T: 462-1444 | E: [email protected] | W: www.gobiernu.an Edishon 3 | 23 di yanüari 2012 Manera a splika den e edishon anterior, e Makutu Básiko ta konsistí di produktonan alimentisio i otro produktonan esensial di promé nesesidat. Di e produktonan aki, Gobièrnu ta mantené e preisnan den supermerkado, minimarket i toko na un nivel pagabel i, pues ta hasi e produktonan aki aksesibel pa nos pueblo, espesialmente esnan ménos pudiente. Faktura Gobièrnu ta logra esaki atraves di regulashon via e faktura. E importadó ta konta su kosto di kompra, su gastunan operashonal i ta agregá e márgen stipulá pa yega na e preis máksimo. Pa loke ta trata aros, hariña di funchi, hariña di pan, spaguèti i èlebog regular, cornflakes, bonchi, lechi, zeta, margarina, te, komestibel pa baby, antidiabétika i antikonseptivo e siguiente prosedura ta vigente: ora e importadó importá e produkto, e tin ku manda su faktura adelantá pa MEO. MEO na su turno ta kalkulá e preis máksimo pa tantu por mayor komo por detal i ta publiká esaki den korant. E márgen aki ta varia pa kada produkto. Pa e mesun produkto e márgen ta dependé si e importadó ta bende na supermarket (den kantidat grandi – por mayor), kompará ku ora e importadó ta bende na toko i tienda (den kantidat mas chikí – por detal). Pa e sistema aki funshoná, mester tin bon kòntròl. MEO tin e responsabilidat i outoridat pa kontrolá si e preisnan di e produktonan den Makutu Básiko ta na e nivel stipulá i si komersiantenan ta kumpli ku e regulashon ariba menshoná. But Semanalmente kontroladónan di MEO ta kontrolá establesimentu (importadónan, supermerkadonan, tiendanan i tokonan) rònt Kòrsou. E kontroladónan ta outorisá pa duna but na esnan ku faya ku e regulashon ariba menshoná. Pa hasi e kòntròl mas efektivo, gobièrnu ta planiá pa trese diferente kambio den e sistema di kòntròl, manera but mas haltu. Tambe tin pensá pa publiká un lista di e establesimentunan ku ta faya ku e regulashon. Ademas Gobièrnu ta bai sostené Fundashon pa Konsumidó mas, kual lo bai konsentrá mas riba konsientisashon di e konsumidó, publikando kom- parashonnan di preis entre supermarketnan i tien- danan riba nos isla. Kontinuando ku e tema di regulashon, despues ku siman pasá a trata kiko regulashon ta enserá, den e edishon aki lo trata kua produktonan i servisionan gobièrnu ta regulá. Tin diferente lei ku ta forma e base pa regulá preisnan di diferente produktonan i servisionan ku ta repartí den e diferente sektornan. A base di Ao 1961, No 117, ta regulá e siguiente produktonan di konsumo: pan, hariña di funchi, margarina, sereal, aros, hariña di pan, zeta, lechi, batata, bonchi, galiña, keshi, aletria, kuminda pa beibi, webu i e siguiente tiponan di berdura: blachi di salada, tomati, promentòn, broccoli, spinazi, kolo, awakati, pampuna, wòrtel i siboyo. Tambe ta regulá e siguiente tiponan di fruta: apel, apelsina, mandarein, bakoba, banana, mango, papaya, milon, patia i drùif. Ademas produktonan di uso doméstiko manera: produktonan pa limpiesa di kas, habon pa laba man i paña, suavisante, desinfektante i “bleach”. I produktonan higiéniko manera: toaya sanitario i tampòn, bruki desechabel pa beibi i lensu di papel. E lei ariba menshoná tambe ta hasi posibel regulashon di e siguiente produktonan den e sektor di salubridat públiko, espesialmente remedi manera: tur marka di antidiabétika, tur marka di antikonseptivo i tur sobrá remedi. Den e sektor di konstrukshon ta regulá e siguiente produktonan: sèmènt, santu, piedra split i “Bitumen”. Ademas e mesun lei ta forma e base pa regulashon di diferente servisio. Pa kasi tur servisio duná den e sektor di Salubridat Públiko tin preisnan stipulá pa gobièrnu. Esaki ta enserá lo siguiente: pa profeshonalnan liber manera dòkter i speshalistanan i pa institutonan den e sektor aki manera hospitalnan, klínika i tambe esnan di kuido. Den e sektor di utilidat ta regulá e siguiente servisionan òf produktonan: awa i elektrisidat, i servisionan den e sektor di telekomunikashon (pa medio di un otro lei). Den e sektor di transporte preisnan di e siguiente servisionan i produktonan ta regulá: preis pa uso di bùs chikí, mediano i grandi, preis pa uso di taksi, preis di bateria, preis di kombustibel manera entre otro gasolin i “gasoil” i preis di bòter di gas pa kushiná. Ku eksepshon di e sektor di telekomunikashon, e sekshon di Inspekshon na Ministerio di Desaroyo Ekonómiko (Ministerie Economische Ontwikkeling MEO) ta enkargá ku kontròl di e preis di produktonan i servisionan ariba menshoná. Ministerio di Desaroyo Ekonómiko Fundashon pa Konsumidó ta bringa na interes di abo, konsumidó Pa aña 2012 nos ke leinan pa protehá nos konsumidónan: • lei pa kaba ku prolongashon outomátiko di kontrakt, manera di telefon i internèt • outoridat outónomo pa kòntròl di merkado • lei pa promové kompetensha Mail [email protected] pa aboná riba nos revista digital Konsumidó Alertá Huntu nos ta fuerte! Kolofon Korant Semanal | Publikadó: Ministerio di Desaroyo Ekonómiko i Stichting Belasting Accountantsbureau (BAB) | Kontribuidó: Fundashon pa Konsumidó | Teksto: Practical Business Solutions B.V. | Diseño i Lay-Out: Dajo Graphics N.V. | Imprenta: Drukkerij De Stad Mangusa Hypermarket, aktualmente un di esnan mihó surtí A base di e komparashonnan di preis di último simannan Mangusa Hypermarket ta resultá un di e supermerkadonan mihó surtí. E siman aki, Mangusa Hypermarket tin 28 di e 39 produktonan na benta. Na di dos lugá a resultá Mangusa Rio i Esperamos, kada un ku 26 produkto di e selekshon di siman. Boulevard Marketplace ta sigui ku 25 produkto for di e selekshon di 39 produkto. Boulevard Marketplace: mas produkto na mihó preis Pa loke ta kantidat di produkto na mihó preis, e siman aki Boulevard Marketplace ta skor mihó, siguí pa e dos filialnan di Mangusa Supermarket. Un biaha mas nos ta mira ku niun supermerkado no a skor hopi bon den un sekshon partikular. P’esei nos rekomendashon ta pa tur siman warda bo ehemplar di Monitòr, asina bo tambe por kompará preisnan i traha bo lista di kompra segun bo kumbiniensia. Preisnan notabel: karni, fruta i berdura “Drumsticks” pa kilo ta varia for di fl. 4,50 na Exito te ku fl. 10,95 pa kilo na Mangusa Rio. Un menshon partikular: den e komparashon di preis di siman pasá Exito tabatin tambe whole legs i hala di galiña na e mihó preis. Preis di un kilo di lamunchi, un produkto ku bo ta haña tantu lokal komo importá, ta varia di fl. 2,95 na Arco Iris te fl. 5,00 na San Pedro. Preis di awakati pa kilo ta varia entre fl. 3,79 na Vreugdenhil te fl. 9,99 na Albert Heijn. Pa e siman aki a kue preis di un selekshon di produkto konteniendo 39 produkto partí den diferente kategoria: galiña, piská, karni den bleki, fruta, berdura, pan i belèg, djèm, spaguèti i makaroni, aros, hariña di funchi, speserei, zeta, suku, lechi na paki, kòfi, sereal, djus den paki, apelmus den bòter, uster den bleki, pasta di djente, habon pa baña, toaya femenino i habon di laba tayó. A kompará preis den tur supermerkado lokal, ku eksepshon di Alves i Centrum Mahaai. Komparashon di preis di e siman aki ta mustra ku Boulevard Marketplace i Mangusa Hypermarket ta esnan ku mas a sobresalí den kantidat di produkto na mihó preis i mihó surtido. Preis di plùm tambe ta mustra un variashon notabel. Di fl. 3,55 pa un kilo na Arti’s te ku fl. 19,95 na e supermerkado- nan Mangusa. Análisis di siman: galiña di Mangusa ta varia E siman aki nos ta analisá tambe preisnan di Mangusa Rio i Mangusa Hypermarket, ya ku nos a tuma nota ku konsumidónan tin e persepshon ku e Mangusa nobo ta mas karu ku e otro filial. Ku eksepshon di algun preis di galiña, ku ta varia bastante, nos por bisa ku e preisnan den e dos supermerkadonan Mangusa ta relativamente igual, ku aki aya algun diferensha chikí. Algun ehèmpel: e siman aki preis di “drumsticks” pa kilo na Mangusa Rio ta fl. 5,00 i na Hypermarket e preis ta fl. 10,95, loke ta mas ku dòbel. Siman pasá nos a nota ku “whole legs” pa kilo ta kosta fl. 5,50 na Mangusa Rio i na Hypermarket fl. 9,95. Dos siman pasá un kilo di “thighs” di galiña a kosta fl. 7,00 na Mangusa Rio i e fl. 12,99 na Mangusa Hypermarket. Kontribushon redakshonal di Fundashon pa Konsumidó Komparashon di preis di 16 di yanüari 2012 • Semper chèk fecha di vensementu • Paga tinu riba bleki frusá ku por baha kalidat di e produkto Produktonan ku ta kai bou di regulashon di preis • Ministerio di Desaroyo Ekonómiko • Makutu Básiko • Komparashon di preis - siman 3/2012 • Análisis di Fundashon pa Konsumidó • Tep di siman Warda bo plaka, kumindá hende Kontenido