Page 1
Desig
n C
harles &
Ray
Eam
es -
Hang i
t all
©
Vitra
Onderzoek
Veldtekening
Cultuureducatie
Een beschrijvende
studie met
evaluatieve
SWOT-analyse
21 septemb
De meerwaarde van cultuuronderwijs Cultuurpunt Altena – 14 november 2012
Lode Vermeersch
Senior onderzoeker KULeuven / Vrije Universiteit Brussel
Page 3
• Genoeg cultuureducatie in het primair onderwijs?
• Wat is cultuureducatie en waarom zouden we? Enkele harde
argumenten
• Effecten of opbrengsten van cultuureducatie onder de loep
• Voor elke leeftijd, ontwikkelingsfase, sociale klas, culturele
achtergrond?
• Werkzame ingrediënten voor goede cultuureducatie in het primair
onderwijs
Inhoud
Page 4
Genoeg cultuureducatie?
Page 5
Genoeg cutuureducatie?
Grafiek: Lestijd voor kunsteducatie als % van de totale verplichte lestijd voor
leerlingen van 9-11 jaar (2001-2009). Bron: Education at a glance, OECD.
Page 6
Wat is cultuureducatie en
waarom zouden we?
Page 7
“ Alle activiteiten gericht
op het leren over en door
middel van cultuur”
Cultuureducatie
Page 9
9
“Kunst- en cultuureducatie
is niet zo belangrijk voor
hun toekomst…”
Page 10
10
We verwachten dat de kinderen
opgroeien tot creatieve volwassenen…
maar doen we daar genoeg voor in het
onderwijs?
Page 11
Zie ook dit filmpje:
http://www.youtube.com/watch?v=phQZ5J-lhTQ van Mark Mieras
Page 12
Creativiteit en divergent denken
Bron: Land & Jarman (2000). Breakpoint and beyond . Mastering
the future today.
Convergent denken
Divergent denken
Page 13
Creativiteit en divergent denken
Bron: Efland, A.D. (2002). Art and cognition
Page 14
Cultuureducatie en leiderschap
Aandeel liberal arts and sciences studenten in:
Studentenpopulatie hoger onderwijs 2.2%
Topposities bij Fortune, de belangrijkste NGO’s en Senaat 11.3%
CEO’s Fortune 500 bedrijven 10.87%
CEO’s Philanthropy 400 NGO’s 11.75%
Amerikaanse Senaat 12%
Tabel: Mark Peltz (2012). Essay on how liberal arts colleges promote
leadership. Zie ook: Albrecht, J. (2012) Technologie of toch filosofie,
literatuur en geschiedenis?
Page 15
Enkel eerste argumenten…
Zie ook: Ken Robinson (2009). Het element
Page 16
Effecten en opbrengsten
van cultuureducatie
Page 17
17
“Wat levert het op? Kunnen
we niet beter een uur taal
geven in plaats van een uur
cultuur?”
Page 18
18
1. Persoonlijke effecten van cultuureducatie
Page 19
1. Artistieke / culturele techniek en discipline
Bv. schildervaardigheden en danstechnieken
2. Sterke senso-motorische capaticiteit
Bv. perceptuele vermogens, oog-hand-coördinatie, …
3. Sterkere cognitieve vermogens en vaardigheden
Bv. kennis van culturele disciplines, betere concentratie,
groter leervermogen, …
4. Grotere meta-cognitieve vermogens
Bv. zelfbewustzijn: eigen plaats in cultuur en geschiedenis
Persoonlijke effecten (1)
Belangrijke auteurs: Folkert Haanstra, Ellen Winner, Lois Hetland, …
Page 20
5. Sterkere generieke basisvaardigheden
Bv. autonomer handelen, grotere nieuwsgierigheid, …
6. Affectieve effecten en effecten op welbevinden
Bv. gevoel van mentaal welzijn, fysieke ontspanning, motivatie,
…
7. Persoonlijkheidseffecten
Bv. open geest, andere attitude t.o.v. kunst, …
8. Effecten op het vlak van communicatie en expressiviteit
Persoonlijke effecten (2)
Page 21
Veel persoonlijke
effecten zijn moeilijk
empirisch hard te
maken… Vaak
zijn ze:
• onrechtstreeks
• hangen ze vast aan
sociale achtergrond,
• van korte duur
• …
Page 22
22
Zijn alle effecten van
cultuureducatie wel
positief?
Verbaal onvermogen
Verlangen naar meer
Verslaving
Onmacht het te begrijpen
Zie ook: David H. Hargraeves theorie van esthetische leren door “trauma”
Status
Page 23
2. Transfer-effecten van cultuureducatie
Page 24
1. Effecten op andere leer- en levensdomeinen
Bv. geletterdheidsvaardigheden, taalbeheersing, wiskundig
redeneren
2. Effecten op later participatiegedrag
Bv. meer deelname aan cultuur, aan sociale activiteiten,
politiek engagement, volwasseneneducatie…
Transfer effecten
Page 25
25
Effecten van
cultuureducatie op andere
leer- en levensdomeinen…
Is dat wel de kortste
leerroute?
Page 26
26
Effecten van
cultuureducatie op andere
leer- en levensdomeinen…
Is dat wel de kortste
leerroute?
“Als je kinderen taalvaardigheden wil
bijbrengen kan je inderdaad beter een uur
taalles geven in plaats van een uur cultuur...
Maar taalles kan tegelijk een goede aanleiding
zijn om het over cultuur te hebben ”
Page 27
27
3. Sociale effecten van cultuureducatie
Page 28
1. Sterker actief burgerschap
Bv. bewustwording van culturen, tradities, diversiteit, sterkere
maatschappelijke weerbaarheid (bv. tegen racisme en andere
ongewenste fenomenen)
2. Sociale ontwikkeling
Bv. leren samenwerken, belang van teamwerk, sociale
relaties maken, zingeving in groep, …
3. Bredere maatschappelijke opbrengsten
Bv. gezondheid en welbevinden van de maatschappij, meer
mediawijze samenleving, hoger geletterdheidniveau…
Sociale effecten
Page 29
29
“We legitimeren wiskunde in onze scholen niet op grond
van hoe het muzikale vaardigheden verbetert. Muziek,
zoals wiskunde, fysica en poëzie is een essentieel deel
van onze cultuur. Kinderen verbeteren hun toekomst
door een beter begrip van de structuur en schoonheid
van cultuur”
(Winner & Hetland, 1999)
Zie ook: Martha Nussbaum (2010). Niet voor
de winst
Page 32
De vele mogelijkheden van
cultuureducatie
Page 33
33
“Mijn kinderen zijn te jong
om te leren over kunst en
cultuur. Ze begrijpen dat
niet.”
Page 34
Ervaren
Kijken Genieten
Produceren
Verbeelden
Begrijpen
Analyse
Jargon Geschiedenis
Verwondering
Experimenteren
Page 35
Wat kunnen en wat doen in het
onderwijs…
Page 36
Enkele werkzame
ingrediënten in de klas
Page 37
1. Enthousiasme!
“Unless teachers are in
sympathy with, and feel some
ownership of, the curricula
materials, any educational
efforts are doomed”
(Gardner, 1989)
Page 38
Enthousiasme
2. Dicht bij de leefwereld van de leerling…
Page 39
15-11-2012 39
3. Een volledig palet cultuur… ook al krijg je
vuile vingers en een vuile klas
Zie ook: Anne Bamford (2006). The Wow-factor
Page 40
15-11-2012 40
4. Evenwicht tussen proces/product
en tussen verbreding/verdieping… en geen
UFO’s in de klas!
Page 41
15-11-2012 41
5. Niet enkel data, lijsten, definities, labels…
maar context en verhaal
Page 42
15-11-2012 42
6. Curriculum cultuureducatie is best niet
gecompartimenteerd
Page 43
15-11-2012 43
7. De leerkracht “nadoen” of kopiëren is niet
noodzakelijk gelijk aan inzicht en begrip leren!
Page 44
Vragen? Reacties?…