Karol Wolski * PREFEROWANE STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ MŁODZIEŻY A SPECYFIKA KORZYSTANIA Z INTERNETU WPROWADZENIE Większość prowadzonych do tej pory badań dotyczących związku aktywności internetowej z funkcjonowaniem w świecie realnym, dotyczyła wpływu (impact) aktywności w sieci na funkcjonowanie w świecie realnym (Bargh i McKenna, 2004). Badania te poczynając od klasycznego już eksperymentu Krauta i współpracowników (Kraut, Lundmarka, Pattersona, Kiesler, Mukopadhyay i Scherlis, 1998) poprzez ich kontynuację (Kraut, Kiesler, Boneva, Cummings, Helgeson i Crawford, 2002) aż po najnowsze prace (Bargh i McKenna, 2004), nie pozwoliły jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o wpływ internetu na jego użytkownika. W pierwszym eksperymencie Krauta (Kraut et al., 1998) uzyskano wyniki świadczące o negatywnym oddziaływaniu internetu na osoby z niego korzystające, w kolejnym przeciwnie, część osób b adanych skorzystała na użytkowaniu sieci. Osoby te deklarowały między innymi wyższy poziom zaangażowania społecznego, spadek poczucia osamotnienia oraz zwiększenie ilości * Uniwersytet Jagielloński. Instytut Psychologii. [email protected]1
44
Embed
PREFEROWANE STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ MŁODZIEŻY A SPECYFIKA KORZYSTANIA Z INTERNETU
PREFEROWANE STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ MŁODZIEŻY A SPECYFIKA KORZYSTANIA Z INTERNETU
Welcome message from author
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Karol Wolski*
PREFEROWANE STYLE KOMUNIKOWANIA SIĘ MŁODZIEŻY A SPECYFIKA
KORZYSTANIA Z INTERNETU
WPROWADZENIE
Większość prowadzonych do tej pory badań dotyczących związku aktywności internetowej
z funkcjonowaniem w świecie realnym, dotyczyła wpływu (impact) aktywności w sieci na
funkcjonowanie w świecie realnym (Bargh i McKenna, 2004). Badania te poczynając od
klasycznego już eksperymentu Krauta i współpracowników (Kraut, Lundmarka, Pattersona, Kiesler,
Mukopadhyay i Scherlis, 1998) poprzez ich kontynuację (Kraut, Kiesler, Boneva, Cummings,
Helgeson i Crawford, 2002) aż po najnowsze prace (Bargh i McKenna, 2004), nie pozwoliły
jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o wpływ internetu na jego użytkownika. W pierwszym
eksperymencie Krauta (Kraut et al., 1998) uzyskano wyniki świadczące o negatywnym
oddziaływaniu internetu na osoby z niego korzystające, w kolejnym przeciwnie, część osób
badanych skorzystała na użytkowaniu sieci. Osoby te deklarowały między innymi wyższy poziom
zaangażowania społecznego, spadek poczucia osamotnienia oraz zwiększenie ilości interakcji z
rodziną (Kraut et al., 2002; Leszczyńska, 2006). Sprzeczne ze sobą wyniki skłaniają do ponownego
przeanalizowania pytania badawczego oraz metody zastosowanej w powyższych pracach. Zadając
pytanie o wpływ internetu na użytkownika pomija się wiele istotnych zmiennych mogących relację
te zapośredniczać i modyfikować. Użytkownik zaś, traktowany jest jako biernie odbierający
znajdujące się w internecie treści. Pomijanie aspektu motywacyjnego oraz wolicjonalnego w
badaniach nad mediami prowadzić może w najlepszym przypadku do niemożliwości znalezienia
odpowiedzi na zadane pytanie badawcze, w najgorszym zaś, do wykrycia relacji nieistniejących.
Problem ten poruszany przez badaczy telewizji, należących do nurtu użytkowania i korzyści,
Second Life -0,06 -0,08 0,08 -0,14 0,11 -0,10 0,03 -0,14 0,11 0,04 0,06
*p<0,05; czas I – czas spędzany w sieci w ciągu jednego dnia; czas II – czas spędzany w
sieci w ciągu tygodnia
Podobnej analizie poddano wyniki uzyskane przez badanych w Skali Holtgravesa, Analizie
korelacji zostały poddane dwie podskale oraz wynik sumaryczny. Tabela 3 przedstawia
szczegółową macierz współczynników r Pearsona dla poszczególnych zmiennych.
Tabela 3. Współczynniki korelacji pomiędzy wynikami w Skali Holtgravesa a zmiennymi
określającymi specyfikę korzystania z internetu.
Wynik sumaryczny Interpretacja Produkcja
Czas I 0,07 0,06 0,06
Czas II 0,13 0,14 0,08
Staż w sieci 0,05 0,03 0,06
Przeglądanie WWW 0,05 -0,01 0,10
E-mail 0,31* 0,35* 0,19
Serwisy społecznościowe 0,32* 0,23 0,32*
Korzystanie z czatów 0,28* 0,27* 0,22
Komunikatory internetowe 0,33* 0,32* 0,25
14
Gazety online 0,06 0,03 0,08
Materiały erotyczne 0,23 0,15 0,24
Zakupy w sieci 0,12 0,10 0,11
E-banki 0,23 0,2 0,21
Fora 0,03 0,05 0,00
Pobieranie plików 0,10 0,11 0,06
Gry w sieci -0,02 -0,13 0,11
Serwisy randkowe 0,22 0,12 0,26
Hakerstwo 0,16 0,07 0,2
Wideo online 0,03 0,00 0,04
Second Life 0,01 -0,10 0,12
*p<0,05; czas I – czas spędzany w sieci w ciągu jednego dnia; czas II – czas spędzany w
sieci w ciągu tygodnia
W kolejnym etapie analizie poddano odpowiedzi na pytania dotyczące powodów
korzystania z internetu. Aby dowiedzieć się czy wśród osób badanych istnieją grupy,
charakteryzujące się różną częstością korzystania z internetu z określonych powodów,
przeprowadzono analizę skupień metodą k-średnich.
Zgodnie z oczekiwaniami udało się wyodrębnić dwie prawie równoliczne grupy badanych
(29 i 26 osób). We wszystkich uwzględnionych zmiennych z wyjątkiem poszukiwania informacji
oraz materiałów pornograficznych zanotowano istotne statystycznie różnice pomiędzy średnimi w
obu skupieniach. Obie grupy badanych równie często korzystają z internetu aby zdobyć informacje
lub materiały erotyczne. Osoby zaś, znajdujące się w skupieniu pierwszym oprócz tych dwóch
powodów, równie często podają inne, takie jak poznawanie nowych osób, utrzymywanie kontaktu
ze znajomymi, spędzanie wolnego czasu, poprawianie sobie nastroju, czy po prostu znajdują w sieci
rozrywkę. Zatem osoby ze skupienia pierwszego otrzymują w ich subiektywnym odczuciu od sieci 15
dużo więcej, różnica ta nie jest widoczna tylko w przypadku poszukiwania informacji, które wydaje
się być równie ważnym powodem korzystania z sieci dla wszystkich użytkowników. Brak różnicy
pomiędzy skupieniami w przypadku poszukiwania materiałów pornograficznych może wynikać z
bardzo rzadkiego zaznaczania przez badanych tej odpowiedzi w obu grupach (Rysunek 5. oraz
Tabela 4.).
Tabela 4. Wyniki analizy wariancji dla analizy skupień metodą k-średnich.
df df F p
w celu podtrzymywania kontaktów 1 53 1,00 0,321
w celu szukania informacji 1 53 17,14 0,001
w celach rozrywkowych 1 53 5,34 0,025
w celu zabicia wolnego czasu 1 53 40,11 0,001
w celu poprawienia sobie nastroju 1 53 70,02 0,001
w celu poznania nowych osób 1 53 44,07 0,001
w celu poszukiwania materiałów
pornograficznych1 53 0,01 0,930
16
Rysunek 5. Częstotliwości wskazywania poszczególnych powodów korzystania z internetu w
dwóch skupieniach przypadków.
W dalszych analizach sprawdzano czy wśród użytkowników sieci można wyodrębnić takich,
którzy korzystają częściej z większej ilości usług. Podobnie jak w przypadku pytania o powody
przeprowadzono analizę skupień metodą k-średnich uwzględniając w niej wszystkie aktywności
online, w które angażowali się uczestnicy badania. Okazało się, że w przypadku większości z nich
można zaobserwować istotne różnice średnich pomiędzy skupieniami (Tabela 5.). Można więc
stwierdzić, że wśród badanych istnieją dwie grupy użytkowników, pierwsza charakteryzująca się
większą częstotliwością korzystania z poszczególnych usług w sieci, druga, charakteryzująca się
mniejszą częstotliwością (Rysunek. 6).
17
S ku p ie n . 1 S ku p ie n . 2
w c
elu
podt
rzym
ywan
ia k
onta
któw
w c
elu
szuk
ania
info
rmac
ji
w c
elac
h ro
zryw
kow
ych
w c
elu
zabi
cia
wol
nego
cza
su
w c
elu
popr
awie
nia
sobi
e na
stro
ju
w c
elu
pozn
ania
now
ych
osób
w c
elu
posz
ukiw
ania
mat
eria
łów
por
nogr
afic
znyc
h
Po wo d y ko rzysta n ia z i n te rn e tu
-1 ,5
-1 ,0
-0 ,5
0 ,0
0 ,5
1 ,0
1 ,5
Tabela 5. Wyniki analizy wariancji dla analizy skupień metodą k-średnich.
df df F p
Przeglądanie WWW 1 53 9,49 0,003
E-mail 1 53 32,43 0,000
Serwisy społecznościowe 1 53 1,08 0,304
Korzystanie z czatów 1 53 7,47 0,009
Komunikatory internetowe 1 53 27,39 0,000
Gazety online 1 53 1,32 0,256
Materiały erotyczne 1 53 0,01 0,913
Zakupy w sieci 1 53 19,52 0,000
E-banki 1 53 1,21 0,277
Fora 1 53 10,13 0,002
Pobieranie plików 1 53 36,33 0,000
Gry w sieci 1 53 5,38 0,024
Serwisy randkowe 1 53 2,48 0,121
Hakerstwo 1 53 0,22 0,639
Wideo online 1 53 1,52 0,224
Second Life 1 53 0,40 0,529
18
Rysunek 6. Częstotliwość korzystania z różnych usług internetowych w dwóch skupieniach
przypadków.
Ostatnim etapem analizy wyników było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie czy
przynależność osób badanych do określonych skupień ma związek z wynikami uzyskiwanymi przez
nich w skali SAK oraz skali Holtgravesa. Do obliczenia różnic pomiędzy poszczególnymi
skupieniami użyto ogólnego modelu liniowego (GLM). W przypadku wyników uzyskiwanych w
SAK istotny statystycznie okazał się efekt główny czynnika częstotliwości poszczególnych
powodów korzystania z sieci F(1, 48)=5,10; p<0,05 (Rysunek 7). Nieistotne zaś okazały się efekt
czynnika różnorodności czynności wykonywanych w sieci oraz efekt interakcyjny. Warto jednak
zwrócić uwagę, że w przypadku różnorodności korzystania z internetu poziom istotności różnić
wyniósł p=0,13. Jest to wynik nieistotny statystycznie, jednak z uwagi na małą ilość osób badanych
warto o nim pamiętać oraz powtórzyć analizę na większej grupie.
W celu określenia efektów prostych przeprowadzono serię porównań zaplanowanych.
Jedynym istotnym efektem okazała się różnica pomiędzy osobami przynależącymi do skupienia
wskazującego na większą częstotliwość wskazywania poszczególnych powodów korzystania z sieci
19
S ku p i e n . 1 S ku p i e n . 2
Prz
eglą
dani
e W
WW
E-m
ail
Ser
wis
y sp
ołec
znoś
ciow
e
Kor
zyst
anie
z c
zató
w
Kom
unik
ator
y in
tern
etow
e
Gaz
ety
onlin
e
Mat
eria
ły e
roty
czne
Zaku
py w
sie
ci
E-b
anki
Fora
Pob
iera
nie
plik
ów
Gry
w s
ieci
Ser
wis
y ra
ndko
we
Hak
erst
wo
Wid
eo o
nlin
e
Sec
ond
Life
-1 ,2
-1 ,0
-0 ,8
-0 ,6
-0 ,4
-0 ,2
0 ,0
0 ,2
0 ,4
0 ,6
0 ,8
1 ,0
w grupie dużej różnorodności korzystania z usług internetowych. Osoby, które częściej wskazywały
na większą ilość powodów korzystania z sieci, uzyskały istotnie wyższe wyniki w skali SAK od
osób, rzadziej wskazujących dużą ilość powodów F(1, 48)= 9,54; p<0,05.
Rysunek 7. Wyniki uzyskiwane w SAK w zależności od częstotliwości wskazywania na
wymienione w badaniu powody korzystania z sieci.
W przypadku wyników w skali Holtgravesa nie odnotowano istotnych statystycznie różnic
w zależności od skupienia, do którego należeli badani, podobnie nie odnotowano takich różnić po
włączeniu do modelu podksal interpretacji oraz produkcji.
DYSKUSJA WYNIKÓW
Zgodnie z oczekiwaniami wszyscy badani korzystali z internetu, większość z nich robiła to
codziennie lub co drugi dzień. Jest to wynik zgodny z innymi badaniami nad młodzieżą
20
d u ża m a ła
Czę sto tl iwo ść wska zywa n ia n a p o szcze g ó ln e p o wo d y ko rzy sta n ia z si e c i .
8 0
8 2
8 4
8 6
8 8
9 0
9 2
9 4
Sum
a w
ynik
ów S
AK
korzystającą z sieci (Rudnicka, 2007) oraz z powszechnymi opiniami na temat nastolatków
określanych coraz częściej mianem generacji internetu, czy net-generacji. Młodzi internauci
spędzają w sieci prawie trzy godziny dziennie, co również nie jest wynikiem zaskakującym biorąc
pod uwagę obraz współczesnego nastolatka korzystającego z sieci zarówno w celach
rozrywkowych jak i w celu zdobycia niezbędnych informacji. Podobnie jak w innych badaniach
(Jaszczak, 2008, Rudnicka, 2007) młodzież najczęściej loguje się do sieci z domu, na drugim
miejscu zaś znajduje się szkoła. Fakt ten zapewne tłumaczy coraz powszechniejszy dostęp do tak
zwanych stałych łącz internetowych związany ze zmniejszającymi się cenami tej usługi (Batorski,
2007). Również w większości szkół uczniowie mogą korzystać z internetu dzięki europejskim i
rządowym programom komputeryzacji (Pulak, 2008). Nie dziwi więc, że wraz z biegiem czasu i
wzrostem ilości komputerów podłączonych do internetu w gospodarstwach domowych oraz
szkołach, spada popularność kawiarenek oraz bibliotek jako miejsc pozwalających na dostęp do
internetu (Batorski, 2007).
Preferowane i najczęstsze aktywności młodzieży w sieci nie odbiegają znacząco od tych z
innych badań (Jaszczak, 2008; Rudnicka, 2007; Szmigielska, 2008a; 2008b). Młodzież w badanej
próbie najczęściej przegląda strony www oraz kontaktuje się z innymi osobami używając zarówno
portali społecznościowych jak i komunikatorów internetowych. Specyfika korzystania z sieci jest
więc zbliżona do tej uzyskanej w innych badaniach (Jaszczak, 2008; Rudnicka, 2007). Różnice
pomiędzy poszczególnymi badaniami dotyczą kilku punktów procentowych w poszczególnych
aktywnościach i zapewne wynikają ze specyfiki konkretnej próby badawczej. Pomijając je zarówno
w tym badaniu jak i w cytowanych już wcześniej pracach Jaszczak (2008) oraz Rudnickiej (2007),
internauci najczęściej oprócz przeglądania stron www, korzystają z serwisów społecznościowych
(np. nasza-klasa.pl) oraz komunikatorów. Odbicie tego wzorca użytkowania sieci znaleźć można w
wynikach dotyczących powodów korzystania z internetu. Najczęściej wymienianym powodem jest
podtrzymywanie znajomości ze świata realnego, który wyprzedza, nawet tak charakterystyczną dla
internetu, możliwość zdobywania informacji. Zatem wśród młodzieży powody społeczne
21
korzystania z sieci są równie ważne a może nawet ważniejsze od zdobywania informacji. Wyniki te
wydają się być zgodne z tym co wiadomo na temat rozwoju człowieka młodego i coraz
ważniejszych w tym okresie życia kontaktów rówieśniczych, które w XXI wieku nawiązywać i
podtrzymywać można również w świecie wirtualnym (Obuchowska, 2006). Wyniki te pokazują, że
w dzisiejszych czasach internet nie jest już wielką biblioteką, z której prawie każdy może bez
przeszkód korzystać. Jest on czymś więcej, wirtualnym miejscem spotkań, rozrywki, miejscem
gdzie młodzież realizuje różne potrzeby, począwszy od zdobywania informacji, przez poznawanie
nowych osób i rozrywkę po edukację seksualną (Jaszczak, 2008).
Do komunikowania się z innymi młodzi ludzie najczęściej używają gadu-gadu oraz
serwisów społecznościowych. Również poczta elektroniczna, pomimo swej asynchronicznej formy,
nadal jest jednym z głównych narzędzi umożliwiających porozumiewanie się. Rzadziej młode
osoby korzystają z drugiego najbardziej popularnego w Polsce komunikatora tekstowego jakim jest
Tlen (Gemius, 2006). Stosunkowo mało popularne okazało się komunikowanie za pomocą czatów.
Narzędzie to, kiedyś powszechnie wykorzystywane, wydaje się powoli wychodzić z użycia, co
zapewne związane jest z pojawieniem się komunikatorów mogących pełnić tę samą funkcję, przy
jednoczesnym zapewnieniu większej kontroli (Błachnio, 2003). Jak słusznie zauważyła Rudnicka
(2007) komentując mniejsze zainteresowanie dziewczynek kanałami irc, nie ma potrzeby
korzystania z czegoś co jest bardziej skomplikowane skoro można osiągnąć ten sam rezultat w
prostszy sposób. W tym przypadku nie ma potrzeby wchodzenia na czat, który często wymaga
dodatkowego oprogramowania dla przeglądarki, skoro na komputerze zainstalowany jest
komunikator.
Pragmatycznym podejściem dziewcząt w stosunku do kanałów irc, o którym wspomniała
Rudnicka (2007) można próbować wytłumaczyć część różnić między chłopcami a dziewczętami,
które ujawniły się w tym badaniu. Dziewczęta korzystały częściej z gadu-gadu niż z komunikatora
Tlen, co mogło być wynikiem czysto praktycznego spojrzenia na problem - w jakim celu używać i
konfigurować mniej popularny program jakim jest tlen skoro równie łatwo dostępne jest dużo
22
popularniejsze narzędzie – gadu-gadu. Podobnie jak we wspomnianym badaniu Rudnickiej (2007)
różnice płciowe pojawiły się również w częstotliwości korzystania z usług sieciowych
wymagających większych umiejętności technicznych oraz wiążących się z większym ryzykiem
podczas korzystania z nich. Dziewczęta rzadziej robią zakupy w sieci, pobierają pliki, korzystają z
Second Life czy przyznają się do hakerstwa. Kupowanie w sieci bardzo często kojarzone jest z
podwyższonym poziomem ryzyka oraz niepewnością dotyczącą towaru, który mamy otrzymać.
Korzystanie z programów do wymiany plików czy Second Life wymaga dużo większych
umiejętności komputerowych niż przeglądanie www. Usługi te często wiążą się z przejściem przez
skomplikowany proces konfiguracji programu. Podobnie w przypadku nie tylko skomplikowanego
technicznie ale trudnego w moralnej ocenie hakerstwa2. Wydaje się zatem, że część różnic
dotyczących sposobu korzystania z internetu przez obie płci może wynikać z chęci podejmowania
ryzyka oraz umiejętności komputerowych. Taka interpretacja może być jednak krzywdząca dla
dziewcząt i wynikać ze stereotypów płciowych, dlatego warto w kolejnych badaniach uwzględnić
nie tylko aktywności jakie obie płci przejawiają w sieci, ale również poziom i specyfikę
umiejętności komputerowych. Pamiętać należy również o tym, że aktywność człowieka w
internecie jest natury wolicjonalnej, a różnice płciowe mogą wynikać z preferencji w stosunku do
określonych form korzystania z sieci (Rudnicka, 2007).
Ostatnią istotną statystycznie różnicą międzypłciową było korzystanie z internetu w celu
poznawania nowych osób. Dziewczęta zdecydowanie częściej deklarowały, że internet służy im do
poznawania nowych osób. Różnica ta wydaje się interesująca z perspektywy rozwoju młodych osób
i nawiązywania przez nie relacji rówieśniczych. Dziewczęta wcześniej niż chłopcy dojrzewają
emocjonalnie i społecznie (Obuchowska, 2006). Możliwe, że różnica ta wynika z większej
otwartości dziewcząt na nowe znajomości, będącej skutkiem wcześniejszego dojrzewania
społecznego.
2 Wyniki dotyczące hakerstwa należy traktować z dużą ostrożnością ze względu na bardzo rzadkie pojawianie się tej odpowiedzi, co mogło mieć związek ze zmienną aprobaty społecznej oraz różnorodnym rozumieniem przez badanych tego terminu.
23
W dalszej części analiz poszukiwano związków pomiędzy preferowanymi stylami
komunikowania się a specyfiką korzystania z sieci. Okazało się, że czas spędzany w internecie
koreluje pozytywnie z łatwością nawiązywania kontaktów, maskowaniem się oraz zwracaniem
uwagi na wygląd zewnętrzny. Wyniki te pokazują, że korzystanie z sieci może być w jakiś sposób
związane z poprawą funkcjonowania komunikacyjnego, a dokładnie łatwością nawiązywania
kontaktów. Jednocześnie osoby deklarują częstsze maskowanie swoich uczuć i poglądów. Wyniki te
korespondują z tym co wiadomo o komunikacji zapośredniczonej przez komputer, która pozwala na
większą otwartość, swobodę wypowiedzi, jednocześnie zaś, na - przynajmniej częściową -
anonimowość (Grzenia, 2006; Joinson, 2003). W internecie często łatwiej nawiązywać kontakty
nawet przy braku umiejętności społecznych, łatwiej też ukryć swoją tożsamość i maskować
uczucia. Możliwe zatem, że sieć sprzyja właśnie takiemu stylowi komunikacji, pozwala na
wykształcenie pewnych umiejętności i jednocześnie wymaga ich od internautów.
Związki pomiędzy poszczególnymi aktywnościami online a preferowanymi stylami
komunikowania się w większości przypadków układają się w specyficzny wzorzec wynikający
najprawdopodobniej z samej istoty komunikacji internetowej oraz społecznego charakteru tego
medium. Pozytywny związek pomiędzy przejawianą empatią a częstotliwością korzystania z
serwisów społecznościowych czy pomiędzy płynnością komunikacyjną a korzystaniem z
komunikatorów, podobnie jak opisane w poprzednim paragrafie związki najprawdopodobniej
wynikają ze specyfiki komunikacji w sieci. Wniosek ten potwierdzają również dodatnie korelacje
korzystania z poczty elektronicznej, serwisów społecznościowych, czatów oraz komunikatorów z
wynikami skali w Holtgravesa wskazującymi na umiejętność i preferencję danej osoby do
korzystania ze wskazówek zawartych w kontekście komunikacyjnym. Korzystanie z tych form
komunikacji wymaga od internautów posiadania określonych umiejętności np. odczytywania
wskazówek kontekstowych lub produkowania komunikatów posiadających takie wskazówki,
jednocześnie zaś internet daje tym osobom możliwość ćwiczenia takich umiejętności. Używanie
komunikatora będzie zatem wymagało płynności wypowiedzi, otwartości czy odczytywania intencji
24
autora z niepełnych informacji, jednocześnie pozwoli jednak na trenowanie tych umiejętności w
bezpieczny, zapewniający anonimowość i kontrolę sposób.
Część uzyskanych zależności jest trudna do zinterpretowania, szczególnie te, które dotyczą
wydawałoby się neutralnych z punktu widzenia relacji społecznych aktywności w sieci, jakimi są
czytanie gazet online czy pobieranie plików. Możliwe, że kryją się za nimi niepoznane w jeszcze
mechanizmy psychologiczne, możliwe jest jednak również, że są one artefaktami wynikającymi ze
zbyt małej próby badawczej lub jej niewłaściwego doboru.
Zgodnie z oczekiwaniami udało się wyodrębnić dwa skupienia badanych ze względu na
częstotliwość wskazywania poszczególnych powodów korzystania z internetu. Do pierwszego
skupienia zaklasyfikowani zostali badani, którzy wskazują częściej na większą ilość powodów, do
drugiego zaś ci, dla których głównym powodem korzystania z sieci jest zdobywanie informacji oraz
materiałów pornograficznych. Można powiedzieć, że osoby ze skupienia pierwszego czerpią z
internetu o wiele więcej, właściwie w większości powodów korzystania z sieci z wyjątkiem
poszukiwania informacji oraz materiałów pornograficznych średnie w skupieniu pierwszym są
wyższe. Zatem osoby te logują się do sieci nie tylko po to, aby uzyskać informacje, chcą tam
również poznawać nowe osoby, utrzymywać zawarte już znajomości i bawić się. Badani należący
do drugiego skupienia używają internetu głównie w celach informacyjnych i rzadziej zgłaszają inne
powody, które popychają ich do skorzystania z tego medium. Materiały pornograficzne, które w
obu skupieniach uzyskały podobną średnią nie różnicują obu skupień. Wydają się one jednak, być
zmienną podatną na aprobatę społeczną szczególnie w przypadku badania ankietowego,
odbywającego się w obecności innych osób. Świadczyć może o tym fakt, że respondenci bardzo
rzadko w porównaniu do innych badań zaznaczali odpowiedź dotyczącą tej potrzeby (Jaszczak,
2008).
Drugą analizę skupień przeprowadzono na wynikach wskazujących na specyfikę korzystania
z internetu osób badanych. Tak jak w poprzednim przypadku wyodrębniono dwa skupienia:
pierwsze charakteryzujące się większą różnorodnością w korzystaniu z internetu, oraz drugie,
25
charakteryzujące się mniejszą różnorodnością. Do pierwszego skupienia trafiły osoby korzystające
z szerszego wachlarza dostępnych w internecie usług. Również tym razem wyniki dotyczące
materiałów erotycznych, a także hakerstwa, Second Life oraz oglądania video online nie
różnicowały skupień. Możliwe, że wynika to w przypadku materiałów erotycznych i hakerstwa ze
wspominanej już zmiennej aprobaty społecznej, oraz w przypadku Second Life stosunkowo małej
popularności tej usługi w naszym kraju.
W badaniu wyodrębniono następujące grupy użytkowników: korzystających z sieci w
sposób różnorodny oraz mniej różnorodny, a także podających więcej oraz mniej powodów, jako
istotnych dla korzystania z sieci.
W badaniu poszukiwano odpowiedzi na pytanie o to czy przynależność badanych do
któregokolwiek z wyróżnionych skupień ma związek z preferowanymi stylami porozumiewania się.
Wyniki nie pozwalają w tym momencie na udzielenie wiążącej odpowiedzi. Z jednej strony osoby
należące do skupienia wykazującego większą różnorodność powodów korzystania z sieci uzyskują
wyższe wyniki w skali SAK, co świadczy o wyższym poziomie aktywności komunikacyjnej. Z
drugiej jednak strony, nie notuje się takich różnic dla różnorodności aktywności online. Dodatkowo,
zależność pomiędzy różnorodnością powodów korzystania oraz poziomem aktywności
komunikacyjnej, ujawnia się jedynie w grupie osób korzystających z większej ilości usług
internetowych. Zatem wyższy poziom aktywności komunikacyjnej występuje u osób należących
jednocześnie do dwóch skupień: wskazujących na większą różnorodność powodów i korzystających
z większej ilości usług. Przynależność do któregokolwiek skupienia nie ma miała związku z
preferowanym poziomem kontekstu podczas komunikowania się. Może się to wiązać z inną
specyfiką mierzonych przez skalę Holtgravesa zachowań komunikacyjnych. W skali tej osiągnięcie
wyższego wyniku świadczy o częstszym korzystaniu z wskazówek kontekstowych podczas
porozumiewania się, w przypadku SAK zaś wynik sumaryczny wskazuje na rozwój różnych mniej
lub bardziej powiązanych ze sobą aktywności komunikacyjnych. Różnorodność zachowań w sieci
nie musi zatem jednoznacznie wpływać na wynik osoby badanej w skali Holtgraves, przeciwnie
26
różne aktywności będą wymagać różnych stylów komunikacji, zatem mogą one wręcz uśredniać
wynik osoby badanej wymuszając na niej różnorodny sposób działania.
Podsumowując można stwierdzić, że specyfika korzystania przez młodzież z internetu jest w
pewien sposób powiązana z poziomem umiejętności komunikacyjnych. Trudno jednak rozstrzygać
o kierunku i sile takiej zależności. Najprawdopodobniej internet i specyfika komunikacji
zapośredniczonej przez komputer wymaga od użytkowników określonych umiejętności i zachowań
komunikacyjnych, jednocześnie pozwala również na ich doskonalenie i bezpieczne podejmowanie
prób nowych zachowań. Problem ten do tej pory nie został jeszcze dogłębnie opisany i wymaga
dalszych pogłębionych analiz a prezentowane tu wyniki mogą stać się podłożem do stawianie
kolejnych hipotez badawczych.
LITERATURA CYTOWANA
Bargh, J. A., McKenna, K.Y. (2004). The Internet and Social Life. Annual Review of Psychology,
55, 573 – 590.
Batorski, D. (2007). Uwarunkowania i konsekwencje korzystania z technologii informacyjno-
komunikacyjnych. [W:] T. Czapiński, T. Panek (red.), Diagnoza społeczna 2007: Warunki i
jakość życia Polaków. (s. 274-295). Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego. Znaleziono
2 stycznia 2009 pod adresem: http://www.diagnoza.com/files/diagnoza2007/diagnoza2007-
html.html
Błachnio, A. (2003). Czat – nowe miejsce spotkań. Lepiej wirtualnie czy realnie? Znaleziono 20
grudnia 2008 r. pod adresem: http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=29
Gemius (2006). Internet 2006. Znaleziono 20 grudnia 2008 r. pod adresem: