-
PRiNÜPE »VKNffSUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESUÑADO AL
FOMENTO DEL VASCUENCE
DIPUTACIÓN FORAL DE NAVARRA Franqueo concertadoN.° clasificador
34/60
Delegado de la Institución Príncipe de Viana
MARCELINO GARDE Amargarren urtea. — Pamplona, Septiembre -1975-
trailla, Iruña. — 115-gn. zenbakia DIRECTOR: V. GALBETE
ZER GERA? BEREKOITASUNBERBERA
Argazkian, Iruña'ko Jiganteak New York'eko «Quinta Avenida»
ize-neko karrika gaintik...
Arrigarrizko iría; karrika luze; zeruetariñoko efxeak. Eta
gizonak,zer? Txikíak, oso txikiak, jigante baten itxura artuz gero
ere. Eta geie-netan, gauza txikienetaz beterik, zikiñak
ez-pa-dira... Alakoa da bakar-dade utsean uzten gaituen
norberekeria, jende pillen artean eta bakargaudenean.
Aundiak, arrotuak, antuak, jigante bezaiakoak agertzen gera
bizi-tzaren karrika gaintik. Kartoiazko jigantearen antza-pean,
bakoitza ge-ra n gizon txikia, gízon gixajoa.
Bai, orixe gera. Ta ez esaniñork ori eztala egia. Ikusibestela.
Zeñen billean dabillangillea? Lañaren sari billa.Ez du lan egiten
lan egitea-gatik, nagusia ongi nai due-lakoz, nagusia maite
duela-koz, nagusia aberastu naiduelakoz. Etzaio ajóla nagu-sia.
Bere burua bakarrik be-giratzen du. Ta dirua zerta-rako du? Obeki
bizitzeko, aldan neurrian, zoriontsua iza-teko; ezpait-da mundu
ontanzorion osorik, zorion beterik.
Zertarako ainbeste zabal-kunde, alkate, ordezkari edobeste
edozein goi agintzeta-rako norbait autatua izanbear danean?
Zabalkundeoietan etzaie ajóla askori(autatuak izan nai
dutenak,jakiña) diru purrustada bika-ña ondatzera, esku-orri,
egu-neroko, aidizkari, egazkiñe-tan eta edozein eraetan.
Au-teskunde oietan zenbat itzleun, zenbat itz goxo, zen-bait
eskeintza, autestza uga-ri bildu dezaten, autaíuak iza-
teko? Bai, badakite, ziur dau-de, autatuak izan ondorean,orain
barratu ta erein dutena,ondorean ugariki bilduko du-tela. Eta
autatu ondoreanzer? Eskeintzak aizeak ega-tu ditu eta, itsasoan
itsas-on-tziak bezela, ez dute arrasto-rik ere utzi. Orduan ez
duteadiskiderik. Dirua dute adis-kiderik zintzo ta oberentzat.
Kirolak, jostakiñak, zerta-rako ainbeste ostiko oin-pillo-tari,
zertarako ainbeste bu-rrukafdi, zertarako ainbestearraunketa,
zergatik ainbestetxirrindu-aldi eta beste ain-beste jolasketa?
Jostatzeko?Bai, ba leiteke zerbaitetan.Bañan dirua da guzien
nagu-si, dirua ibiílaSdi guzi oienoñarri.
Saloskariak zer begiratzendu bere irabazpidetan, ain-beste
buru-ausketan? Diruata zoriontasuna.
Erakusleak, billariak, zer-tarako ainbeste buru-auste,ainbeste
neke? Jakintza zale-tasunagatik? Baleiteke zer-bait. Bañan ospea,
izen aun-dia izatea, aipatuak izatea,aundikeria oso
atsegingarriakdirá.
Siñismen gaietan ere, baiegiazko siñismen, bai gezu-rrezko
siñismen Elizetan ere;zerek mugiarazten gaitu eraontan edo beste
eratan bizi-tzeko, bear-ba-da geren bu-rua ukatuz?
Jaungoikoarenmaitetasuna bakarrik? Jaun-goikoaren ongi - naia
baka-rrik? Gerendako eztegu ezernai, ez degu ezer billa? Ezal dabil
tarteka nasturik ge-ren berekoitasuna, guk zin-tzo ta biotz garbi
ta on egi-lleak izan arren, Jaunkoi-koak, sariz, betiko
zorionta-suna eman dezaigun?
Zergatik erri zaintzaleenainbeste izaldi leun ta eskein-tzakor,
ainbeste joan-etorrialdi? Besteen ontasuna begi-ratuz ote? Besteen
osasunata ontasuna begiratzeagatik?Agintza goi-mail!etan
iraun-tzeagatik, beren ontasuna be-giratuz, al dan obekiena
bi-ziz.
Zer diozu orain? Berekoi-tasun berbera ez al gera?
Nortasuna ta izKuntzaZer gertatuko da laister NaparroaTco
euskerarekin? Za-
lantza ta kezka biotzean sartuta dabiltz. Sánchez
Carrión'ek«Estado actual del Vascuence en Navarra» liburua
idatzizuenetik onetara, ez da ontan sobera aurreratu.
Naparroa'ko goi alderdiko erri batzuek bizirik daukateoraindik
euskera; bañan, euskaldun bat iltzen denean, errandaiteke euskerari
puxka bat kentzen diotela.
Zer gertatzen da? Ikusiak ikusirik, aurrera begiratu beardugu,
zerbait erdeixteko. Atzokoak joan ziran ;aietaz eta ar-taz oroit
gaitezen. Ta ar ditzagun bearrezkoenak, euskerarenalde alegiñak
egiteko.
Nik orai zenbait iritzi azaldu nituke, neronen asmo taustea,
euskera zergatik ari den galtzen:— Baserriak eta erri txikiak beren
bizi-moduarekin, orain
arte beintzat euskeraren kutxa izanik, oraingoan ustendirá ta
gazteentzat latzegi...
— Erdera bearrezkoa déla etxetik kanpora ibiltzeko; orduan,gure
euskera ez da «utilidadekoa»... —Obeki, ez dugubearrezkoa egiten,
«utilidadekoa» izan dedin; baiñan,noren errua?
— Ofizial agerketan, erdera nagusi... —Baiñan, gure alo-rretan,
etxetan, lantegietan, jai-aretotan, elizetan, karrike-tan eta
orrenbertze lekutan, ez al dago bertze bizirik«ofiziala»
baizik?
— Eskoletan, ikasgaiak ikasteko eta itzaldiak emateko, erde-ra
errexago ornen da... —Eta ñola ez, euskeraren lanariune baterik
eman gabe?
— Euskaldun umetxoak eskolara joan ta ez ornen dute so-bera
aurreratzen; erdaldunak, bestela, «abillago»... Oz-topoak bertzerik
ez ornen dizkiete besteai jartzen; uztea,baztertzea, obe... —Ola
mintzatzen direnak ez al dute ika-si Pedagojiaren lenengo
irakaspena: «Aurrari, ama-iz-kuntzaren bidez»?
— Maixu ta Zuzendari askok euskeran oztopo gogorrak aur-kitzen
dituzte. —Aurkitu bakarrik, ala jarri ere? Dena de-la, ez da
arritzekoa: noiz ikasi dute euskera, noiz landu?
— Apaiz aunitz, euskaldunak, eta euskeraz dakitenak, ez du-te
euskeraz itzaldiak eta meza ere euskeraz eman nai. Ba-ñan, Eliza
ortaz mintzatu da Batikano'ko Batzar Nagu-siaren bidez... Eta
euskera ola galtzen ari den erri txikibatean, andre batek erran
zidan bezala: «non, elizkizu-netan, euskera baño izkuntz
ederragorik»?Euskaldun jendea, «konplejoz» beterik dago,
«konple-
/o%» zapaldu dute. Ta len erranak erranik, ñola bertzenaz?Gauzak
ala daudelarik, nik iritzi bat eman nai dut. Mun-
du au txikitzen ari da; munduko artu-emanak gertutzen aridirá.
Ara, ba, ñola bearrezkoa den norberaren nortasunarieutsi bearra.
Guk, euskaldunok, gure nortasunaren sustraiakeuskeran dauzkagu.
Gizon batek bere nortasun berezia uz-ten ba'du, uzten du olako
gizona izaten, eta ori bere izaera-ri kaltegarria da.
Nortasuna gauz askotarako laguntza da: jendeen artean«norbait»
izateko; beretasunezko ondasunak agertzeko; beremendetarren eta
etxekoen irudia maite izateko; gaurkotasu-nekoak indarrekin
bereganatzeko; asko ikasteko eta geiagoirakasteko; ta ainbertze
gauzetarako...
Utz ditzagun alde batera len aipatutako ulikeriak. Izangaitezen
gure buru ta gure izkuntzaren jabe. Zabal dezaguneuskera
Euskalerri'ko bazter guzietan. Izan gaitezen gurenortasunaren jabe,
gure erriaren izen berezia egitez merezita eramanez: EUSK-EL-DUN-A,
«eusko izkera dueña».
KEZKATI
Esko!a, ikastola... Oraindik gutxiegi erabifii diren bídeak
euskerakiraun dezan
-
2 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA
LEGORTEAJoan berria degun udara ontan, legor-
tea dala-ta naiko buruauste izan degu ne-kazariok. Zorionez,
beranduxko ba'da ere,euri ederrak, grazi onekuak etorri dirá
etabelardiak egunetik-egunera pizten eta aun-ditzen ikusi
ditugu.
Urtero-urtero geríatzen dan leloa degulegorte kontu au; bear
ba'da ez aurten ala-koa, baña udaberrian ez ba'da, udaran
edoudazkenean, urtero jotzen gaitu legortebeldurgarri onek.
Urtero gertatzen dala jakin da, legor-teak ematen digun kezka au
zuzentzekoain alegin gutxi egiten degula ikusteak,txundituta uzten
ñau. Baserri askok, erre-kak eta iturriak urruti dituzte eta nai
izanarren, oso zailla eta garestia gertatuko li-tzaieke erregadioa
jartzea; baña beste ba-serri askok, ate ondoan dituzte errekakedo
iturriak; oientzako ur-putzu aundi bategin eta bonba koxkor batekin
beren be-lardi eta soroak erregadio bidez buztitzeaez litzake ain
zailla eta garestia ¡zango.
Aurtengo legorte garaian gure belar-diak naiko ur izan ba'lute,
ogei egunetikbein ebakialdi on bat emateko eran ¡zangoziran;
eskuakin tirata bezela, egunero az-ten ikusiko genitun. Ongi ikasia
dago: be-lardiak bere garaiean bear ainbat ur izatenduanean,
legor-antzean ez ba'da ere, da-gonak alako LAU ematen du.
Konturatzen
al zera zer ¡zango litzaken, lau alako or-dez, bi alako belar
pilloa zure etxean iza-tea? Erregadioa jartzea ez da utsean egi-ten
daña, baña laxter ordainduko luke bereburua.
Ernani'ko «Arriatzu» baserrian, orrelakozerbait jarria
zeukatela, eta legorterik aun-diena zegon garaiean bertan azaldu
nin-tzan, eta ara zer ikusi eta esan zidaten:orrelatsuko
legorteetan, erregadioa jarriaurretik, belardi danak gorri agertzen
zi-ran eta puxpulo batekin su eman ezkero,danak su artuko zuan;
orain, berriz, ezeeta indartsu ikusten dirá, batez ere, zortziegun
aurretik bustitako belardia: beltz-bel-tza eta belar koska
galantakin.
«Arriatzu» baserri ortan, erregadioa ezdute egiten ur utsakin;
ukulluko pixak etasimaurrak urakin nastu eta erregaiatzera-koan bi
lan batera egiten dituzte: busti etaongarritu; ez da ba, arritzekoa
ainbeste be-lar on ematea; ez ematea ¡zango litzakearritzekoa.
Baserri geienetan zuen traktoretxoakbadituzute; berari erantsi
bonba bat etakastu aundiegirik gabe, zuen lurrak busti-tzeko eran
¡zango zerate. Gaur egun kastutxikirik ez dagola badakit; danak
goia jo-tzen du, baña lan ontan zerbait egiteak,berea badu.
AUDELA
Aurtengo legortean, Aralar'ko belardiak nabaitu dute egarría
ELIZ-LEGEZKO V'GN. IKASGAIAK
NAPARROA'KO 1KASTETXE NAGUSIAN
EUSKAL ERRIKO LEIOADE VALERA LENDAKARIA
IL DAAunitz urtez Irlanda'ko Lendaka-
ria izan den Eamon De Valera jau-na, adiñeko 92 urteak iritxiz
gero, ílda. Oso kristau-katolikoa zen, baitaEuskal Erria'ren
adiskide aundia.
«PRINCIPE DE VIANA»'n, joanden Abendua'ren zenbakian, De Va-lera
Lendakariaz idatzi zuen gureOZKIN maiteak; gure aldetik,
Irlan-da'ko Lendakariak berak beste den-boretan Euskal Erria'ri
eskeiñitakoargazkia atera germen, orain bezala.
Garai negargarri ontan, gure bierrien Siñismen eta Itxaropena,
Mai-tasun ber-berean elkartzen dirá.
Euskal Erria ongi ezagutzen etaainbeste maite zuen
Irlanda'koLendakaria, Edmon De Valera
jauna
IRUÑA'KO «ORTZADAR»TALDEA IRLANDA'N
Agorrilla'ren azken egunetan, Iru-ña'ko «Ortzadar» Taldeak egun
ba-tzuk igaro zituen Irlanda'n. An bil-du ziren beste europar talde
ba-tzuk ere, musika «folk» jotzen zu-tenak bai ta ere beren
erriarenak.Naparrek leku on batean utzi dituztegure kantu ta
dantzak. Zorionak!
BELOK'EKO MONASTEGIANEUSKERAREN EGUNA
Irailla'ren 7'an, Belok'eko Abade-txean bere lenengo eun urtekoa
os-patu dute. Egun berean, «Euske-ra'ren Eguna» ospatu zuten.
Mon-señor Etchegaray, Marsella'ko Goi--Apezpikuak, euskal Meza
NagusianBuru izanik, euskaraz egin zuen pre-dikua.
Eun-urtekoaren ospatze berezi on-tan, gure zorionak beste aldeko
eus-kal b e n e d i . t a r r e i , batez ere, X.D'lhartze
«Iratzeder» Aita Abadeari.
FRONTOI BERRIAERGOYENA'N
Frontoi berria dauka Ergoyena'koLizarraga erriak. Ta asiera
ederraeman ere; meza eder bat, euske-raz, Aralar'ko Aingeruaren
Irudia al-darean zaukalarik. Gero partidu ba-tzuk ikusi
zituzten.
Lizarraga, euskaltzale errt bikaí-ña, erri langille ta trebea,
aurreradijoa bere semeen laguntza ta mai-tasunarekin.
Ango apez, On José Goienetxe'kere ongi merezia du guzíen
txaloa,errt onen eta euskeraren alde zer-
bait eta zerbait egiten duelakoz;oraikoan, ordean, gure biotzeko
do»lumiña jakin-arazten bear diogu be-re aita m a i t e a r e n
eriotzagatik.(G- B.)
LENENGO «EUSKAL ASTEA»MUSKARIA'N (TUDELA)
OSPATU ZEN
Lenengo ((Euskal Astea» ospatuzen Muskaria'n (Tudela), orain
be-rrogei urte direlarik. Muskariar askooraindik orain oroitzen
dirá, gureErribera'n euskal kultura ta euskalkezkak sortu zituen
egun aundi aie-taz.
Euskal Aste oni asiera ematekoegon ziren, beste agintarien
artean,On Juan Pedro Arraiza, Ñapar Fo-rudun Diputazioa'ren
Lendakari-or-dezkaria, On Anselmo Blanco Poyo,Muskaria'ko Alkatea,
On PascualGalindo, Zaragozano Uniberts ida-de'ko Irakasiea,
((Euskal Ikaskun-tza»,ren Ordezkaria On Claudio Ar-mendariz
izanik.
Aste artan, irakasle famatuek Ne-kazaritza ta Abel-azkuntzazko
gaie-taz itzaldi ederrak egin zituzten. Iruerakusketak azaldu
zituzten muska-riar artisten margo-irudiak, aintziñe-ko
Muskaria'ren liburuak eta ñaparErribera'ren lurraldetako frutuak.
As-telariak ibillaldi ta ikustaldiak eginzituzten leku
ikusgarrietara.
Irailla'ren 22'an Astearen bukae-ra ospatu zen Muskaria'ko
Udal--Etxeko Areto Nagusian, ((Euskallkaskuntza»'ren Batzarre
batekin.
Iruña'ko Dantzarien ekiñaldiaktxalo aunitz jaso zituzten.
Esan Ieike, aspaldiko garai artan,Erribera'k biotz zabalez artu
zuelalenengo «Euskal Astea»,ren mezua.
II ontan, eta Naparroa'ko Uniber-tsidadean, Ikasgai oso
interesga-rriak antolatu dituzte. Ikasgai auekEliz-Legearen
Irakasleendako izandirá, Aitortzeko ta Ezkontzeko Sa-kramentuak
gaiak direlarik.
Gal oriek zabaltzeko, iru oiñarriedo iturri artu dituzte:
Legegíntza,Kristau-ikasbidea ta Lege-jakintza.
Lenengoz mintzatu dirá AitortzekoSakramentu dagokionez, au
erra-nez: «Jainkoak, gizon bakoitzari be-re pekatuak aitortzeko
eskubideaeman dio; apaizak beti aditu beardio, batez ere,
pekatariak eskatzenduenean ta multzuz aitortzea baka-rrik noizean
bein ta garai berezie-tan daudelarik, egiñen da».
Ezkontzari buruz ere luze mintza-tu zen: «Ñola gizonak
eskontzekoeskubidea berez dauken; Sakramen-tu ontan bearrezkoena,
azkatasunadéla, ta ezkongaiak ala ematen du-tela beren itza.
Oraingo denboraauetan —esan zuten— aitzaki au-nitz jartzen dituzte;
batez ere, ba-koitzak bere problemak laister ta
errez konpontzeko; bañan, egun ba-tean ematen duen
askatasunarierrespetua gorde bear zai.o; itzaematekoan, an dauka
gizonak bereaskatasuna».
On Rufo Ayestarán'ek, Iruña'koApezpikutegian arazo auetaz
ardu-ra tzen denak, bere iritzia emanzuen: «Ñola lenengoz,
senar-emaz-teen eztabaidetan, aiek elkargana-tzeko ta ez banatzeko
alegiñak eginbear direla».
On Amadeo de Fuenmayor, Na-parroa'ko Unibertsidadean
dagonIrakasleak, anitz ederki mintzatuzen Ezkontzaz: «Orrenbeste
proble^maren iturria, Gizarteko Fedetasuna-ren eta Kristautasunaren
eza dugu».
Hervada Irakasleak, berriz, «Bizia-ren eskubideaz» mintzatu zen;
iza-tezko eskubidetik artu zituen bereiritziak: «Nazio aunitzetan
jarri di-tuzten legeak, gizonaren eskubideakaurkatzen dituzte».
Ala, ba, arras interesgarriak gaur-ko egunean gai auek, munduan
di-joazten giroak ikusirik.
EUSKALTZAINDIABILTZAR IREKIA OKONDON UÜBARR1REN OMENEZ
Okondoko (Araba) Gizarte Etxean, 1975eko abuztuaren
hama-zazpian, goizeko 11 t'erdietan, meza nagusiaren ondotik,
biltzarirekian bildu dirá: L. Villasante euskaltzainburua, A.
Arrue, A. Iri-goyen, eta J. M. Satrustegi euskaltzain jaunak;
Julene Azpeitia oho-rezko euskaltzaina eta E. Agirretxe, L.
Akesolo, N. Altzola, J. M.Aranalde, X. Aranburu, M. Atxaga, I.
Baztarrika, K. Enbeita, J. Fz.Setien, J. Garmendia Larrañaga, X.
Garmendia, J. Intxausti, J. M.Iriondo, X. Kintana, H. Knórr, I.
Laspiur, J. A. Letamendia, J. L. Li-zundia, Peli Martin, X.
Mendiguren, J. A. Retolaza, J. M. Torrealday,P. Uribarren, P.
Zabaleta, J. Zaitegi eta J. J. Zearreta euskaltzainlanguntzaileak,
J. San Martin Idazkari déla.
Horiez gainera, mahai-buruan, Arabako Gobernadorearen or-dez,
Barquero jaun idazkaria; Arabako Foru Diputazioko Martínezde
Bujanda eta Sainz Ángulo, jaun diputatuak; A. Abasólo, Okondo-ko
alkate eta herriko kontzejalak; F. Murga, Okondoko Andre
MariUntzakoaren parroko jauna; A. Fz. de Pinedo, Okondoko
GizarteEtxeko lehendakari jauna; Aiara eskualdeko, Artzeniega,
Arrespal-ditza, Arrastaria eta Laudioko alkate jaunak; P.
Sancristoval, Ara-bako Diputazioaren Kultur Batzarraren zuzendaria,
eta J. R. Urkixo,«Real Sociedad Vascongada de los Amigos del País»
en zuzenda-ria. Saloia herriko jendez beterik hasi da biltzar
irekia.
Euskaltzainburuak agurrezko hitzez ireki du egitaraua, euska-raz
eta erdaraz.
A. Arrue jauna, Ulibarri herri gizon zenaz mintzatu zen.
Eredu-tzat jo zuen eliztarra, foruzale eta euskaltzale izan
zelarik, EuskalHerriko gauzarik maitagarrienen suspertzaile.
L. Akesolo jaunak, Ulibarriren bizitza eta lanak azaldu
zituen.Gaur eguneko euskalgintzan horren baliagarri ditugun hiru
ekin-tzen aintzindari izan genuen Ulibarri, ikastolak, alfabetatze
eta Eus-kaltzaindia hain zuzen ere.
N. Altzola jaunak, Ulibarriren literatur alderdia aztertu
zuen.Bere lanik nagusiena Gutunliburua izan zen eta horrez
gainera«Egunari euskarazkoa erderazkotik itzulia, Bizkai, Gipuzkoa
ta Ara-bako Probintzietan, 1815'garren urterako» euskal egutegia,
Leiza-rragaren Ka/encfrera-rekin batera euskal egutegirik
zaharrena; Ga-bon kantak; hiztegi bat eta makinatxo bat harreman
orduko eus-kaltzaleekin.
H. Knór jaunak, Okondo bere jaioterriari buruz Ulibarrik zer
esanzuen azaldu zuen. Orduko giroa, euskerazko eskola t. a.
F. Barrenengoa jaunak Aiara eskualdean euskara noiztik
ñoraatzeratuaz etorri den, eta tokiz toki aurkitu dituen
euskalkizko be-rezitasunak adierari zituen. Eskualde horretako
toponimia azterketalana ere aipatu zuen.
P. Sancristoval Murua jaunak, Arabako Foru Kultur
Batzarrakfakzimilez argitara berri duen Ulibarriren
«Gutunliburua»'ren aur-kezpena egiten du.
Ondorean, Euskaltzaindiko laguntzaile berri hauei
diploma-agi-riak banatzen zaizkie: J. M. Aranalde, X. Aranburu, M.
Atxaga, J.Garmendia Larrañaga, J. M. Iriondo, H. Knórr, I. Laspiur,
J. A. Le-tamendia, X. Mendiguren, J. A. Retolaza, J. M. Torrealday,
P. Zaba-leta eta J. J. Zearreta-ri.
Bukatzeko, Gobernu Zibileko Barquero idazkari jaunak, F. Ugar-te
¡aunaren ezin etorria adiaraziaz, bere izenean agurtzen ditu
ba-tzarkide guztiak.
Ondorean, elizaurreko plazan J. P. Ulibarriren omenezko
oroi-tarria agertzen dute herriko alkate eta euskaltzainburuaren
artean.
Diputazioko dantzariak Arabako zenbait dantza egin
dituzte.Anaitasunezko ondor-ean, herri jaialdia frontoian. Arabako
dan-
tzariak, Okondoko Musika Akademiakoak, Gorka eta Jon Knórr
etaEnbeitatar bertsolariak parte harturik.
-
1975 — IRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A — 3
OBE ALDA ATZERRITARRA LABMZEA?Ala dirudi... Egunero, eta
nun-nai, oi da ezpa. Gauzakegunean ta garestiago. Asko da-nean,
asko dalakoz; gutxi da-nean, gutxi dalakoz; eta atze-rririk ekarri
bear diralakoz.
Nork askatu korapilloa? Norkulertu gertataen daña? Joan di-rán
bi urte auetan, errietako ar-dalariak ez dakite nun sartu ar-do
berria, ta zer egin, kupeltegiguziak muturretaraño bait di-tuzte
ardo zarrarekin. Eta alaere, ardoa ez da merketzen, ga-restitu
baizik. Eta gañera ardotxarra, ur gorrixka, bear danardoa izan
bearrean. Edaten de-gun ardo geyena, kimika utsabesterik ez duen
ardoa, buruanastutzen duen ardoa. Ez otedakigu zein dan ardo ona?
Ezal degu geok biltzen ardoa? Ezgera sueziatarrak.
Txerri-arbi gutxi izan dala tagozamena gutxitu dala?
Tafa-lla'tik Iruña bidean, gurdiak tatraktorrak, txerri arbiz
beteak,baztarretu-ta egon bear dirala?Txerri-arbia soroetan
usteltzendala nekazariak bildu nai ez du-telakoz, saltzeko merkeegi
da-lakoz? Ta zer? Ez galdu buruaorregatik. B a d u
konponketa.Etxeko nekazaritza lagundu bea-rrean, nekazari tresnak
ta onga-rriak merke ta erraztasunekinsaldu, zergak gutxituz,
ortarakoarakotu bear lirazken milloi di-tu pillak obe da, noski,
onura-garriagoa da, atzerriko nekaza-riari eman, dirutza orrekin
ko-
Urrutira gaStzen diren nekazarlen üdolurreían ez da gaurko
eguneanesprantxa lorafzen
petako izerdia garbitu dezan.Errazago da orí, noski,
bañangalgarriagoa ere bai. Etxeko di-ru ardura izatea al da ori?
Etxeondaketa bai, beintzat. Nundikdator diru ori? Norena da?
Zu-rea, nerea, irakurle. Ortarakozergaz josi-ta gaude. Eta alaere,
digutenez, gerria geiago es-tutu bear gauzak zuzentzeko.Noiz arte?
Geiago oraindikan?Bai, bai... Txerri arbi gutxi bil-du ba'da, ta
gozamena exkaxba'da Kuba'tik edo erosiko de-gu gozamena; ez gera
goza-menik gabe geldituko.
BERDINTASUNABERDINTASUNA. Zer da? Nun da? Itz berberak esa-
ten du: guziendako neurri berbera, guziek berdin
gauzbatzuetarako ta bestetarako, lege berbera guziendako.Onek ez du
esan nai guziek berdiñak izan bear gerala.Ori ez diteke. Guziok
konbentuetan sartu ta bizi bearkoote gera? Orduan ez litzake
mundurik. Guziok sendagi-l!e, injeniero, lege-gizon izatera
bearturik ote gaude?Ez. Ez gaitezke guziok gauza bat izan. Guziek
aberats,eta beartsurik ez? Ezta ere. Jesukristo berak esan zi-gun:
«Beartsuak beti zuen artean izango dituzute». Mun-dua mundua dan
ez-geroz, beti izan dirá aberatsak etabeartsuak. Ni aberats izan
nai nuke, bañan ezin. Egune-ro, ta egunean amalau ordu, lan egin
bear dexente bizinai ba'det. Ez dezaioket dirudunari esan:
«Emaidazudaukazunaren erdia neretako, zu ta ni berdiñak
bait--gera».
Bañan bai eskatu dezakegula berdintasuna guzien-dako beste
gauzetan. Oker gauzen bat egin detela, nor-bait il detela, zerbait
ostu detela, eginkizun ta diru-bi-deren bat zikin erabilli detela?
Goikoa ba'naiz, bekoaba'naiz, guziendako lege bat bakarra, guziek
berdin.Zeruak guzien gaiñ berdin euri egiten du, eta baita
eguz-kiak ere berotu. Zer gertatu zan joan zan urtean
Ipar--Amerikan Agintari Nagusi Nixon'ekin? Arendako ereegiña zan
legea.
Eta legea guziendako bat izanaz, guziak zuzenagoibilli gaitezke;
bestelaz, gaizki gabiltza ta gauzak zu-zendu ditezen asmorik
gabe.
Berdintasuna nun da? Ezta agiri iñun ere, ez an taez emen.
Nun-nai ezberdintasuna. Batzuk gose ta bestebatzuk ase. Batzuk ezer
jatekorik ez, ezer jaztekorik ez,ta beste batzuk jateketa bikañak,
zenbat gosta zaien be-giratu gabe. Batzuek lertu arte Janean, ta
beste batzukaizean edo elur gañean jolasean. Badirudi, batzuek
la-nerako bakarrik jaio dirala, atseden artzeko denborikgabe,
etxetik lanera eta lanetik etxera joateko beste es-kubiderik gabe,
asto zarrak ba'lira bezela ta ez giza-se-mea. Beste batzuk, berriz,
ez dakite zer dan lan egitea,zenbat gosta dan izerdi egitea
babarrun urdaidun eltze-kia bakarrik jateko. Erri aundienak
aberastasun ugari,ta beste erri batzuk, sugeak bezela, beti
arrastaka. Ba-tzuk soldata bikañak, eta beste batzuk soldata
apurrak.
Eta zergatik ez berdindu gauzak pixka bat? Orrelagiza-semearen
bizitza aixago ta zoriontsuago izango li-tzake, elkar lagunduz, ta
ez elkar ostiko emanaz eta az-tapo jarriaz, gabiltzan bidean.
LIZARRUSTI
Zer gertatzen da gure arran-tzalariekin? Arrantza berriz
itsa-sora bota? Ene! Eroturik otedaude arrantzalariak? Lan go-gorra
da arrantzaleen lana. Urzaratada artean, ekaitz arteanlana egin
bear. Eta inoren la-guntzarik ez. Oiek bai diralaizugarrizkoen
egilleak.
Eta zertarako ainbeste lan,ainbeste izerdi ta ainbeste eskulatz
ta baba ta azal il eskuetan.Ainbeste neke ondoren, lurre-ratzen
dituzten xardiñak, gureetxeko- andreak saletxetan be-rrogei
peztetan, gutxienez, eros-ten dituzten xardin berberak,arrantzaleei
sei pezta ordaintze-ko? Ai ene, arrantzale gizajoak!Ori da ematen
dizuten lan-sa-ria...
Bai, zuek arrantza berriz itsa-sora bota dezakezute, ta
alpe-rrik izango da zuen lana. Ba-ñan zer? Ez larritu...
Jateko,arraia bear da. Atzerrian arraiaerosi ta kito. Eta onela
etxekoarrantzalea lagundu bearrean,atzerriko arrantzalea lagundu-ko
degu. Eta gero zor aundiakditugula, egunean ta geiago...Ori al da
zorrak leuntzeko era?Ezta ori bidé ona, alajaña!
Bei esnea txekorrei ta txerriei,ase arte, ematen zaiela, ta
erri-ko karriketan ixurtzen dala?Bai... Ta nolaz ori? Erraxa
dajakitea. Gure umeendako ogeita zortzi peztetan erosten de-gun
esnea (ez bei-esne apardu-na, baizik gantza gabeko esnea)amasei
peztetan saldu bearrean,obe da txalak esne orrekin gi-zendu.
Ez da ajolik neiko bei-esneezpada erriendako...
Atzerrian,bei-esne saltzeko nai aundia du-te. Andik ekarri ta
kito... Tagañera, esne ekartzaleei zergakgutxitu aberri mugan, ta
esnetalde bakoitzagatik pezta bateman.
Gero, beiak gutxiagotu dirala,aragia exkax dabillela... Ta
no-laz ezta gutxituko, azitzea askogosta bait da, eta sarale ta
be-larrak egunean ta garestiagobait d a u d e ? Kaltegarria dabeiak
azitzea Ezta ezagun ne-kazarien izerdia. Ainbeste laneginez geroz,
nai luke zerbaitirabazi.
Eta olioa zer? Eta beste ain-beste gauz zer? Auzoko
etxea,aldameneko etxea z a i n d u tatxukundu bearrean, asi
gaitezengeren etxea begiratzen. Beste-laz, beti ipurdi aidian
ibillikogera.
EZKERRA
IRURITA ALMANDOZ MANUEL GOTZAI JAUNA
Ultzama'tarrei ez ezik, euskaídun guziei ere illarrainbide
zaigu,Irurita Almandoz Manuel Gotzaiaren izena. Bere aita Teodoro
Jau-na, zenoz'tarra; bere ama Xabiera Andrea, arraiz'tarra izanik,
etaManuel bera Larraintzar'en jaioa, ezin ukatu Ultzama
baillarakoeuskaldunik aipagarriena agertzen zaigula. Ultzama'n
artutako bizia,Kristo'gatik martiritzan emango zuan Barzelona'n,
Elizbarruti artakoGotzaia zalarik.
Datorren urtean bere jaiotz-egunetik eun urte burutzen
dirala-ta,abagune au, merezi duan goralpenez, ospatu bear degu; ta
orta-rako bere erkideen gogoberoa ernarazi nairik, Irurita Jaunaren
bi-zitzako jakingarrienak, denen aurrean, laburki azalduko ditut.
Len-biziko atal ontan bijoaztela, ba, bere gaztaroko albiste
batzuek.
K A P U T X I N O E K I NManuel, bere pamiliko amabi senideen
artean (zortzi anai ta lau
arreba), laugarren tokian eldu zitzaigun mundura: 1876'an,
Dago-nilla 19'an jaio, ta 20'an, Larraintzar'ko parrokian, Paskual
YabenErretore Jaunak, bataiatua.
Amaika urte zituan, Kastilla Probintziako Kaputxinoek
ikasletzatartu zutenean Santander'en, Montehano'ko «Escuelas
Seráficas»-'etan.
Errax igerri lezaiokegu, antza ortako bidetxurrak ¡garó
ditugu-nok, amaika estuasunik jasango zituala mutiko euskaldunak,
erde-raz zerbait ikasi bitartean.
Ta Montehano'n iru urtez egonda, Lekarotz'ko Ikastetxera
aldatuzan bi urterako. Emen latina ta gerkera ikasten zitun
bitartean, dio-tenez, txistua ta eskusoiñua jotzen ere oso trebetu
ornen zan; etaabeslarien artean beti lenena, bere abots zoli ta
ederrakin.
Amasei urte oraindik osatzeko, Basurto'ko Nobiziaduan Kapu-txino
sartu; ta, garaia eldutakoan, Lekaide-zin txikia egin
ondoren,Ondarrabi'ko konbentura abiatu zan, Filosofiari
ekiteko.
Bere bizitzarako ildoerreka ondo irikita zeukan, noski,
gazteak;ala zirudin; baiñan, orduntxe leporatu zitzaion beaztoporik
samin-garriena. Lekaide-zin nagusia egiteko epea urreratzen
zitzaiola-ta,Kastilla'ko Kaputxinoen Aolkulari edo Kontsejeruek
etzuten onartuortarako; ta praille-jantzia erantsirik,
Larraintzar'era, gurasoen etxeraitzuli bearrean arkitu zan. Naigabe
au, 1896'ko Epailla'n, gaiñeratuzitzaion, emeretzi urte t'erdi
zituala.
IRAKASLENora jo ateka ortan? Irakasletza edo maixu izatea
bururatu zi-
tzaion. Bizibide ortako gaiak gertu edo berrizkatzeko urte bat
ar-tu; ta 1897'an Irailla 28'an idatzizko, ta 29'an aozko
azterketak Iru-ña'ko Normalan emanda, irakasteko adiña arkitu
zuten. (Reg. Gen.de Títulos de Maestros de 1.a Enseñanza, folio
125, y fol. 121-V,núm. 575).
Urte bertanxe, Azaroa 11'an, Ostiz'ko irakasle; ta andik lau
illa-betera, Zugarramurdi'ko irakasle izendatu zuten. (Reg. Minist.
deEduc. y C, Deleg. de Navarra).
Ostiz'ko irakasle-saria, urteko 300 pesetakoa zan; ots!, ez
orain-go pesetak! Zugarramurdi'n urte osoa igaro zun; ta oraingo
Erre-tore, José Otamendi Jaunak dasatenez, «Bordakoetxea»'n
ostatuzbizi izan zan: eundoko umore alaia zuela; ta Sara'ko
neskatxa ba-serritar bateri, andregai txikiari bezela, itzerditxoa
eman ere ziola.Bere abotsa sendotu ta biguintzeko, Demostenes
Grezia'ko izlariospetsua itxaso ondora joan oi zan antzo, gure
Manuel «Akela-rre» leize aipatuetara joaten zalá, oso adiskide zuan
Vidal Apez-tegia'kin.
Garai artan antolatu zan Iruña'ko Abesbatza, ta lenenentako
abes-larien artean zenbatu zuten gure irakaslea. Aurki,
Abesbatza'rentxangoetan, gallen gallen azaldu zan, bai Donosti'n,
bai Madrid'en,Tolosa'n, Bergara'n, Kaskante'n eta abar.
A P A I Z K O B I D E A N
Irakasle ta abeslari jarraituko ote zun betirako? Etzitzaion
atse-giñezkoa bizimodu ori; nonbait barrena utsik nabaitzen zun; ta
Ka-putxinoetatik irtendakoan gelditu zitzaion kezka ura ñola
ixildu, arata onera zebillen. Alako batean, apaiz izatea gogoak
eman zion.Bere anai zarragoa, Rufino, Filosofía ikasten ari zalá,
il zan. Bestebat, gazteagoa, apaiz izango zana, Teolojian ari zan
Seminarioan;ez al zan, ba, bera ere bidé ortatik sartuko?
Seminarioan bizi gabe,bere izena ikusten da Seminarioko Azterketa
Liburuetan, «Enseñan-zas Privadas» izenpean, Dámaso Legaz Jauna
Nagusi zalá; ta1899'an Uztailla 18'an «Humanidades» lau urtetako
azterketak eki-ñaldi batean emanaz, ikasgai guzietan «Gaillenena»
edo «Meritis-simus» atera zun.
Azterketa auek euki baiño leen, Iruña'ko Katedralea'n
Salmistaizateko leiaketak eratu ziran; Manuel'ek bere izena eman,
ta le-nengo maulan gelditu. Ta Iruña'ko Kanonigo guztiei arritzekoa
idu-ritu zitzaiena, emengo Katedralean bere jardun berriaren
jabetzaartu baño leen, Balentzia'ko Katedralera abiatu zan, an ere
besteabeslari-leiaketak ziralako; ta an ere, lenbiziko maillarako
lain epai-tu zuten.
Balentzia'n, ordea, baldintza bat jarri zioten: Katedralean
sartzenzanetik urte batera, apaiz izan bear zalá; ñola lortu? Urte
ortako(1899) Urrilla 1'an, Katedralean abesten asi zan; ta baimen
be-reizi baten bidez, Filosofi guziaren azterketak Iruña'ko
Seminarioaneukitzera etorri zan, 1900 Epailla 30'an; lenengo urteko
gaietan,«Benemeritus», ta bigarren eta irugarren urteko ikasgaietan
«Meri-tus». Gero, udaberrian Teoloji-gai bearrenezkoak ikasita
(Teolojiosoa geroago utzirik), Uztailla azken aidian, apaiz egin
zuan JuanComes Vidal, Teruel'go Gotzai Jaunak, Gandia'n, «Santo
Duque»izeneko elizan. Andik egun batzuetara, etorriko zan
Larraintzar'era,lenbiziko Meza Nagusia ematera.
AGINAGALDE
Larraintzar'ko Benta, Ulfzama Ballerako Batzar tokí zarra
-
4 —P R I N C
!!!!llini!!!l!!llf(il
NEURTITZAOlerkia neurtua dugu geien bat, bertsoz idatzia. Ez
da
bearrezko, ala ere, itz-banatze ori; ainbarik ere eder
azaldugenitzake gogai ta gauza; Axular eta Txomin Agirre'k,
esa-terako, itz lauz ari zirala, zein gotxo eta olerkitsu idatzi
zu-ten! Maizenik, ordea, neurriz egiña izan oi da, bertso
taahapaldietan taiutua.
Zergatik orrela? Nork jakin! Bertsoaren atzeari so ez-kero,
gaitz dakigu aren sorburura eltzea. Bertso neurtu oribagea baiño
len, munduko elerti guztietan daurkigu-ta. An-tziña aldi aietan,
gaur ere bai sarri, musika ta dantzari itzegokia, neurtua noski,
ezarri bear; guk gaiñera, berez bi-llatzen dugu an naiz emen
neurkera ta taiua, ta askozazgeiago mintzoaren bitartez gogoari ats
eman nai diogunean.
Orai-zaleen artean badira neurtu bear au olerkigintzara-ko
elkortze ta kaltegarri zaiela diotenak. Baña negar-erostaau ez dut
usté aintzat artu bear danik, neurriak ez bait duegorik mozten, ez
zoztorrik jartzen. Benetan olerkari danikez da iñoiz ikaratzen
bertsoaren gaiztasunari buruz. Ta,geienez, ez du bape zail
aurkitzen bidé ori, goi argi ta in-dar baizik.
Jakite ta gai guztiak dituztelako, bertsogintzak ere badi-tu
bere urrats eta lege bereziak. Atzeki au gogoan izanik,arlo orri
lotu, dan euskal-neurtizlariak ere, iru gauza okbeintzat, ez ditu
albora utzi bear: NEURRIA, TARTEKOETENA, AZKEN-BERDINTZEA. Iru
xeetasun auetatik ba-tek uts eman ezkero, bertsoa ez litzake
bikain.
Neurtzeko, zenbat «bokal» ainbat piko, «silaba» bikoitze-tan
ezik.
Euskeraz geien erabilli oi daña, edo mugaz andikoakbeintzat asko
ta asko erabilli dutena, amairu pikodun ber-tsoa dala esan
bear.
Badira, ta guztiz bikaiñak, amabost pikodunak ere. Or-tik
gorakoak luzeegi ta gogortxo litzaizkigu.
Amazortzikoa, ostera, arras ezaguna ta ospetsua dugu,baiña era
askotara idatzirik. Geinetan ez da biñako aha-paldietan idazten,
launakoetan baizik, ta orduan «zortzikonagusia» berbera egin oi
du.
Bada «zortziko txikia» deritzaiguna ere, zerbait ezagu-na. Sei
bertso laudun ditu ta bi irudun; aiek azken-buka-tze gabe, ta auek
itz berdiñez amaituta.
Oraindik ere ezagun dugu zortzikoaren antzeko besteneurkera
berezi bat, alegi, maite olerki ta zear-bertsotanerabilli oi daña:
zortzi bersoko ahapaldia; banakoak, zaz-pi piko dituzte
azken-berdintze gabe; biñakoak, sei, azke-nean berdin bururatzen
dutela.
Baditugu oiekin nastean beste zenbait neurkera ere,
osoerrez-goxoak: seinakoak, zazpinakoak, bederatzinakoak
etaamaikanakoak bereziki.
Ez dugu, antza, azken-pikoetako berdin-emaitzea onenbearrezko;
gerka-latiñak, dakigunez, ez zuten erabilten.Oraingo izkuntzetan
bai, ordea, erabilli oi dugu: gure eus-kera zarrean ere bai.
Azken-urteotan badira, ala eta guzti,olako lakirik nai ez
luketenak. Esanak esan, orain arte-ko euskal literaturan beintzat,
olerki gutxi ditugu azken--berdintze ori gabe.
ONAINDIA
Donostia'n bizi den Alta Zabala tolosarra,1961-gn. urtean asi
zen euskal liburu bildu-ma berexl bat argitaratzen. Bilduma
orrenizena —«AUSPOA»— anitz ezaguna da eus-kaldunen artean, batez
ere, bertsozaleen ar-tean. Liburu oien gala, bukatu ez daikenada;
Aita Zabala ez da, paper zar eta bertsoberrlen billa iñoiz
nekatzen.
Egia esan, yosu-lagun langille onen lanaz,denek protxua
ateratzen dugu. Baiña, Ame-riketan «AUSPOA» lrakurtzen oi duen
gurelankide Etchamendy'k besteak baño obekleskerrak eman dizklo:
bertsotan. Aurrera la-nean, aunitz urtez!
M. G.
BERTSOLARIENSALBATZAILE II A i El! I
P. J. ETCHAMEND^
(Airia: «Askalabratua naiz...»)
Gizon eta emazte munduan garenak,Jaungoikoaren haurraksortu
ginen denak.Ez garela atera guziak berdinak:batzu oso balios,
bestiak ez onak;on horiek emaiten neri atseginak.
Euskal-Herri zaharraz noha mintzatzera:bersolari haundiak leñen
izan dirá;heyen lan gehienak zohazan galtzera,gizon balientiak ez
ba'lire atera;orai heyen aunitz lan dohaz salbatzera.
Nahiz aunitzek duzten merezimendiak,ez ditzazket izenda oraintxe
guziak.Batto aipatuko dut, utzirik bestiak.Bihotzian hauk ditut nik
sendimendiak:zorretan gare hari Euskaldun jendiak.
Ongi hartu ba'leza hauxe erran nio:uLan hoyek egiteko behar déla
genio.Bertsolariak hauxe aitortu behar dio,heyen salbatzailea déla
ANTONIO;Jaungoikoak bakarrik pagatu in dio.
Milaka kilometrak bizi bait niz urrun,xantza guti dut harén
ikusteko nihun.Harén liburuekin zonbait denbora hunpasatzen dutala,
nik erten diot egun:Jaungoikoak dezola luzazko osasun.
Ü Bertsolari izanek zeruan plazerrak: Bertso!ari berriek,
zaharrek bezala, gÜ — {{Gure lanak guziak etzituan alferrak».
zorrak ez diozkitzute pagatu sekula. |f1 ANTONIO ZABALA'k dabiltza
lasterrak, Hala ere, segi zazu, otoi, hola, hola! f j( Euskal-Herri
guzian, kurrituz bazterrak, Pedro'k hitz ematen du hauxe, ¡aun
Zabala: j |Ü heyen lehengo lanez betetzen paperrak. zeruan denek
kantu inen dizugula». §¡
lililí!!^
Txakurraeta ¡irilíHliTxakurra eta ardiak
ditut inguru...Eskuan erripel au,
otsorik ba'letor, ti..,ta tiru.
Au dok bizkera,Bizkai'ko se me!
Bizitzaren billaona etorri eta,ai ñire!
Biotzeko samiña,kendu eziña,
nigaz jaubeturik da...Eztarria I o tu daust,ariña.
Nekeok, diruarren,artu ete leiz,
galdezka dot barrua:barman ta miñagoinízirik!
Ez! Ez dago dirurikau ordaintzeko.
Ñire osasuna iztenba'dot, bizia emengaltzeko...
PAULIN
POZTASUN BILLA MARÍA JESÚS BARAIAZARRAPoztasunaren billa
gabiltza ziurrik;aspertu baga danok
pozaren atzetik.Poztasun ori zer dan
jakin ezagaitik,bere billa gu beti
andik ía emendik.
Poztasuna kanpoanbillatzen dogula,
beronen oin atzetikoker gabiltzala...
Usté dot poztasunabarru daukagula,
harnean bait da sortzenpoztasun mardula.
Barru dogu biotzata ezin atera,
pozikan aurkitzen danikusteko bera...
Eta pozaren bulaor goaz kalera;
baiña, ezin alaitugeu triste ba'gera.
EGIÑAK EGIN ETA OR RONPOM B. ENBEÍTA mZetan yatortaz nere
gogora
lengo jazokun itunak,lenaz, gaiñera, nere biotza
samiñez jarten dabenak?Egiñak egin, eta bakean
bizi gura dau gizonak;baiña bakerik ezin dau lortu
kezkaz dagoan barrenak.
Udaberriko txorikumeaegaz asten dan antzera,
ames zorotan elduten nintzan,lora billa, baratzera.
Kolore danak sartzen yatazanbardin nere biotzera;
daña neurea zalako ustez,eskuak utsik atzera.
«Egiñak egin eta or konpon»garai bateko bizitza;
gorputza sendo, amesak aundi,ez bildur eta ez lotsa.
Atsegin loraz asetu ezin,narrasturikan gorputza.
Orain, barruko bakea gura;baiña, kezketan biotza.
Aita Goiko, Zuk badakizuparkatzen damutuari;
azken orduan, parkatu zeuntsanKurutzeko lapurrari.
Zeure eskua luzatu, Jesús,damuz dagoan oneri:
nigaitik, bardin, egin zenduanzeure odola ixuri.
I!j :
Poztasun eskasa daune batekoa,
gaurtikan biarreraamaitutakoa...
Poztasuna ez ba'dabeti-betikoa,
orrelaxe ez ba'da,da guzurrezkoa.
Ta guzurrezko gauzaznago bururaiño:
ez dot gura egizkopoztasuna baiño!
Poztasun egizkoaizan ezketiño,
poztasuna gura dotbeste munduraiño.
Begiak poztasunaezin dau ikusi,
baiña nundik dabillennik bai dot ikasi:
biotzean sortzen da,biotzean azi...
Poztasuna bakotxakgeinke irabazi.
-
E V I A N A — 5
AGTJR IZAR ERRI«Belkoain»'dikan emanik nagoitxasoari
bizkarra;kaleko gaitzak uxatutzeko,badegu zure bearra.Odei gabeko
zeru urdiña,aize gozoa ¡parra;ezkerretara, «Buruntza»
daukat;eskubira, «Ernio» zarra;ta, aurrez-aurre, erri polit
batdirudiena IZARRA!
Gurutze onen oñetan, ezinegin nezake oporra;otoitz goxo bat,
ixil-ixilik,begiratuaz or gora.Guztion onez badakizuteNork ixuri
zun Odola;beso zabalik il zan Arentzatguk, beti diogu
zorra.Sinismenikan etzazu galduIzar-Erri maitekorra!
Aduna'tik, «TXIMELA»'k
gt*i««g^ig^^&gig^
BIAK ZAINDU ITZAZUBERTSO BERRIAK GUILLERMO ALBIZU'K JARRIAK
[IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII¡IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII1II¿
BERAK ERRANEZ IIzanik ornen pilotaría,erran ta erran ari zen
Manex,zer den plazako gizon trebia.Hortan, jabetuz pilota
batez,trenkatu nahiz beti «kintzia»,hutsak eginik aldi
guziez,atxeman zien estakuria:eskietan min, edo
bestenezpilota-plaza zakon ttipia!Xapelduna zen... berak
erranez!
Roxaü deitu neska gaztia,betikotz eder ezin egonez,mutxurdina
zen bilakatia,Paris'en sehi lehen izanez.Baña geroztik, zer
kondariaemaiten zaukan dena gezurrez:Miss izanikan, egunkariazen
estalia harén potretez!Jinkoak daki nun den egia.Erregina zen...
berak erranez!
Kaskoin ergel bat, mihi luzia,mintzo zen gerlaz, ontsa
edanez.Lehertu zien, hor, etsaia,lau gizon hilik ukaldi
batez!...Gure Pettiri trufatzalia,irrintzinaka hasirik
tanpez,ikaran zagon kalakaria,ahoa nunbait hetsi
beharrez,beldurrarekin zuri-zuria.Gerlaria zen... berak
erranez!
Bere buriaz arras hartia,gizon gazte bat, urruntik jinez,iduri
zaukun zela Printzia,mintzatuz zaldiz edo langilez,aipatuz etxe ta
jauregia.ezkonduz geroz, espanturik ez...Borda batian zien
tegia,ama gaixoa, langilen ordez,asto maingu bat, bere
zaldia.Haberatsa zen... berak erranez!
s ::::::::
I G O R T Z E S
Jaun Frantximenta, gora Frantzia! sDena espantu, oihu eginez,
£harrotzen duzu jende guzia. £Paris'tarrak du sinesten zinez,
£mundian déla, Frantses handia, Slehen-lehena... berak erranez!
£
PIARRES HEGUITOA |
[llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiillllllllllllliiiliiillilliiiiliiiilillllililllllllllllllllllii
LURRAGURE
Pozari gilfza txit emanez,urrun dantzatu naiz aurtemin;denera jo
dut ikus-zale,erri ta gandu ta eder-min.
Erromes izan nai, Etxaun lez,Erroma, Loreto ta
Lourdes'en...Arrotz-errifik, baiña, kezkaziré oroia nik
dardartzen.
iré oroia zitzaidan leuntoki ederrez asetzean...Venezia'n ta
Tivoli'n naizdantza: i lakorik ez da arean.
Arrats sorgiñak, bare, aratz;uda, zingira gain,
gandutan...Ibarrak Iorez zamatuak...Iré oroia nik gogotan.
Ez dut ¡doro lur oberikuri-etxetan, ez itxasoz.Toki aiaiak dirán
arren,i augu, lur, guk eder osoz.
IGOTZ
t
IZTEGI-TXOKOAahapaldialferaltaaraizaratzarrasarruntatxemanautermin
B
baga, bagebañabaliosbape (bat-be)bederenbilakatuboneta
lerrokada, estrofaalperbada, berriz, aldenaski,
nunbaitdirdiratsuguziz, arruntanitz, guztiz, osoatzeman,
artuoraietan, oraingunean
gabebaina. bañabaliodunbat ere, zerbaitbadare,
beintzataldatutxapela
Ddabedaust, deustdilindan
Eeleelertielkortueneatuereduertenespantuestakuru
Ggaitzagandugantzudura
gerka-latiñagerlarigihiletikgura
duteditzintzilika
itz, berba, ipuiliteraturalegortu, agortuasarre,
aspertujarraibide, adibideerraiten, esatenantzorka,
geiegizkoaaitzaki
andi, -tzar, izugarriz-[ko
kando, lanbro, laiñojaiera, biotz-berotasu-
[nagreco-latinogudari, soldadugibeletik, atzetiknai, gogo
Hhantikharaginkerihatsantiahaugibegihetsi
Iidoroihardetsiiñesiihiztariintziriiratzeitunitzainitsatsiiztu
jagolajaubetujazokunjeusjin
kalakarikarrankakirolkolpatukondariakuia
andiklizunkeri, zabarkerinekatu, akituaator, etor adi, jin
adiertz, bazter, zokoertsi, itxi
billatu, aurkituerantzun, adieraziigesieiztari, eizariatsanka,
arnaskagaróaolku, mezu, irakaspen(idi-zain), itaurrekoasustartu,
errokatuarriskatu
zaindarinausitu, bereganatugertaketadeus, zerbait,
zeozeretorri
ago-andi, tartarkirrinkajoko, josta, jolasjo, zauritukontulari,
kontarikubia, kurkubita
lakio, lakirio txori-arte, segadalez (legez) bezalalortu
erdietsi, erditxilotia lotua, lotuta
Mmahaimaininatelmutxurdin
maiemanen, emangomasailla, maxelaneskatzar
Nnaskinebannlhun
Oohakoohonoolerki
Ppotretpapau
sahetssatssehiseilasenasorburu
Ttanpeztrenkatutrufatu
noskinueniñun
seaska, kolonka. kumaoraiño, oraindikpoesi
irudi, argazkizozo, ergel
saiets, alde, alboongarrimorroi, zerbitzarilanga, ataka,
keletazentzunjatorri, asiera
usté gabe, bat-bateanebaki, erabakiLsekatu, irri egin isti-
[ka arii i i l ltrufatzale
ttipitxanpon
Yy ata zanyatortaz
Zzaíraldizahagizakonzanpaldizeutsanzienzikiterozingirazirriztarizoztor
isekari, irrigilletxikisos, diru
zazkidandatozkit
zanpaldi, zurraldizagizionzigorraldi,
zurraldizenionzuentxikitero, irantzailleaintzira, loi,
idoierremontari, «remon-
[tistaoztopo, aztapo
Alkartasun bikain batbadu Gipuzkoa'k,gordetzeko oiturazar da
legezkoak.Pelota'k iraun dezandirá premizkoak;orko jende
leialakditut gogozkoak;aurten dituzte beren«Eztai Urrezkoak».
Joku au itsatsi zaneuskaldun errian;frutuaren sorreradago
zuztarrian.Pelota gelditu ezdedin baztarrian,indarrikan
daukatenarte eztarrian,kantatuko det gureeuskera zarrian.
Txikia nintzanean,bear nualakobegirale bat bazannere
ardurako.Euskal joku maiteenapelota dalako,artxek ipintzen
ziranésna-ordurako,jostatu nedin oiñezasi ordurako.
Gero mutil kozkortueta azitzian,indarrarekin gogorjotzen
asitzian,batzuetan aurrean,bes tetan atzian,izerdituagatikajolik
etzian,amaika aldiz jokatugenduen utsian.
Iñoiz, txanpon batzuekirabazi nai-ta,elkar billatutzekobagiñaden
gai. Taguk, pelota ainbeste...ñola degun maita,euskera bezelaxe,au
gurea baita.Biak zaindu itzazu,Jaun zeruko Aita.
Ibilli nai duenakondo osasunean,eta jarraitu
luzegaztetasunean,saio-aldiak eginbitza, al dunean.Euskaldunak
dituankezkak, barrenean,kentzen di tu pelotak,jotzen degunean.
Pelota partidu'n batdala aditzean,ezin egon izatennaiz nere
etxean.Eta, begira jartzennaizen bakoitzean,nabaitzen det alakopoza
biotzean,batek besteai «tanto»eder bat sartzean.
Batzuek erramintaz,besteak esku utsik,pelota ikustean,nagi danak
utzik.Ez daukat kirol onekbear luken itzik,ezin esan dezaketgauza
auxe baizik:pelotari izan naigendukela guzik.
Eskuz, azkoitiarraizan da aundiña;pelotarien maixu,gizon
atsegiña.Neurtzen zitun aurrea,txoko ta exkiña;«dejada»'rik
onenak,zortzira, alajaña...!Eredu zera, onakasko dirá baiña.
Beste arroniztar bat,ñapar dotorea,«remontista» abilla,erne ta
trebea.Lurralde au da, sortuzunaren jabea.Zu, berriz, arte
orreneusgarri-abea,izandu ziñalakodañen Erregea.
Urrezko letraz jarribi auen izenak,—izar dañen artean,eguzki
izanak—:Ataño, txapelakinjokatzen zuanak;ta Ábrego,
lenengoa«zirriztari» zanak,mereziak dituztedañen oroimenak.
Oroitarri eder bateginda arrizkoa,—pelotari'n koloremarmol
zurizkoa—,neri iduritzen zaitgauza bidezkoaadierazitzekodala
agizkoa:«Euskaldunak doai audula herezkoa».
GUILLERMO ALBIZU(Berriobeiti)
:
t
*
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • • • • • • # • •
-
6 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA
AURTXOEN TXOKOAKONTUE
Egun batez María eta San José gan ziren ostaturaafaltzera eta
afal ondoan eskatu zuten ia main zutengaua pasatzeko lekua eta
ostalariak erran zuen hanetzela lekurik hekendako, ta orduan handik
atra, ta ganziren ardi borda zahar batera, eta gau hartan
amabietansortu zan aur bat ederra.
Aur hure zen Jesús Aurtxoa, eta bertze egunian ganziren
mutikuatzuk mendire yatekoakin egunen pasa.Urie hasi zuen eta gan
ziren lasterka ardi borda zaharbatera, han sartu te ikusi zuzten
gizon bat, andre bateta aur bat ederra ¡zarra bezala argitzen
zuela. Hureikusita, iasterka gan ziren ondo hartan ziren artzain
ba-tzuetara, eta erran zuten:
—Ikusí dugu borda zahar hortan gizon bat, andrebat eta aur bat
ederra argitzen duela; zatozte zuek ereikustera ardiek utzite.
Gan ziren eta aur hure ikusi zutelaik erran ziotenhan zen
andreai ia ñor zen aur hure, eta gizonak erranzuen:
Hau da Yangoikoaren Semea.Hure aitu zutelaik kontentuz artzañek
eta mutikuak
dantzan hasi ziren.MARÍA SOLEDAD ILTZAUSPE. 12 urte.
ERRATZU
ASTOA TA GIZONAGan den eguerri mezperan pasatu zauten.Baginuen
asto bat arras abila eta aitak biali zauten
egur eske. Berak egina zuen egurra eta gan nitzen eskesu bat
ederra egiteko, meza ondotik etorri orduko pa-dera gaztain
erretzeko. Lotu nuen astoa egurre karga-tzeko. Erdia kargatu orduko
asto zaharra usté libre za-gon eskapo asi zen eta bota zen zorroz
goiti eta zutituorduko bi puzter-ostiko eman zaten eta eskapatu
zitzai-ten irrintzieka. Aita bertze aldetik baizagon, aitu eta
las-terka etorri eta arrapatu zuen astoa eta gan zen lena-goko
lekura eta berriz kargatzeko lana eta oraikuanetzuen espantuik.
Atsean gan ginen gau erdiko mezara. Gu etorri or-duko aitetxik
erre zuen gaztañak eta aitak erosi zuenturrona eta afal ondoan
kantatu ginuen Yesus Aurrarieta errezatu ginuen onak izeteko. Gero
gan ginen aitata biak beyen lekura aber ongi ziran eta arrapatu
ginuenastoa belauniko. Arritu ginen, etzuen debru guziek
be-rakin.
JOSÉ ANTONIO URRUTIA11 urte. ERRATZU
TULEBRAS ABADESA BERRIA
Galdakano'ko alaba den Garamendi Larrañaga'tar Miren
Gíxaneautatu dute Tulebras Zisfer'ko Monastegian ango Zuzendari
Na-
gusia izateko(MAZO argazkia)
Tulebras, ñapar ego-lurralde-an erri txiki bat. Aspaldianeuskal
eta kristauak ziren Ebroibaieko lurraldeak, berriz iraba-zi
zituzten gure Erregeak, be-ren mendi-mutillekin, moruak
menperatuz gero; ez da geroz-tik napartzaletasuna galdu.
Eta Naparroa'ko mugan ber-tan, XII-gn. mendean eratuzen
Zister'ko Seroraen emen-go Monastegi zarrena. Ingurue-
Uharíe-Arakil'go «Geinbera»'ko belardian, aurtengo ÑAPAR
ARTZAIN-TXAKUR TXAPELKETA'n, iru lenen-go irabaztaleak: Pedro Ansa,
ARAÑO; Frantzisko Etxebema, AZPILKUETA; M.a Pilar Eilzalde,
AMAIUR
(MENA argazkia)
Joan den Abuztua'ren 31-an ospatu zuten Bigarren saio hortan,
bost zakurrek buru-Huarte Arakil'go herrian Nafarroa'ko Artzain-
ratu zuten ongi agindutako lana, seigarrenakZakurren VIII
Txapelketa. Jende asko etorri huts eginik.zen zakurren lan
miresgarri hau ikustera. Iru Azkenengo proban aritu zirenen
izenakmilla ikusleizangoziran «Geinfc^a.kobelar- fiLJSrA))5
aLABRI», «LINDO», «BETI» etadian bilduak, hor ageri baita ikuskizun
hauek e p i r x Í B . fodiák kertxolaren barnean sartzejendearen
gogokoak direla. Ameka zakur amar h o r i z e n k n i k z a l ] e n
a e t a a r t z a i n i e k l a r r iartzainekin ari izanak dirá
Sanketa hontan. zabiltzen beren zakurrak ezin zuzenduz oihu
Ohitura den bezala iru saio ziran egin be- ozenak egiten
zituztela: «poliki», «ixilik», «lo-harrak: tu horri», eta beste
asko hitz ere gisa hortan
Lenbizikoa: Zakurrak behar zuen itzuli beren zakurrak ederki
gidatuaz. Azkenengobat egin belardiaren inguru guziari artzainen
lan hontan, «LISTA» Arano'ko Pedro Ansa're-egindueri kasu eginez.
na eta «LARRI» Azpilkueta'ko «Xanparte »'ko
Bigarrena: Esi baten atekatik edo esarte- bordako Franzisko
Etxeberria'ren zakurrektik ardiak sartuazi. bakarrik bururatu zuten
lana ardi guziak ker-
Irugarrena: Arditegi edo kertxolaren bar- txolan sar-atra
eginik. Beste gainerako iruekñera ardiak sartu eta atera. ahal
guziak egin zituzten, baina etzuten lana
Lenbiziko proba egin ondoren, epai-mai- bururatu; ardiak «ezetz»
esan zuten eta etzi-koek sei zakur berexi zituzten aurrera segitze-
ren ate tik sartu.ko, beste bostak kanpo utzirik.
EPAI-MAIKOEN ERABAKIA:
TXAPELDUN: «LISTA» Artzaina Pedro Ansa. Arano'koa 334
puntoBigarrena: «LABRI» » F. Etxeberria. Azpilkueta'koa 333
»Irugarrena: «LINDO» » M. Pilar Elizalde. Ámayur'koa 247
»Laugarrena: «BETI» » P. Bengoetxea. Olazti'koa ... 245
»Bostgarrena: «PITXI» » S. Fernandez. Altsasu'koa ... 153
»Seigarrena: «LISTA» » José Lakuntza. Arbizu'koa ... 99
»Zazpigarrena: «MORO» » José Lakuntza. Arbizu'koa ... 52
»Zortzigarrena: «NAVARRO» ... » J. Bengoetxea. Olazti'koa ... 37
»Bederatzigarrena: «TXATO» ... » M. Fernandez. Altsasu'koa ... 33
»Amargarrena: «NAVARRO» ... » I. Salaberria. Urbasa'koa ... 32
»Amekagarrena: «ZARPA» . . . . » F. Legasa. Lesaka'koa 8 »
Irakurlea ohartu izango da izen berdineko Irabaztaleek Sari
ederrak eskuratu zituz-zakurrak badirela. Bi «Lista» eta bi «Nava-
ten, iru lenbizikoak «Kopa» ederrak ere bazi-rro». tuztela.
Epai-Maiko jaunak dirá Oñate'ko Ar-
ARTZAIN BEZT1MENTARI SARIAK: tzail\ Zakurren Sariketa aundia
epaitzen du-. . . . . Ali », o * r- -i >• ten ber-berak. Gure
zorionik beroenak Sari-Lenbizikoa, Altsasu ko Santos Fernandez i 1
, L 1 L T . TIBigarrena, Amayur'ko María Pilar Elizalde'ri ketaren
antolatzaleei eta goresmen aundienak
zakurren nagusieri, batez ere Pedro Ansa etaARTZAIN ZAKUR ARRAZA
GARBIENARh «Xanparte»\o bordako mut iko gazteari.
Lenbizikoa, «NAVARRO» Urbasa'ko Salaberria'renaBigarrena,
«TXATO» Altsasu'ko M. Fernandez'ena ANZANARRI
tako moruek, Tulebras'ko Se-rorei emango zizkieten urterouztaren
«amarrenak». Ala es-keindu ta bete «Alza de Bare-llas»,
«Abdelmeck», «Zaheit»eta beste batzuek.
D e n b o r a artatik, 1149'tikgaurdaño, Monastegia zuzenduduten
116 Andre Nagusien ize-nak irakurtzen ditugu bertangorde den
«Izpillu» liburuan.
Agorrilla'ren 25 - gnean., 12urtez Zuzendari bezala egonden
Iñigo Berisa Laura napa-
rrak bere ardura utzi du, taGaramendi Larrañaga MirenGixane
bizkaitarra izendatu du-te. Nagusi berriak baditu, seiurtetarako
lan eta kezka ugari:bai, arri zaarrak lengoratze-koan, bai ta bere
ardurapeandauden arimak gidatzekoan ere.
Zizter'ko Monastegi bat «Jai--Aretoa» ez izan arren, nes-katx
aunitzek jotzen dituzteatariak. Joan diren zortzi men-detan bezala,
oraingoek dakiteiñork ez dezakela barneko utsu-
nea bete; Jainkoak bakarrik:«Vahea uzten dizuet, nere pa-kea
ematen...». Eta 800 urte di-relarik, gure Erribera'ko bara-tze
ortan loratzen dirá lan etaotoitz lore usaidun oriek, betiirauten
duen frutuak ematen.
Ulero artu, eta ango euskalserorak pozik irakurtzen
dutenPRINCIPE DE VIANA aldiz-kari onen bidez,
Tulebras'koMonastegiari gure opa zintzoe-na: Jainkoa beti lagun
zaiela!
GARDE'TAR M.
-
1975 — IRAILLA P R I N C I P E D E V I A N A — 7
SAKANA'KO KONTU...Sakana'ko errege - b i d e k o
errietan, Arbitzu ta Urdin'diklanda, umeen aotan gutxi en-tzuten
da gure euskera.
Ala ere, yende andiek, askota askok, bai ornen dakite eus-keraz;
ta ondo yakin gero. Erribatzuetan geiago, bestetzuetangutxiago;
bainan, danetan da-kite izketan.
Arbitzu ta Urdin'en ondotik,Etxarri-Aranatz ta Lakuntza da-toz
euskeraz geiago dakitenak.Bainan, errege-bidetik urruti,Ergoiena'n,
iru errietan Una-nu'n, Dorrau'n ta Lizarraga'n,iruretan ez bakarrik
yende an-diek, baita umetxo txikienakere, kaleetan ta beren
artean,beti euskaraz ari izaten dirá.
Huarte-ArakiFdik gora nin-joan bein Aralar'ko
Santutegfrayoateko; ta orra, aldapa gora,Huarte-ArakiFgo gizona,
berro-gei urte inguru zituana. Ni San-tutegfra bezela, gure gizona
erebere artaldera zijoan, artzaiazan-eta. Euskera gozoa
egitenzuan.
Bereala g a 1 d e t u zidan:—«Aita Yurre, nekatu-ta?».
Eta nik erantzun: —«Bai».O r d u a n arek: —«Lautan
ogei urte dituzula laster, zerga-tik etortzen zera oiñez,
mendionetik aldapa gora? Zergatiketzera yoaten beribillean,
bestealdetik?».
Nik orduan: —«Aralarkomendia, mendi santua da ne-
Huarte-Arakil'go txoko maitagarrian, utziko al dute euskera
iltzen...?
retzat; ta orregatik, pekatuadala deritzait belbillean
yoatea,oiñez yoan bagerik. BadakizuMoisés ere, astotxoan yoan
ba-gerik, oiñez yoaten zalá ta, gai-ñera, oiñutsik...».
Eta arek, ber r iz : — « . . . pe-katu mortala?».
Nik: —«Bai».Arek, zarataka: —«Aita Yu-
rre, ea zurea dezun pekatu mor-íala...! Ni, bai; ni oso ondo
na-
BazTan-Bmasoa
Baztan'go errietako festetan iñoiz falta ez daiteken
«mutil-dantza»
Lenago besta eta orai ere be-rriz besta; dudik gabe
bertzeberririk ezta.
Abuztuko hilabetea holaxejoan zaigu, besta bestaren gai-nean.
Aipatu behar ditut gureeskualdean ospatutákoak etaherrien izenak:
Bera, Ziga, Sun-billa, Aranaz, Etxalar, Dona-maña, Zubieta,
Oronoz,Arraiotz, Amaiur, Zugarramur-diy barbarte, Lekarotz eta
he-gasa.
Leku guzietan naiko ikusga-rri eta yosteta, soñua ere auser-ki
eta yendea pileka, autoáktxinurria bezala iñon ere ezinkokatuz.
Aurten bertsolariák izan duteohore eta hala zenbait herrie-tan
beren kantu miresgarriakentzunak izan dirá. Sunbilla'n
Latasdren omenaldiaren egu-nean aritu ziren Mitxelena
etaEtxeberria. Zubieta'n Lizaso etaLexoti. Oronozen, Arotzamenaeta
Gorrotxategi. Amaiur en,Laskao-Txiki eta Mattin. Leka-rotz en hoiek
berak Mattin etaLaskao-Txiki. Legasdn Arotza-mena eta
Lazkao-Txiki.
Aipatzekoak dirá ere Berdnegin dirán pilota partidak;
Sun-billa'n eginikako besta Lata-saren omenez; aizkora apos-tuak
zenbait herrietan; Legasdnospatutako dantzarien Sarike-ta; Oronozen
eta Arraiotzeneginikako mutil - dantzak, etaZugarramurdiko zikiro -
yatea.
Bestak deus makurrikan gabejoanak dirá eta gisa hortan joa-nik
yendea ere kontent.
M. IZETA
bil aldapan gora, gaztea naiz--eta».
Eta aldatzaren zatirik zorro-tzenean, eman zan
arin-arinkaigotzen, ipurdiarí yo-ta ankabiekin, batean baterí ta
besteanbesteari.
Euskeraz, erderaz baiño obe-ki egiten zuan. Aingeru Azpirozzuela
izena erantzun zidan, nikgaldetu nionean.
Bidean, eleketa alai, yakin-garrian, yoan gifiala, besteakbestea
kontu au ere esan zidan:
—«Badakizu zer gertatu zi~tzaien iru artzaiei, bat frantze-sa,
bestea naparra, ta irugarre-na, gipuzkoanoa?
Egun botez, arrai andi, ederbat, erosi zuten, iruren
arteanyateko ta, erre ondoan, gipuz-koanoari eman zioten
partitze-ko, tontoena zalakoan. Orduan,gipuzkoanoak: —«Frantzes
to-ma cabes». —«Navarro, tomarabo». —«Gipuzkoano tonto, er-diko
tronko».
Nik, orduan, gure artzaiari:—«Ori, Bizkaidn, beste era ba-tera
kontatzen da. Ezagun daEuskalerríko artzaietan oso za-baldua
dagoela».
Bizkai'ko era ere ekarriko ni-zueke; bainan, luzeegi ez
iza-tearren, beste baterako uztendizuet.
* * •
Eta berriz ere, Sakana'koerrietan, umeak euskeraz egitenez duten
errietan, oraindik yen-de andietatik askok eta askokbadakitela
euskera; ta, gaiñera,erri batzuetan oraindik umeakere, euskeraz
egiten dutela. Ola-ko errietan —nik usté— bear--bearrezko dala
eskoletan eus-kera sartzea, berriz ere umeaklagundu dezaien zaarrei
euske-ra gordetzen ta ola zaarrak ere,umetxoai, berez bezela,
euske-ra irakatsi dezaien.
Ni ñor ba'nintz Ñapar Dipu-tazioa'ri eskaria egiteko,
orixeeskatuko nioke, biotz-biotzez:eskoletako konzentrazioetan
sardezatela ta sartu len-baiño-lenNapar-izkuntza, Euskera...
YURRETAR YULEN A. K.
GARAZI
Nausiaren erbiaIxtorio-mixterio;zaharrak ederkio;berriak
hobekio;dakienak kondadio!
Egun batez goizian-goizik,
-
8 — P R I N C I P E D E V I A N A 1975 —IRAILLA
Ll B U R U AK
Apuntaciones s o b r e un
viaje por el País Vasco en
la primavera del año 1801
W. F. VON HUMBOLDT
«Auñamendi» ArgitaldariaApart. 2. DONOSTIA Wühelm Freicher Von
Humboldt(1767-1835)
Joan den mendean, W. Humboidt jakintsu aundia zen.
Alemani'koPostdam irian jaio zen 1767-gn. urtean. Berlin'eko
Unibertsidadeaeratu zuen; lurralde anitzetan ibilli zen eta berreun
izkuntz ikasizituen.
Euskerari buruz, zer? Euskalerria'n bi aldiz egonez gero,
gureErria ezagutu ta euskera ikasi ta maitatu ere. Au ta geiago
ikusi dai-ke «Auñamendi» Argitaidariak atera duen íiburu berrian.
Bildumaorren 103-gn. zenbakia da; 189 orrietan gauza interesdunak
ira-kurtzen ditugu: bete-beterik dago, izki edo «letra» txikia bait
da,xeegia, nunbait.
Liburua erderaz dator: Telesforo de Aranzadi jakintsuaren
itzulpe-na. Azalean, arrigarrizko irudi bat: Erronkari'ko