Afstudeerproject Maarten Nieuwenhuize Academie van Bouwkunst Arnhem 2009 ontwerp van een kerkelijk centrum met gastenhuis in de binnenstad van Arnhem K.E.R.K.
Afstudeerproject Maarten Nieuwenhuize
Academie van Bouwkunst Arnhem 2009
ontwerp van een kerkelijk centrum met
gastenhuis in de binnenstad van Arnhem
K.E.R.K.
inhoud:
- probleem
- doel
- programma
- lokatie
- ontwerp
De kerk als onderdeel van de straatwand(Papagaaikerk Kalverstraat Amsterdam)
Kerk prominent aanwezig(St. Baafs Kathedraal te Gent)
probleemHet ontwerpen van een kerkgebouw lijkt geen actuele opgave in
een tijd dat slechts herbestemming van religieus erfgoed aan de
orde lijkt te zijn.
Sinds de verlichting eind van de 19e eeuw heeft de kerk haar
centrale positie in de maatschappij namelijk definitief verloren.
In tegenstelling tot de bloeiperiode in eerste eeuwen van onze
jaartelling is tijdens de middeleeuwen de inhoudelijke kant van
het Christelijk geloof afgebrokkeld. De kerk werd door religieuze
leiders tot norm verheven en als machtsmiddel ingezet met
uitholling van de werkelijke inhoud en een beschadigd imago tot
gevolg. Ondanks reformaties en hervormingen worstelt de kerk
met haar identiteit en positie in de wereld.
Het afstudeerproject K.E.R.K. is een architectonisch onderzoek
naar wat een kerk(gebouw) vandaag de dag te bieden heeft.
Daarnaast gaat over het creëren van een verstilde plek midden
in de stedelijke dynamiek, om tot rust te komen en contact te
zoeken met het buitenmenselijke. Kan een architectonische ruimte
contemplatief werken en een boodschap overdragen? Welke
gebouwvorm geeft het beste uiting aan de kern van het Christelijk
geloof?
Bestaande kerkgebouwen hebben vaak een monofunctioneel
doel
model van de ‘2e kerk’
model van de‘1e en 3e kerk’ (kerk als ‘tent’)
K.E.R.K. schema programma
KERK-CAFÉ
collectiefextern
SAMENKOMSTEN
collectiefintern
CENTRALEONTMOETINGS-
RUIMTE
collectiefextern
MEDITATIE EN GEBED
Individueel extern
MEDIATHEEK
Individueel extern
binnen
buiten
onts
pann
ing
stud
ie
stilte
ontmoeting
programma voor een‘open’ kerk
karakter en worden gebruikt door een specifieke subcultuur. De
theoloog C.J. Haak zegt in zijn boek ‘kerk van de 21e eeuw’ dat
een kerk zou moeten lijken op die uit de eerste eeuwen van haar
bestaan: flexibel, opererend vanuit een minderheidspositie en
sterk in contact met de wereld.
Het programma is vanuit dit idee vormgegeven; het omvat functies
die dagelijks bruikbaar zijn zoals een kinderdagopvang, een
stiltecentrum en een mediatheek. Door deze uitnodigende functies
rondom de samenkomstruimte te ordenen wordt het gebouw zijn
context verankerd.
programma
De huidige situatie van de lokatie gezien vanaf de Beekstraat inks het einde van het voetgangersgebied
Verwoestingskaart Arnhem1945
locatieDe gekozen locatie ligt in het oostelijk deel van de Arnhemse
binnenstad aan de rand van het winkelgebied. Hier staat de Waalse
kerk, de voormalige kloosterkapel en het enige restant van het St.
Catharina-gasthuis dat in de tweede wereldoorlog is vernield. De
kleine kerk staat het enigszins verloren tussen de grootschalige
naoorlogse bebouwing. De openbare ruimte is onsamenhangend
en niet uitnodigend, parkeerruimte en gesloten gevels op
maaiveldniveau bepalen het beeld.
De kapel als onderdeel van het klooster met gastenhuisca. 1650
Gemaakt met een Nemetschek-studentenversie
referentiejansbeek
‘muur’met volume
(programma)
nieuwekerkzaal
muur(begrenzing hof)
Waalse kerk
ontwerpHet plan definieert de openbare ruimte opnieuw en neemt de
Waalse kerk op in een nieuwe gecreëerde hofruimte. Deze half
besloten ruimte wordt aan twee zijden omgrenst door een muur
en aan twee zijden door een bouwdeel met daarin de publieke
functies. De transparante plint van het gebouw biedt vanuit
aangrenzende straten zicht op de hofruimte, waarbinnen de
nieuwe bijeenkomstruimte naast de bestaande kerk is gelegen.
muur op maaiveldtransparante plint; kerk-gerelateerde functies en toegang woningen
positie bestaande kapel en nieuwe zaal
verloop hemelwater, doopbassin achter nieuwe zaal
woningen als voortzetting van de ‘muur’
openbare ruimte binnen de hof
gastouder-woningengastenwoningen; één- en tweepersoon-swooneenheden
Op de verdiepingen van het omsluitende bouwdeel zijn
gastenwoningen toegevoegd. Tussen de woningen -voor zowel
één- als tweepersoonshuishoudens- zijn woningen geplaatst
die bewoond worden door mensen uit de kerkgemeenschap en
een zorgtaak vervullen. Onderling zijn de woningen bereikbaar
gemaakt met een gang aan de hofzijde die doet denken aan een
kloostergang.
de nieuwe kerkzaal wordt gevormd door 4 betonnen holle kelken
de nieuwe ruimte voor samenkomsten de glazen schil bied zicht op de omgeving en de bestaande kapel
De nieuwe zaal biedt ruimte aan tweehonderd personen en
is door een tussenlid met daarin individuele stilteruimtes
verbonden met de bestaande kerk. Deze blijft bruikbaar voor
kleinere bijeenkomsten. De nieuwe zaal heeft een gesloten
plint waarbinnen vier betonnen kelken ruimte vormen. De holle
kelken zijn kolom en dak in één en voeren regenwater af naar
een hemelwaterstelsel, waarop een doopbassin en wijwatervat
in de hofruimte zijn aangesloten. Water heeft een belangrijke
symbolische betekenis in het Christelijke geloof, tevens verwijst
het naar het historische verloop van de Jansbeek door de
aangrenzende Beekstraat. De kelken verwijzen naar de gotische
kerkenbouw, en zijn een eigentijdse interpretatie van de
gewelvenbouw.
Om de zaal is een glazen schil getrokken om de openheid van
de functie uit te drukken en zicht te bieden op de aangrenzende
Waalse kerk.
de horfuimte aan de voorzijde van het complex de horfuimte aan de achterzijde van het complex
De toegepaste materialen zijn zo direct mogelijk ingezet en
smeden de Waalse kerk, de nieuwe zaal en het omsluitende
bouwdeel samen. De dichte wanden van het complex zijn
opgetrokken uit kloostermoppen als de bestaande kerk en de
draagconstructies in beton. De gevels van de nieuwe ‘kloostergang’
zijn zo vormgegeven dat bijeenkomsten ongestoord plaats kunnen
vinden.
Het complex probeert evenwicht tot stand te brengen tussen
het uitnodigende karakter en -tegengesteld daaraan- de voor de
functie benodigde beslotenheid. Het resultaat is een bijzondere,
verstilde ruimte midden in de drukke binnenstad. Een plek in de
hectiek van alledag voor de mens die zijn heil zoekt in stilte; een
verlicht moment.
zicht vanaf de Beekstraat op de Waalse kerkop de voorgrond het weiwatervat
zicht vanaf de Beekstraat op de Waalse kerkop de voorgrond het weiwatervat
zicht op de hofruimte aan de voorzijde van het complexop de voorgrond het doopbassin
de kelken worden ‘s nachts aangelicht
VOORGEVEL
DWARSDOORSNEDE
Gemaakt met een Nemetschek-studentenversie
LINKERZIJGEVEL
LANGSDOORSNEDE
Gemaakt met een Nemetschek-studentenversie
Afstudeerproject: K.E.R.K.
Student: Maarten Nieuwenhuize
Afstudeerjaar: 2009
Opleiding: Academie van Bouwkunst Arnhem
Mentor: Henk Korteweg
Docenten: Ralph Brodruck, Annemariken Hilberink, Wim Korvinus
Gecommiteerde: Herman Zeinstra
met dank aan: Frans van de Looi, Hannah Wensink, Ton van Gestel, Herman Heerdt, Ady Steketee, Van de Looi en Jacobs Architecten
colofon
Afstudeerproject Maarten Nieuwenhuize
Academie van Bouwkunst Arnhem 2009
ontwerp van een kerkelijk centrum met
gastenhuis in de binnenstad van Arnhem
K.E.R.K.