Prof. Dr. Birhan KUNTER

VİTİS LABRUSCA TÜRÜNÜN BAĞCILIKTAKİ YERİ VE ÖNEMİ

Barış KARAHAN

Danışman : Prof. Dr. Birhan KUNTER

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

GİRİŞ

Asma Vitaceae familyasından, Vitis cinsine ait, çok yıllık ve tırmanıcı ve

sarılıcı sürgün ve gövde yapısına sahip bir bitkidir. Vitis cinsi Kuzey

yarıkürede Amerika, Avrupa ve Asya’da hemen hemen eşit yoğunlukta

doğal dağılım gösteren bir bitkidir.

MATERYAL VE YÖNTEM

Bu derleme çalışması ile Vitis labrusca L. bağcılıktaki yeri ve önemi

hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

BULGULAR

Vitis labrusca L. türü dioik, poligamodioik ve hermafrodit çiçek

cinsiyetine sahiptir. Tip ve varyeteleri yabancı tozlanma ve döllenmeye

açıktır. Mayıs-haziran arasında çiçek açan bu üzümlerin çiçek salkım

uzunlukları 5-10 cm’dir. Bir salkımda yuvarlağa yakın en az 20 adet tane

bulunmaktadır ve tane çapları 8-25 mm civarındadır. Olgunlaşma

periyodu ağustos-ekim arasındadır. Olgunlaşan tanelerde renk

kahverengimsi-mor veya donuk siyah, kırmızı ve bazı tiplerde beyaz

olmak üzere geniş bir farklılık gösterir. Olgun tanelerde 2-6 arasında 5-8

mm uzunluğunda kahverengimsi köşeli ve iri çekirdekler vardır.

Vitis labrusca türü doğal melezlerinin yanısıra melezlemeler sonucunda

elde edilen melez tipleri ile çok sayıda varyetesi bulunan bir türüdür. Bu

çeşitlilikte türün filokseraya dayanımından yararlanılarak kendi kökleri

üzerinde verimli melezlerinin elde edilmesi amacına yönelik V.vinifera

ile melezleme çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır.

TARTIŞMA

Vitis labrusca L. türü ülkemiz coğrafyasında Karadeniz Bölgesi’nde;

ağaçlara, çardaklara veya çitlere sardırılarak yetiştirilmesi ile özgün bir

yer edinmiştir. Bu nedenle türün ülkemize giriş kapısı kayıt ve kaynak

belirlenememiş olmakla birlikte Doğu Karadeniz olarak kabul edilebilir.

Köken çeşidin ise, İsabella olduğu kuvvetli bir olasılıktır. Bölgenin

doğusundan batısına uzun yıllardır taşınması ve çoğaltılmasının bir

sonucu olarak bu coğrafyaya özgü genotiplerin varlığı kuşkusuzdur.

SONUÇ

Özellikle Rize ile Sinop arasındaki sahil şeridinde aşırı nemden dolayı mantari hastalıklar etkili olmakta ve asma yetiştiriciliği mümkün

olmamaktadır. Bu illerde Vitis labrusca L. (Çilek üzümü, İzabella, Kokulu üzüm) ağaçlara sarılı, çardak veya binaların balkonlarına verilerek

yetiştirilmektedir.

Ekonomik önemi olmayan bu üzümün tane kabuğu kalın, asitliği yüksek (ekşi) ve çekirdek sayısı da son derece fazladır. Diğer taraftan ülkemizde

bu bölgenin coğrafyasına adapte olarak çoğaltılmış olan, V. labrusca genotip veya genotiplerinin neden olduğu çeşitlilik seleksiyon ile

değerlendirilerek ülkemize özgü tipler tescil edilmiştir.

VİTİS LABRUSCA L.

CONCORD FAMİLYASI

CONCORD Antoinette

COTTAGE CAMBRIDGE

EATON CHAMPION

EVAHAYES DRACUT AMBER

LADY EARLY VICTOR

MARTHA GREEN MOUNTAIN

MASON’S SEEDLING HARTFORD

MOORE’S EARLY IVES

NEW HAVEN PERKINS

POCKLINGTON TELEGRAPH

WOODRUFF VENANGO

WORDEN Vergennes

Niagara WYOMING RED

Vitis labrusca x Vitis vinifera (?)

Catawba Ulster Prolifie

Diana Duchess

Iona Jefferson

Dinkel DIAMOND

DELAWARE MOYER

BEAUTY Isabella

Poughkeepsie Red Prentiss

MAXATAWNEY

Vitis labrusca x Vitis vinifera

Rogers Hibritleri Concord Hibritleri

Agawam Black Eagle

Aminia Bringhton

Barry Eldorado

Goethe Highland

Herbert Irving

Lindley Lady Washington

Massasoit Triumph

Merrimac Brilliant

Salem Creveling

Wilder Croton

Amber Queen Downing

August Giant Mills

Vitis labrusca L. Türü Amerikan asmaları içerisinde ürünlerinden

yararlanılan türlerin başında gelmektedir. Ülkemizin yüksek yağış alan

Karadeniz Bölgesi için fungal hastalıklara V. vinifera L.’ya göre daha

toleranslı olması nedeniyle yetiştirilme olanağı bulmuş ve uzun yıllar

içerisinde köken varyetelerdeki doğal değişmeler ve yabancı tozlanma ve

döllenme sonucundaki yeni gelişmeler ile tip ve form zenginliği meydana

gelmiştir.

ÖZET

Çelik,H.2004.Labrusca Üzüm Yetiştiriciliği Kokulu Kara Üzüm bağcılığı, _ https://www.researchgate.net/publication/283665648_Labrusca_Grape

Çelik,H.Köse, M. Ateş,S.2018.Karadeniz Bölgesinden Selekte Edilerek Tescillenen Yeni Kokulu Üzüm (Vitis Labrusca L.) Çeşitleri, BAHÇE 47 (Özel Sayı 1: Türkiye 9. Bağcılık ve

Teknolojileri Sempozyumu): 299–309 (2018)ISSN 1300–8943

Çelik.H,2021. http://www.pazarziraat.com/siyahuzum4.aspx, Erişim Tarihi: 25.04.2021

KAYNAKLAR