Preventie van stemproblemen

BERNADETTE TIMMERMANS

Preventie van stemproblemen

Wat is een stemprobleem?

• Stemplooien: niet gaaf, letsels zoals noduli of cyste• Stemplooien functioneren niet goed, sluiten niet goed• Stemklank is hees, schor, afoon of onregelmatig, te

laag/hoog• Stem kan de taak niet of nauwelijks aan

Kan pijnlijk zijnTijdelijk, repetitief of chronisch

Hoeveel: Prevalentie?

3 tot 9% van de bevolking6 tot 9% bij kinderen10 tot 15% bij ouderen5 tot 28% bij leerkrachten+ 20% bij toekomstige leerkrachten

90% van hen heeft later effectief een stemprobleem!

Wie: Stemafhankelijkheid

Op basis van professionele stemafhankelijkheid

Elite vocal performers: zangerspresentatorenacteurs

Professional voice users: leerkrachten,priestersadvocatentelefonisten

Nonvocal professionals: zakenluiverkopersdokters

Nonvocal nonprofessionals: arbeiders en bedienden

Waarom: Stembelasting

Op basis van belasting duur toonhoogte luidheid

Lang Luid Goed Mooi

lesgevers +++ ++ ++ -/+zangers ++ ++ ++ -/+acteurs ++ ++ ++ -/+

telefonisten ++ + ++ -/+verkopers - - + -politici - + - -

presentatoren - - +++ +++(radio en TV)

arbieders - - - -chaufeurs - - - -boekhouders - - - -

Belasting??

Tellen 1, 2, 3

luider 1, 2, 3

en luider 1, 2, 3

en luider 1, 2, 3

Verschillende werking

Toonhoogte: spierspanning en rekspanning Stemspier Aantal trillingen per seconde Natuurlijke versus habituele toonhoogte!!

Luidheid: openingsgraad Hoeveelheid lucht Hoeveelheid druk onder de stembanden

Loskoppelen Blijf bij je natuurlijke toonhoogte

Soorten stemproblemen

NIET - ORGANISCH ORGANISCHhabitueel congenitaal* hypofunctioneel * laryngaal web* hyperfunctioneel (MTD) * sulus glotti dispsychogeen inflammatoir

* larynitis* noduli* poliep of cyste* Reinke's oedeem

transgenderstem neoplastisch* man//vrouw * tumor

* leukoplakieberoepsdysfonie neurologisch

* parese en paralyseleeftijdsgerelateerd traumatisch* puberfonie * bloeding of letsel* presbyfonie

Bepalende factoren

persoonsgebondenalgemeen

leeftijd geslacht (2:1)

niet beïnvloedbaar laryngeale constitutie genetische

predispositie(deels) beïnvloedbaar

conditie aangeboren laesies persoonlijkheidsfactor

en

niet-persoonsgebondenbelastingsniveau taakaard van de taakakoestische conditie

Belastende factoren

Abuse, misuse en overuse Abuse: stemmisbruik (roepen, krijsen en gillen…) Misuse: verkeerd gebruik (verkeerde toonhoogte, te veel moeite…) Overuse: te veel praten, te lang, geen rust…

Levensstijl en omgeving Omgevingslawaai Roken, alcohol, medicatie*…. Hobby’s?

Psychologische status Altijd drukdoende? Stressgevoelig?

Gevolgen?

bij langdurige belasting

abusemisuseoveruse

aangeboren stemprobleem

resu

ltaat

knobbeltjescystepoliepvochtophoping

organischstemprobleem

leid

t to

t

functioneel stemprobleem

hypo hyper

Belastbaarheid opvoeren!!!

belastbaarheid

irritantia roken pollutie extreme koude GERD laryngitis stressgevoelig plankenkoorts ongunstige akoestiek

belastbaarheid

rustrecuperatie

epitheel ruimte van Reinke spier

conditie verzorgenfonochirurgiezelfzekerheid capaciteitstemtraininggoede akoestiekaangepaste luidheid,

toonhoogte en duur

Afwijkende stemkwaliteit

Anatomisch: beschadigde stemplooien neurologisch probleem

knobbels poliep

cyste

Afwijkende stemkwaliteit

Fysiologisch: fout gebruik van de stem

onvolledige stemplooisluitingfoute stemplaatsing

Psychologisch: D-type / stress / psychogeen

Perceptuele training: stemkwaliteit

Graad van heesheid

G0: een normale stem (M) (V)

G1: een klein probleem (M) (V)

G2: een matig probleem (M) (V)

G3: een zwaar probleem (M) (V)

Perceptuele training: toonhoogte

Hoger/lager?

Normale toonhoogte (M) (V)

Te hoge toonhoogte (M) (V)

Belastbaarheid vergroten: techniek!!

Spanning van de keel wegtrekkenAdem is basisSpiertraining!

Naar de mond: open en pittig articuleren resoneren

Naar het middenrif: ademsteun adem loslaten ademkaatsen

Ademplaats – met de buik / laag

ReflexmatigSpanning verstoort het proces

Ademsteun

Juiste spiergroepen aansprekenBelastingsoefeningen ademhalingspieren

Op één been staan Druk tegen achterhoofd Druk borstbeen Berenzit

Adem loslaten

Wie geeft wat hij heeft / is het waard dat hij leeft/Als hij een noot poft / is het net of hij ontploft/Als ze jokt / spreekt ze niet de waarheid/Ik was bijna gestikt / zo heb ik me verslikt/Met een krant in de hand / kent men het hele land/Als hij die rol vertolkt / is plots de hele zaal ontvolkt/Je kent de pret / maar ken je ook de wet/

Articulatieplaats – in het masker

vooraan articuleren – in het masker

pittig articuleren: groot systeem

Groot systeem - kurkoefening

Deze oefening mag je niet doen als je stem niet in orde is!

Groot systeem - kurkoefening

universiteitsbibliotheek bewegingsmogelijkhedenbeleefdheidsvisites drankbestrijdingverenigingindividualiteit voorzorgsmaatregelentemperatuursverschillen invaliditeitsverzekeringvoorzorgsmaatregelen plichtsbetrachtingtrillingsverhoudingen strokartonindustriemajesteitsbelediging arteriosclerosedoofstommeninstituut autobuspassagiersverstandsverbijstering smeekschriftschrijfstervreemdelingenverkeer geduldbeproevingenonderofficierskantine schildpaddensoepindustriekrankzinnigengesticht herdenkingsbijeenkomstbeetwortelsuikerfabriek dorpsherbergvermakelijkheden

Stemplaats - resonans

Warm en ontspannen stemgeluidLaat je strottenhoofd zakkenKijk dom!Steek het spreken in je neusRicht je stem en spreken naar voor

muilkorfje neusvleugel borstbeen in gedachten verzonken

mandenmakers kennenmagere melk drinkenzonnewering van aluminiumin deinende branding

Conclusie….

Persoonlijkheid speelt een rolRust is heel belangrijkHet is een techniek: oefenen!

[email protected]/35.33.91