PPU GRADA SPLITA

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

SADRAJI. OBRAZLOENJE................................................................................................................10. UVODNE NAPOMENE..................................................................................................................1 0.1. Zakonske pretpostavke..............................................................................................1 0.2. Obuhvat Prostornog plana.........................................................................................1 0.3. Podjela prostora ........................................................................................................2 0.4. Karakter plana............................................................................................................2 0.5. Metodski okvir izrade plana........................................................................................2 0.6. Osnove gospodarskog razvitka Grada Splita (izvod)................................................3 1. POLAZITA...................................................................................................................................9 1.1. Poloaj, znaaj i posebnosti podruja grada u odnosu na prostor i sustave upanije i Drave........................................................................................................91.1.1. Osnovni podaci o stanju u prostoru............................................................................10 1.1.1.1. Administrativni ustroj.............................................................................................10 1.1.1.2. Osnovni podaci o stanju u prostoru......................................................................11 1.1.2. Prostorno razvojne i resursne znaajke......................................................................11 1.1.2.1. Prirodna osnova....................................................................................................11 1.1.2.2. Demografska slika................................................................................................15 1.1.2.3. Stanovanje............................................................................................................23 1.1.2.4. Gospodarska slika................................................................................................25 1.1.2.5. Drutveni i javni objekti i sadraji..........................................................................27 1.1.2.6. Infrastruktura.........................................................................................................34 1.1.2.7. Prirodna i kulturna batina....................................................................................47 1.1.2.8. Stanje okolia........................................................................................................49 1.1.2.9. Planski pokazatelji i obveze iz dokumenata prostornog ureenja ireg podruja i ocjena postojeih prostornih planova.................................................................50 1.1.3. Ocjena stanja, mogunosti i ogranienja razvoja u odnosu na demografske i gospodarske podatke te prostorne pokazatelje..........................................................56 1.1.3.1. Ocjena stanja, mogunosti i ogranienja u odnosu na demografske podatke.....56 1.1.3.2. Ocjena stanja, mogunosti i ogranienja u odnosu na gospodarske podatke.....56 1.1.3.3. Ocjena stanja, mogunosti i ogranienja u odnosu na prostorne podatke...........57

2. CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA I UREENJA....................................................................62 2.1. Ciljevi prostornog razvoja upanijskog znaaja.......................................................632.1.1. Razvoj grada posebnih funkcija i infrastrukturnih sustava...........................................63 2.1.2. Racionalno koritenje prirodnih izvora........................................................................63 2.1.3. Ouvanje ekoloke stabilnosti i vrijednih dijelova okolia...........................................63

2.2. Ciljevi prostornog razvoja gradskog znaaja...........................................................642.2.1. Demografski razvoj....................................................................................................64 2.2.2. Odabir prostorno razvojne strukture ..........................................................................65 2.2.3. Razvoj naselja, drutvene, prometne i komunalne infrastrukture................................66 2.2.3.1. Razvoj naselja.......................................................................................................66 2.2.3.2. Planirani sustav sredinjih naselja........................................................................66 2.2.3.3. Ciljevi razvoja prometnog sustava........................................................................67 2.2.3.4. Ciljevi razvoja komunalne infrastrukture...............................................................68 2.2.4. Zatita krajobraznih i prirodnih vrijednosti i posebnosti i kulturno-povijesnih cjelina....70

2.3. Ciljevi prostornog ureenja naselja na podruju grada...........................................712.3.1. Racionalno koritenje i zatita prostora......................................................................71 2.3.2. Utvrivanje graevinskih podruja naselja u odnosu na postojei i planirani broj stanovnika, gustou stanovanja, izgraenost, iskoritenost i gustou izgraenosti, obiljeja naselja, vrijednosti i posebnosti krajobraza, prirodnih i kulturno-povijesnih cjelina........................................................................................................................72 2.3.3. Unapreenje ureenja naselja i komunalne infrastrukture..........................................72

3. PLAN PROSTORNOG UREENJA............................................................................................73 3.1. Prikaz prostornog razvoja na podruju Grada u odnosu na prostornu i gospodarsku strukturu upanije.....................................................................................................73 3.2. Organizacija prostora i osnovna namjena i koritenje povrina..............................75 I

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

3.2.1. Razvoj i ureenje povrina naselja i povrina izvan naselja........................................76 3.2.1.1. Graevinska podruja naselja .............................................................................76 3.2.1.2. Graevinska podruja izvan naselja ....................................................................78 3.2.1.3. Ostale povrine izvan naselja...............................................................................78 3.2.3. Ostale povrine..........................................................................................................78 3.2.4. Namjena mora ..........................................................................................................79 3.2.5. Prometne povrine.....................................................................................................80 3.2.6. Iskaz prostornih pokazatelja za namjenu povrina (naselja i izgraene strukture van naselja; poljoprivredne, umske, vodne te povrine posebne namjene i ostale povrine) .........................................................................80

3.3. Prikaz gospodarskih i drutvenih djelatnosti............................................................833.3.1. Gospodarske djelatnosti.............................................................................................83 Javne i drutvene djelatnosti................................................................................................83 3.3.2.1. Predkolski odgoj..................................................................................................85 3.3.2.2. Osnovne kole......................................................................................................86 3.3.2.3. Srednje kole........................................................................................................86 3.3.2.4. Visoko kolstvo ....................................................................................................87 3.3.2.5. Zdravstvo..............................................................................................................87 3.3.2.6. Socijalna skrb........................................................................................................88 3.3.2.7. Sport i rekreacija...................................................................................................88 3.3.2.8. Kultura...................................................................................................................89 3.3.2.9. Vjerski objekti i sadraji.........................................................................................89 3.3.2.10. Uprava i pravosue.............................................................................................89

3.4. Uvjeti koritenja, ureenja i zatite prostora............................................................893.4.1. Zatita kulturnih dobara..............................................................................................89 3.4.1.1. Kulturna dobra na podruju Grada Splita.............................................................89 3.4.2. Zatita prirode............................................................................................................91 3.4.3. Krajobrazne vrijednosti prostora.................................................................................92 3.4.4. Mjere za ureenje naselja..........................................................................................93 3.4.5. Iskaz povrina za posebno vrijedna i/ili osjetljiva podruja i prostorne cjeline (prirodni resursi, krajobraz, prirodne vrijednosti i kulturno povijesne cjeline)............................94

3.5. Razvoj infrastrukturnih sustava................................................................................943.5.1. Prometni sustav.........................................................................................................94 3.5.1.1. Ceste.....................................................................................................................95 3.5.1.2. Javni prijevoz........................................................................................................97 3.5.1.3. eljeznica..............................................................................................................97 3.5.1.4. Pomorski promet...................................................................................................98 3.5.1.5. Zrani promet......................................................................................................100 3.5.2. Javne telekomunikacije............................................................................................100 3.5.3. Energetski sustav.....................................................................................................102 3.5.4. Vodnogospodarski sustav (vodoopskrba, odvodnja, ureenje vodotoka i voda, melioracijska odvodnja)...........................................................................................103 3.5.4.1. Vodoopskrba.......................................................................................................103 3.5.4.2. Odvodnja.............................................................................................................104 3.5.4.3. Ureenje vodotoka i voda...................................................................................106

3.6. Postupanje s otpadom...........................................................................................106 3.7. Sprjeavanje nepovoljna utjecaja na okoli...........................................................1073.7.1. Zatita tla.................................................................................................................107 3.7.2. Zatita zraka............................................................................................................107 3.7.3. Zatita od buke........................................................................................................107 3.7.4. Zatita mora.............................................................................................................108 3.7.5. Zatita kopnenih voda .............................................................................................109 3.7.6. Zatita od voda i obalnog podruja kopnenih voda...................................................110 3.7.7. Zatita od elektroenergetskih objekata.....................................................................111 3.7.8. Zatita od svjetla......................................................................................................111 3.7.9. Zatita krajobraza....................................................................................................111 3.7.10. Zatita prirodnih vrijednosti....................................................................................111 3.7.11. Zatita od poara i mjere sklanjanja stanovnitva...................................................111

II. ODREDBE ZA PROVOENJE.......................................................................................1131. UVJETI ZA ODREIVANJE NAMJENA POVRINA NA PODRUJU GRADA SPLITA.......113Graevinsko podruje......................................................................................................114

II

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

Osnovna i mjeovita namjena..........................................................................................114

1.1. Osnovna namjena..................................................................................................114Javna i drutvena namjena D.......................................................................................116 portska i rekreacijska namjena R, R1, R3, R4, R5, R6 .............................................119 Javne zelene povrine.....................................................................................................120 Groblja 120 Ostale povrine................................................................................................................120 Prometne povrine i trase................................................................................................122

1.2. Mjeovita namjena.................................................................................................122 2. UVJETI ZA UREENJE PROSTORA.......................................................................................122 2.1. Graevine od vanosti za Dravu i upaniju.........................................................1222.1.1. Graevine od vanosti za Dravu ............................................................................122 1. Prometne graevine.....................................................................................................123 2. Energetske graevine..................................................................................................123 3. Vodne graevine..........................................................................................................124 4. Proizvodne graevine..................................................................................................124 5. Zdravstvene graevine................................................................................................124 6. portske graevine......................................................................................................124 Graevine i kompleksi za potrebe obrane.......................................................................124 2.1.2. Graevine od vanosti za upaniju .........................................................................124 1. Prometne graevine....................................................................................................125 2. Regulacijske i zatitne graevine ...............................................................................125 3. Graevine za postupanje s otpadom..........................................................................125

4. Graevine za eksploataciju mineralnih sirovina......................................................125 2.2. Graevinska podruja naselja................................................................................1252.2.1. Povrine za gradnju ................................................................................................126 Veliina i izgraenost graevne estice i visina stambenih i stambeno-poslovnih graevina..........................................................................................................126 Pomone graevine.........................................................................................................129 2.2.1.3. Arhitektonsko oblikovanje graevina..................................................................129 2.2.1.4. Ureenje graevne estice.................................................................................131 Gospodarske graevine u mjeovitim zonama naselja ..................................................131 2.2.1.6. Graevine za drutvene djelatnosti ...................................................................132 2.2.1.7. Ostale povrine...................................................................................................133 Izgraene strukture izvan naselja.......................................................................................135

3. UVJETI SMJETAJA GOSPODARSKIH DJELATNOSTI........................................................138 3.1. Gospodarska zona ugostiteljsko turistika namjena..........................................139 3.2. Poljoprivreda...........................................................................................................140 3.3. umarstvo..............................................................................................................140 4. UVJETI SMJETAJA DRUTVENIH DJELATNOSTI..............................................................141 4.1. Predkolske ustanove i osnovne kole..................................................................141 4.2. Srednje kole .........................................................................................................141 4.3. Sveuilite..............................................................................................................141 4.4. Znanstvene institucije.............................................................................................142 4.5. Kulturni sadraji......................................................................................................142 4.6. port i rekreacija....................................................................................................142 4.7. Zdravstvo i socijalne ustanove...............................................................................142 4.8. Vjerske graevine...................................................................................................142 4.9. Ostali sadraji javnog interesa...............................................................................142 5. UVJETI UTVRIVANJA KORIDORA ILI TRASA I POVRINA PROMETNIH I DRUGIH INFRASTRUKTURNIH SUSTAVA.........................................................................................143 Prometni sustavi............................................................................................................143Koridori javnih cesta .........................................................................................................145 5.1.2. Udaljenost graevina i ograda od javno prometnih povrina....................................146 5.1.3. Uvjeti gradnje javnih cesta.......................................................................................146 5.1.4. Parkiralita i garana mjesta....................................................................................147

5.2. Sustav veza (javne telekomunikacije)....................................................................149 5.3. Vodno gospodarstvo..............................................................................................1505.3.1. Vodoopskrba............................................................................................................150

III

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

5.3.2. Odvodnja.................................................................................................................150 5.3.3. Ureenje vodotoka...................................................................................................151 5.3.4. Zatita voda.............................................................................................................152

5.4. Energetska infrastruktura.......................................................................................1535.4.1. Elektroenergetika ....................................................................................................153 5.4.2. Program koritenja plina..........................................................................................154 5.4.3. Ostali obnovljivi izvori energije................................................................................154

6. MJERE ZATITE KRAJOBRAZNIH I PRIRODNIH VRIJEDNOSTI I KULTURNO-POVIJESNIH CJELINA.................................................................................................................................154 Opa naela zatite.......................................................................................................154 6.1. Krajobrazne vrijednosti...........................................................................................1546.1.1. Kulturni krajobraz ....................................................................................................154 6.1.2. Prirodni krajobraz.....................................................................................................155 6.1.3. Pejzano i urbano zelenilo.......................................................................................155 6.1.4. Poljoprivredno zemljite...........................................................................................155 6.1.5. umsko zemljite.....................................................................................................156 6.1.6. Vodotoci...................................................................................................................156 6.1.7. Obalno podruje......................................................................................................156 6.1.8. Vidikovci..................................................................................................................156

6.2. Prirodne vrijednosti.................................................................................................156 6.3. Mjere zatite kulturno povijesnih cjelina i graevina .........................................1586.3.1. Urbano podruje grada Splita...................................................................................158 6.3.2. Ruralne cjeline ........................................................................................................158 6.3.3. Podruja arheoloke batine ...................................................................................159 6.3.4. Pojedinana kulturna dobra......................................................................................161 6.3.5. Graevni sklopovi....................................................................................................161 6.3.6. Podruja etnoloke batine......................................................................................161

7. POSTUPANJE S OTPADOM....................................................................................................162 8. MJERE SPRJEAVANJA NEPOVOLJNA UTJECAJA NA OKOLI ......................................162 8.1. Zatita tla................................................................................................................162 8.2. Odvodnja ...............................................................................................................163 8.3. Zatita voda ...........................................................................................................163 8.4. Zatita od voda.......................................................................................................164 8.5. Zatita od elektroenergetskih objekata..................................................................164 8.6. Zatita mora............................................................................................................165 8.7. Zatita krajobraza i ekolokih sustava...................................................................165 8.8. Mjere zatite zraka.................................................................................................166 8.9. Mjere zatite od buke.............................................................................................166 8.10. Mjere zatite od svjetla.........................................................................................166 8.11. Mjere zatite prirodnih vrijednosti........................................................................167 8.12. Zdravstveni aspekti zatite okolia......................................................................167 8.13. Mjere zatite od elementarnih nepogoda i ratnih opasnosti................................167 9. MJERE PROVEDBE PROSTORNOG PLANA ........................................................................168 9.1. Obveza izrade prostornih planova.........................................................................1689.1.1. Prostorni plan podruja posebnih obiljeja...............................................................168 9.1.2. Generalni urbanistiki plan Splita.............................................................................169 9.1.3. Detaljniji planovi.......................................................................................................169

9.2 Primjena posebnih razvojnih i drugih mjera............................................................1709.2.1. Park-uma Marjan....................................................................................................170 9.2.2. Povijesna urbana cjelina grada Splita.......................................................................170 9.2.3. Mjere ureenja zemljita..........................................................................................170 9.2.4. Zatita posebnih vrijednosti i obiljeja......................................................................172 9.2.5. Programi zatite okolia...........................................................................................173

9.3. Rekonstrukcija graevina ija je namjena protivna planiranoj namjeni................1749.3.1. Rekonstrukcija graevina ija je namjena u skladu s planiranom namjenom............175

9.4. Ostale odredbe za provoenje...............................................................................175

IV

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

KARTOGRAFSKI PRIKAZI1. KORITENJE I NAMJENA POVRINA 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Promet Pota i telekomunikacije Energetski sustav Vodnogospodarski sustav Odvodnja otpadnih voda 1:25.000 1:25.000 1:25.000 1:25.000 1:25.000 1:25.000

2. INFRASTRUKTURNI SUSTAVI:

3. UVJETI ZA KORITENJE, UREENJE I ZATITU PROSTORA: 3.1 Uvjeti koritenja Podruja posebnih uvjeta koritenja 3.2 Uvjeti koritenja Podruja posebnih ogranienja u koritenju 3.3 Podruje primjene posebnih mjera ureenja i zatite Ureenje zemljita, Zatita posebnih vrijednosti i obiljeja 3.4 Podruje primjene posebnih mjera ureenja i zatite Podruja i dijelovi primjene planskih mjera zatite 4. GRAEVINSKA PODRUJA NASELJA 1:25.000 1:5.000 1:25.000 1:25.000 1:25.000

V

Prostorni plan ureenja Grada Splita

Sadraj

VI

I. OBRAZLOENJE0. UVODNE NAPOMENE

0.1. Zakonske pretpostavkeZa podruje Grada Splita na snazi je Prostorni plan opine Split, donesen jo 1977. godine. Navedeni prostorni plan obuhvaao je podruja sadanjih opina i gradova: Solina, Katela, Podstrane, Klisa, Dugopolja, olte, Prgometa, Leevice, Primorskog Dolca i Mua. Ve zbog tog (formalnog) razloga, zakonskih obveza kao i upitnih planskih postavki, potrebno je donoenje novog Prostornog plana ureenja za administrativni obuhvat Grada Splita povrine cca 79,38 km2. Potreba izrade Prostornog plana ureenja Grada Splita, kao novog dokumenta prostornog ureenja, propisana je i Prostornim planom ureenja Splitsko-dalmatinske upanije, kao i Programom mjera za unapreenje stanja u prostoru Grada Splita (Sl. Gl. 12/03). Odredbom lanka 30. Zakona o prostornom ureenju prostorni plan ueg podruja treba biti usklaen s prostornim planom ireg podruja, u ovom sluaju s Prostornim planom Splitsko-dalmatinske upanije. Zakonom je odreeno da se u postupku donoenja Prostornog plana grada pribavljaju suglasnosti: Ureda dravne uprave za prostorno ureenje (s miljenjem upanijskog zavoda za prostorno ureenje); Ministarstvo zatite okolia, prostornog ureenja i graditeljstva; Ministarstva kulture; Ministarstvo obrane; Ministarstva poljoprivrede, umarstva i vodnog gospodarstva.

0.2. Obuhvat Prostornog planaGranica obuhvata Prostornog plana ukljuuje prostor administrativnog podruja grada Splita i prua se na sjeveru od granice s gradom Solinom (sjeverna granica k.o. Split i k.o. Kamen), obuhvaa k.o. rnovnicu, k.o. Sitno, k.o. Srinjine i k.o. Stobre te k.o. Slatine na otoku iovo. Povrina obuhvata Prostornog plana kopneni dio iznosi 79,38 km2, prema povrinama k.o. koje ulaze u obuhvat. Tablica 1. Povrine katastarskih opina u obuhvatu grada SplitaKatastarske opine Donje Sitno Gornje Sitno Kamen Slatine Split Srinjine Stobre rnovnica Ukupno povrina Grada Splita Povrina (ha) 1.891 280 1.051 2.212 1.153 204 1.147 7.938 Naselja u obuhvatu grada Splita Donje Sitno Gornje Sitno Kamen Slatine Split Srinjine Stobre rnovnica

Izvor: Dravna geodetska uprava, Podruni ured za katastar Split

Povrina kopnenog dijela grada Splita izraunata digitalnim premjerom kartografskih prikaza iznosi 79,83 km2. Povrina morskog dijela je 149,46 km 2, odnosno ukupna povrina obuhvata Prostornog plana ureenja Grada Splita je 229,29 km2.

1

Ukupna razvijena duina obale Grada Splita iznosi 66,67 km a od toga razvijena duina obale dijela otoka iova koji pripada Gradu Splitu iznosi 18,01 km a razvijena duina obale kopnenog dijela Grada Splita iznosi 48,66 km.

0.3. Podjela prostoraNaselja u obuhvatu Prostornog plana ureenja Grada Splita su: Slatine, Split, Stobre, Kamen, rnovnica, Gornje Sitno, Donje Sitno i Srinjine. Podruje Grada Splita je prema Prostornom planu Splitsko-dalmatinske upanije podijeljeno u funkcionalnom smislu u dvije prostorne cjeline: obalnu koja obuhvaa otoki i priobalni dio (naselja Slatine, Split, Stobre, Kamen i rnovnica), povrine 48,94 km2 to ini 61,7% ukupne kopnene povrine Grada Splita; zaobalnu koja obuhvaa naselja Srinjine, Sitno Donje i Sitno Gornje, povrine 30,44 km2 to ini 38,3% ukupne kopnene povrine Grada Splita. Prostornim planom ureenja Grada Splita, pored respektiranja prostorne podjele i kriterija koji su utvreni u Prostornom planu Splitsko-dalmatinske upanije, prostor Grada Splita je u funkcionalnom smislu podijeljen na: urbano podruje Splita tj. ue gradsko i prigradsko podruje (obuhvat GUP-a tj. gradsko naselje Split, naselja Stobre, vei dio naselja Kamen te manji dio naselja rnovnica), obuhvata 27,5 km2; podruje ostalih gradskih naselja; Slatine, rnovnica, Srinjine, Sitno Gornje, Sitno Donje i manji dio naselja Kamen, obuhvata 52,3 km2.

0.4. Karakter planaPostorni plan je temeljni prostorno-planski dokument za ureenje podruja u administrativnom obuhvatu Grada u odnosu na: razgranienje gradivih i negradivih prostora; osiguranje povrina, koridora i trasa za krupnu infrastrukturu; zatitu prirodnih vrijednosti i kulturne batine; utvrivanje uvjeta gradnje u graevnom podruju koji se odnose na ostala naselja u obuhvatu Grada (izvan GUP-a) dok se struktura urbanog podruja detaljnije razrauje Generalnim urbanistikim planom Splita; utvrivanje uvjeta gradnje na izvangraevinskom podruju. Sloenost urbanog (ueg gradskog i prigradskog) prostora obuhvaenog GUP-om, stupanj njegove (ne)konsolidiranosti, te sloenost u realizaciji i privoenju namjeni, oteava ili onemoguava direktnu primjenu normativnog dijela Prostornog plana (odredbi za provoenje) na urbanom podruju. Stoga je istovremena izrada Prostornog plana ureenja Grada Splita i Generalnog urbanistikog plana Splita povoljna okolnost koja omoguava da se problematika ureenja i infrastrukturnog opremanja urbanog podruja grada detaljnije sagleda dokumentom prostornog ureenja detaljnijeg stupnja razrade tj. Generalnim urbanistikim planom. Fiksne elemente Prostornog plana, koji ne mogu biti dovedeni u pitanje izradom planova nieg stupnja razrade, ine infrastrukturni koridori i zatita vrijednih prirodnih predjela i kulturno-povijesnog nasljea. Za razliku od dijela Grada u obuhvatu GUP-a, normativni dijelovi Prostornog plana e se direktno primjenjivati na podruja ostalih naselja, bilo da je rije o ureenju negradivih povrina, izdvojenih zona ili gradnji i ureenju graevinskih podruja naselja.

0.5. Metodski okvir izrade planaPlanski proces izrade Prostornog plana ine dvije bitne faze. U najkraem, prva faza je analitiki dio u kome se identificiraju gradski problemi i teme koje plan treba obraditi kao i kljune interesne skupine zainteresirane za njihovo rjeavanje (teritorijalne i interesne ili strukovne organizacije graana, NVU-e, javni sektor, privatni sektor, znanstvene institucije, itd.). Drugi korak ini integralno sagledavanje gradskog okruenja, utvrivanje opih i posebnih ciljeva i stratekih opredjeljenja razvoja Grada te njihova detaljna planska razrada.

2

Odabran je participatorni pristup kojim se, uz interdisciplinarnu analizu brojnih postojeih radova i saznanja o gradu, kroz iroki konzultacijski proces definiraju kljuni problemi i drutvene potrebe koje plan treba rjeavati. S obzirom na postojanje dijela sektorskih studija i dokumenata kao i potrebu to ranijeg ukljuivanja strune javnosti, NVU-a i predstavnika lokalnih zajednica u izradu plana usvojeno je koritenje problemski orijentirane analize koja polazi od definicije problema na temelju konzultacijskog procesa kao i ogranienog ali precizno usmjerenog analitikog rada te koritenja ekspertnih znanja i ocjena. Kao i u identifikaciji problema, tako i u definiranju ciljeva razvoja i naina rjeavanja problema, participiraju interesne skupine (strukovne i teritorijalne) izravno povezane sa pojedinim problemskim podrujima (participatorni ili konsenzualni model planiranja). Takav pristup slijedi i iz deklariranog principa javnosti i dogovaranja, odnosno ukupnog problema odrivog razvoja i poboljanja kvalitete ivota, koji su u sreditu problema planiranja s jedne i ukupne modernizacije drutva s druge strane. Ovaj pristup zahtijeva i osiguranje dostupnosti i razumljivosti informacija to je postignuto kroz organiziranje radionica i kontinuirano praenje procesa izrade plana. Obzirom na to da su se Osnove gospodarskog razvitka Grada izraivale paralelno sa PPUG, te da nije bilo drugih gotovih i opeprihvaenih gradskih stratekih dokumenata, u izradi PPUG su analizirana mogua strateka opredjeljenja na temelju brzih metoda usporeivanja i ocjenjivanja, npr. brainstorming (zajedniko iznoenje intuitivnih ideja o rjeavanju nekog problema), ankete, SWOT analiza. Poseban znaaj u izradi plana i odabiru stratekih opredjeljenja dan je Savjetu za praenje izrade plana, putem kojeg je na vie radionica razmatrana problematika plana te su korigirana planska rjeenja. Izrada Prostornog plana odvija se u sljedeim fazama: I. Prethodni radovi; II. Programsko analitiki dio; III. Nacrt prijedloga Prostornog plana (prethodne rasprave); IV. Prijedlog Prostornog plana (javna rasprava); V. Zavrna obrada Prostornog plana. Prethodni radovi odnose se na zajedniki rad gradskih upravnih tijela i Izraivaa na prikupljanju postojee dokumentacije i osiguranja aurnih kartografskih podloga za izradu Prostornog plana. Programsko analitiki dio odnosi se na analize i ocjenu postojeeg stanja, ogranienja i konflikata u koritenju prostora. U cilju kvalitetnije obrade pojedinih segmenata i provjere postojeeg stanja izraene su posebne strune ekspertize (separati): konzervatorska osnova; analiza pomorskog prometa; postojee stanje i zatita zelenih povrina grada Splita; ureenje obalne linije. Nacrt prijedloga prostornog plana razrauje se za prihvaenu varijantu razvitka i ureenje prostora grada Splita i na temelju odabranih i verificiranih ciljeva prostornog ureenja grada. U procesu odabira ciljeva izvrene su brojne konzultacije i organizirane radionice na kojima su sudjelovali predstavnici razliitih institucija, mjesni odbori i gradski kotari, nevladine udruge, strune udruge, te domai i strane eksperti za pojedine oblasti ureenja prostora. U cilju utvrivanja to kvalitetnijeg Prijedloga prostornog plana organiziraju se prethodne rasprave po pojedinim problemskim cjelinama. Ciljevi prostornog razvoja Grada, kako su definirani u PPUG, konano su i potvreni u Osnovama gospodarskog razvitka Grada Splita, kao osnovnom stratekom razvojnom dokumentu. Prijedlog prostornog plana utvruje Poglavarstvo Grada Splita i upuuje u postupak javne rasprave.

0.6. Osnove gospodarskog razvitka Grada Splita (izvod)1. Kreiranje vizije budueg gospodarskog razvoja Splita polazi od definicije razvitka kao gospodarske

3

promjene koja rezultira poboljanim ivotnim standardom stanovnika na prostoru Grada i koja pomae Gradu da odrava ili poboljava kvalitetu usluga koje prua svojim stanovnicima. U teorijskom smislu, vizija budueg razvitka temeljena je na osnovnim odrednicama postindustrijskog drutva. U uvjetima znaajno poremeene i nestabilne gospodarske slike Grada budui razvoj pretpostavlja ozbiljan i temeljit zaokret. Taj i takav zaokret teko je mogu ukoliko se ne usmjeri na temeljitu rekonstrukciju gospodarstva temeljenu na novim proizvodima, novim tehnologijama, rastu intelektualnog kapitala te sveopem unaprjeenju organiziranosti drutva i gospodarstva. Jedino taj i takav zaokret vodi u suvremeno, postindustrijsko drutvo. Isto tako, ne samo da treba oekivati sve vea ulaganja u znanje i nove tehnologije, ve Grad mora raunati i sa ozbiljnom infrastrukturnom prilagodbom novim uvjetima razvoja. To dakako podrazumjeva i takva prostorna i urbanistika rjeenja koja e podrati novi koncept gospodarskog razvoja Grada. Kao okvir za definiranje scenarija poeljne budunosti pretpostavlja se intenzivan tip gospodarskog razvoja, temeljen prvenstveno na konkurentskim prednostima, razvoj koji, s obzirom na snagu promjene, istovremeno podrava zahtjeve integralnog, kvalitetnog i odrivog gospodarskog razvoja. Pozicija Splita, lokacijski i funkcijski, sagledava se sa vie razina: Split kao jedno od etiri temeljna razvojna sredita Republike Hrvatske; kao vano regionalno sredite i administrativno sredite Splitsko-dalmatinske upanije; kao drugi grad po veliini u Republici Hrvatskoj; kao sredite konurbacijskog prostora iji kruni (gravitirajui) prostor predstavlja potencijalno arite razvitka; kao urbani prostor s posebnim urbanim vrijednostima temeljenim, prije svega, na postojanju i vrijednostima povijesne i kulturne batine. U tom smislu:

Interakcija Grada s meunarodnim okruenjem obiljeena je procesima globalizacije, liberalizacije i standardizacije. Split se internacionalizira, odnosno jaa svoj identitet u meunarodnim okvirima, osobito svoju poziciju na Mediteranu, a koristei pri tome svoje gospodarske, kulturno-povijesne, sportske i druge prednosti. Split koristi u punoj mjeri hrvatsko otvaranje prema Europi, odnosno Europskoj Uniji i postupno integriranje u svjetske i europske integracije i institucije (NATO, WTO, CEFTA). Na nacionalnoj razini pretpostavlja se jasna strategija gospodarskog razvitka. Drava stvara uvjete (zakone, mjere i poticaje) za laki i bri protok te bolju alokaciju kapitala. Jaa pravna drava te se poveava uinkovitost dravne administracije. Kontinuirano se radi na poboljanju poslovne, poduzetnike klime, te stvaraju uvjeti za bujanje privatne inicijative u svim gospodarskim i izvangospodarskim entitetima. Vrijeme je velikih infrastrukturnih zahvata, posebno u prometnuoj infrastrukturi (autocesta Split-Zagreb). Snani multiplikativni uinci ire se kroz cijeli gospodarski sustav. Nastavlja se proces upravne i financijske decentralizacije drave. Split dobiva upravne i fiskalne prerogative velikog grada. U promiljanju odnosa Grada i upanije odgovori se nalaze u daljem jaanju uloge Splita kao administrativnog, kulturnog, znanstvenog i politikog sredita ire regije koji integrira intelektualni potencijal kao najvaniji imbenik svog budueg razvitka, te kao reprezentanta regije u zemlji i inozemstvu, ali uz istodobno sve veu prepoznatljivost regije (upanije) kao nositelja diverzificiranog drutveno-ekonomskog razvoja temeljenog na uspostavi policentrine mree manjih gradova-centara razliitih jaina i prepoznatljivosti.

2. U suvremenim uvjetima u kojima funkcionira gospodarstvo Splita, teko je govoriti o gospodarskom sustavu Grada kao zatvorenom i od vanjskih utjecaja izoliranom sustavu. Upravo zato, nametnula se potreba da se razvojna pitanja promatraju kroz dvije razine prostornog obuhvata: a) ui obuhvat koji se odnosi na administrativne granice Grada i uz koji se vezuje izravna sprega gospodarstva i upravljanja prostorom u smislu postizanja optimalnog rasporeda gospodarskih sadraja u prostoru Grada te b) iri prostorni obuhvat koji izlazi iz okvira administrativnih granica grada i kao takav predstavlja osnovicu za analizu i procjenu snage utjecaja gospodarskih silnica iz prostora Splita prema njegovom uem (metropolitanskom) i irem (regionalnom upanijskom) okruenju i obratno. Tako protumaen, iri prostorni obuhvat razvoj Splita promatra na nain da izlazi iz okvira administrativnih granica Grada, odnosno definira se razvojni koncept metropolitanizacije Splita i njegove okolice. Analize su pokazale da se Split u ovom trenutku nalazi pred znaajnim pragom ogranienja koji se posebno manifestira u vidu prostornih ogranienja za njegovo irenje te u deformaciji urbane i gospodarske strukture. Politika metropolitanizacije tretira se politikom otvorenog razvoja i suradnje. Razmjetanjem gospodarskih djelatnosti u irem, metropolitanskom podruju racionalizira se

4

koritenje prostora i smanjuju radne migracije na minimum. Gradovi i naselja u podruju trebaju sudjelovati u disperziji funkcija ime se poveava njihova uloga i skrauje prostor za zadovoljavanje potreba stanovnika za odreenim funkcijama i uslugama koje su danas dominantno koncentrirane (gotovo 75%) u Splitu. Metropolitansko podruje sadri nekoliko vanih integrativnih funkcija, funkcija koje su zajednike za sve lanove tog sustava kao to su: infrastruktura, komunalni sustav, gospodarske zone, ekologija i zatita prirodnih resursa, luke i kolodvori, urbani standardi i drugo. Polazei od injenice da se dosadanji razvoj u tim podrujima odvijao uglavnom spontano, a u nekim i stihijski logino je traiti ustrojavanje sustava upravljanja koji usmjerava i kontrolira te i takve razvojne procese. Kao temeljna naela upravljanja metropolitanskim podrujem istie se to da je metropolitansko podruje urbani, a ne administrativni sustav, da je odnos meu gradovima i naseljima u tom sustavu partnerski odnos, da se lanice sustava meusobno povezuju na interesnoj osnovi, da je upravljaki sustav otvoren i prilagodljiv sustav, te da predmet upravljanja dogovaraju lanice sustava ili dio lanica sustava, ako je to parcijalni interes. 3. Nova razvojna paradigma pretpostavlja uspostavu bolje organiziranog i uinkovitijeg mehanizma upravljanja gospodarstvom temeljenog na provedbi horizontalnih mjera gospodarske politike. Temelj razvojnog zaokreta je lokalna razvojna inicijativa i naputanje politike traenja egzogenih rjeenja. Osnait e se razvojna funkcija Grada. Posebna panja usmjerava se prema poveanju uinkovitosti lokalne administracije, sreivanju vlasnikih odnosa, voenju uinkovitije prostorne politike, te stvaranju svih drugih preduvjeta za brzu i efikasnu realizaciju razvojnih programa i projekata. Usvajaju se vii i zahtjevniji kriteriji kadrovske selekcije, osobito u sferi managementa. Upravo iz tih razloga, definiranje smjernica, mjera i aktivnosti za provedbu strategije gospodarskog razvoja Grada predloene u ovom dokumentu, zapoinje s identificiranjem uloge samog Grada, odnosno gradske uprave u tom i takvom procesu. Iako se Grad javlja primarno u funkciji katalizatora razvojnih procesa, a manje kao izravni sudionik, njegova uloga je iznimno znaajna. U tom smislu, od posebnog je znaenja:

Sudjelovanja Grada u razvojnim aktivnostima pretpostavlja reorganizaciju gradske uprave na principima reinenjeringa. Krajnji cilj je postizanje funkcionalnog i efikasnog ustroja, temeljenog na projektnoj organizaciji, s visoko-standardiziranim upravno-pravnim poslovima te sa snanim sustavom horizontalne i vertikalne koordinacije u procesu donoenja odluka. Gradska uprava treba postati efikasna u obavljanju svojih administrativno-upravnih funkcija, ali i poduzetnika u poticanju i potpomaganju gospodarskog razvitka. Grad mora preuzeti inicijativu u predlaganju, osmiljavanju i provedbi razvojnih projekata. U podruju upravljanja gradskim proraunom treba razvijati kvalitetan, transparentan i pravodoban sustav praenja i izvjetavanja o svim aspektima gradskih financija. Dodatne izvore financiranja kapitalnih ulaganja treba traiti u veoj uinkovitosti naplate neporeznih prihoda te, s tim u vezi, u veoj uinkovitosti sustava upravljanja gradskom imovinom. Trai se uspostava jedinstvene i cjelovite evidencije gradske imovine te objedinjavanje sustava upravljanja gradskim resursima sve do mogueg utemeljenja posebnog trgovakog drutva u vlasnitvu Grada koje bi preuzelo upravljanje ukupnim portfeljom gradske imovine. Preporua se uspostava sustava upravljanja gradskim investicijama koji e omoguiti sustavno, uinkovito i racionalno koritenje proraunskih sredstava u tom segmentu. To, izmeu ostalog, podrazumijeva rangiranje i selektiranje projekata prema prioritetu. Suvremeni trendovi razvoja u podruju komunalnog gospodarstva nalau trino, tehnikotehnoloko, kadrovsko-organizacijsko kao i mogue vlasniko restrukturiranje komunalnih poduzea, a sve u cilju poveanja uinkovitosti njihovog poslovanja i poboljanja kvalitete usluga potujui naela tedljivosti, ekonominosti i svrsishodnosti. Kao logian pravac budueg razvoja komunalnog gospodarstva Grada namee se potreba stvaranja ambijenta konkurentskog natjecanja javnog i privatnog sektora, a na dobrobit graana.

Potencirajui ulogu lokalne samouprave u gospodarskom razvoju, od nje se zahtjeva kontinuirano praenje gospodarskih aktivnosti na vlastitom prostoru te poduzimanje akcija usmjerenih na stvaranje, odravanje i kvalitativno poboljanje okruenja u kojemu poduzetnitvo vidi svoju priliku za razvitak i prosperitet. Takvo okruenje naziva se dobrom poslovnom klimom. Od lokalne samouprave oekuje se, takoer, poticaj za optimalno koritenje razvojnih resursa: fizikih, financijskih, ljudskih i

5

drugih. Oekuje se i prilagoavanje institucionalnog okvira, usklaivanje prostornih uvjeta s razvojnim potrebama, i druge akcije koje potiu pozitivne promjene u poslovnom okruenju. 4. Angairanje gradske uprave u podruju unaprjeivanja poslovne klime i razvoja poduzetnitva zahtjeva suradnju i partnerstvo s institucijama sredinje drave, financijskim institucijama, Sveuilitem i drugim zainteresiranim subjektima koji ine tzv. podravajuu infrastrukturu poduzetnitva. Konani cilj je uspostava mree institucija koja e promovirati nove ideje, projekte i ljude, koje e nuditi odgovarajue informacije za potencijalne poduzetnike i investitore, koje e poticati istraivake projekte, te razvijati poduzetniki duh na prostoru svog djelovanja. Posebno je vano djelovanje u razvoju ljudskih resursa kroz programe edukacije i treninga, strunog osposobljavanja i prekvalifikacije. U tom segmentu oekuje se i restrukturiranje postojeeg sustava srednjeg i visokog obrazovanja, usklaivanje ponude i potranje za radom ve u fazi obrazovanja, poticanje cjeloivotnog uenja, i slino. Predloena nova organizacijska struktura predvia osnivanje niza potpornih institucija na razini Grada i regije, poevi od razvojne agencije, tehnolokih parkova, poslovnih zona i inkubatora, jedinstvenog informacijskog centra po naelu one stop shop, pa do cehovskog, interesnog udruivanja poduzetnika i obrtnika. Poseban naglasak dan je na stvaranje proizvodno-uslunih sustava po konceptu vertikalnih i horizontalnih grozdova (clustera) to je via i zahtjevnija faza u organiziranju i povezivanju poduzetnika. Na prostoru Splita i irem regionalnom podruju predlae se organiziranje brodograevnog i clustera u turizmu kako bi se unaprijedila konkurentnost ovih dvaju, za Split iznimno vanih gospodarskih sektora. 5. U uvjetima trinog ponaanja gospodarstvo Splita doivjet e bitne strukturne promjene. U tom smislu sve vee znaenje imat e tehnika paradigma, odnosno tehnoloki napredak koji e presudno utjecati na restrukturiranje gradskog gospodarstva. Industrija nee vie biti okosnica masovnog zapoljavanja. Razvoj tzv. nove industrije osigurat e dugoronu stabilnost gospodarstva Grada, a nove mogunosti otvaraju se sve vie u tercijarnom i kvartarnom sektoru. Posebna panja posvetit e se potpori razvoja turizma na konceptu urbanog turizma mediteranskog stila, a kao jedan od najvanijih preduvjeta za budui razvoj akcentira se unaprjeenje integriranog prometnog sustava Grada, te prilagodba prometne, osobito cestovne i luke infrastrukture novim uvjetima. Ovi trendovi postaju dugorono, a moe se rei i ciljano strateko usmjerenje Grada. Kao strateki gospodarski sektori u studiji su izdvojeni (nova) industrija, turizam i promet. 6. Uspostava nove industrijske strukture u gospodarstvu Splita pretpostavka je odranja stabilnosti ukupnog gospodarstva. Procesi reindustrijalizacije i osnivanja posve nove industrijske proizvodnje temeljiti e se na prodorima novih tehnologija i inovacija koje dramatino mijenjaju gospodarstvenu, a posebno industrijsku strukturu te poveavaju dodanu vrijednost u tom sektoru. Nova industrija mora biti u veoj mjeri izvozno orijentirana, a to pretpostavlja jaanje njene konkurentnosti u svim segmentima. Vano je naglasiti da izbor industrija u smislu prioriteta nije presudan. To iskustvo zagovara naputanje sektorskih i primjenu horizontalnih mjera industrijske politike, koje jednakomjerno (bez diskriminacije i povlatenja) osiguravaju jednako konkurentsko okruenje za sve tvrtke i ija e uinkovitost ovisiti od sposobnosti internih snaga u poduzeu da iskoriste jednake uvjete za sve. Ipak, moe se rei da potporu zasluuju postojee industrije u splitskom bazenu kao to su brodogradnja, metalopreraivaka industrija i strojogradnja, industrija graevinskog materijala, prehrambena industrija s osloncem na sirovinsku osnovicu zdrave hrane, proizvodnja odjee, galanterije i obue, te izdavaka i tiskarska djelatnost, sve uz pretpostavku njihove prilagodbe novim trinim uvjetima obiljeenim snanom konkurencijom. Posebnu vanost imaju programi transformacije klasine industrije u industriju: mikroelektronike, raunala i upravljakih sustava, robota, mehanotronskih komponenti i softverskih proizvoda; programi primjene novih tehnologija, novih materijala, fotonike, tehnike mikrosustava, biotehnologije, molekularne elektronike, nanotehnologije, itd. Nositelji industrijskog e razvitka i dalje biti i mala i srednja i velika poduzea, zbog ega je strategijski presudno poticanje razvitka njihova dinamiki optimalnog odnosa i prostornog rasporeda. Oekivanja za budunost vezuju se uz angairanje graevinskih kapaciteta na poslovima izgradnje prometne i komunalne infrastrukture, te stambene izgradnje i izgradnje turistikih objekata. U organizacijskom smislu, treba sauvati i razvijati preostale krupnije graevinske kapacitete kao oslonac za specifine, velike graditeljske zahvate (luke, mostovi, tuneli, veliki inenjerski objekti i sl.)

6

te paralelno stvarati vei broj manjih poslovnih nukleusa koji e se organizirati u vee cjeline ovisno o zahtjevima konkretnih poslovnih poduhvata. Posebno vaan zadatak je povratak splitskih graevinara na inozemna trita. Potrebno je razvijati industriju graevinskih konstrukcija koja e omoguiti jeftiniju izgradnju, na bazi lakih panelnih sustava, to sa sobom nosi niz drugih fundamentalnih promjena od filozofije graenja do razvoja tehnologija koje vode rauna o zatiti okolia. 7. Temeljni cilj budueg razvoja turizma u Splitu vezuje se za realizaciju turistikog proizvoda koji e optimalno iskoristiti turistiku osnovu Splita, njegov geoprometni poloaj, turistiku tradiciju i turistiku suprastrukturu. Osnovni koncept razvoja turizma definiran je kao urbani turizam mediteranskog grada. Provedba ovog koncepta pretpostavlja niz radikalnih zahvata u svim segmentima strukture turistikog sektora. Prvi nuan korak je uspostava novih organizacijskih struktura i upravljakih modela u turizmu, odnosno vre povezivanje subjekata direktno i indirektno involviranih u turizam Grada radi razvijanja i provedbe stratekih razvojnih programa i jaanja sinergijskih efekata na razini sustava. Bitna pretpostavka je podizanje razine ope i specijalistike educiranosti svih sudionika turistike djelatnosti te razvijanje vlastitog know-how-a u turizmu. Drugi korak je poboljanje stanja smjetajne i ostale pratee infrastrukture te postizanje njihovog optmialnog prostornog razmjetaja. To podrazumjeva rekonstrukciju i izgradnju novih smjetajnih kapaciteta (9.000-12.000 kreveta u iduih 10-15 godina) i potrebne pratee infrastrukture, izgradnju novih kapaciteta nautikog turizma, ureenje i organizirano upravljanje plaama, te druge, specifine zahvate u funkciji poboljanja turistike infrastrukture. Trei zahvat vezuje se uz razvijanje novih turistikih proizvoda koji e osigurati provedbu koncepta cjelogodinjeg poslovanja u turizmu Grada. S obzirom na resurse, tradiciju i druge specifinosti Splita poseban naglasak je na razvoju sportskog, kulturnog i kongresnog turizma. Isto tako, budui razvoj oslanja se na intenzivnije i organiziranije koritenje atrakcija koje posjeduje neposredno splitsko okruenje, osobito otoci i zagora, a ve danas Split postaje redovita postaja sve veeg broja brodova na krstarenju (cruisera). U funkciji prethodnog predlau se i programi podizanja kvalitete uslunog i trgovakog sektora, razvijanje regionalnih atrakcija, kao i razvijanje dodatnih turistikih sadraja to bi u konanici moralo voditi ka poveanju dodane vrijednosti koja se ostvaruje u i od turistike djelatnosti. 8. Prometna je djelatnost integralni dio nacionalnog gospodarstva pa se njezin razvitak ne moe sagledavati, a niti ostvarivati izvan konteksta ukupne nacionalne gospodarstvene i prometne strategije i politike. Posebno znaenje za Hrvatsku, a osobito za Split i njegovo okruenje, ima autocesta Zagreb-Split-Dubrovnik te budua jadransko-jonska autocesta Trst-Rijeka-Zadar-Sibenik-SplitDubrovnik. Strateki je interes Splita i cijele upanije, takoer, optimalno povezivanje cestovnim i eljeznikim prometom s gravitirajuim prostorom Bosne i Hercegovine. Trei, strateki znaajan, prometni razvojni interes vezuje se uz cjelovita i trajna rjeenja optimalnog duobalnog pomorskog povezivanja kao i povezivanja Splita s otocima. Izgradnjom autoceste Split-Zagreb i dalje prema srednjoj i zapadnoj Europi otvaraju se izvanredne mogunosti za rast meunarodnog pomorskog prometa koji bi se odvijao preko splitskih luka. U tom smislu nuna je promptna reakcija usmjerena na projekciju oekivanih promjena meunarodnih prometnih koridora te na prilagodbu splitske luke i lokalne, spojne cestovne infrastrukture tim i takvim promjenama. Konkretni lokalni razvojni programi i prioriteti vezuju se uz projektiranje i izgradnju optimalnog broja spojnica na autocestu te splitsku aglomeracijsku poveznicu vor Prgomet- Plano Solin obilaznicom Stobre Omi, zatim uz cjelovito prometno i gospodarstveno rjeenje Gradske luke Split i komplementarne trajektne luke (Stinice, Sjeverna luka), uz uspostavu prometnog vora Kopilica (autobusni i eljezniki kolodvor), uz rjeavanje prometa u mirovanju, obnovu i modernizaciju javnog gradskog prijevoza, itd. 9. Kao jedna od temeljnih pretpostavki za razvitak stratekih sektora i gospodarstva u cjelini istie se jaanje tehnolokog razvoja i snage intelektualnog kapitala. Tehnoloki razvoj, kao najvaniji imbenik i bitan preduvjet opeg razvitka, pretpostavlja razvitak i primjenu novih tehnologija i namee potrebu za restrukturiranjem postojeih, kao i projektiranjem novih proizvodnih i uslunih kapaciteta na novim postavkama. Stoga je temeljni cilj organizirano stvaranje i razvoj novih tehnologija i znanja te njihovo izravno prenoenje u gospodarstvo grada, a znanstvenoistraivake i obrazovne institucije, uz nunu prilagodbu, moraju postati kljuni nositelji tog i takvog tehniko-tehnolokog i znanstvenog

7

razvoja. Povezivanje znanosti i gospodarstva pretpostavlja i druga, nova institucionalna i organizacijska rjeenja kao to su tehnoloki centri i parkovi, tehnoloko-inovacijski centri, centri za transfer tehnologija, instituti, i slino. 10. Prostorna politika u navednom razdoblju mora omoguiti provedbu strategije gospodarskog razvoja te osigurati unaprjeenje stanja u prostoru, odnosno racionalno koritenje prostora u skladu s kriterijem odrivosti. Zadatak je novih dokumenata prostornog ureenja, kao iznimno vanog instrumenta prostorne politike, da razgranie teritorijalna podruja, osiguraju nuni red u koritenju prostornih resursa, te osiguraju dovoljno kvalitetnih prostora za gospodarske sadraje kao osnovice za kontinuiranu reprodukciju i ukupni razvitak Grada. S obzirom na dosadanja, uglavnom loa iskustva, naglasak se mora dati na uinkovitost provedbe zacrtane prostorne politike. Jedan od temeljnih preduvjeta jeste postojanje jasne politike volje, a egzogeni imbenici identificiraju se s reformom sustava prostornog ureenja te postojanjem realnih, provedivih instrumenata prostorne politike. Predlau se novi instrumenti prostorne politike posebno znaajni za Split, kao to su urbana komasacija u funkciji realizacije prostora javnog interesa i osobito njegove fizike reprodukcije, te porez na nekretnine (property tax), osobito na neizgraeno gradevinsko zemljite ime bi se potaklo njegovo efikasnije koritenje i bre privoenje svrsi. Kvalitativni pomak u prostoru Grada moe se osigurati urbanom obnovom zaputenih, neracionalno koritenih i nekoritenih prostora kao i temeljitom urbanom rekonstrukcijom pojedinih djelova Grada. Da bi se osigurala zatita javnog interesa, odnosno kroz participaciju Grada u raspodjeli novostvorene vrijednosti osigurala sustavna izgradnja i ureenje javnih objekata i povrina nuno je definirati i aktivirati jo jedan instrument prostorne politike. Radi se o konceptu velikih prostorno-razvojnih ili tzv. gradskih projekata koji se realiziraju kroz partnerstvo javnog (lokalne samouprave) i privatnog (vlasnici zemljita i poduzetnici) sektora. Temeljem do sada provedenih analiza, ekspertiza i irih rasprava definirano je jedanaest gradskih projekata koji su u ovoj studiji samo pobrojani, ostavljajui prostor za irenje liste i preciznije odreenje svakog od ponuenih projekata. Uz izrazito razvojnu usmjerenost, ovaj urbanistiki instrument posebno naglaava i proces provedbe te stoga zahtjeva institucionalnu osposobljenost za njegovo praenje i provedbu. Prihvaanje ovakvog instrumenta postavlja gradskoj upravi nove zahtjeve u smislu organizacije odgovarajuih slubi i agencija te sustavan marketinki nastup u promociji investicijskih mogunosti na prostoru Grada. 11. Upravljanje gospodarskim i ukupnim razvojem Grada Splita sloeni je mehanizam koji trai da se u okviru postojee upravne strukture uspostave aktivni segmenti upravljanja ili upravljake funkcije kao to su planiranje, organiziranje, voenje, monitoring i kontrola, i to putem sasvim konkretnih institucija koje, ili ve samom konstitucijom Grada postoje, ili ih tek treba organizirati, te putem prava i nadlenosti, odnosno, koritenjem instrumenata koji iz tih prava i nadlenosti proizlaze. ak i kada postoje konkretne institucije moe se dogoditi da ne postoji duh upravljanja, da ne postoji kontrola i aktivni odnos prema rezultatu. Stoga, treba poraditi i na uspostavi upravljake filozofije, na svijesti da upravljaka institucija nije dovrena inom ukljuivanja u upravljaki ustroj organa lokalne uprave, ve da su i mnoge druge institucije (znanstvene, na primjer), svaka sa svojom ulogom dio upravljake matrice lokalnoga podruja. Studija Osnove gospodarskog razvitka grada Splita u sredite upravljake matrice postavlja Razvojnu agenciju, jedan od najvanijih punktova u posve novoj i razgranatoj organizacijskoj strukturi sustava potpore poduzetnitvu i razvoju uope, a sve kako bi se realizirala nova razvojna paradigma Splita primjerena prvim desetljeima novog milenija.

8

1.

POLAZITA

1.1. Poloaj, znaaj i posebnosti podruja grada u odnosu na prostor i sustave upanije i DraveSplitsko-dalmatinska upanija ije je administrativno sredite Grad Split smjestila se na sredinjem dijelu Jadranske obale i po veliini najvea je od dvadeset i jedne upanije u Hrvatskoj. Podruje upanije prostire se na oko 14.000 km2 povrine, od ega na povrinu mora otpada oko 9.470 km2, a na povrinu kopna 4.536 km2. Grad Split povrine oko 80,0 km2 je prije gotovo dva milenija nastao na obalnoj crti koja razdvaja more od kontinenta, na geoprometno najpovoljnijem mjestu gdje se moru moe prii iz relativno dubokog zalea. Pruanje planinskih lanaca paralelno s obalom oteava povezivanje ovog podruja s kontinentalnim prostorima. Grad Split, poloajno i funkcijski, potrebno je sagledavati: kao jedno od 4 temeljna razvojna sredita Republike Hrvatske, s gradovima Rijekom i Osijekom tvori niz velikih gradova koji, uz nacionalno sredite, grad Zagreb, predstavljaju sredita razvoja pojedinih prostornih cjelina Republike (Megaregija Jadranske Hrvatske centralna Dalmatinska makroregija s arhipelagom). kao vano regionalno sredite i administrativno sredite upanije splitsko-dalmatinske na koje se vezuje i naslanja velik broj stanovnika (467.899 stanovnika 2001. godine) i gospodarstva regije. Kao drugi grad po veliini u Republici Hrvatskoj (188.694 stanovnika 2001. godine) ima veliko utjecajno podruje koje se prostire na kopnu (zalee i dijelovi Republike Bosne i Hercegovine), obali (metropolitansko podruje od Trogira do Omia) i moru (srednjodalmatinski otoci). Kao upanijsko sredite karakterizira ga izrazita koncentracija raznovrsnih funkcija u rasponu od stanovanja do gospodarskih i drutvenih djelatnosti sa izraenom slojevitou znaenja funkcija i to u rasponu od gradskih, metropolskih do dravnih. kao sredite konurbacijskog prostora iji kruni (gravitirajui) prostor predstavlja potencijalno arite razvitka (radijus utjecaja od 10 km) smjeten u sreditu afirmirane litoralne osovine urbanizacije (od Trogira do Omia). kao urbani prostor; grad s vlastitim urbanim identitetom, posebno vezanim za more, kojim se razlikuje od drugih urbanih sredita. Urbane vrijednosti prostora temelje se prije svega na postojanju i vrijednostima povijesne i kulturne batine. Milenijski, uglavnom neprekinuti urbani razvoj ostavio je u prostoru bogate i slojevite tragove. Osim povijesne jezgre Splita (pod zatitom UNESCO-a), pukih predgraa, ruralnih jezgri Kamena, Stobrea i rnovnice, tu su pojedinani objekti meu kojima posebno treba naglasiti marjanske crkvice, kao i crkvice i kapele u Splitskom polju koje tvore posebnu simboliku mreu u pejzau. U polju i prigradskim dijelovima postoje i tragovi rimskog agera, putovi to slijede centurijaciju. Gospodarsko zaostajanje, posebno u XIX. stoljeu, razlog je da u gradu nema znaajnije cjeline iz tog razdoblja, ali ima pojedinanih objekata. Kada je izmeu dva rata grad postao upravni centar i glavna pomorska luka nastale su neke vrijedne urbane cjeline, poput Bavica, dijela Meja, blokovske izgradnje u Spinutu i na Manuu. I u razdoblju poslijeratne izgradnje, koja je esto i opravdano kritizirana, realizirani su neki pojedinani zahvati i cjeline iju kvalitetu, a posebno potencijale, ne bi trebalo zanemariti (potezi Gundulieve i Mauranievog etalita, te Split 3 u nekim dijelovima i znaajkama). Svojom razinom funkcijskog razvoja, veliinom i gravitacijskim podrujem, problemi i potrebe grada Splita slini su onima koje imaju ostala temeljna razvojna sredita Drave. Ono po emu se Grad Split izdvaja, odnosi se na: Stupanj koncentracije funkcija dravnog znaaja putnika i teretna luka od dravnog znaaja, turistiki centar od dravnog znaaja (A razred prema Strategiji prostornog ureenja RH), centar nautikog turizma dravnog znaaja, planirana brza prometnica (obilaznica), eljeznika pruga od dravnog znaaja ije je odredite sam centar grada. Povrinu grada i raspoloivog prostora u njegovim administrativno-teritorijalnim granicama koji predstavljaju ograniavajui razvojni faktor. Proces transformacije dosadanje okosnice razvoja (proizile iz industrijske koncepcije razvoja) ka dominirajuem tercijarnom i kvartarnom sektoru.

9

Potekou izgradnje prepoznatljivog identiteta grada kao rezultata specifinog kulturnosociolokog procesa s kontinuitetom trajanja. Fenomen mediteranske ivosti grada koja nije u korelaciji sa stvarnom gospodarskom moi Grada i njegovog okruja. Taj fenomen mediteranske ivosti Splita nije u dosadanjim razdobljima bio usmjeravan ka opem cilju ureenja optimalne i poeljne prostorne strukture. Spontanost se nametala kao pravilo, pri emu je posluila i prostorno planska dokumentacija kojom se nije pratilo i adekvatno reagiralo na recentna zbivanja (prijelaz na trnu ekonomiju, demokratizacija, decentralizacija) i znaajna drutvena dogaanja u Republici Hrvatskoj. Izuzetno brz porast broja stanovnika u Gradu Splitu nakon Drugog svjetskog rata a do poetka osamdesetih godina. Podruje koje danas smatramo gradskim ima gotovo etiri puta vie stanovnika nego to je Split imao neposredno poslije Drugog svjetskog rata. Naglo izrastanje Splita iz malog i sporednog u vano gospodarsko, prometno i upravno sredite smatralo se i u irim okvirima svojevrsnim urbanim fenomenom. Bio je to poticaj znanstvenicima za istraivanje osnove na kojoj poiva snaga tih promjena, kao i posljedica takvog razvoja. Njegov prostorni razvoj koji je u posljednjih 50 godina obiljeen strukturalnim i funkcionalnim konfliktima. Prostor grada je u proteklom razdoblju sustavno obezvrjeivan urbanim razvojem utemeljenom na drutveno strogo kontroliranom industrijskom zauzimanju prostora, a potom od osamdesetih uglavnom privatnom i nekontroliranom urbanizacijom. Rezultat obaju razdoblja je nesreen i nedovren prostor i neravnotea izmeu rasta stanovnitva i stambene izgradnje s jedne te ekonomskog i socijalnog razvoja kao i zatite okolia s druge strane. Dosadanje koncepte i modele razvoja Splita (manje planski a vie stihijski) koji su raunali sa Splitom kao zatvorenim gradom, tj. gradom u ijem su se uem podruju zadravale i nagomilavale sve funkcije sredita makroregije (uprava, sudstvo, zdravstvo, znanstvene institucije i dr.), a osobito svi industrijski i drugi vaniji gospodarski sadraji, stanovanje, drutveni i kulturni sadraji. U odnosu na uu i iru regiju Split se ponaao monocentriki, sva ozbiljna ponuda radnih mjesta i kakav-takav komunalni standard i drutveni uvjeti ivota postojali su samo na njegovom uem podruju, to je dovodilo do depopulacije velikih dijelova ireg urbanog i regionalnog podruja. Taj model razvoja je rezultirao dislociranjem u ire gradsko podruje dijela uglavnom gospodarski manje atraktivnih i ekoloki neprihvatljivih sadraja te irenjem stihijske i neplanske izgradnju. Na taj nain devastirani su sam grad i njegova ua i ira okolica te se naglo gube prostorni resursi, to predstavlja viestruke smetnje u razvoju grada. Zbog slabe valorizacije povoljnog geografskog smjetaja, unato poloaju i prirodnim mogunostima nije se razvila refrakcijska toka koja bi ukljuivala ravnomjerno razvijene sve vidove prometa. U novije vrijeme raste znaaj putnike pomorske i zrane luke, dijelom i kao rezultat bitno poboljanog kopnenog prometa (nova autocesta). Danas se Grad nalazi na svojevrsnom pragu razvoja tj. pred definiranjem nove urbane strategije kao sastavnim dijelom cjelovite razvojne strategije. ini se da konano sazrijeva shvaanje da sloeni gradski organizam ne moe vie normalno ivjeti i razvijati bez odgovarajue brige koja ne moe biti povremena i parcijalna ve stalna i sveobuhvatna.

1.1.1.Osnovni podaci o stanju u prostoru 1.1.1.1. Administrativni ustroj Grad Split, pribline veliine 79,38 km2 i 188.694 stanovnika u 2001. godini teritorijalno obuhvaa osam naselja od kojih po veliini teritorija od oko 26,9 km2 i po broju stanovnika (175.140 u 2001. godini) dominira gradsko naselje Split. Naselja u obuhvatu prostornog plana ureenja su Slatine, Split, Stobre, Kamen, rnovnica, Gornje Sitno, Donje Sitno i Srinjine. Unutar gradskog naselja Split organizirano je 27 gradskih kotara, a preostalih sedam naselja imaju mjesne odbore kao organizirane oblike mjesne samouprave. Gradski prostor je nadalje organiziran u sedam katastarskih opina na nain da sva naselja ujedno ine katastarsku opinu, osim naselja Sitno Donje i Sitno Gornje koja ine jednu katastarsku opinu.

10

1.1.1.2. Osnovni podaci o stanju u prostoru Tablica 2. Povrina, broj stanovnika i gustoa naseljenosti po naseljima grada SplitaNaselja Donje Sitno Gornje Sitno Kamen Slatine Split Srinjine Stobre rnovnica Ukupno Split Povrina km2 1.891 % 23,8 Stanovnici popis 1981. popis 1991. popis 2001. broj % broj % broj % 298 0,2 300 0,1 314 0,2 1.117 0,6 297 0,1 346 0,2 675 0,4 1.462 0,7 2.184 1,2 645 0,3 798 0,5 995 0,5 169.322 96,0 189.388 94,5 175.140 92,8 951 0,5 1.232 0,6 1.354 0,7 2.158 1,2 4.708 2,4 5.837 3,1 1.155 0,7 2.274 1,1 2.524 1,3 176.321 100,0 200.459 100,0 188.694 100,0 Gustoa naselj. 2001. godine (st./km2) 0,3 7,8 0,9 79,1 1,2 28,6 2,2 23,8

280 3,5 1.051 13,2 2.212 27,9 1.153 14,5 204 2,6 1.147 14,5 7.938 100,0

Izvor: Dravni zavod za statistiku, popisi stanovnitva 1981., 1991. i 2001. godine

Tablica 3. Broj kuanstava i stanova po naseljima grada SplitaNaselja Donje Sitno Gornje Sitno Kamen Slatine Split Srinjine Stobre rnovnica naknadno Ukupno Split popis 1981. broj 80 301 166 214 53.368 235 537 313 55.214 Kuanstva popis 1991. broj 84 80 373 281 58.763 313 1.291 640 61.825 popis 2001. broj 96 102 573 378 56.607 343 1.521 732 60.352 Stanovi popis 1991. popis 2001. broj % broj % 82 0,1 99 0,2 83 0,1 100 0,2 408 0,7 573 0,9 342 0,6 475 0,7 56.620 94,4 59.870 92,7 285 0,5 345 0,5 1.508 2,5 1.798 2,8 650 1,1 713 1,1 583 0,9 59.978 100,0 64.556 100,0

Izvor: Dravni zavod za statistiku, popisi stanovnitva 1981., 1991. i 2001. godine

1.1.2.Prostorno razvojne i resursne znaajke 1.1.2.1. Prirodna osnova Poloaj i prirodne osobitosti Poloaj grada gotovo u sreditu istono jadranske obale istovremeno je osnovno obiljeje i vrijednost kako geografskog poloaja tako i smjetaja. Grad je prije gotovo dva milenija nastao upravo na toj obalnoj crti koja razdvaja more od kontinenta, i to na mjestu gdje se moru moe prii iz relativno dubokog zalea. Ovaj geografski poloaj i smjetaj bili su podloga gospodarskog razvoja grada od srednjeg vijeka pa sve do poetka industrijskog razdoblja, koje ovdje stie sredinom XIX. stoljea. Tada naime, umjesto brodskog i karavanskog prometa postaju vane kvalitetne ceste, pa zatim i eljeznica. Tako se unato poloaju i prirodnim mogunostima znaajna refrakcijska toka se razvija izgradnjom nove autoceste. U novije vrijeme Split je sve znaajnija putnika pomorska i zrana luka. Osim geografskog poloaja i smjetaja ovaj prostor odlikuju povoljne klimatske osobine, relativno velika koliina kvalitetnog poljoprivrednog zemljita te poumljene padine priobalnih planina koji ga zaklanjaju od kontinentalnih utjecaja, zatim kratke, ali vodom bogate rijeke Jadro i rnovnica. Posebne prirodne vrijednosti grada su Marjan (ujedno i kulturna vrijednost) te planinski masiv Mosora i peruna kao i otok iovo. Tu su zatim vrijedni dijelovi obale, umarci, istaknute stijene,... Sve ove vrijednosti treba maksimalno zatititi a ujedno i koristiti, to se posebno odnosi na more, kao temeljni prirodni resurs grada. Marjan je najvaniji prirodni akcent koji svojim gustim umskim pokrovom, zajedno s kompleksima na padinama Mosora i Peruna ini osnovu zelenog pravca grada.

11

Klimatske znaajke Split je izloen tipinoj sredozemnoj klimi s izrazito suhim i toplim ljetima i blagim zimama. Prosjena godinja temperatura zraka iznosi oko 16C, dok je prosjena temperatura najtoplijeg mjeseca srpnja oko 26C, a najhladnijega sijenja oko 8C. Prosjena godinja koliina padalina iznosi oko 800 mm s maksimumom u studenom od oko 1000 mm i minimumom u srpnju od svega 30 mm. Grad je ljeti izloen blagom utjecaju maestrala, a zimi utjecaju bure i juga koji u ekstremnim situacijama znaju oteati brodski promet ka srednjodalmatinskim otocima. Vegetacijska obiljeja Podruje grada Splita po svojim floristikim obiljejima nalazi se u mediteranskoj regiji. Obalni pojas s dijelom iova znatno se razlikuje, klimatski i floristiki, od podruja u unutranjosti masiva Mosor. Razlikujemo dvije vegetacijske zone: Eumediteransku vegetacijsku zonu vazdazelenih uma; Submediteransku vegetacijsku zonu termofilnih listopadnih uma. Povrine uma, kako po povrini tako i po stupnju degradacije, mijenjale su se tijekom vjekova. Na itavom primorskom dijelu postojali su povoljni uvjeti za razvoj poljoprivrede u odnosu na zagorski dio, gdje je poljoprivredna proizvodnja bila na drugom mjestu, poslije stoarstva, uglavnom, nomadskog tipa na prostranim povrinama ikara i kamenjara. Naputanjem poljoprivredne djelatnosti i migracije dolo je u primorskom dijelu do poveanja umskih povrina prirodnim putem na ranije obraivanim povrinama. Brojne terase, jo i sada dobro vidljive (iovo), svjedoe d a j e na tim mjestima bio razvijen uzgoj poljoprivrednih kultura, sada zamijenjen naseljenom prirodnom vegetacijom (bor, makija). U zagorskom dijelu karakteriziranom po ranije spomenutim listopadnim asocijacijama medunca, bijelog i crnog graba, umska vegetacija je predstavljena uglavnom niskim umama i ikarama raznih stupnjeva degradacije. Bolje sauvane ume ostale su samo na pojedinim lokalitetima, dok je vei dio pretvoren u kamenjare, krake panjake s oskudnom umskom vegetacijom. Razlog tom stanju treba traiti u prekomjernom i neplanskom iskoritavanju uma za potrebe stoarstva, u drvarenju i slino, to je potpomognuto nepovoljnim ekolokim prilikama, tako da dolazi do relativno brze degradacije vegetacije i tla. Meutim i ovdje, smanjenjem broja stoke, elektrifikacijom naselja i otvaranjem prometnica, pritisak na umske povrine radi ispae i drvarenja je osjetno smanjen, tako da su stvoreni uvjeti za progresivan razvoj umske vegetacije. ume alepskog bora nalaze se u eumediteranskoj zoni i razasute su po itavom podruju. Znaajne sastojine nalazimo na Marjanu, podruju rnovnice i sjevernim padinama iova. Potrebno je naglasili da su povrine pod alepskim borom znatno proirene zadnjih dvadeset godina. Razlog tome treba traiti u injenici da su mnoge, ranije obraivane povrine ve due vremena naputene, tako da je omogueno prirodno rasprostranjivanje bora sjemenom u vrlo povoljnim uvjetima. Sume crnog bora nalaze se u zoni submediteranskih uma, na padinama Mosora u k.o. Sitno, lokalitetima Ljuva i Maie. Od ukupne povrine visokih uma 1.402 ha na ume crnog bora otpada samo 23 ha. Te ume su nastale djelomino prirodnom regeneracijom autohtonih uma, a djelomino kao rezultat poumljavanja. Stanje tih sastojina je zadovoljavajue s aspekta zdravstvenog stanja i prirasta, te njihove zatitne i socijalne funkcije. Njihove povrine bi trebalo poveati. Makije i njihov degradacijski stadij garig zauzimaju velike povrine na otoku iovu. Privredni znaaj tih umskih povrina je veoma mali. Meutim, neosporna je vrijednost makije i gariga u zatiti tla od erozije, jer sklopljene makijske formacije sa zimzelenim liem odlino tite tlo od utjecaja oborina i vjetra. Iz makije se koristi ogrjevno drvo, kolje i plodovi, a osim toga njihov bujni zeleni pokrov valorizira lokalitete koji se koriste u turistike svrhe. Panjae i ikare rasprostiru se u veim i manjim povrinama na padinama Mosora. Kvaliteta im je razliita, od dobro uuvanih gajeva s lijepo razvijenim stabalcima, do jae degradiranih ikara. esto je vrlo teko postaviti granice izmeu panjae i ikare, no injenica je da je posljednjih dvadeset godina, uslijed smanjenja sjee i pritiska na ove umske povrine, dolo do progresivnih procesa. Sve panjae i ikare ovog podruja vegetacijski pripadaju zajednicama bijelog i crnog graba. Meutim, njihov je veliki znaaj u zatiti tla od erozije u ovom erodibilnom podruju.

12

Degradacijom naprijed navedenih oblika vegetacije dolo je do stvaranja goleti (kamenjare), kao zadnjeg stupnja devastacije vegetacije, obraslih posebnom panjakom vegetacijom. Na tim povrinama se rijetko susreu grmoliki elementi dendroflore kao to su crnika, medunac, bijeli grab, crni jasen itd. dok su obilnije zastupani polugrmovi smilja, kadulje, vriska, bjeluine, kao i itav niz drugih vrsta koje pripadaju u ljekovito i aromatsko bilje. Najvee povrine nalazimo na padinama Mosora, gdje su jae izraeni procesi degradacije tla i devastacije vegetacije potpomognuti nepovoljnim ekolokim prilikama. Sa umarskog stanovita te povrine u sadanjem stanju nemaju znaaja. One predstavljaju osnovu za intenzivan rad u budunosti, podizanjem novih uma. Sada slue za ispau i proizvodnju ljekovitog i aromatskog bilja. Meutim, mjestimino se na tim povrinama pojavljuju i grmljaci juniperusa koji ine progresivni proces na kamenjarama zbog ega su prikazane na karti stanja umskih povrina. Poljoprivredne povrine Na relativno malom prostoru oita je velika promjenjivost pedogenetskih imbenika, to ima za posljedicu veliku arolikost pedosfere. Sva ova tla su tijekom stoljea pod jakim antropogenim utjecajem, pa su u pravilu izmijenila svoje prirodne osobine. Tla se preteno nalaze pod voarskim, vinogradarskim, cvjearskim i povrtlarskim kulturama. Slatine Na dijelu iova koji je sastavni dio grada Splita, zapadno od Slatina nalazi se povrina od 32,5 ha zemljita koje je po svom bonitetu svrstano u treu bonitetnu klasu. Ova povrina je sjeveroistone ekspozicije i blago terasasta. Tlo je nastalo iz posmeene crvenice, skeletoidno je, srednje duboko i humozno. Analize uzoraka tla s ovog lokaliteta su pokazale da se sadraj ukupnih karbonata kree od 1-6%, a vrijednost pH je od 7 do 7,5 to znai da u pogledu kemijskih svojstava ovo tlo nema ogranienja za uzgoj poljoprivrednih kultura. Centralni dio ove najvrednije poljoprivredne povrine na ovom dijelu iova se koristi uglavnom za uzgoj vrtlarskih poljoprivrednih kultura tj. za proizvodnju sezonskog povra, dok se na rubnim dijelovima uzgaja maslina, smokva i bajam. Sjeveroistono od Arbanije i jugozapadno od ovog polja do sredine Supetarske uvale, u irem primorskom pojasu dominiraju vinogradi i maslinici na tlu etvrte bonitetne klase. Ostale poljoprivredne povrine na ovom podruju pripadaju petoj klasi na kojoj se uglavnom uzgaja maslina i zajedno s etvrtom klasom zauzimaju povrinu od 372 ha. Meje, Trstenik, njan, Duilovo Ove lokalitete prvenstveno zbog specifinog mikroklimata i mogunosti koritenja gradske infrastrukture, dri se meu najvrednijim poljoprivrednim povrinama na splitskom podruju. Stoga se ova tla koriste za najintenzivniju poljoprivrednu proizvodnju, u prvom redu stakleniku, proizvodnju povrtlarskih i cvjearskih kultura, te za proizvodnju ukrasnog bilja. Ova tla su veinom ilovasto do ilovasto-glinastog mehanikog sastava, alkalne reakcije sa visokim udjelom ukupnih karbonata i aktivnog vapna, te dobro opskrbljena biljnim hranjivima. Karepovac, Kamen, Kila, Stobre Na ovim lokalitetima prevladavaju tla druge bonitetne klase, teeg mehanikog sastava, sa dosta karbonata i aktivnog vapna. Po svojim pedolokim svojstvima mogu se usporediti s tlima njana i Meja, ali se razlikuju po mikroklimatu, pristupu i ekspoziciji. Od poljoprivrednih kultura prevladava uzgoj sezonskog povra i voa, a zastupljen je i uzgoj staklenikih kultura. Korenica, rnovnica, polje Blato Juno od naselja Korenice nalazi se polje Blato, ukupne povrine oko 364 ha. Ovo je polje jedna od vrijednijih cjelovitih poljoprivrednih povrina na podruju Splita. Tlo je humozno i dobro opskrbljeno biljnim hranivima. Ograniavajui imbenik u prvom redu je nerijeeni vodni reim tla, emu se moe pripisati to je ova povrina sauvana od devastacije i znaajnije izgradnje. Na ovom polju prevladava uzgoj sezonskog povra i voa, a u manjoj mjeri je takoer zastupljena staklenika proizvodnja povra i cvijea. Na ostalom podruju Korenice i rnovnice prevladavaju tla tree bonitetne klase, koja se uglavnom koriste za voarsku, vinogradarsku i povrtlarsku proizvodnju.

13

Srinjine, Sitno Donje i Sitno Gornje Na ovom podruju najvredniju povrinu predstavlja Srinjinsko polje, koje je uvrteno u drugu bonitetnu klasu. Ovdje prevladava uzgoj vinove loze, trenje, masline i povra. Ostatak poljoprivrednih povrina na ovom podruju preteno je etvrte i u manjoj mjeri tree bonitetne klase, gdje takoer prevladava uzgoj vinove loze, trenje i masline. Zahvaljujui blagoj mediteranskoj klimi koja vlada na podruju Splita i koja omoguava obino akumulativnu proizvodnju povra i uzgoj mediteranskih kultura, unato maloj proizvodnji i velikoj usitnjenosti posjeda postie se potrebna ekonominost ove proizvodnje. Razumljivo je da iz ovog razloga, jednako kao iz pejzanih, rekreativnih i ekolokih razloga punu panju treba posvetiti zatiti postojeih zemljinih resursa. Obalna zona i akvatorij Grad Split ima izuzetno atraktivan poloaj na Jadranskoj obali. Ue podruje grada Splita na splitskom poluotoku ima neto manje od 50 km razvijene obale a s obalom na otoku iovu, ukupna razvijena duina obale iznosi oko 66 km. Zemljopisni poloaj s ugodnom mediteranskom klimom te dugakom obalom upuuju na koritenje tog prostora za odmor, rekreaciju i sport. Vie od treine obale, uz odgovarajue ureenje, moe se na kvalitetan nain uklopiti u turistiku ponudu grada. Naglim razvojem grada, od poetka ezdesetih, a posebno sedamdesetih godina prolog stoljea, kakvoa navedenih resursa se ubrzano poela pogoravati. Postojala je opasnost da se oni u potpunosti trajno izgube. Posebno je bilo ugroeno priobalno more zbog optereenja otpadnom vodom iz kanalizacije. Ve dugo postoji tradicija koritenja ureenih plaa (ureenih gradskih kupalita), kao to je npr. kupalite Bavice, Firule ili Ovice na junoj strani poluotoka ili vie kupalita oko Marjana npr. Poljud, Bene, Kauni, Zvonac te kupalite i plae i otoku iovo. Obala na jugoistonom dijelu splitskog poluotoka dugo je bila netaknuta, gdje je bilo vie uvala ugodnih za kupanje (Trstenik, njan, Duilovo i cijeli potez do Stobrea). Naglim irenje grada prema istonom dijelu poluotoka pojaava se pritisak i na pripadajuu obalu. Osim potreba za rekreacijom i odmorom u priobalju se mora zadovoljiti i kvalitetan smjetaj domicilnih i prihvat gostujuih nautiara. U razvoj nautikih centara, marina i sportskih luica u skoroj budunosti e biti znatna ulaganja. Kako bi se i u tom segmentu postigao odgovarajui red (u prostoru) planiranje ovih sadraja je izuzetno vano. U sadanjem stanju u svim luicama oko poluotoka ima preko 3000 vezova u moru i oko 1000 suhih vezova. Splitski poluotok i dijelovi obale na njemu se prostorno nalazi u razliitim uvjetima vjetrovalne klime. Prilikom planiranja sadraja na obali o tim parametrima treba posebno voditi rauna. Priobalno podruje je naroito ekoloki osjetljivo, i optereeno je razliitim utjecajima s kopna i s mora. Ono je konani prijemnik svog zagaenja koje se generira u slivnom podruju. U svijetu, pa tako i kod nas, zbog te osjetljivosti, se donose sve stroi kriteriji za nove zahvate u tom prostoru. Zbog toga je vrlo vano utvrditi njegovu osjetljivost u odnosu na prirodne znaajke, ali i moguu namjenu. Sukladno zakonskoj regulativi za bilo kakav graditeljski zahvat obvezno je provoenje postupka procjene utjecaja na okolinu, radi ocjene posljedice takvog zahvata i propisivanja mjera zatite okolia. Zato je preporuljivo prije donoenja prijedloga dokumenta (prije javne rasprave) obaviti konzultacije sa strunjacima specijalistima, od biologa do tehnologa u graditeljstvu. Posebno treba voditi rauna o tome da je priobalje pomorsko dobro obuhvaeno posebnom zakonskom regulativom. U nadlenosti je drave i upanije pa kada grad provodi planske dokumente na priobalju potrebna je koordinacija i usklaivanje s tijelima upanije i drave. Prema Osnovnoj geolokoj karti (mjerilo 1:100.000, list Split) na cijelom Splitskom poluotoku prevladavaju fline naslage eocena i dijelom starijeg miocena. Djelomice se pojavljuju glaukonitni vapnenci donjeg i srednjeg eocena ili starije naslage foraminiferskih vapnenaca. U flinim sedimentima najee se javlja naizmjenino lapor sa slojevima pjeenjaka uz mjestiminu pojavu vapnenakih brea. Na dijelovima, naroito june obalne crte, ima i kvartarnih naslaga deluvija. U tektonskoj strukturi ima nekoliko rasjeda, naroito na Marjanu.

14

Sjeverni dio obale na poluotoku, uz sjevernu luku i brodogradilite te na poluotoku Lora, sastoji se izmjenino od flinih naslaga i vapnenaca. Obala je strma i veim dijelom vrlo brzo prelazi u duboko more. Poljudski zaljev ima obalu formiranu uglavnom u fliu i dijelom u kvartarnim naslagama. Sukladno tome je i morsko dno koje od obale postupno prelazi u duboko more. Uz samu obalu na veem dijelu more je plitko. Sjeverna strana je stjenovita obala. Obala oko Marjana uklapa se u geologiju cijelog brda. Sjeverna strana je stjenovita i blago je nagnuta, a sastoji se od vapnenaca, dok je juna strana neto sloenija, strma i terasasta, najvie u fliu s rezistentnim slojevima pjeenjaka i brea. Na kraim dijelovima obale su i vapnenake stijene. Posebno su istaknute ispod Sustipana. Obala na jugoistonom kraju poluotoka od gradske luke do Stobrea veim dijelom je u fliu. Neto vapnenaca i dosta slojeva pjeenjaka ima na puntama Bavica, Firula, ispod Katalinia briga i ispod starog dijela Stobrea. Obala u cjelini, na flinom dijelu izloena je abrazijskom djelovanju mora. Na velikom dijelu obale vidi se proces rastrobe lapora i raspadanje fline strukture. Lapor se raspada na sitna zrnca, a s vremenom i u sitnije estice (do gline). Proslojci pjeenjaka se rue u veim ili manjim blokovima te se mjestimino gomilaju na obalnoj crti. Rastroeni lapor more ispire i odnosi u veu dubinu. Uz blokove pjeenjaka na nekoliko mjesta nakupljao se i sitniji kameni materijal u obliku malih ljunanih plaa. Neto materijala donosilo je i nekoliko bujica, koje su sada uslijed izgradnje nestale. Sukladno geologiji na obalnoj crti je i geologija priobalnog morskog dna. injenica da se lapor raspada ukazuje na vrlo nestabilnu obalu koju je nuno zatititi od abrazije. Povrine od posebnog interesa za lov Na podruju grada Splita nalazi se dio dravnog lovita Mosor, dio upanijskog lovita iovo i dio upanijskog lovita Podmosorje za koja su izdane koncesije prava lova. Dravno lovite broj XVII/9 Mosor je ukupne veliine 11.268 ha (od ega se dio nalazi na podruju grada Splita). Lovnogospodarski kapaciteti divljai u lovitu propisni su Lovnogospodarskoj osnovi a za lovite je izdana koncesija prava lova na razdoblje od 30 godina. Dravno lovite obuhvaa najvie poloaje Mosora. umske povrine unutar ovog lovnog podruja ine uglavnom devastirani oblici zajednice hrasta medunca, bijelog i crnog graba. Devastirani stadiji imaju razliiti sklop, od potpunog do rijetkog, koji prelaze u neobraslo zemljite ili kamenjarske panjake. Raznolikost vegetacijskog pokrova na ovom podruju prua dobre uvjete za uzgoj divljai i za lovno gospodarstvo, a time i razvoj lovnog turizma. U lovitu prirodno obitava divlja svinja, divokoza, zec, jarebica kamenjarka (grivna), lisica, jazavac, kuna bjelica, puh o., lasica mala, tvor o., vrana siva, svraka, ojka, avka te sezonske vrste divljai ljuka (bena) i golub grivnja. Prema mogunosti stanita u ovom otvorenom lovitu se mogu uzgajati sljedee vrste: divokoza, muflon, divlja svinja, zec obini, jarebica kamenjarka. Lovita ne obuhvaa povrine u okolini naselja (300 m od naselja), sela, zaselaka i dijelom polja u okruenju naselja. 1.1.2.2. Demografska slika Praenje i izuavanje demografskih procesa na podruju grada Splita je sloeno jer njegov demografski razvoj ne ovisi samo o funkcijama koje se obavljaju na podruju Grada, ve i o funkcijama i kretanjima irih prostora za koje Grad Split ima arino znaenje. Na irem urbanom podruju grada 60-ih godina zapoeli su procesi industrijalizacije i deagrarizacije, koji su kulminirali sve veim odlaskom radne snage i samog stanovnitva iz zalea i otoka, ali i iz manjih i srednjih naselja obale tijekom 70-tih i u prvoj polovici 80-tih godina. Stanovnitvo se dijelom seli u vee gradove na obali, posebno u Split i njegovu bliu okolicu. Tako nastaje izrazita depopulacija zalea i otoka, i nasuprot tome nagli porast stanovnika ireg urbanog podruja grada Splita. Stanovnitvo ireg urbanog podruja grada Splita, razliito se kretalo u pojedinim meupopisnim razdobljima (1948.-1991.), ali je uvijek imalo naglaeno obiljeje demografske ekspanzije kao posljedice prirodnog i jo znaajnijeg mehanikog kretanja.

15

U razvitku grada Splita presudnu ulogu imalo je useljavanje stanovnitva. Nakon Drugog svjetskog rata useljavanje je trajno bilo vee od iseljavanja pa je to i bi