Prezentim Trajtat e Sundimit

PRISHTINË, Janar 2010

TRAJTAT E SUNDIMIT

KOLEGJI UNIVERSITAR I DARDANISËFAKULTETI JURIDIK

Lënda: TEORITË E SHTETIT DHE SË DREJTËS Profesor: Mr.Sc. Blerim BURJANI

Seminari Nr.-1

PËRMBAJTJA Hyrje 1. SHETI

1.1 ELEMENTET E SHTETIT

2. TRAJTAT E SHTETIT

3. TRAJTAT SUNDIMI

3.1 NOCIONI I SHEFIT TË SHTETIT

3.2 NOCIONI I MONARKIS

3.2.1 LLOJET E MONARKIS

3.2.2 MONARKIA E PAKUFIZUAR - JO KUSHTETUESE

3.2.3 MONARKIA E KUFIZUAR – KUSHTETUESE

3.3 NOCIONI I REPUBLIKES

4. KONCEPTIMET E NDRYSHME TË PUSHTETIT

PËRFUNDIM

SHTOJCA – SHTETET E SIPAS TRAJTAVE TE SUNDIMIT

Në ket punim semniarik jam munduar në mënyrë sa më të gjerë të paraqes nocioni shtetro dhe trajtat e syundimit. Duke pasur parasush qe ne librin e ‘Fillet e se drejtes’ nga Dr.Sc. Osman Ismaili trajtat e sundmimit shtetroe janë të përshkruara në pika të shkurta, ketu besoj që do gjeni nje spiegim me te gjersishem mbi ndertimet e trajtave qysh nga kohrat e lashta e gjeri me sot ne kohen moderne demokratike te shteteve. Siq edhe qdo student te cilet gjejn metoda te ndryshme per mbjledhjen dhe laburimin e materialit per tema te caktuara edhe un njashtu kam punuar ket tem duke u bazuar në materialin e grumbulluar nga burime te ndryshem te shkruara, ku si burim hulumtues kryesor ishte ai nga web faqe të ndryshme të interneti e që per mua ishte nje ndihmes mjaft e rendesishme për perpilimin e ketij punimi seminarik.

Hyrje

Qëllim

Ky materila per synim ka shtjellimin e shtetit karakteristikat, elementet dhe të dhënat themelore që të kuptohet me leht se qesht qjan trajtat shtetrore dhe qka nenkuptojm me nocionet e trajtave të sundmimit shtetror - shefin e shtetit, monarkis dhe ate të republikes. Vlen te theksohet se gjat hulumtimit kam hasur ne veshtersi ne munges te materialit dhe duke u bazuar se ne shumnicen e web faqeve materilai dhe metodologjia e teromologjis ishte e perdorur po thuaj se e njejt ne lidhje me trajtat e shtetit gje qe ishte veshtir ti ikesh metodes se perdorimit te te shprehurit perderisa nocionet jan te pandryshueshum.

Metodat e punimit

Gjatë këtij seminari kamë përdorur edhe disa metoda me qëllim që të nxjerrim përfundime sa më reale dhe të kemi një pasqyrë sa më të qartë rreth trajtave te sundimit, metodat të cilat kamë përdorur janë metoda historike si dhe ato aktuale të cila më ka shërbyer për tu njohur me metodat sundimeve shtetrore dhe funkcionimin e tyre. Ku si shembujte studimi te sistemeve aktuale kam marr kater shtete për të bërë krahasimin nder mjet tyre e ato janë: Shteti i Bruneut, Kosova, shtete bashkuara te Amerikes, Britania e Madhe dhe Shtetit Gjermanis

SHTETI

Shteti është një dukuri shoqërore që luan rol të rëndësishëm në zhvillimin e historisë njerëzore; është një institucion i rëndësishëm shoqëroro politik dhe paraqet një problem të trajtuar gjerësisht jo vetëm në fushën juridike, por edhe në shkencat tjera. Ptocesi i krijimit të shtetit si organizat shoqrore e organizuar ka filluar që në fazën e diferencimit brenda vet shoqeris falë shfaqjes së tepricës në shoqerin jo klasore. Elementet e shteti jan: Pushteti shtetërorë,Popullsia dhe Territori.

Elemente thelbesore të shtetin konsiderohen tri elemente dhe si të këtilla janë të pakontestueshme e qe ato janë: Pushteti shtetërorë,Popullsia dhe Territori.a) Pushteti shtetërorëMe nocionin shtetërorë nënkuptojmë raportin shoqërorë në të cilin njëra palë urdhëron - ndërsa pala tjetër është e detyruar të dëgjojë urdhërat e palës së parë. Subjektet të cilat lëshojnë urdhëra , janë organet shtetërore të renditura sipas hirarkisë – pozitës që kanë në këtë renditje dhe autorizime që dalin nga rregullat juridike.b) PopullsiaMe popullsi nenkuptojm nje grup njerzish brenda nje teritori, kufive teritorial brenda per brenda nje shteti ku rrespektohen dhe aplikohen ligjshmerit e ati shteti. c) Territori Me teritorr nenkuptojm paraqitjen e veqorive universale të tërë asaj që eksiston.. Territori përfshinë territorin tokësorë , ajrore dhe atë ujorë (detarë) pra territori i një shteti është tre dimensional, ku kufiri mund të jetë natyrorë (pikat malore ,liqejt, deti, lumejt etj,)dhe artificial (përmes ndarjes me gurë sinjalizues, shtylla ,objekte lundruese etj).

1.1 Elementet e shtetit

3.TRAJTA E SUNDIMIT3.TRAJTA E SUNDIMIT

Trajta e sundimit sipas një kriteri caktohet në bazë numrit të personave të cilët e ushtrojnë pushtetin më të lartë - suprem - brenda shtetit. Trajtat e sundimit janë:1.Monarkia - sundimi i një individi – monarku, 2.Tirania- sundimi i dhunshëm, 3.Aristokracia - sundimi i pakicës 4.Oligarkia - sundimi i pakicës në mënyrë të dhunshme 5.Demokracia - sundimi i shumicës6.Ohloktacia - sundimi i shumicës në mënyrë të dhunshme 7.Tirania - e cila është trajta më e vrazhdtë.

Ndërsa në lëndën ‘’TEORITË E SHTETIT DHE SË DREJTËS’’

kryesisht mësohet për dy lloje të trajtave sunduese,

Sundimi Monarkik dhe ai Republikan

Shefi të shtetit, të cilin e zgjedh drejtëpërdrejt populli, ka pozitë më të fortë shumë më të pavarur nga presidenti të cilin e zgjedh parlamenti. Presidenti zgjidhet drejtëpërdrejt në sistemet politike kushtetuese të cilat i quajmë sisteme presidenciale dhe të përziera – gjysmëpresidenciale. SHBA-të në njëfarë mënyre, shikuar formalisht, duken si përjashtim nga kjo, për arsye se presidentin e zgjedhin elektorët si trup i veçantë, por ato në mënyrë adekuate e përfaqësojnë vullnetin e qytetarëve, përkatësisht kanë të njëjtin efekt sikur të ishin në pyetje zgjedhjet e drejtëpërdrejta. Roli i përforcuar i presidentit të shtetit, në shtetet ku ai zgjidhet drejtëpërdrejt, del nga fakti që ai ka të njëjtin legjitimitet sikurse edhe parlamenti.

3.1 NOCIONI SHEFI I SHTETIT

E drejta e vetme e Presidentit në procesin e ligjvënies është mundësia e vënies së vetos suspendive mbi ligjin e votuar në Kuvend, përkatësisht të vendosë që mos ta firmosë dekretin për shpalljen e ligjit. Duke pasur parasysh që vetoja e Presidentit mund të hidhet poshtë edhe nga një shumicë më e vogël nga ajo që nga një numër i konsiderueshëm vendesh kërkohet ( 2/3 ), roli real i tij konsiston vetëm në kërkesën që deputetët edhe njëherë ta rishqyrtojnë dhe me shumicë absolute ta vërtetojnë vendimin e tyre.

E drejta e vetos suspendive

Me monarkinë kuptojmë atë trajtë të sundimit në të cilën shefif i shtetit është person me privilegje të mëdha, të cilat bëjn të jetë mbi qytetarët. Pra nuk i përgjigjet ligjit, andaj monarku përkufizohet si përson sovran i cili qëndron mbi ligjin dhe të drejtën ne përgjithis(unë jam shtet). Monarku eshte nje tip apo lloh sunduesi, monarku i cili gjithmon e trashigon titullin e tijku i cili është sundues gjat ter jetes. Qdo monark i cili ka ekzistuar dhe ekziston nuk kan koh apo limit te caktuar. Historikisht monarku ka qen sundues apsolut. Ata kan fuqin por qe nuk e ushtrojn vet. Nje komb i sunduar nga nje monark quhet monarki.

3.2 NOCIONI I MONARKISË

mbretëri qysh tani 600 vite dhe konsiderohet ndër me të vjetrat në botë. Gjatë këtyre shekujve Brunein e kanë udhëhequr 29 mbretër, duke e konsideruar në mesin e tyre edhe sulltanin aktual Hassan El

Bolkia-n.Vlen të therksohet se sulltani i parë Awang Alak Betatar kishte pranuar Islamin. dhe kishte ndërruar emrin e tij në

Muhammed Shah.1.a Jeta e sulltanit Hassan El Bolkiah dhe roli i tij në pushtet. Hirësia e tij është sulltani i 29-të me radhë ku funksionin

më të lartë e ka si Sulltan - Kryetar i Shtetit.

Monarkia e Bruneit

Monrku - MbretiMuhammed Shah

Pallati Mbretror i Bruneiut

Pastaj kryeministër, Ministër i Mbrojtjes Kryetar i Fesë në Brunei. Sulltani është Komandant Suprem i Forcave Ushtarake dhe Policore të

Bruneit. Çdoherë e mban vendin nën kontrollë; viziton ministritë, mbikqyrë punët administrative,

forcat e rendit, fshatrat, etj. Sulltani është dekoruar me disa çmime, si: Njeriu i Paqes,nga"

Së bashku për themelimin e Paqes" në Itali.

Duke ber krahsimin e monarkive shtetrore nga te gjitha shtetet tjera, shteti Brunei është një shtet monark, i cili udhëhiqet nga familja mbretërore. Bruneium - është shtet që ndodhet në Oqeani gjegjësishtë i hynë në kontinetin e Australisë, i cili shtet është

Llojet e monarkis jan em se te ndryshme,duke filluar qe nga gjeneza e tyre e deri me sot. Pra prej monarkive despotike te lindjes deri te monarkia moderne parlamentare. Ne nuk do te merremi me te gjitha llojet ne aspektin kronologjik,por do te perqendrohemi ne kriterin kryesor I cili ben edhe ne kuptimin e sotem qe ato te dallohen. Ky kriter I perket natyres juridike,pra qfar eshte pozita juridike e monarkut? Sipas ketij kriteri egzistojn dy lloje te monarkis: Monarkia kun e te njejten koh monarku eshte shef I shtetit dheOrgan me I lart shtetror dhe monarkia ku monarku eshte vetem shef I shtetit jo edhe orgai me i lart. 1. Monarkia Apsolute2. Monarkia e Kufizuar

3.2.1 LLOJET E MONARKIS

Eshte monarkia kushtetuese e cila gjen zbatim pas monarkis apsolute ne Angli ne shek XVII,ndersa ne pjesen kontinentale e kemi ne Franc pas revulucionit te vitit 1789.Me monarki të kufizuar nënkuptojmë atë monarki në të cilën pushteti i monarkut është i kufizuar nga ndonjë subjekt tjetër shtetërorë.

Sistemi shtetrorë në Mbretërinë e BashkuarMbretëria e bashkuar është Monarki Kushtetuese ku kreu i shtetit është Mbretëresha Elizabeta II; Monarku i Britanisë shërben si kreu i shtetit i pesëmbëdhjetë vendeve të tjera të

Komonwealthit, duke e vënë Britaninë e Madhe në një bashkim personal me këto vende. Kurora Britaneze ha sovranitet mbi

Ishullin e Njeriut si dhe qarqeve ndihmëssherife të Gjërzit dhe Gjyrnejzit. Bashkërisht, këto vende njihen si "Vendet e

Kurorës", vende pronë të Monarkisë britaneze por jo edhe pjesë e Mbretërisë së Bashkuar..

Parlamenti Britanez ka autoritet të nxjerr lighe për këto vende, kurse Qeveria Britaneze kujdeset për

politikën e jashtme dhe mbrojtjen e tyre. BM ka një sistem parlamentar të qeverisjes që bazohet në tradita

të forta demokratike: Sistemi Westminister është kopjuar rreth botës, trashëgimi e

Perandorisë britanike.

Mbretëresha Elizabeta II

Parlamenti Britanik

3.2.3 MONARKIA MODERNE E KUFIZUAR

Nocioni i republikës është i kundërt me monarkinë. Shefi i shtetit në republikë nuk i gëzon privilegjet personale, sepse nuk është person sovran. Shefi i shtetit në

republikë është i detyruar f i n ënshtrohet rendit juridik, së drejtës, andaj ai ka edhe përgjegjësi të dyfishtë: përgjegjësi politike dhe penale. Përgjegfjësia e tij politike është e lidhur me udhëheqjen e politikës në shtet, pra si e udhëheq dhe e ushtron pushtetin shtetror. Për dështim në këtë drejtim ai mund të shkarkohet para afatit

(mandatit).Sistemi i sundimit shtetëror në Republiken e Kosovës

Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili përfaqëson unitetin kombëtar, drejtimin e politikës së jashtme dhe atë të kryekomandantit të Forcave të Sigurisë. Presidenti zgjidhet nga Kuvendi i Republikës me 2/3 e votave; vetëm shumica e votave është e nevojshme pas dy raundeve të dështuara. Nëse brenda tri tentimeve Kuvendi nuk arrin

President Fatmir Sejdiu

Qeverisë së Kosovës

të zgjedhë Presidentin e ri, shpallen zgjedhje të reja brenda 45 ditësh. Ndërkaq, pushteti ekzekutiv i mëveshët Qeverisë së përbërë nga Kryeministri dhe Ministrat. Kryeministri ngarkohet me detyrën e formimit të Qeverisë nga Presidenti i Republikës dhe së bashku me Ministrat miratohet nga Kuvendi; pjesëtarët e Qeverisë nuk mund të shërbejnë si deputetë, me përjashtim të qeverisë së tashme.

3.3 NOCIONI I REPUBLIKËS

Trajta e regjimit politik caktohet sipas kritereve se kush është bartës i sovranitetit shtetëror, domethënë pushtetit shtetëror. Sipas këtij kriteri ekzistojnë dy trajta të organizimit shtetëror: •Demokracia - paraqet trajtën e regjimit politik, ku pushteti i takon popullit, domethënë shumicës së popullit, ku shumica qeveris mbi pakicën e popullit. Elementet e Demokracisë ndahen në dy grupe: -Krijimi i vullnetit politik të popullit dhe Realizimi i vullnetit politik të popullit. •Autokracia - paraqet trajtën e regjimitpolitik, ku pushteti i takon pakicës kemi dy elemente kryesore të demokracisë: 1. Krijimi i vullnetit politik të popullit 2. Realizimi i vullnetit politik. Ndersa Federata është trajtë e shtetit të përbërë e cila paraqet një lidhje shumë më të ngushtë ndërmjet shteteve se konfederata. Federata është bashkim i një apo më shumë shtetesh, ku krijohet organi qendror i cili në kuptimin e drejtë të fjalës është bartës i pushtetit shtetëror, pushtetit sovran.

Trajta e regjimit politik

SH.B.A përbëhet nga 50 Shtete Federale ku njekohesisht janë federat më e vjetër e botës. Janë republikë kushtetuese demokratike, ku “sundimi i shumicës zbutet nga të drejtat e pakicës, mbrojtur prej ligjit.”Qeveria rregullohet nga sistemi i ndarjes së pushteteve, “shqyrtimit dhe baraspeshimit” (checks and balances), siç përkufizohet nga Kushtetuta e SHBA-ve, që shërben si dokumenti suprem ligjor i vendit.

Sistemi shtetror i SH.B.A.

Në sistemin federativ amerikan, qytetarët u nënshtrohet zakonisht tri niveleve të qeverisë, asaj federale, shtetërore dhe vendore; detyrat e qeverisë vendore zakonisht ndahen mes rretheve dhe qeverive bashkiake. Gati në të gjitha rastet, zyrtarët e ekzekutivit dhe legjislativit zgjidhen me të shumtën e votave (vota plurale) të qytetarëve në një zonë. Nuk ka përfaqësim përpjesëtimor në nivelin federal dhe shumë rrallë ndodhë të ketë në nivele më të ulëta.

Qeveria federale përbëhet nga tri degë: Ligjvënëse, ekzekutivi dhe gjyqësori. Shtëpia e Përfaqësuesve ka 435 anëtarë, secili në përfaqësim të një zone kongresionale për kohëzgjatje dyvjeçare. Kushtetuta përmban njëzeteshtatë amendamente; dhjetë të parat, që përbëjnë Kartën e të Drejtave, dhe Amendamenti i Katërmbëdhjetë përbëjnë bazën e të drejtave individuale të amerikanëve. Kongresi -Parlamenti i SHBA-së

Presidenti Barack Obama

Sistemi shtetror i Gjermanis

Parlamentit Gjerman

Presidenti Horst Köhler

Federal është kreu I shtetit, i "investuar" kryesisht për përgjegjësi dhe fuqi përfaqësuese. Ai zgjidhet nga konvenda federale, një institut i përbërë prej anëtarëve të ‘Ligjit Themelor’ dhe një numër i barabartë me delegatët e shteteve federative. Zyrtari i dytë më i lartë në presidencen Gjermane është presidenti i Bundestagut, i cili zgjidhet nga Bundestagu dhe është përgjegjës për udhëheqjen e seancave ditore Zyrtari i. tretë më

Gjermania është republikë federale, reprezentative demokratike. Politika gjermane funksionon nën kuadrin e një dokumenti kushtetues të miratuar më 1914 dhe të njohur siLigji themelor për Republiken Federale të Gjermanis ose Grundegesefz (“Ligji Themelor’’).

i lartë është kreu i qeveris ose Kancelari, i cili nominohet nga Bundespräsident (presidenti) pasi të jetë zgjedhur nga Bundestagu. Kancelari mund të largohet nga një "mocion i mungesës së besimit" konstriktiv nga Bundestagu, ku konstruktiv do të thotë që Bundestagu më pas zgjedh një pasues.

Amandamentet për “Ligjin Themelor” kërkojnë miratimin e dy të tretave (2/3) të shumicës (mazhorancës) në dy dhomat e parlamentit. Presidenti ose Presidenti

Përfundim 

Shteti është fenomen universal që thuajse është i ngjitur për shoqërinë. Ky fenomen të cilin disa e quajnë "servis të elitës sunduese" (Vuçetiq) e disa të

tjerë "e keqe e domosdoshme" (Novicow, Sumner) para së gjithash është një institucion ose organizatë politike, përfaqësues zyrtar i shoqërisë që i

rregullon dhe i kryen punët e caktuara sociale. Ky insitucion në të kaluarën ka qenë kreaturë e oligarkive shoqërore ose e individëve. Me formimin e

shoqërive qytetare është forcuar prirja që shteti t'u përkasë të gjithë njerëzve që jetojnë në kuadër të një shoqërie. Është forcuar ndjenja për

barazinë mes njerëzve dhe kështu në skenë ka dalë shteti liberal-demokratik, të cilin Fukuyama e quan kulm të evolucionit të historisë

njerëzore në aspekt të rregullimit shoqëror.

BIBLIOGRAFIA________________________________________________

Fillet e se Drejtës nga Dr.Sc. Osman Ismaili , faqe 47Ligjërata nga profesor Blerim Burjani

Marrë nga interneti ,,WIKPEDIA”Fillet e se Drejtës nga Dr.Sc. Osman Ismaili , faqe 48

Marrë nga interneti http://www.ataturk.com/http://www.trt.net.tr/

http://countrystudies.us/portugal/http://www.ctspanish.com/

http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo7/fujimori.Fillet e së Drejtës nga Dr.Sc. Osman Ismaili , faqe 49

Pyetje?

Pyetje?

Pyetje?

Pyetje?

Pytje?

Pyetje?

Pyetje?

?