ppt1A_[Oporavljeno]

POMOLOGIJA

Jelena Ugarković,dipl.ing

Pomologija je znanost koja proučava i opisuje sorte pojedinih vrsta voća

• Značaj pomologije uvjetovao je nastanak pomoloških sistema koji olakšavaju prepoznavanje sorata

•Danas se sorte opisuju prema deskriptorima za određenu voćnu vrstu priznatim od IBGRI (International Bord for Plant Genetic Resourses) – Internacionalni odbor za biljne genetske resurse

•Opisom sorte ističemo karakteristike koje su neophodne u determinaciji, kao i one koje su nam od pomoći pri odabiru adekvatnog sortimenta za određeno područje

OPIS SORTE• Ime – odnosi se na originalno ime sorte• Sinonimi (nadimci)• Porijeklo (podrijetlo)• Raširenost – ukazuje nam na mjesto gdje se određena sorta uzgaja• Dozrijevanje : u rastu i razvoju života ploda dolazi do mnogobrojnih promjena koje uvjetuju različite stupnjeve zrelosti, a u voćarstvu su nam značajni slijedeći:

1.Nedozrelost – predstavlja stupanj razvoja plodova pri koje su ti isti nedovoljne zrelosti, tj. nisu prikladni za upotrebu ili čuvanje

2.Zrelost za berbu (dozrelost) – onaj moment razvoja ploda kada su oni najprikladniji za berbu

3.Užitna zrelost (dospjelost) – predstavlja stupanj razvoja plodova kada su oni najpogodniji za konzumaciju, a ovisi o ukusu potrošača

4.Prezrelost – stupanj razvoja plodova kada su oni manje iskoristivi ili gotovo neiskoristivi zbog poodmakle zrelosti. Uzrok je prevladavanje nepoželjnih procesa katabolizma koji su najčešće pod utjecajem viših temperatura

PLOD (voćarska definicija) – je živi organizam odnosno generativni organ nastao oplodnjom ili bez oplodnje ( partenogenezom, apomiksisom ) iz cvijeta ili cvata, koji tijekom rasta i razvoja doživljava čitav niz promjena ( fizikalnih i kemijskih ), glavni je cilj voćarske proizvodnje, a koristi se u svježem stanju ili se prerađuje

• Osobine ploda

1. Veličina ploda (promjer ploda u mm) sitni do 40 mm srednje sitni 40 – 60 mm srednje krupni 60 - 80 mm krupni 80 – 100 mm vrlo krupni od 100 mm

2.Masa ploda sitni do 100 g srednje krupni 100 – 200 g krupni 200 – 300 g vrlo krupni od 300 g

d) umjerenospljošten e) spljošten f) obrnutokoničan

a) okruglast (loptast)b) izduženookruglastc) okruglastospljošten

3. Oblik ploda

3. Oblik ploda

g) zarubljenokoničanh) izduženokoničani) koničan

j) jajolikk) okruglastojajolikl) asimetričan

Kod oblika ploda obično se opisuje i:

SIMETRIJA – simetričan, asimetričan KONTURA – okrugla, eliptična, peterokutna REBRA – gleda se izraženost, obllik i mjesto na kojem ih zapažamo

4. Peteljka i njezino udubljenje

a) vrlo kratkab) kratka do 10 mmc) srednje duga 10 – 20

mm

d) dugačka od 20 – 30 mme,f) vrlo dugačka od 30 mm

Debljina peteljke - tanka - debela

Stanje peteljke – zeljasta - odrvenjela

Peteljkino udubljenje može biti po: - dubini: duboko, srednje duboko, plitko - širini: široko, srednje široko, usko

5. Čaška i njezino udubljenje

Položaj i karakteristika čaške ploda jabukaa)duboko usađena i otvorena čaškab)na površini plodac) zatvorena čaškad)poluotvorena čaškae)otvorena čaška

Čaška može biti po: - dubini: duboko usađena, plitko usađena i na površini - veličini: mala, srednje velika, velika - obliku: zatvorena, poluotvorena, otvorena

Listići čaške mogu biti po: - veličini: sitni, srednje veliki, veliki - dužini: kratki, dugi - vrhu listića: oštri, tupi

- obliku: pravi, povijeni - boji i stanju: smeđi, crni, suhi ili zeljasti sa ili bez pjega

Udubljenje čaškea)dubokob)srednje dubokoc,d) plitkoe) bez udubljenja

7. Udubljenje ispod čaškeOsnovni oblici udubljenja ispod čaškea) Široko s prašničkim nitima u donjoj trećinib) Izduženo s prašničkim nitima u gornjoj većinic) Zvrkasto s prašničkim nitima u sredinid) Izduženo zvrkasto s prašničkim nitima pri vrhu

8. Kožica ploda

Debljina – tanka, srednje debela, debelaKarakter površine – hrapava ili glatka, sa ili bez voštane prevlakeBoja Osnovna – bjeličasta, zelenkasta, žućkasta, žutaDopunska – ružićasta i crvena - za dopunsku boju bitna je površina koju ona zauzima na plodu (%) i način njenog prekrivanja (npr. difuzno, ravnomjerno, prugasto)Lenticele – veličina, oblik, boja, raspored po plodu

9.SjemenjačaOblik i položaj sjemenjače ploda

jabuke

a) srcolikb,f,h) spljošten i u sredini

plodac) lukovičast i u donjem dijelu

plodad) eliptičan i u sredini plodae) izduženolukovičastg) spljošten i u donjem dijelu

plodai) spljošten i pri vrhu ploda

Sjemenke: opisujemo veličinu i krupnoću

Meso ploda: obično se daje organoleptička ocjena (npr. panel test) koja uključuje opis čvrstoće, boje, sočnosti, ukusa, arome i strukture mesa

Transportabilnost: ova osobina ukazuje nam na mogućnost transporta plodova jabuke koje opisujemo, a temelji se na stupnju oštećenja koja nastaju tijekom različitih načina prijevoza i manipulacije istim

10.Čuvanje- naglašava se dužina čuvanja, u određenim

uvijetima

11.Upotreba (uporaba)- prema upotrebi plodove dijelimo u dvije

grupe 1. za jelo (stolne)

2. za preradu

FIZIOLOŠKA SVOJSTVA

1. BUJNOST – opisuje snagu rasta voćke, a određuje se u povoljnim uvjetima za uzgoj jabuke na srednje bujnoj podlozi.

Sorte su po bujnosti razvrstane u četiri grupe:

a) slabo bujneb) srednje bujnec) bujned) jako bujne

Neki od prirodnih oblika krošnje a) visokopiramidalna b) okruglastopiramidalna c) piramidalna d) okrugla e) spljoštena

2.CVATNJA – predstavlja fenofazu koja traje od otvaranja cvijeta do otpadanja latica, značajniji detalji su dužina cvatnje i dinamika cvatnje

Dužina cvatnje – kratka do 7 dana - srednje duga 7 – 12 dana - duga 12 danaPrema vremenu cvatnje sorte se dijele na: - rane - srednje rane - srednje kasne - kasne

Postoji čitav niz kriterija za određivanje dinamike cvatnje, a u nastavku je prikazan nizozemski koji za standardnu sortu uzima Boskoop koji u punoj cvatnji ima oznaku 0.

• otvaranje cvijeta (početak cvatnje)• 20% otvorenih cvjetova• puna cvatnja• 80% ocvalih cvjetova

3. OPLODNJA

- Pod njom podrazumijevamo spajanje muške i ženske generativne (spolne) stanice, a što je od velikog značenja zbog problema autosterilnosti

4.RODNOST

- predstavlja količinu priroda u jedinici vremena, a nalazi se pod posrednim i neposrednim utjecajima svih prije nabrojenih čimbenika

Rodnost može biti: - slaba - umjerena - srednje obilna - vrlo obilnaOd elemenata rodnosti ističemo: - dinamiku: brzina ulaženja u rod i količinu prinosa po određenim vremenskim periodima - alternativnost: naizmjenično rađanje i sklonost sorte prema toj pojavi

MORFOLOŠKA SVOJSTVA

1.STABLO- Nadzemni dio voćke koji se sastoji od debla i

krošnje; opisujemo uglavnom oblik krošnje u uzgoju bez većih intervencija, a može se spomenuti izgled debla, kore…

2. GRANE- U proizvodnji je važno da znamo prirodni put

grananja, obraslost grana i dominantno mjesto zametanja generativnih pupova kako bi odredili zahvate pomotehnike; za determinaciju se još koristi boja kore, položaj, broj, veličina i oblik lenticela, dužina internodija i sl..

3. PUPOVI

- postoje generativni i vegetativni, koji se ovisno o sorti razlikuju po položaju i rasporedu, intenzitetu, obojenosti, dlakavost, zašiljenosti vrha, veličini, debljini itd..

4. LIŠĆE

-značajan pokazatelj pri opisu sorte, oblik, veličina, nazubljenost, vrh, dlakavost, nervatura, dužina i debljina peteljke lista

Osnovni oblici listaa) izduženb)eliptičanc) jajolikd)široko jajolike) izduženo jajolikf) obrnuto jajolikg)okruglast

5. CVIJET

To je reproduktivni organ, po obliku može biti: - rijetki: latice se ne dotiču - srednji: latice se dotiču - gusti: latice se više-manje preklapaju

Latice (cvjetni listići) po obliku mogu biti: okrugle, ovalne, srcolike