predaavanje-11

8/15/2019 predaavanje-11

1/14

136

Процес на формирање котелци

Котелецот е основна единица на плетенината, не е едноставен туку сложен и се формира

постепено, по фази (операции), во процесот на формирање на котелци.

Првата фаза во формирањето на котелци е образувањето јамка другата фаза е замка или

полукотелец и крајна фаза е котелецот.При формирањето на јамката, предилната нитка се вовлекува меѓу иглите и тоа постепено

на секоја игла. Предилната нитка се формира во вид на бранови. Тоа може да се забележи

на сл. 218. Овој процес на образување на јамки, постепено на сите игли, во плстењсто се

вика процес на кулирање или само кулирање.

Слика 5.13 Процес на образување на јамки

Јамката која може да се види на сликата 5.14, е составена од двс букви „Ѕ“ латиница,

свртени обратно и ги има следните делови:

1. глава на јамката

2. страни на јамката

3. нозе на јамката

Слика 5.14 Јамка

Замката или полукотелецот, како што се гледа на сликата 5.15, се формира кога ќе се

провлечат две јамки. Постојат четири точки каде се допираат предилните нитки.

Котелецот, како последна фаза во процесот на формирање на котелци, се формира со

меѓусебно провлекување на три јамки (Сл. 5.16). Тој има осум допирни точки на предилнатанитка.


2/14

137

Во процесот на формирањето котелци присутни се најразлични сили, кои влијаатпредилната нитка да си го заземе оној облик, кој се бара од неа, но затоа силите кај

котелецот се најјаки. Доколку котелецот нема поврзување со други котелци и меѓусебно

држење во една целина (односно е сам), силите кои се јавуваат кај котелецот настојуваат

предилната нитка да си ја заземе првобитната положба. Затоа плетенина, која има поголем

број на котелци или поголема густина е покомпактна. поцврста и постабилна.

Хоризонтална и вертикална густина

Како што рековме, плетенината е составена од голем број на котелци. За подобро

регистрирање котелците, ги делиме на хоризонтални и вертикални. Хоризонталните

котелци во плетенината ги викаме хоризонтални редови, а пак вертикалните котелии ги

викаме вертикални колони или низови. Еден ред, претставува голем број на котелци, кои

се поставени едни до други, а една колона е голем број на котелци кои се поставени едни

под други. Ваква структура имаат и кулирните и синџирестите плетенини. На сликата 5.17

јасно можат да се видат редовите и колоните на готелците на плетенина. чија струкура е

кулирна.

Броевите 1, 2, 3, 4 и 5, 6, 7, 8 претставуваат дел на плетенината и се нарекува иглена глава

на котелецот, додека броевите 9, 10, 11, 12, се нарекува платинска глава на хотелецот.

Слика 5.15 Замка или

полукотолец за плетење

Слика 5.16 Котелец


3/14

138

Слика 5.17. Хоризонтална и вертикална густина

Растојанието меѓу два соседна реда на котелците, одговара на висината на котелецот (В),

а растојанието на две соседни колони на котелците, одговара на ширината на котелецот

(А). Тоа може да се види на сликата 5.17.

Бројот иа котелците во еден ред, на некоја единица должина се вика хоризонтална густина

(Гх), а бројот на котелците по сдна колона или низа, на некоја единица должина се викавертикална густина (Гв).

Со мерењето на вертикалната и хоризонталната густина на секоја плетенина, на одредена

мерна единица (обично се зема 1 cm, 7 cm, 5 cm и 10 cm.), се утврдува основната

карактеристика на плетенината (нејзината компактност, цврстина и полнота).

Елементи кои учествуваат во процесот на формирањето на котелците

Различните видови трикотажни машини, имаат и различни функционални елементи без коине може да работи ниедна трикотажна машина, а тоа се: игли и игленици. Останатите

елементи, како на пример: платини, преси и механизми за движење на иглите, односно

брави или свртници, не се задолжителни кај некои видови трикотажни машини. Наведените

елементи, непосредно учествуваат во процесот на формирање на котелците, меѓутоа

трикотажните машини се снабдени и со најразлични помошни елементи или уреди, кои

овозможуваат изработка на разни плетенини и друго. Во најосновните помошни елементи

спаѓаат: водичи на предилната нитка, механизам за затегнување на плетенината, сопирачи


4/14

139

на предилната нитка или основата, затегнувачи на предилната нитка, механизам за

регулираае на доводот на предилната нитка и друго.

Тука, накратко ке се дадат, најосновните функционални елементи: иглите, иглениците,

платините и пресите.

Игли Како што се користат игли за рачно плетење, исто така се користат и иглите за машинско

плетење и преплетување. Има многу видови, а се разликуваат по изработката,

конструкцијата, намената, обликот и друго. Иглите се во непосредна зависност од видот на

трикотажната машина. Сите игли можеме да ги поделиие во три основни групи:

1. кукасти. или шпиц игли,

2. јазичести игли,

3. цевчести игли,

4. помошни игли.

Ha сликата 5.18, дадени сс некои. видови игли, од сите групи, од големиот број кои се

наоѓаат во секојдневна употреба во трикотажната индустрија

Слика 5.18 Видови игли

Кукасти

Кукастите итли се со најстаро потекло, и тоа, како што наведовме уште од 1589 год.

Постојано се усовршувале. Денеска имаме повеќе видови. Се изработуваат од квалитетна.

еластична, челнчна жица или челичен плех, кои се пресуваат во одредена дебелина и

облик. Ваквите игли, главно, се употребуваат на преплетечките машини.

Деловите на иглата 1, 2, 3, 4 се под постојано дејство на сила на свиткување и затворање.

Бројот на отворањата и затворањата на кукицата, во една минута е доста голем. Се смета

дека горната граница е 1200, затоа се води сметка за материјалот на иглите. Стапалото,или петата, служи за уцврстување на иглата во лежишгето, такашто иглата за време на

работа не се врти, односно кукицата на иглата има постојана положба нагоре за да може

правилно да се положува предилната нитка. Чашката на иглата има задача во одреден

момент да го прикрие врвот од кукицата на иглата, за да може замката или полукотелецот

да се префрли преку затворената кукица.


5/14

140

Слика 5.19. Делови на кукаста игла

Основните делови на кукаста игла (Сл. 5.19), се:

1. глава на иглата.

2. седло,

3. кука или шпиц,

4. врат на иглата,

5. бразда или чашка на иглата,

6. тело или дршка на иглата

7. стопало или пета на иглата

Јазичести игли

Јазичестите игли ги пронашол Американецот Товсенд, (Towusend) и ги патентирал во 1858

год. Значи, по 250 години, од кукастите кгли се појавиле јазичестите игли. Се изработуваат

како и кукастите игли, од челична жица или плех, па се пресуваат во одредена дебелина и

форма. Разликата помеѓу овие два вида игли е во тоа што кукастите игли се изработуваат

од еден дел, додека Јазичестите игли се изработуваат од два или три дела. Јазичето на

иглата е направено од челична жица и е посебен дел, а одделни игли имаат и осовинки,

кои ги држат јазичињата на иглите и помагаат при движењето. Прицврстувањето на

јазичето со иглата го врши оеовинката. Има повеќе начини. Најдобриот начин е, кога од

самите образи на иглата е направена осовинката. Таквите игли се од два дела и можат даиздржат различни сили при работата. На слика 5.20, дадени се главните делови на

јазичеста игла.

Слика 5.20 Делови на јазичеста игла

1 глава на иглата. 2. врв на иглата. 3. јазиче на иглата. 4. чашка на иглата, 5. врат на иглата

6. осовина, 7. образи на иглата, 8. тело или дршка на иглата, 9 и 10. Стопало или пета на

иглата.

Главата завршува со врвот на иглата, а од другата страна доаѓа телото на иглата до петата.

Јазичето постојано се движи околу својата осовина, ја отвора и затвора главата на иглата.

Најоптоварен дел на иглата при плетењето е петата на иглата, која е во постојано движење

во движечкиот механизам на иглите — брави (свртници) и тоа во два правца горе — долу,

или напред — назад.


6/14

141

Друга, исто така значајна улога има јазичето на иглата, кое мора да биде доста долго, да

ја покрива чашката на иглата, лесно да се движи итн.

Игли кои имаат оштетен врв, јазиче или пета, при плетењето прават линии на плетенината

од нееднакомерни котелци, ги оштетуваат свртниците и иглениците. Затоа таквите игли

задолжително треба да се отстранат од машината.

Јазичестите игли имаат најразлични конструкции и облкци, тоа може да се види на сликата5.18. Посебен облик имаат јазичестите игли за лево - лево плетење. Таквите игли имаат

две глави и две јазичиња на двата краја, но немаат пети. Нив ги покренуваат посебни

шибер платини туркачи. Се употребуваат кај плетачките машини за лево - лево плетиво.

Има и други видови на јазичести игли, кои по својот облик и конструкција се употребуваат

за различни рамно и кружно плетачки машини на различни видови плетснини.

Цевчести игли

Ваквите игли, заради својата специфична конструкција, се користат кај брзите

основопреплетачки машини, кои имаат над 1200 удари во минута.

Главните делови на овие видови машини можат да се видат на дадената слика.

Слика 5.21 Главни делови на цевчестите игли 1. врв на главата, 2. глава на иглата, 3. врат,

4. цевка, 5. игла, 6. чашка на иглата

Сите наведени игли имаат свои предности и свои слабости, било да се во конструкцијата

на иглите или при процесот на формирањето на котелците. На пример, кај кукастите игли

е позитивно тоа што, иако пречникот на телото е доста мал, ги издржува сите сили приформирањето на котелците. Потоа кукицата на иглата ја отвораме и затвораме без помош

на предилната нитка, така што истата не е повторно оптоварена итн. Една од негативните

страни е потребата од затворач — преса за затворање на куката. Кај јазичестите игли

предноста е во тоа што движењето на јазичињата е поедноставно и се врши во една

рамнина. Можноста да се направат разни ковструкции за различни видови плетенини е

исто така позитивна страна. Слабоста кај овие игли е што со отворање и затворање на

јазичињата доаѓа до нишање на иглата, а со тоа и различно формирање на котелците итн.

Помошни игли

Покрај вајразлични видови игли, кои се употребуваат за плетење, исто така се користат иразлични помошни игли кои служат за определени функции во процесот на плетењето и

преплетувањето. Спрема сликата 5.22 може да се види дека постојат помошни игли: за

префрлување ва котелците од една во друга, прстенести игли кои служат како водичи на

основата при полагањето, потоа игли за вденување и други.


7/14

142

Слика 5.22 Помошни игли

Игленици

Иглениците се основни функционални елементи кај трикотажните машини. Тие служат за

сместување на иглите се состојат од безброј паралелни канали. Иглите во иглениците

можат да бидат сместени директно или индиректно. Во случај на директно сместување на

иглите во иглениците, тие служат и како лежишта на иглите. Меѓутоа иглите сместени

индиректно, претходно се лијат во оловни калапи и како такви се поставуваат на

иглениците. На сликата 5.23 можат да се видат и едните и другите игленици, како и

игленици со различна форма.


8/14

143

Слика 5.23 Видови игленици

По формата иглениците ги делиме:

Рамни во вид на шини и

кружни игленици — цилиндрични во вертихална положба плочести или ребрести во

хоризонтална положба


9/14

144

Платини

Платини се танки, метални плочици, кои лежат и се движат меѓу иглите и учествуваат при

формирањето на котелците. Обликот на платините зависи од положбата на иглите,

функцијата која треба да ја извршат и видот на трикотажните машини. Платините, главно,

се употребуваат кај сите машини, кои употребуваат кукасти игли, како и одделни

трикотажни машини со јазичести игли. Кај постарите видови машини, една платина вршелаповеќе функции при формирање на котелците. Додека кај новите машини има определени

платини за определени функции. На сликата 5.24 можат да се видат платини по облик,

функција и употреба.

Слика 5.24 Видови платини

При плетењето покрај тоа што има платини кои директно учествуваат при формирањето на

котелците, има платини кои учествуваат индиректно. Такви се: селекциона платина (врши

селекција на иглите кои ќе работат) и шибер платина (за движење на јазичестите игли содве глави и јазичиња). Покрај нив има и платини за изработување на различни плетенини

(плиш, платирани плетенини) и др.

ЗАТВОРАЧИ ИЛИ ПРЕСИ

Затворачите се употребуваат на еите трикотажни машини каде се работи со кукасти игли.

Задача на затворачите е притискање на хуката врз иглата на чашката во оној момент кога

стариот котелец треба да се префрли преку главата на иглата.

Облиците на затворачите се зависни од функцијата и конструкцијата на машината. (Сл.

5.25). Тие можат да бидат, кружни, тркала или рамни шини што зависи од обликот на

иглите.


10/14

145

Слика 5.25 Видови затворачи - преси

При рамните машини, каде мируваат кукастите игли, има фронтално запирање и сите

кукици на иглите се затвораат истовремено. Кај кружните машини бидејќи иглите стојат

радијално, кукиците на иглите се затвораат со тркала.

Другите функционални елементи, кои се јавуваат во трикотажните машини ќе се дадат

поодделно, со проучувањето на машинмте.

ПОДЕЛБА НА ТРИКОТАЖНИТЕ МАШИНИ

Во трикотажната индустрија постојат голем број најразлични трикотажни машини за

производство на плетенини. Тие меѓу себе се разликуваат, не само по конструкцијата, туку

и по основнхте технолошки процеси. Исто така машините се разликуваат по облихот на

иглениците, бројот на игленидите, основните и помошните функционални елементи, по

преплетите на кои машините можат да ги изработуваат, употребата итн.

Основните технолошки процеси за производство на плетенини се:

плетење,

преплетување,

плетење од основа и

преплетување од основа.

Наведените технолошки процеси се разликуваат меѓу себе по начинот на формирањето на

котелците, но крајниот производ е ист, а тоа е — плетенина.

Првите два процеса се плетачки и преплетачки и машините се викаат кулирни машини,

односно машини кои плетат или преплетуваат плетенини од бескрајна предилна нитка.

Додека другите два процеса се со синџирести машини или машини кои плетат или

преплетуваат од основа. Се викаат уште и основински машини.

Многу е тешко да се даде универзална поделба на трикотажните машини. Поделбата може

да се изврши на повеќе начини и секој начин претставува определен вид плетачкитемашини.

Главно, се смета дека поделбата може да се изврши: според начинот на формирањето на

котелците, движењето на иглите, според бројот на иглениците, обликот на иглениците и

друго.

1. Според начинот на формирањето на котелци, трикотажните машини се делат во две

групи. Во едната група спаѓаат машини кај кои котелците се формираат од бескрајна


11/14

146

предилна нитка. Кај кулирните машини (другата група на машини), котелците се формираат

од основа.

2. По начинот на движењето на иглите. Тука постојат машини со поединечно подвижни

игли — слободни игли, тоа се плетачките машини и машини со поединечно неподвижни

игли односно преплетачки машини.

3. По бројот на иглениците. Трикотажните машини поседуваат една игленица — (еднафонтура) а се викаат десно — леви (Д-Л) машини, потоа со две игленици — (две фонтури)

или десно — десно (Д-Д) машини за плетење.

Под зборот „фонтура“ се подразбира голем број на игли поредени една до друга во еден

ред. Сите игли во една фонтура мораат да бидат иста големина и финост, а за добивање

квалитетна и еднаквомерна плетенина, иглите треба да бидат беспрекорно наредени.

4. По обликот на иглениците, сите трикотажни машини се делат на рамни и кружни.

Спрема горните видови, трикотажните машини можат да се класифицираат табеларно, и

тоа:

Табела 5.1 Класификација на трикотажните машини

Трикотажни машини

ПЛЕТАЧКИ ПРЕПЛЕТУВАЧКИ ОСНОВО

ПРЕПЛЕТУВАЧКИ

РАМНИ КРУЖНИ РАМНИ КРУЖНИ РАМНИ КРУЖНИ

едноф двоф едноф двоф едноф двоф едноф двоф едноф двоф едноф двоф

Едноф, односно двоф значи еднофонтурна односно двофонтурна машина.

Нумерирање нa плетачките машини

Плетенините во трикотажната индустрија се изработуваат во различни облици, врсти и

преплетки. Тие можат да бидат фини и груби. Во принцип фините плетенини се

изработуваат на фини машини, а груби плетенини на груби машини.

Под финост на некоја трикотажна машина подразбираме густина на нејзините игли.

Машини кои имаат поголема густина или број на игли е пофина, а машини кој имаат помала

густина се погруби. Густината на иглите кај некоја трикотажна машина, можеме да ја

изразиме со растојанието помеѓу две соседни игли, или пак бројот на игли на одредена

должина или единица должина.

Растојанието помеѓу две соседни игли го обележуваме со буквата „П". Ова растојание ја

означува финоста на машината и се вика поделба.


12/14

147

Слика 5.26. Растојание меѓу две соседни игли

На сликата 5.26 е претставено растојанието на две соседни игли, односно поделбата.

Што е поделбата на машината поголема разбирливо е да е машината погруба, односно

што е поделбата помала машхвата е пофина. Поделбата се изразува во милиметри.

Поделбата претставува простор за сместување на една игла. Со друт зборови ка

селокупната должина на игленицата има толку поделби колку што има игли. Со поделбата

може да се претстави и финоста на машината. Така да под финост на машината или

нумерација, се подразбира бројот на иглите во единица должина, или пак што е исто бpojστ

на поделбите на единица должина.

За единица должина во трикотажната индустрија се одредуваат различни вредности. Така

за единица должина кај поедини машини е земен еден енглески цол кој преставува датжина

од 25.4 mm. Додека кај други машини се земени за единица должина од еден саксонски цолкој има должина 23,6 mm. и т.н. Како единица должина се земени и други вредности.

Затоа тука се дадени најразлични можности за одредување на финоста на машината, па

постојат и различни нумерички системи со кои се нумерирани пооделно трикотажни

машини.

Бидејќи за единица на должина се земени повеќе вредности се јавуваат повеќе нумериски

системи. Денес во трикотажната индустрија се користат девет нумерички системи и тоа:

1. Енглески иумерички систем кој претставува број на игли на еден енглески цол или

25,4 mm

2. Енглеско - германско нумерички систем кој претставува број на игли на должина од

1,5 енглески цол или 38,1 mm.

3. Француски фин нумерички систем кој претставува број на игли на еден француски

цол или 27,78 mm.

4. Француски груб нумерички систем кој претставува број на игли на 1,5 француски цол

или 41,67 mm.

5. Саксонски I нумеричхи систем кој претставува број игли на еден саксонски цол или

23,6 mm.


13/14

148

6. Саксонски II нумерички систем кој преуставува број на игли на должина од два

саксонска цола или 47,2 mm.

7. Рашел енглески систем кој претставува број на игли на должина од два енглеска

цола или 50,8 mm.

8. Швајцарски систем кој претставува број на игли на должина од десеторострука

вредност на поделба изразена во mm.9. Метарски или универзални систем кој претставува број на игли на должина од 10

cm. или 100 mm.

Како што се гледа во различен систем, различен број означува и различна финост на

машината.

Само во метарскиот систем можат да се нумерираат сите трикотажни машини. Овој систем

е најнов и се предвидува за извесно време да биде и единствен. Меѓутоа различните

трикотажни машини денеска се нумерираат со различни нумерирачки системи, но за тоа

постојат извесни правила. Ние во тие правила овде нема да навлегуваме, единствено ќе

дадеме пресметуван.е на еден нумерички систем во Друг.

ПРЕТВОРАЊЕ ОД ЕДЕН НУМЕРИЧКИ СИСТЕМ ВО ДРУГ

Различните машини кои се нумерирани во различни систеии, а имаат ист број, кој ја

означува финоста, немаат иста густина на иглите, па спрема тоа се со различна финост.

За да можеме да ги споредуваме машините, кои се различно нумерирани во различни

нумерички системи потребно е да претвориме еден нумерички систем во друг· За да ја

добиеме вистинската финост на машините, потребно е машините да имаат иста густина на

иглите. Ако е, „Но1“ финост на некоја машина која е нумерирана во некој систем со број на

игли на единица должина, „Me1“, а ако е ηΗο2“ финост на некоја друга машина со број на

игли на некоја друга единица на должина „Ме2“, тогаш овие величини стојат во меѓусебна

и директно пропорционална зависност, па може да се напише:

Со решавање на директната пропорција добиваме:

Должина на котелецот

Должината на предилната нитка, која е потребна за формирање на еден котелец е значајнакарактеристиха на плегенината. Должината на предилната нитка која треба да се потроши

за формирање на едсн котелец зависи: од длабината на кулирањето (длабината на

јамката), односно должината на една јамка, од хоризонталната и вертикалната густина,

финоста на машината, дебелината на употребената предилна нитка и од видот на

преплетот.


14/14

149

Во нормални услови кај рамните кулирни плетенини, должината на предилната нитка се

Обично кај кулирните плетива се зема должината Л = 17,16 . Д. Oвa е пресметано од

геометријата на котелецот. Со промената на преплетот се менува и коефициемтот.

predaavanje-11

Documents