Presentatie lectorale rede Tonnie van der Zouwen 17 april 2015, handen en voeten geven aan duurzam organiseren

WELKOM BIJ DE LECTORALE REDE

HANDEN EN VOETEN GEVEN AAN DUURZAAM ORGANISERENVanuit een groeiend bewustzijn hoe we willen leven

Dr. Tonnie van der Zouwen MCMLectoraat Sustainable Working and Organising

17 april 2015

Expertisecentrum Sustainable Business

Nieuw expertisecentrum met 6 lectoraten:

1. Improving Business

2. International Business

3. New Marketing

4. Sustainable Finance and Accounting

5. Sustainable Strategy and Innovation

6. Sustainable Working and Organising: De organisatorische kanten van duurzame ontwikkeling

Duurzaamheid?

Duurzame ontwikkeling?

Duurzaam organiseren?

1. Duurzaamheid begint met toename in bewustwording

2. Van jezelf, van anderen en van het grotere geheel

3. Van hoe we willen leven, nu en in de toekomst

4. Daarop kan je anticiperen door meer mogelijkheden te leren zien

5. En het handen en voeten geven door ander manieren van organiseren

6. Plannen van het lectoraat om hieraan bij te dragen door onderzoek, onderwijs en praktijk

“Scientific understanding and practical experience are like two legs without which we cannot walk”       Francisco Varela.

Niets zo praktisch als een goede theorie

De Logica van het Gevoel (Arnold Cornelis)

Waarom deze theorie?

• Tijd komt in beeld

• Gevoel speelt een belangrijk rol

• De gelaagdheid van onze werkelijkheid: zowel formele als informele kanten

• Onbewuste en lichamelijke aspecten van mens zijn worden meegenomen

• Op alle niveaus van organiseren toe te passen

• Kapstok voor duurzame ontwikkeling

De gelaagdheid van onze werkelijkheid

Tijd

Ontwikkelingcapaciteiten

natuurlijk systeeminterne sturing: lef

sociaal regelsysteemexterne sturing: discipline

communicatief zelfsturings-systeemZelfsturing: communicatie

Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

structuren, regels, procedures, functies,

managementsystemen

formele eigenschappen

Concept voor organisatieontwikkeling

Tijd

Ontwikkelingcapaciteiten

natuurlijk systeeminterne sturing: lef

sociaal regelsysteemexterne sturing: discipline

communicatief zelfsturings-systeemZelfsturing: communicatie

Ons gevoel geeft aan of en waar nieuwe waarnemingen passen

angstzich thuis voelen

boosheidrechtvaardigheid

verdriet

erkenning

symbolen, tradities, verhalen, rituelen, huisstijl

informele eigenschappen

beelden voor de toekomst

communicatieve eigenschappen

Gebaseerd op “De Logica van het gevoel” van Arnold Cornelis, 1996

Rol gevoel

• Basis van ons geheugen

• Gids voor het plaatsen van nieuwe waarnemingen

• Behartiger van onze belangen (stuurdoelen)

• Leidraad voor keuze ontwikkel- aanpak

Wat is duurzame ontwikkeling?

• Duurzame ontwikkeling is tot bloei komen

• Volgens de Logica van het Gevoel: ontwikkelen van communicatieve zelfsturing, van stuurvermogen in relatie tot anderen

• Een groeiend bewustzijn en meer mogelijkheden kunnen zien

• Collectief verandervermogen ontwikkelen, om te kunnen sturen op wat zinvol is.

Wat is dan duurzaamheid?

Positieve duurzaamheid

• Duurzaamheid is iets dat voortduurt, dat is niet per definitie iets goeds

• Negatieve duurzaamheid is gericht op reduceren van negatieve effecten van de huidige gang van zaken

• Positieve duurzaamheid is gericht op hoe we willen leven, nu en in de toekomst (Paul James)

Het ijsbergmodel van duurzaamheidUit het boek Leiden vanuit de Toekomst, van Otto Scharmer en Katrin Kaufer

Positieve duurzaamheid: ontwikkeling naar eco-systeem bewustzijn

Stadium Gezondheidzorg Scholen Bedrijven

1.0 Traditioneel BewustzijnHiërarchie

Autoritair:Instelling centraal

Autoritair:Leraar centraal

Gecentraliseerd:Eigenaar centraal

2.0 Ego-Systeem Bewustzijn:Markten en concurrentie

Resultaatgericht:Bestuurde zorg centraal

Resultaatgericht:Testen centraal

Gedecentraliseerd:Productiecijfers centraal

3.0 Belanghebben-den bewustzijn: Netwerken en onderhandeling

Patiëntgericht:Aandoeningen centraal

Studentgericht:Leren centraal

Matrix of netwerk:Belanghebbenden centraal

4.0 Eco-Systeem BewustzijnAwareness-Based Collectieve Actie (ABC)

Burgergericht:Welzijn van de hele mens in zijn omgeving centraal

Ondernemings-gericht: Co-creatie centraal

Co-creatief eco-systeem:Intentie centraal

Duurzaam organiseren =co-creatie van een gewenste toekomst

Het proces om te komen van

2.0 ego-systeem bewustzijn

naar

4.0 eco-systeem bewustzijn

Ontwikkeling bewustzijn en rollen begeleiders van studenten

Duurzame organiseren vraagt:

• Toename van bewustzijn

• Loslaten van oude organiseer-patronen

• Samenwerken over grenzen heen

• Andere vormen van leiderschap

• Het vermogen om vol te houden

Misverstand van top-down aanpak

“I have shared my vision, so now we have a shared vision”Cartoon van Mark de Koning

Hoe dan wel? Participatieve aanpak

Interactief werken aan een gedeeld beeld en gezamenlijke basis voor actieCartoon van Mark de Koning

Handen en voeten geven aan co-creatie

Een manier die zich heeft bewezen:

Large Scale Interventions (LSI), een participatieve manier van ontwikkelen en onderzoeken met het hele systeem van belanghebbenden van een vraagstuk.

Levert principes voor duurzaam organiseren

Hoofdlijn van een LSI traject

Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs-ondersteuners, bestuurders, directeuren

Werkbijeenkomst met een grote groep over vakmanschap in het hbo

LSI proces wordt op maat gemaakt door een begeleidings-/onderzoeksgroep

“De beste koks koken met principes en doen hun voordeel met recepten”

(Topkok Escoffier)

Basisprincipes voor LSI

• Systeemdenken: Gebeurtenissen zijn met elkaar verbonden in tijd en ruimte

• Participatie van belanghebbenden:Actieve participatie en zelfmanagement van stakeholders bevordert eigenaarschap voor actie en leren

• Action learning/research: Denken en doen niet scheiden bevordert reflectievermogen en effectiviteit van handelen

• Sensemaking: Het delen van perspectieven en ervaringen met hoofd, hart en handen, draagt bij aan het vinden van een gezamenlijke basis voor acties om een gewenste en haalbare toekomst te realiseren.

Samenhang van de principes

principes voorduurzaam organiseren

iedere deelnemer in staatstellen om zijn bijdrage te

leveren

uitdagendekwestie

veel aandacht voorwijze van uitnodigen

methoden diehiërarchie reduceren

methoden die een stemgeven aan alle

deelnemers

gezamenlijk zoekennaar betekenissen

interactieve verkenning van dewerking van het systeem en de

dynamiek van het vraagstuk

uitnodigen vanverschillendeperspectieven

verkenning van verleden,heden en toekomst van het

systeem

face to facecommunicatie

aanwezigheid vandiversiteit in de ruimte

denken en doenworden niet gescheiden

actionlearning/research

een diversiteit aancapaciteiten van

deelnemers aanspreken

diversiteit aanwerkvormen

een setting scheppen waarindeelnemers zich vrij voelen om

hun bijdrage te leveren

actieveparticipatie

systeemdenken sensemaking

ontwerp enimplementatie worden

niet gescheiden

stakeholdersbetrokken in elke fase

1 of meer bijeenkomsten met hethele systeem in de ruimte (kleine

en/of groteonderzoeks-werkplaatsen)

betrokkenheidleiders is nodig

werken metemergente processen

facilitators/onderzoekers zijnvaardig in deze manier van

onderzoek doen

zelf management enleiderschap als rol

hands-offfaciliteren

Het hele systeem betrekken, ook externen

“Kids behave better when we have strangers to dinner. So do adults”     Marvin Weisbord .

Niet praten over samenwerken maar real time samen werken

Holistische kijk op organiseren nodig,mensen ≠ human resources

Ook kijken naar wat er wel is

Bewezen effecten van LSI op korte termijn

Meer en beter werk gedaan krijgen

(Ontwikkelen Natuurlijk Systeem en Sociaal Regelsysteem)

1. Betere besluiten en actieplannen

2. Commitment en energie voor implementatie

3. Nieuwe relaties, meer potentieel voor innovatie en leren

4. Meer vertrouwen

Bewezen effecten van LSI op langere termijn

Duurzame ontwikkeling:

(Ontwikkelen Communicatief Zelfsturingssysteem)

1. Doorgaand collectief leren en toenemend verandervermogen (meer reflectie- en stuurvermogen)

2. Schotten tussen onderdelen en functies in het systeem worden meer doorlaatbaar (meer eenheid in verscheidenheid)

Voorwaarden voor LSI

• Leiders zijn bereid om leiderschap te delen

• Vraagstuk is van wezenlijk belang en heeft co-creatie nodig

• Voldoende tijd, middelen en invloed

• Koken met de principes: Zonder de set van principes zijn de werkvormen een lege huls

• Volhouden: Follow-up organiseren

Opdracht voor het lectoraat

Praktijkonderzoek doen als bijdrage aan duurzaam werken en organiseren. Met en voor studenten, docenten, onderzoekers en werkveld.

Actieonderzoek is een onderzoeksstrategie die nieuwe kennis oplevert en tegelijkertijd iets teweeg brengt.

Actieonderzoek betekent leren op 3 niveaus:

1. Individuen leren over onderzoeken en over zichzelf

2. Ontwikkeling van de praktijk van betrokkenen

3. Nieuwe kennis voor soortgelijke vraagstukken in andere contexten, via publicaties

Actieonderzoek met belanghebbenden

Deelnemers: Onderzoekers, consultants, cliënten/opdrachtgevers, studenten

De 3 poten onder het krukje van de onderzoeksstrategie

Bewerking van een figuur van Joseph E. McGrath door Tonnie van der Zouwen

Plannen voor het lectoraat

Werkplaats als bijdrage aan het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur, voorbeeld HAN

Deelnemers: docenten, studenten, onderwijs-ondersteuners, managers, beroepenveld, bestuur

Kenniskring Sustainable Working and Organising

Onderzoekers die de verbinding vormen tussen onderzoek, onderwijs en werkveld. Vaste kern vanuit 5 academies:

1. Naïm Asbaa (AHB)

2. Herman van Blitterswijk (AAFM)

3. Erik Blokland (ACUE)

4. Sophia van Hattum (AHB)

5. Ineke van Kruining (AAFM)

6. Mariëlle van der Leeuw (AHB)

7. Koos van Overdijk (AI&I)

8. Wendy Stubbe (AFM)

Enkele thema’s voor actieonderzoek door het lectoraat SWO

• Nieuwe samenwerkingsrelaties; vraagstuk- gericht organiseren

• Leiderschap bij co-creatie, combineren van top-down kaderstelling en gezamenlijke invulling

• Rol HR adviseurs in duurzaam organiseren

• Samenwerken aan vraagstukken voor een circulaire economie

• Implementatie technologische innovaties

• Ontwikkeling van sustainable business in de regio

• Werken met krachtige zelfstandige teams

Evaluatie transitieprocessen in multi-client onderzoek

• Duurzaam organiseren is co-creatie van een gewenste en haalbare toekomst

• Dit omvat een transitie van 2.0 ego- naar 4.0 eco-systeem bewustzijn

• Dat kan je handen en voeten geven met een participatieve aanpak zoals LSI

• Het lectoraat SWO wil actieonderzoek doen naar wat bijdraagt aan succesvolle co-creatie

• Dat willen we doen lopend op twee benen van theoretische kennis en praktijkervaring

Samenvattend:

BEDANKT!