ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014 DOBROSTAN I ZDROWIE ROZDZIAŁ IX 1 Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego UM w Lublinie 1 Chair and Department of Neurological Nursing Medical University of Lublin 2 Student UM w Lublinie 2 Student Medical University of Lublin ELŻBIETA PRZYCHODZKA 1 , REGINA LORENCOWICZ 1 , EWA GRĄDEK 2 , KRZYSZTOF TUROWSKI 1 , JÓZEF JASIK 1 Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek Back pain problems in occupationally active nurses Słowa kluczowe: pielęgniarki, bóle kręgosłupa Key words: nurses, low back pain Zespoły bólowe kręgosłupa uważane są za problem zdrowotny, uznaje się, że około 60-80% społeczeństwa po 32 roku życia uskarża się na występowanie bólu kręgosłupa. Powyżej 55 roku życia problemem bólu pleców dotkniętych jest 98%, populacji, aż u 11% dolegliwości uniemożliwiają wykonywanie pracy zawodowej [2]. Praca zawodowa pielęgniarki przynosi satysfakcję, związana jest z ratowaniem zdrowia i życia ludzkiego. Konieczność bezwzględnej dyspozycyjności, radzenia z problemami na stanowisku pracy jak i w życiu codziennym, może mieć niekorzyst- ny wpływ na zdrowie i samopoczucie [4, 6]. Ta grupa zawodowa szczególnie narażona jest na przeciążenia układu ruchu czy- li działanie czynników mechanicznych przekraczających wytrzymałość fizyczną oraz powstanie długotrwałych obciążeń statycznych i dynamicznych. To zjawisko powoduje pojawienie się bólu mięśni i zespołów bólowych kręgosłupa [8].
13
Embed
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek · leczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi kręgosłupa oraz sposób spędzania
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
DOBROSTAN I ZDROWIE
ROZDZIAŁ IX
1Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego UM w Lublinie 1Chair and Department of Neurological Nursing
Medical University of Lublin 2Student UM w Lublinie
2Student Medical University of Lublin
ELŻBIETA PRZYCHODZKA1, REGINA LORENCOWICZ1, EWA
GRĄDEK2, KRZYSZTOF TUROWSKI1, JÓZEF JASIK1
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
Back pain problems in occupationally active nurses
Słowa kluczowe: pielęgniarki, bóle kręgosłupa
Key words: nurses, low back pain
Zespoły bólowe kręgosłupa uważane są za problem zdrowotny, uznaje się, że
około 60-80% społeczeństwa po 32 roku życia uskarża się na występowanie bólu
kręgosłupa. Powyżej 55 roku życia problemem bólu pleców dotkniętych jest 98%,
populacji, aż u 11% dolegliwości uniemożliwiają wykonywanie pracy zawodowej
[2].
Praca zawodowa pielęgniarki przynosi satysfakcję, związana jest z ratowaniem
zdrowia i życia ludzkiego. Konieczność bezwzględnej dyspozycyjności, radzenia z
problemami na stanowisku pracy jak i w życiu codziennym, może mieć niekorzyst-
ny wpływ na zdrowie i samopoczucie [4, 6].
Ta grupa zawodowa szczególnie narażona jest na przeciążenia układu ruchu czy-
li działanie czynników mechanicznych przekraczających wytrzymałość fizyczną
oraz powstanie długotrwałych obciążeń statycznych i dynamicznych. To zjawisko
powoduje pojawienie się bólu mięśni i zespołów bólowych kręgosłupa [8].
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
136
Znaczna część czynności zawodowych wykonywanych przez pielęgniarki to
praca fizyczna, która wpływa na rodzaj i charakter przeciążeń. Czynności wykon-
ywane są w krótkim czasie, wielokrotnie podczas dyżuru. Prowadzi do zmian
strukturalnych w narządzie ruchu, powodując dolegliwości bólowe. Konsekwencją
obciążenia jest zmęczenie, przeciążenie narządu ruchu, pogorszenie stanu zdrowia i
samopoczucia a w efekcie obniżenie efektywności i jakości pracy oraz zagrożenie
bezpieczeństwa swojego i innych. Istotne znaczenie ma także stres, który jest równ-
ież czynnikiem powstania zespołów bólowych kręgosłupa. Grupa pielęgniarek jest
narażona na obciążająca związane ze sferę psychiczną. Obejmuje ona odpowiedzi-
alność za ludzi chorych i cierpiących. [1, 4,5].
Celem pracy była ocena problemu występowania zespołów bólowych kręgosłu-
pa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek.
MATERIAŁ I METODA
Materiał badawczy został zebrany za pomocą kwestionariusza ankiety. Kwestio-
nariusz ankiety składał się z dwóch części. Pierwsza to autorski kwestionariusz
ankiety, składający się z 13 pytań zamkniętych. Pytania dotyczyły wieku, płci,
wzrostu i masy ciała na podstawie których wyliczono BMI, miejsca zamieszkania,
miejsca pracy, systemu zatrudnienia, preferowanych zachowań diagnostyczno-
leczniczych podejmowanych przez respondentów w związku z zespołami bólowymi
kręgosłupa oraz sposób spędzania wolnego czasu. W badaniach wykorzystano
wskaźnik masy ciała Queteelleta (BMI- Body Mass Index) wyznaczający stopień
masy ciała.
Druga część kwestionariusza ankiety to standaryzowany test Oswestry Low
Back Pain Disability Oestionnaire, służący do oceny wpływu dolegliwości
bólowych kręgosłupa na życie codzienne. Odpowiedzi pozwalają określić w jakim
stopniu zespoły bólowe kręgosłupa ograniczają aktywność respondentów na
postępowanie określonych czynnościach. Dla dokonania rozpoznania dysfunkcji
kręgosłupa w grupie czynnych zawodowo pielęgniarek posłużono się testem oceni-
ającym dolegliwości bólowe kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo- krzyżowego.
Pytania dotyczyły dolegliwości bólowych odcinka szyjnego i odcinka lędźwiowo-
krzyżowego kręgosłupa oraz wpływ bólu kręgosłupa na zachowania w życiu
codziennym.
Wskaźnik niesprawności (Disability Index) oblicza się po dodaniu punktów i
wyliczaniu procentowego wskaźnika sprawności. Otrzymane wyniki umożliwiają
opis stopnia niesprawności kwalifikując do pięciu grup.
Badania przeprowadzono w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdro-
wotnej w Kraśniku w okresie od października do listopada 2012 roku.
Badaniami objęto grupę 101 pielęgniarek i pielęgniarzy pracujących w szpitalu
na oddziałach zachowawczych i zabiegowych.
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej. Wartości analizowanych
parametrów mierzalnych przedstawiono przy pomocy wartości średniej i odchylenia
standardowego a dla niemierzalnych przy pomocy liczności i odsetka. Dla niepow-
iązanych cech jakościowych do wykrycia istnienia różnic między porównywanymi
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
137
grupami użyto testu jednorodności Chi2. Do zbadania istnienia zależności między
badanymi cechami użyto testu niezależności Chi2. Przyjęto poziom istotności
p<0,05 wskazujący na istnienie istotnych statystycznie różnic bądź zależności. Bazę
danych i badania statystyczne przeprowadzono w oparciu o oprogramowanie kom-
puterowe STATISTICA 10.0 (StatSoft, Polska).
Badaniom ankietowym poddano 101 czynnych zawodowo pielęgniarek i
pielęgniarzy w wieku od 23 do 58 lat. Grupa zróżnicowana wiekowo z dominacją
osób powyżej 40 roku życia. Średnia wieku ankietowanych wynosiła 43,88 ± 9,18
lat. Rozkład wiekowy respondentów jest na tym samym zbliżonym poziomie
liczności w ustalonych grupach wiekowych czyli statystycznie nie ma znaczących
różnic ilościowych. Zdecydowana większość ankietowanych osób to kobiety
97,03%, (n=98), natomiast tylko 2,97% (n=3) respondentów stanowili mężczyźni.
Większość ankietowanych osób mieszkała w mieście, (n=69; 68,32%), z kolei
31,68%, (n=32) badanych zamieszkiwało na wsi.
Spośród badanej grupy respondentów 44,55%, (n=45) pracowało na oddziałach
zabiegowych, natomiast 55,45%, (n=56) ankietowanych pielęgniarek pracowało na
oddziałach o profilu zachowawczym. Odnośnie stażu pracy dominującą grupę re-
spondentów 40,60%, (n=41) stanowiły osoby pracujące czynnie zawodowo od 11 do
25 lat. Badana grupa pracowała w zawodzie pielęgniarki od 6 miesięcy do 37 lat.
Średni staż pracy w zawodzie wynosił 20,16 ± 10,38 lat. Ankietowani w większości
pracowali w systemie pracy dwuzmianowej z dwoma dyżurami 12 godzinnymi:
dziennym i nocnym, (n=84; 83,18%), tylko natomiast 11,88%, (n=12) badanych
pracowało w systemie jednozmianowym i 4,95%, (n=5) w innym systemie pracy
zmianowej.
Analizując wskaźnik masy ciała stwierdzono, iż około połowa badanej grupy
miała prawidłowy wskaźnik BMI, (n=49; 48, 51%). Natomiast niepokojącym jest
fakt, że co trzecia pielęgniarka 33,67% (n=34) miała nadwagę oraz 17,82% (N=18)
otyłość.
WYNIKI
Ocena wpływu dolegliwości bólowych kręgosłupa na sprawność życia
codziennego określona w oparciu o standaryzowany test Oswestry Low Back Pain
Disability Questionnaire (DTI)
Z przeprowadzonych badań wynika, że w grupie czynnych zawodowo pielęgnia-
rek tylko 20,79% w dniu badania nie odczuwa w ogóle bólu kręgosłupa. Pozostali
respondenci stwierdzali, iż odczuwają ból o różnym natężeniu. Aż 10,89% badanych
przyznało, że odczuwany ból jest znaczący, jednak wytrzymują bez środków prze-
ciwbólowych, zaś 15,84% ocenianych pielęgniarek potwierdziło, iż odczuwany ból
jest średni/ nieznaczny i nie stosują leków p/bólowych. W grupie pielęgniarek
wspomagających się farmakoterapią, przyjmującej środki p/bólowe 21,78% ba-
danych przyznało, że środki p/bólowe całkowicie zmniejszają ból, zaś u 22,77%
środki p/bólowe w sposób odczuwalny całkowicie znoszą ból. Tylko 6,94% re-
spondentek przyznało, że środki przeciwbólowe w nieznacznym stopniu zmniejszają
ból i 0,99% badanych odpowiedziało, że leki nie łagodzą bólu.
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
138
Przedstawiając ocenę wpływu dolegliwości bólowych na wykonywane
czynności dnia codziennego, ankietowani najczęściej (44,55%) podkreślali, że mimo
iż niektóre codzienne czynności nasilają bóle kręgosłupa, jednak funkcjonują nor-
malnie bez niczyjej pomocy. szczegółową analizę obrazuje tabela I.
Tabela I. Ocena wpływu dolegliwości bólowych na wykonywanie codziennych
czynności w badanej grupie
Ocena n %
nie odczuwam bólu kręgosłupa 21 20,79
codzienne czynności nie nasilają bólu, dlatego jestem
całkowicie samodzielna/y 14 13,86
niektóre codzienne czynności nasilają bóle, funkcjonuję
normalnie bez niczyjej pomocy 45 44,55
odczuwam ból podczas codziennych czynności, wykonuję
je jednak wolniej i ostrożniej 18 17,83
potrzebuję pomocy, jednak w dużej mierze jestem samo-
dzielna/y 3 2,97
potrzebuję pomocy codziennie w większości wykonywa-
nych przeze mnie czynności 0 0,00
nie mogę się samodzielnie ubrać, mycie sprawia mi pro-
blemy, leżę w łóżku 0 0,00
Analizując wpływ dolegliwości bólowych na podnoszenie przedmiotów an-
kietowani w 22,77% przyznali, że mogą podnosić ciężkie przedmioty, jednak od-
czuwają przy tym silniejszy ból. Co piąta oceniana pielęgniarka 20,79% przyznała,
że ból uniemożliwia jej podnoszenie ciężkich przedmiotów z podłogi, jednak mogą
je podnieść jeśli przedmioty są dogodnie umiejscowione, na poziomie pasa.
Nieliczne 14,85% badanych odpowiedziało, że ból uniemożliwia podnoszenie im
ciężkich przedmiotów, jednak mogę podnieść średnio lekkie przedmioty jeśli są
dogodnie umiejscowione. Tylko 4,96% ankietowanych potwierdziło, iż mogło pod-
nosić tylko bardzo lekkie przedmioty. Badania wykazały, że tylko 14,85% pielęgni-
arek deklaruje, iż może podnosić ciężkie przedmioty i nie odczuwali bólu kręgosłu-
pa.
Bóle kręgosłupa szczególnie w szyjnym odcinku kręgosłupa są przyczyną
występowania bólów głowy. W ocenie częstości występowania bólów głowy
35,65% respondentów przyznało, że miewa nieznaczne bóle głowy, które pojawiają
się nieregularnie. Prawie co trzecia pielęgniarka (30,69% ), deklaruje iż miewa
średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają się dość rzadko. Nieliczna grupa ba-
danych pielęgniarek 12,87% odczuwa średnio nasilone bóle głowy, które pojawiają
się często, 1,98% ankietowanych miewa bóle głowy, które pojawiają się często, zaś
1,98% odczuwa ciągły ból głowy.
Tabela II. przedstawia opinię osób badanych, dotyczącą wpływu bólu kręgosłupa
na tak podstawowe czynności dnia codziennego jak czytanie. Zdecydowana
większość ankietowanych osób deklaruje, iż mogą czytać tak długo jak chcą bez
Elżbieta Przychodzka, Regina Lorencowicz, Ewa Grądek,
Krzysztof Turowski, Józef Jasik,
Problem bólu kręgosłupa u czynnych zawodowo pielęgniarek
139
bólu kręgosłupa, (36,64%), a co trzecia badana pielęgniarka 31,68% potwierdza, iż
może czytać długo, jednak odczuwa nieznaczne bóle szyi.
Tabela II. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na czytanie w badanej grupie Ocena n %
mogę czytać jak długo zechcę bez bólu szyi 37 36,64
mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam nieznaczne bóle szyi 32 31,68
mogę czytać jak długo zechcę lecz odczuwam średnie bóle szyi 15 14,85
nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu średnich bólów szyi 11 10,89
nie mogę czytać jak długo zechcę z powodu znacznych bólów szyi 4 3,96
nie mogę czytać z powodu dolegliwości bólowych szyi 2 1,98
Dolegliwości bólowe kręgosłupa nasilają się podczas wymuszonej pozycji, która
najczęściej ma związek z prowadzeniem samochodu.
Ankietowani w większości twierdzili, że mogą kierować samochodem jak długo
zechcą, bez bólów szyi. W grupie osób, które ból w jakimś stopniu ogranicza 6,74%
ankietowanych przyznaje że odczuwa niewielkie bóle szyi, 16,83% średni, zaś
5,94% ankietowanych nie mogło długo kierować z powodu średnich bólów szyi, i
2,97% badanych przyznało, że z powodu znacznych bólów szyi, ciężko im kierować
samochodem. Tylko 1,98% ankietowanych nie mogło kierować samochodem w
ogóle, (tabela III).
Tabela III. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na kierowanie samochodem w badanej
grupie Ocena n %
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
bez bólów szyi 46 45,54
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
odczuwając niewielkie bóle szyi 27 26,74
mogę kierować samochodem jak długo zechcę,
odczuwając średnie bóle szyi 17 16,83
nie mogę kierować samochodem z powodu
średnich bólów szyi 6 5,94
z powodu znacznych bólów szyi, ciężko mi
kierować samochodem 3 2,97
wcale nie mogę kierować samochodem 2 1,98
Kolejnym obszarem ocen była analiza, w jakim stopniu ból kręgosłupa wpływa
na zdolność koncentracji u badanych pielęgniarek (tabela IV).Ocena wpływu bólu
kręgosłupa na koncentrację pokazała, że ponad połowa ankietowanych mogła bez
trudu skoncentrować się w każdej chwili, (54,46%). Z powodu bólu kręgosłupa
32,67% ankietowanych mogło się skoncentrować z niewielkim wysiłkiem. Tylko
10,89% badanych miało znaczne problemy z koncentracją w związku z bólem, zaś
niewielka grupa ankietowanych 1,98% przyznała, że koncentracja wymaga od nich
dużego wysiłku.
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2014
Dobrostan i zdrowie
140
Tabela IV. Ocena wpływu bólu kręgosłupa na koncentrację w badanej grupie
Ocena n %
bez trudu mogę się skoncentrować,
kiedy tylko chcę 55,0 54,46
z niewielkim wysiłkiem, mogę się
skoncentrować, kiedy tylko chcę 33,0 32,67
mam znaczne problemy z koncentracją 11,0 10,89
mam duże problemy ze skupieniem
uwagi 2,0 1,98
koncentracja wymaga ode mnie dużego
wysiłku 0,0 0,00
nie potrafię się skoncentrować 0,0 0,00
Tabela V. przedstawia opinie respondentów, w jakim stopniu ból utrudnia im
siedzenie.
Przeprowadzona ocena zebranych opinii wykazała, iż zdecydowana większość
badanej grupy pielęgniarek nie odczuwa bólu w związku z wymuszoną pozycją
siedzącą. Bólu nie odczuwała większość ankietowanych i mogli siedzieć długo na
obojętnie jakim krześle, była to grupa (34,66%). Natomiast 23,76% badanych z
powodu bólu kręgosłupa mogło siedzieć długo tylko na ulubionym krześle. W
grupie osób, która potwierdzała nasilenie bólu w związku z pozycję siedzącą aż
29,70% respondentów przyznało, że ból uniemożliwia im siedzenie dłuższe niż 1
godzinę, (tabela V).
Tabela V. Ocena stopnia w jakim ból kręgosłupa utrudnia siedzenie w badanej gru-
pie
Ocena n %
mogę długo siedzieć na obojętnie jakim
krześle i nie odczuwam bólu 35 34,66
mogę długo siedzieć tylko na moim ulubio-
nym krześle 24 23,76
ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż 1
godzinę 30 29,70
ból uniemożliwia mi siedzenie dłuższe niż
pół godziny 6 5,94
z powodu bólu nie mogę siedzieć dłużej niż
1 minutę 1 0,99
bóle uniemożliwiają mi siedzenie 5 4,95
Tabela VI. obrazuje opinie ankietowanych w jakim stopniu ból kręgosłupa