fabrikasyonu mmkn
olabilmektedir.
Ayrca hacim bilgisinden yzey bilgisi elde edilerek sanal
endoskopi (sanal bronkoskopi ve kolonoskopi) yaplabilmektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi41
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information Systems)PACS,
rntgen, ultrason, MR, bilgisayarl tomografi, mamografi gibi tp
alannda kullanlan grnt kaydedici cihazlarn salad grntlerin tek bir
kaynaktan ynetilmesini salamaktadr.
PACS kavramndan grnt ileme ve deerlendirme sreleri tamamlandktan
sonra;istemde bulunan doktorun kendi bilgisayarndan,
radyoloji uzmannn raporuna ve ekindeki grntlere ulaabildii,
bunlar hastann dier bulgular ile birlikte deerlendirebildii
ve
gerekli durumlarda, grntlerin, amacna uygun znrlklerde,
kurum ann dndaki kii veya kurumlara ulatrlabildii
bir iletiim sistemi anlalmaldr.
Bu anlamda bir grnt ve iletiim ynetimi salanabilmesi iin PACS'n
radyoloji bilgi sistemi ile btnleik almas gereklidir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi42
Bu sistemler ierisinde DICOM (Dijital Image Communication in
Medicine) standard ad verilen standart bir medikal grnt format da
kullanlmaktadr.
DICOM standard ile hasta hakknda sadece medikal grnt deil,
beraberinde ek bilgiler de saklanabilir.
Manyetik rezonans grntleme, bilgisayarl tomografi,
ultrasonografi, anjiografi ve dijital radiografi cihazlarndan elde
edilen grntler, DICOM standardna dntrlerek yerel a aracl ile PACS
sunucusuna iletilir.
PACS sunucusu gelen bu grntleri alarak gerekli ayrtrmalar yapar
ve grntlerin kalc olarak saklanaca veri taban sunucusu (database
server) ve dosya sunucusuna (file server) iletir.
Bu ilem tamamlandktan sonra radyoloji birimlerinde ve doktorlarn
kendi bilgisayarlarnda bulunan istemci ara yzleri kullanlarak
grntlere ulalabilir, zerinde grnt ileme ilemleri yaplabilir, tehis
ve tedavi iin notlar eklenebilir ve grntlerin raporlar
alnabilir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi43
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information Systems)PACS
sistemlerinden beklenen baka zellikler de vardr. Bunlar sralamak
gerekirse;ok ayrntl medikal grntleri kaydedebilmelidir.Sistem disk
kapasitesi istenildii zaman istenildii kadar artrlabilir
olmaldr.Medikal grntler zerinde, sunucudan yer kazanmak iin asla
yksek oranda kaypl bir sktrma yaplmamaldr.PACS sistemleri saysal
sonu reten medikal grntleme cihazlar ile senkronize
alabilmelidirler.Medikal grnt saklanrken standart olarak kabul
edilen DICOM formatnda saklanmaldr.Hizmet snrsz ve kesintisiz
olmaldr.Gn ierisindeki youn alma temposuna ayak uydurabilecek
performansa sahip olmaldr.Sunucular ve istemciler arasndaki veri
iletiimi yksek mertebelerde olmaldr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas
niversitesi44
Radyoloji Bilgi Sistemleri (Radiology Information Systems)PACS
bu alanda da yaygn olarak kullanlmakta ve aada belirtilen
avantajlar salamaktadr:ok byk boyutlardaki bilgi ve grntye kolay
eriime imkn salamaktadr.Farkl yerlerde bulunan doktorlarn yorumlar
sayesinde daha iyi ve abuk tehis konulmasna imkn
vermektedir.Uzaktan eriime izin vermesi zamandan kazanmay
beraberinde getirmektedir.Kopyalanan grntlerin saysal hale
dntrlmesi ileminde gerekecek byk depolama alanlar sayesinde, maddi
tasarruf salanmasna imkn tanmaktadr.Minimuma indirgenmi personel,
kayp dosyalar ve insan hatalarnn nlenmesi sayesinde daha iyi bilgi
ynetimine imkn salamaktadr.Byk hastanelerde 2-3 ylda yatrmn
kendisini karlamas mmkndr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi45
Hemirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information
Systems)Hemirelik bilgi sistemleri hasta bakm dokmanlarn kapsamna
alan hemirelik srelerinin llmesi ve deerlendirilmesini otomatik
olarak gerekletiren bilgisayar tabanl sistemlerdir.
Klinik ve ynetsel adan hemire bakm srecini destekleyen zel
ilevlere sahiptir.
Bu sistemler hemire bakm planlarnn belirlenmesi, hazrlanmas ve
uygulanmas, personel programlama ve hemirelik kaynaklarnn
belirlenmesi gibi ilevlerde kullanlmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi46
Hemirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information Systems)Salk
kurulularnda, hemirelerin asl grevi hasta bakmdr.
Bununla beraber yaplan aratrmalar, hemirelerin zamanlarnn byk
bir blmn hasta bakm ile ilgili olmayan, eitli dokmanlar doldurmak
gibi iler iin geirdiklerini ortaya koymaktadr.
Gnmzde bu tr sorunlarn zm iin bilgisayar temelli hemire
dokmantasyon sistemi kullanlmaktadr.
Bu sistemler hemirelerin tehis, tedavi ve hastalk ynetimi ile
ilgili faaliyetlerini, yaplandrlm ya da serbest metin formatnda
kaydetme imkn vermektedir.
Bu sistemlerin, dokmanlarn hazrlanmas iin harcanan zaman
azaltma, kaliteyi ve verilerin kullanlabilirliini artrma ve sonuta
yksek kaliteli ve etkili hasta bakmna destek salama gibi faydalar
vardr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi47
Hemirelik Bilgi Sistemleri (Nursing Information
Systems)Hemirelik bilgi sistemini tanmlayan genel zellikler u
ekilde sralanabilir:Hasta bakm karar destei:order girii, bakm
planlama, deerlendirme, bakm dokmantasyonu, grev ak emas, ilala
tedavi idari kaytlar, hasta duyarll ve hasta eitimi,Ynetim
uygulamalar:kadrolama/programlama, grev sorunlar, verimliliin
izlenmesi ve kalite ynetimi),Hemirelik eitimi ve aratrma.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi48
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Klinik karar destek sistemleri (KKDS) salk uygulayclarnn
klinik karar vermelerine yardmc olmak iin dzenlenen her trl
bilgisayar uygulamasn kapsamna almaktadr. Bu sistem;
hasta bakmnn gelitirilmesi, klinik detaylarn izlenmesi,
rencilerin ve personelin eitimi, klinik aratrmalarn desteklenmesi
ve klinik rehberlik konularnda tavsiyelerde bulunan bir
sistemdir.
KKDS, hekimlere veya dier salk personeline alaca klinik
kararlarda destek salayan bilgisayar programlardr.
Gncel bilgiler ile hastaya zel bilgileri kullanarak, hekimlerin
hastay en iyi biimde deerlendirmesine yardm eder.
Bu ynyle KKDS hekimlere; hastalklara tan koyma ve tedavi
gelitirme ile ilgili kararlarda yardmc olmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi49
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)KKDSnin temel amac, hastann problemlerinin tehis ve
tedavisinde hekime gerekli olan bilginin dzenli ve kullanma uygun
bir biimde, mmkn olan en ksa srede, tedavinin yapld noktada,
kullanlabilir formatta ve tedavi srelerini engellemeyecek tarzda
hazr bulundurulmasdr.
KKDS;klinik tan srelerinin maliyeti hakknda bilgi verme, klinik
bilgi ynetimi, ila etkileimleri ve dikkat gerektiren dier klinik
olaylar iin uyar mekanizmalar gelitirme, ila reete yardm, literatr
tarama, klinik klavuzlar ve protokoller, kalite deerlendirme rutin
srelere ilikin hatrlatclar, hastann problemleri ile ilgi alternatif
test ve tedaviler, hastayla ilgili zel bilgiler
sunmaktadr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi50
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)KKDS doktorlarn hastalarla ilgili en iyi karar verebilmesi
iin destek salayan biliim sistemi uygulamalardr.
Bu sistemler en gncel bilgileri doktorlarn emrine sunarak karar
vermelerine yardmc olmak amacyla tasarlanmaktadr.
Bilginin ok abuk eskidii ve artan bilgi miktarna bal olarak
doktorlarn karar vermesinin daha da g bir hale geldii durumlarda
karar almaya yardmc olmaktadr.
Bu sebeple bu sistemlerin genel erevesi, hasta verilerinin
toplanarak doktora ileten sistemle ve doktorun karar vermesine
yardmc olmak zere hastaya ait verileri ieren, tbbi bilgilerin
karlatrlmasn yapan sistemler olarak tasarlanmaldr.Prof.Dr.Halit
HAmi Z Kafkas niversitesi51
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Karar destek sistemlerinin oluturulmasnda iki ayr yntem
uyguland sylenebilir:1. Dorudan sinyal ilemlerinin uyguland yntem
(EKGnin yorumlanmas ve EEG analizi gibi).2. Tbbi dnce yrtme ile
karar veren yntem (laboratuvar tetkiklerinin yorumlanmas ve ona gre
karar retilmesine ynelik deerlendirmeler gibi).
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi52
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Bu sistemlerden ikinci yntem birinci ynteme nazaran
gvenilirlii daha az olan bir yntemdir ve bu yntem asla bir doktorun
yerini tutamaz.
Burada ama, doktora bir takm n bilgiler sunarak, dikkatinden
kamas sz konusu olabilecek baz hususlar grmesini salamaktr.
Bu sistemler, bilgisayardan elde edilen ve tanya yardmc olan
bilgilerin yannda hastay izleme ve tedavi konularndan da
yararlanmak zere gelitirilmi sistemlerdir.
Bilgisayarda oluturulan tedavi protokol ve uyar sistemleri,
radyasyon tedavisi planlama sistemleri, bilgisayarl hasta takip
sistemleri gibi rnekleri iermektedir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi53
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Bu sistemler;
hastaln tespiti, tedavi seenekleri, hangi ilacn kullanlmas
gerektii gibi konularda nitelikli bilgiye sahiptirler ve gncel
bilgileri hastaya ait zel bilgilerle birletirerek, hekimlerin
hastay en iyi bir ekilde deerlendirmesi ynnde yardm eder.
Baz klinik karar destek sistemleri, klinik ve finansal bilgi
depolarn bir araya getirerek, hizmet sunumunun, maliyet
bilgilerinin ve klinik performansn deerlendirilmesi ilevini yerine
getirebilmektedirler.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi54
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Pasif ve aktif klinik karar destek sistemi olmak zere iki
tr klinik karar destek sistemi vardr.
Pasif karar destek sistemi, hasta ile ilgili bilgileri toplayan
rgtleyen ve hekimin kullanmna sunan bilgi sistemleridir.
Bu sistemin temel ilevi karar seeneklerini retmek deil, hekime
dorudan bilgi salamaktr.
Aktif karar destek sistemi, hekime tan koyma ve tedavi plan
gelitirmede dorudan yol gsterir.
Sistem hasta verileri ile tbbi bilgileri birletirerek hekimlere
karar nerileri salamaktadr ve uzman sistemler, bilgi ynetimi iin
aralar ve anmsatma, uyar sistemleri olarak 3 guruba
ayrlmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi55
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Uzman sistemler: Uzman sistemler, temelde uzman bir insan
dzeyinde problem zmede, insan bilgisini youn biimde kullanan
bilgisayar programlardr.
Bu balamda uzman sistemler ancak bir uzman insann zebilecei
karmak problemlerin bilgisayar ile zmne imkn salayan bilgisayar
temelli sistemler olarak tanmlanabilir.
Bu sistemler hem uzman olmayanlar tarafndan problemlerin zm hem
de uzmanlar tarafndan bilgili yardmclar olarak
kullanlmaktadr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi56
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Uzman sistemler, genellikle zel bilgi ve deneyim
gerektiren, iyi tanmlanamayan grevlerin yerine getirilmesini
salayan bilgisayar uygulamalarn iermektedir.
Hastala tan koyma kimyasallarn analizi gibi konularla ilgili
karar verme srelerinde kullanlmaktadr.
Belirsizlik ortamnda, iyi tanmlanamam bir soruna tehis koyma ve
sorunu zmek iin model tasarlama konularnda uzmanlarn almalarna
katkda bulunmaktadr.
Bu sistemler, bir uzmann problem zme aamalarnda izledii yollar
kullanmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi57
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Uzman sistemlerin ana esi bulunmaktadr. Birinci e; tp
uzmanlar tarafndan gelitirilen bilimsel tabandr (knowledge
base).
Bilimsel taban, belirli hastalk grubuyla ilgili kararlarn nasl
alnacan ortaya koymaktadr.
kinci e hastadan alnan bilgilerdir.
nc e ise, kurallara dayal sonular reten motorlardr (rule-based
inference engines).
Bu motorlar, hastadan elde edilen bilgileri ve bilimsel tabanda
bulunan bilgileri referans kabul ederek iler ve hekimin kullanmna
sunar.
Kuskusuz uzman sistemlerin baars, byk lde, bilimsel tabann
geniliine ve karmlar reten motorlarn kullanld kurallarn mantkl dnme
gcne baldr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi58
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Bu programlar hastalarn zel verilerine dayal tavsiyeler ve
deerlendirmeler sunar.
Temel olarak karar teorisine ya da maliyetfayda yaklamna dayanan
bir mantkla hareket eder. Bazen de problemlerin zm iin saysal
yaklamlardan faydalanabilir.
Baz tehis yardmclar (rnein DxPlain gibi) dar alandaki etiyolojik
ihtimaller durumunda, farkl tehisleri veya ek bilgileri
nerebilir.
Internist gibi programlar hastann semptomlarn deerlendirerek en
olas tehisi koyabilir.
Baz sistemler ise klinik balamda hasta kaytlarn zetler ve
yorumlar.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi59
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Bilgi Ynetimi in Aralar: Salk kurulularnda bilgi ynetimi,
gelimi i istasyonlar yardmyla gerekletirilir.
Bu istasyonlar bilginin depolanmas ve geri arlmas iin gerekli
olan altyapy salar.
Bilgi ynetim aralar, hekimlerin ve salk personelinin ihtiya
duyaca bilgi ve verileri salamakla birlikte, zel bir kararn
alnmasna yardm etmezler.
Byle bir durumda problemin zm iin gereksinim duyulan bilgiler
temin edildikten sonra, karar verme ilemi hekime braklr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi60
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Anmsatma ve Uyar Sistemleri:
Hastalk semptomlar ile hastalk arasndaki ilikiyi ortaya koyan
olaslklar, istatistiksel bilgiyi kullanarak karr ve karar vermede
yol gsterir.
Bu tr programlar, kullanclarn problemleri ve tehis yntemlerini
hatrlamalar iin dizayn edilir.
Bu sistemler tipik olarak potansiyel anormalliklerin
gsterilmesini ya da belirli bir standard iine alan cevaplarn
listesini ihtiva eden basit bir mantk kullanr.
Hekim ve dier salk personeline, tedavi srecinin muhtemel sonular
hakknda uyarlarda bulunur.
Bylece arzulanmayan tehlikeli sonucun ortaya kmas nlenmi
olur.
zellikle youn bakm nitelerinde kullanlr ve ila etkileimine neden
olacak bir ilac yazmasna uyar yoluyla engel olur.
Benzer ekilde eczaclk karar destek sistemleri; muhtemel ila
etkileimleri ile ilgili uyarlar vererek kullanclarn dikkatinin bu
alana ekilmesini salarken, laboratuvar karar destek sistemleri;
anormal deerleri belirler veya bu anormal deerlerle ilgili muhtemel
aklamalarn listesini verir.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas
niversitesi61
Klinik Karar Destek Sistemleri (Clinical Decision Support
Systems)Klinik karar destek sistemleri salk bakm hizmetlerinin
kalitesini gelitirmekte ve doktorlarn hastalklar erken tehis
etmesine yardmc olmaktadr.
Hastalklarn erken tehisi ise doktorlarn tedavi iin verdii ura
sresini azaltmakta, daha az harcama ile daha yksek getiriler elde
edilmesini ve sonuta tm salk bakm maliyetlerinin azalmasn
salamaktadr.
KKDS, ihmale bal hatalar nlemekte, yanl ila kullanmnn nne
gemekte ve ila yan etkilerini ortadan kaldrmaktadr.
Tbbi bakm esnasnda hekimlerin hafzalarna olan ihtiyac azaltarak
salad uygun tbbi bilgiler ve hasta bilgileri yardmyla klinik karar
verme ilemine destek salamaktadr.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas
niversitesi62
Bilgisayar Destekli Hasta Takip Bilgi SistemiBilgisayarlar
zellikle youn bakm nitelerinde hastann durumunu izlemek amacyla
yaygn biimde kullanlmaktadr.
Hastann yaam fonksiyon belirtileri bilgisayar tarafndan srekli
takip edilerek, herhangi bir olumsuz durum ortaya ktnda grsel ve
iitsel uyarlar aracl ile hekim ve salk personelinin dikkatini
ekmekte ve acil mdahale salanmaktadr.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi63
Bilgisayar Destekli Hasta Takip Bilgi SistemiHasta takip
sistemlerinde bilgisayar, hastann yaam sinyallerini srekli olarak
izlemek ve periyodik olarak fizyolojik verilerini gstermek ilevini
stlenmektedir.
Bu sistemde hastann kalp at, kan basnc, oksijen saturasyonu,
vcut ss ve solunum says gibi hayati fonksiyonlar monitrlerden
srekli olarak takip edilmektedir.
lk aamada hastaya balanan izleme donanmndan elde edilen analog
veri, bilgisayarda ilenecek ve grntlenecek biimde saysal ekle
dntrlmekte ve bu veriler bellekte saklanarak, periyodik olarak ya
da istenildiinde grntlenebilmektedir.
Hasta izleme sistemi; youn bakm nitelerinde hasta yatann yannda
bulundurulaca gibi bilgi aktarm amacyla uzaktaki bir youn bakm
merkezine de balanabilmektedir.
Youn bakm nitesi olarak bilinen bu sistem, hasta bakm, kayt
tutma ve personel kullanmn dzenleme amalar ile gelitirilmitir.
Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas niversitesi64
Klinik letiim SistemleriHastane ierisindeki direkt iletiim
genellikle telefon yardmyla salanmaktadr.
Ancak, telefona ulamn ou zaman mmkn olmamas ve acil bir durumda
detayl bilgi salamaktan yoksun olmas, hasta bakmnda etkinliin
dmesine sebep olabilmektedir.
Mobil iletiim aralarnn hastane klinik uygulamalarnda kullanlmas,
bahsedilen sorunlarn zmne ve salk bakm iin gereksinim duyulan bilgi
ihtiyacnn tam olarak karlanmasnda byk katk salamaktadr.
Bu nedenle hastaya bakm salayan ekip yeleri arasnda iletiimin
etkin, verimli ve srekli bir ekilde salanmas iin klinik iletiim
sistemleri gelitirilmitir.Prof.Dr.Halit HAmi Z Kafkas
niversitesi65