Pomieszczenia biurowe jako przykład szczególnego rodzaju przestrzeni społecznej

Numer 1/ 2013

dr Elżbieta Szczygieł

Adiunkt Wyższa Szkoła Zarządzania w Rzeszowie

www.elzbietaszczygiel.pl

Pomieszczenia biurowe jako przykład szczególnego rodzaju przestrzeni społecznej

Streszczenie

Artykuł przedstawia zagadnienie przestrzeni społecznej na przykładzie przestrzeni

biurowej w jej dwóch typach: otwartej i zamkniętej. W części teoretycznej zaprezentowana

została definicja przestrzeni społecznej i przestrzeni biurowej, zaś w części empirycznej

zaprezentowano wyniki badań ankietowych dotyczących jakości pracy w obu typach

przestrzeni.

Abstract

The paper presents the problem of social space on the example of office space in its

two types: open and closed. In the theoretical part presented a definition of social space and

office space, and in the empirical part presented the results of surveys on the quality of work

in both types of spaces.

Słowa kluczowe: przestrzeń społeczna, przestrzeń biurowa, jakość pracy

Key words: social space, office space, quality of work


2

Wstęp

Pomieszczenia biurowe, jakie są użytkowane przez pracowników, stanowią

specyficzny rodzaj przestrzeni społecznej. Zachodzące na ich terenie interakcje między

pracownikami wpływają nie tylko na realizację lub zaniechanie celów zawodowych, ale także

na kształtowanie się specyficznych więzi społecznych. Na powstanie określonego układu,

porządku społecznego w miejscu pracy wpływ ma przede wszystkim kontakt

z pozostałymi współpracownikami. W tym procesie kluczową rolę odgrywa odpowiednia

architektura przestrzeni biurowej. W niniejszej pracy zostanie przedstawiona ogólna

charakterystyka przestrzeni biurowej wraz z jej typami w kontekście społecznym oraz zostaną

zaprezentowane wyniki badań dotyczących jakości pracy w dwóch typach przestrzeni

biurowej: otwartej i zamkniętej.

1. Pojęcie przestrzeni społecznej

Przestrzeń społeczna jest szczególnego rodzaju wytworem społecznym, który nie

odnosi się do konkretnego miejsca, ale oznacza pewien układ cech społecznych lub też

wymiar rzeczywistości międzyludzkiej (Jałowiecki, Szczepański 2006: 314-316). Pojęcie to

odnoszone jest do obszaru (terytorium), na którym zamieszkują lub przebywają ludzie o

określonych cechach. Spójność i podobieństwo wyróżników, które charakteryzują daną grupę

ludzi świadczy o istnieniu grupy społecznej1. Charakter, jaki posiada przestrzeń społeczna,

jest uzależniony od zamierzeń, jakimi kierowała się dana grupa społeczna przy jej tworzeniu.

Warto podkreślić, że przestrzeń ta jest wytworem ludzkim, nie zaś naturalnym (Tamże: 316).

Powoduje to, że jej kształt oraz wartości, jakie dana grupa społeczna przywiązuje do niej,

zależą przede wszystkim od czynników społecznych i kulturowych. Świadomie podjęte,

specyficzne działanie ludzkie, jakie skutkuje powstaniem przestrzeni społecznej, określa też

wartości w tej przestrzeni, zarówno materialne, jak i niematerialne (Tamże: 317-318).

Pierwsze z nich mają wydźwięk ekonomiczny i użytkowy, powodując, że grupa społeczna

postrzegać może przestrzeń w kategoriach finansowych lub technicznych. Drugi typ wartości,

związany jest z kategoriami kulturowymi, opartymi na przypisywaniu tejże przestrzeni

pewnych cech symbolicznych przez członków grupy społecznej. Postrzeganie wartości,

1 Mianem „grupy społecznej” określa się zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie

cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej jest to zbiorowość ludzi pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna (Sztompka 2002: 196).


3

szczególnie kiedy dotyczą one kategorii niewymiernych, może być odmienne dla każdego z

członków danej grupy społecznej.

2. Pomieszczenie biurowe jako przestrzeń społeczna

Jednym ze szczególnych przykładów przestrzeni społecznej są pomieszczenia

biurowe. Przestrzeń ta, obok pomieszczeń mieszkalnych, stanowi kluczowy obszar

przebywania i kształtowania się różnorodnych więzi społecznych wśród osób dorosłych.

Powoduje to, iż biura stają się specyficznym miejscem, w którym dochodzi do powstawania

grup społecznych, a w konsekwencji - przestrzeni społecznej. Kluczowym elementem

powodującym powstawanie zarówno grupy, jak i przestrzeni społecznej, są określone

wartości wspólne dla wszystkich członków grupy oraz funkcje, jakie grupa ta spełnia

względem innych (grup społecznych lub systemów) wraz ze skutkami i rezultatami jej

działania (Turowski 2001: 83-84). Internalizacja celów i dążeń grupy przez poszczególnych

jej członków powoduje wytworzenie się więzi społecznej miedzy nimi2. W kontekście pracy

zawodowej, trzonem więzi będą cele danej organizacji (np. przedsiębiorstwa). Cele te, jak i

sposób ich realizacji, warunkuje w dużej mierze typ przestrzeni biurowej, jaką mają do

dyspozycji pracownicy.

Wyróżnikami obu typów przestrzeni są czynniki o charakterze społecznym oraz

fizycznym. Do tych pierwszych zaliczyć można przede wszystkim liczbę stosunków

interpersonalnych, jakie kształtują się w grupie oraz częstotliwość i poziom komunikacji.

W drugiej grupie znajdują się czynniki takie jak: oświetlenie, poziom hałasu, jakość

powietrza oraz kolorystyka miejsca pracy (Libal 1976: 295). Tradycyjnie pojmowana

przestrzeń biurowa to osobne pokoje dla każdego z pracowników, względnie wspólne

pomieszczenie dla 2 lub 3 zatrudnionych3. Liczba interakcji bezpośrednich, jakie zachodzą

miedzy pracownikami jest więc ograniczona. W małych grupach częstotliwość komunikacji i

jej poziom są większe i przekładają się na wzrost lojalności i zaangażowania w działanie

grupy (Turowski 2001: 80). Również czynniki fizyczne posiadają lepszą jakość. Szczególnie

jeśli chodzi o dostęp do światła dziennego, ograniczenie bezpośredniego hałasu oraz lepszą

2 Proces internalizacji polega na przyjmowaniu przez jednostkę zewnętrznych norm, wartości oraz postaw,

w wyniku którego jednostka zaczyna je uznawać za swoje (Pasieczny 1981: 174-175). 3 Literatura przedmiotu nie definiuje jednoznacznie liczby pracowników znajdujących się w pomieszczeniu

biurowym. W pracy niniejszej posłużono się schematami rozplanowania biur różnego rodzaju urzędów, zarówno przed zmianami ustrojowymi, jak i po, jako przykładami zamkniętych przestrzeni biurowych.


4

jakość powietrza4. Otwarta przestrzeń pracy związana była z halą produkcyjną lub

montażową i dopiero od niedawna proponuje się jej zastosowanie w biurach. Otwarta

przestrzeń biurowa, tzw. open space, charakteryzuje się dużą, wspólną powierzchnią

użytkową, przeznaczoną dla większej liczby pracowników (Gołębiowski 2007: 26 i nast.).

Liczba stosunków interpersonalnych może być bardzo duża, choć obserwuje się w tego typu

grupach skutki Prawa Olsona5. Podobnie też efektywność komunikacji spada i w

konsekwencji może być całkowicie odwrotna do zamierzanego jej wzrostu. Gorsze

oświetlenie, niższa jakość powietrza oraz zwiększony poziom hałasu są czynnikami które

wpływają systematycznie na organizm ludzki, kumulując się w nim, co w skrajnych

przypadkach wpłynąć może na zwiększenie absencji i niższą wydajność. Warto wspomnieć,

że stosowanie otwartej przestrzeni biurowej nie jest tylko konsekwencją kalkulacji

ekonomicznych, ale również elementem kultury organizacyjnej danej jednostki6. Otwarta

przestrzeń biurowa spotykana jest w organizacjach dynamicznie rozwijających się,

nastawionych na elastyczność reagowania i wykorzystywanie szans w otoczeniu7.

W tabeli 1. przedstawiono zalety i wady otwartej przestrzeni biurowej oraz

tradycyjnych gabinetów.

4 Wyniki badań nad wpływem poszczególnych czynników na efektywność wykonywanej pracy prezentuje V.

Libal w cytowanej pozycji literaturowej (Libal 1976: 295-304). 5 Im większa liczebność grupy, tym mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej

działaniu (Turowski 2001: s. 80). 6 Posługując się modelem kultury organizacyjnej zaproponowanej przez E. Scheina, można zdiagnozować, iż w

obrębie artefaktów (najbardziej widocznych elementów kultury organizacyjnej, w pełni uświadamianych sobie przez jej członków), w otwartej przestrzeni biurowej elementy zmienność i niestabilność są kluczowymi wyróżnikami. Brak wyraźnie zaznaczonej prywatnej przestrzeni pracownika, a czasami brak też ściśle przydzielonego miejsca pracy wynikają z pewnych norm i wartości oraz podstawowych założeń, na jakich opiera się organizacja (Koźmiński, Piotrowski 2002: 372-380).

7 Przykładem organizacji, w której dominuje całkowicie otwarta przestrzeń pracy (organic working space) są firmy informatyczne, w których biurka mają zamontowane kółka, by pracownik mógł samodzielnie organizować sobie przestrzeń pracy i przestawiać biurko obok innego pracownika, z którym aktualnie współpracuje. Zob. więcej: (Winnicka 2007: 23-26).


5

Tabela 1. Zalety i wady dwóch typów przestrzeni biurowej

Otwarta przestrzeń biurowa Tradycyjne gabinety

Zalety - Oszczędność w kosztach wynajmu powierzchni biurowej w tym opłat administracyjnych;

- Niższe koszty aranżacji nowego biura i modernizacji istniejącego;

- Szybszy przepływ informacji między pracownikami;

- Możliwość szybszego podejmowania decyzji; - Podniesienie poziomu integracji wśród

pracowników; - Eliminacja wielu biurokratycznych procedur,

w tym przechowywania niepotrzebnych dokumentów;

- Możliwość skupienia się, szczególnie ważna przy pracy koncepcyjnej;

- Zapewnienie poufności informacjom niejawnym; - Poczucie prywatności i możliwość „oswojenia”

przestrzeni biurowej, co wpływa na pozytywne postrzeganie miejsca pracy;

- Prestiż posiadania własnego gabinetu przekładający się na zadowolenie pracowników;

- Zwiększenie częstotliwości i poziomu komunikacji z najbliższymi współpracownikami;

- Poczucie stabilności i przynależności do całości organizacji;

Wady - Możliwość powstawania nadmiernego hałasu, który utrudnia koncentrację;

- Brak poczucia prywatności, który może przerodzić się w potrzebę oderwania się od grupy pozostałych pracowników;

- Przymusowa integracja wśród pracowników; - Możliwość wystąpienia skutków Prawa Olsona, w

konsekwencji spadek efektywności komunikacji; - Konieczność większego dbania o fizyczne środowisko pracy;

- Problem z wyróżnianiem bardziej aktywnych pracowników8;

- Konieczność zmiany kultury organizacyjnej i trudności w aklimatyzacji wielu pracowników;

- Możliwość powstawania biurokratycznych procedur; - Częste gromadzenie zbędnych dokumentów; - Wysoki koszt utrzymania; - Konieczność ponoszenia większych kosztów

wynajmu; - Utrudnienia w komunikacji bezpośredniej między

większą liczbą pracowników;

Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Gołębiowski 2007: 26 i nast.).

Jednoznaczne wskazanie lepszej przestrzeni biurowej nie jest możliwe. Wynika nie

tylko ze wspomnianych czynników kulturowych samej organizacji, czy też zalet i wad, ale

w dużej mierze wypływa z osobistych zapatrywań poszczególnych pracowników i wartości

jakie przypisują oni swojemu miejscu pracy.

3. Jakość pracy w dwóch typach przestrzeni biurowych – wyniki badań

Dla potrzeb diagnozy jakości otwartych i zamkniętych przestrzeni biurowych,

przeprowadzono badania ankietowe na ograniczonej próbce 40 respondentów, pracowników

różnych typów organizacji. W pierwszej z nich, stanowiącej przykład otwartej przestrzeni

biurowej, zapytano łącznie 26 pracowników czterech instytucji: firmy informatycznej,

przedsiębiorstwa produkcyjnego, urzędu miasta oraz banku. W drugim przypadku,

pomieszczenia należały do typu zamkniętej przestrzeni biurowej. Badania przeprowadzono

wśród 14 pracowników posiadających do dyspozycji własny gabinet. Ze względu na różną

8 Problem ten spowodowany jest zacieraniem się odpowiedzialności za wykonanie zadania w pracy zespołowej.

Jeśli już uda się wskazać głównego autora sukcesu, proponuje się mu w dowód uznania biurko np. bliżej okna, podczas gdy w gabinetowym układzie przestrzeni biurowej mógłby być to np. ładniejszy gabinet.


6

liczebność respondentów w obu próbkach badawczych w każdej przestrzeni, zastosowano

w analizie i interpretacji wyników odniesienie procentowe. Wielkości reprezentujące

odpowiedzi na poszczególne pytania przedstawiono jako odsetki wybieranych opcji. Jak

wynika z badań większość respondentów lubiących swoją przestrzeń biurową pracowało

w zamkniętej (71,43 proc.). W przypadku przestrzeni otwartych rozkład głosów między opcję

„tak” a „nie” był równy i wynosił 50 proc. (wykres1).

Wykres 1: Upodobanie przestrzeni pracy

Pyt 2. Czy w obecnej przestrzeni biurowej lubi Pani/Pan pracowa ć?

50 50

0

71,43

0

28,57

0

20

40

60

80

Tak Nie Brak zdania

%Otwarta

Zamknięta

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań

Analiza czynników sprzyjających podniesieniu poziomu kreatywności pracowników

wykazała, że dla osób pracujących w przestrzeniach otwartych kluczowe znaczeni ma

bezpośredni kontakt z innymi współpracownikami (prawie 1/3 odpowiedzi), zaś dla osób

pracujących w przestrzeniach zamkniętych czynnikiem najważniejszym jest możliwość

skupienia się na własnej pracy (38,10 proc.). Czynnik ten dla osób w otwartej przestrzeni

posiadał drugie co do istotności znaczenie. Bezpośrednie kontakty nie przekładały się

w sposób istotny na postrzeganą kreatywność u osób pracujących w zamkniętych

przestrzeniach, dlatego też czynnik ten wskazał najmniejszy odsetek respondentów (14,29

proc.). Czynnikiem ocenionym na podobnym poziomie była możliwość częstej wymiany zdań

z innymi osobami (burza mózgów) - 20,93 proc. (przestrzeń zamknięta) i 19,05 proc.

(przestrzeń otwarta). Szczegółowe wyliczenia przedstawia wykres 2.


7

Wykres 2: Czynniki sprzyjające kreatywności

Pyt 3. Jakie czynniki sprzyjaj ą kreatywno ści u Pani/Pana?

30,23

38,10

25,5820,93

23,26

14,2919,05

28,57

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

Bezpośredni kontakt zinnymi

współpracownikami

Możliwość skupieniasię na własnej pracy

Częsta wymiana zdańz innymi osobami(burza mózgów)

Dokładne przemyślenieproblemu

%

Otwarta

Zamknięta

Źródło: jak na wykresie 1.

Oprócz kreatywności, w wykonywanej pracy zawodowej mogą mieć istotne znaczenie

również inne czynniki. Wykres 3 przedstawia odsetek udzielonych odpowiedzi, z których

wynika, że w przestrzeni otwartej kluczowe znaczenie ma nieustanna wymiana informacji

z innymi pracownikami, zaś dla przestrzeni zamkniętych - dokładność i staranność

wykonywanej pracy, choć czynnik ten jest też często wskazywany w przypadku pracowników

przestrzeni otwartych. Równocześnie czynnik kreatywności osobistej został sklasyfikowany

jako trzeci co do istotności dla pracowników w obu typach przestrzeni.

Wykres 3: Czynniki istotne w procesie pracy

Pyt. 4 Co ma kluczowe znaczenie w Pani/Pana pracy?

27,45

9,80

17,65

25,49

11,76

7,84

20,00

6,67

20,00

26,67

16,67

10,00

0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00

Wymiana informacji z innymipracownikami

Zachowanie w tajemnicy informacjipoufnych

Kreatywność w poszukiwaniurozwiązań

Dokładność i starannośćwykonywanego działania

Szybkość przepływu informacji

Podejmowanie decyzji odługofalowym skutku

%

Zamknięta

Otwarta



8

Kolejne pytanie, dotyczące prywatności, dostarczyło potwierdzenia obiegowych hipotez,

stawianych często w życiu codziennym, że przestrzeń zamknięta jest postrzegana jako dająca

większą prywatność (71,43 proc.), niż otwarta (46,15 proc.). Jednakże, odsetek respondentów

stwierdzających wprost, że przestrzeń otwarta nie daje im poczucia prywatności (30,77 proc.)

nie był wyższy niż pozostałych pracujących w tego typu przestrzeni. Duży wpływ na poziom

tego wskaźnika posiada wysoki odsetek respondentów pracujących w przestrzeni otwartej, a

nie umiejących jednoznacznie rozstrzygnąć tej kwestii (wykres 4).

Wykres 4: Postrzeganie przestrzeni biurowej w kategorii prywatności

Pyt. 5. Czy obecne miejsce pracy daje wystarczaj ącą prywatno ść?

7,1423,08

46,1530,77

21,43

71,43

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

Tak Nie Nie mam zdania

%

Otwarta

Zamknięta


Pytanie szóste ankiety dotyczyło możliwych zmian w przestrzeni biurowej, by pracownik

mógł być bardziej kreatywny, mógł łatwiej komunikować się ze współpracownikami oraz by

czuł się bardziej zrelaksowany. Wysoki odsetek respondentów stwierdził, iż należy

wprowadzić istotne zmiany w przestrzeni otwartej by sprzyjała ona kreatywności oraz

poziomowi zrelaksowania (wykres 5).

Wykres 5: Istotność zalecanych zmian w przestrzeni biurowej

46,15

11,54

34,62

21,43

14,29

42,86

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

Był/a bardz iej kreatywny/a Mógł/Mogła łatwiej komunikować się z koleżankami i kolegami w pracyCzuł/a s ię bardz iej zrelaksowany/a?

Procent odpowiedzi twierdzących

Pyt 6. Nale ży co ś zmieni ć w obecnej p rzestrzeni biurowej, aby Repondent/ka:

Otwa rta

Zamknięta



9

Ze względu na swój charakter, przestrzeń otwarta dostarcza dużej swobody

w komunikowaniu się, i dlatego też ten obszar wskazywano w niej najrzadziej, jako

wymagający zmiany. Wśród pracowników przestrzeni zamkniętych, większość (ponad 1/3),

wnioskowała o zmiany sprzyjające poziomowi zrelaksowania się. Po przeanalizowaniu

propozycji zmian wynika, iż kluczowym czynnikiem w przestrzeni otwartej wpływającym na

podniesienie kreatywności jest oprócz komunikacji, także możliwość koncentracji. Wynika to

z faktu, iż oprócz wymiany informacji koniecznych w procesie pracy, w przestrzeni tego typu

często przekazywane są informacje zbędne, rozpraszające pracowników. Z kolei

w przestrzeniach zamkniętych, kluczowe znaczenia maja czynniki związane z ergonomią

stanowiska pracy. Zbiorcze ujęcie odpowiedzi przedstawia tabel 2.

Tabela 2. Proponowane zmiany w obu przestrzeniach biurowych

Obszar kreatywności Obszar komunikacji Obszar relaksacji

Przestrzeń otwarta

- możliwość koncentracji; - powieszenie mapy drogowej; - zmiana biurka na większe; - zmniejszyć ilość osób w

jednym biurze; - zmiana biura na przestrzeń

zamkniętą; - udoskonalenie przepływu

informacji; - zmiana organizacji pracy; - założenie Internetu;

- ujednolicenie systemów przepływu informacji;

- więcej roślin w biurze; - mniej obowiązków; - organizacje pracy; - przerwa lub gimnastyka - zmiana fotela, zakup kanapy;

Przestrzeń zamknięta

- zapewnienie światła dziennego;

- bardziej praktyczne meble; - zamknięcie drzwi do biura;

- zainstalowanie intercomu; - zainstalowanie telefonu

w gabinecie;

- zapewnienie światła dziennego;

- więcej kwiatów / roślin; - zapewnienie bardziej

ergonomicznych mebli; - zamknąć drzwi do biura;


Kolejne pytanie ankiety (pyt. 7) dostarczyło informacji o potencjalnych stratach z tytułu

trudności w wykonaniu pracy. Odsetek postrzegania aranżacji danej przestrzeni jako mogącej

wpływać negatywnie na wykonywaną pracę był w przypadku przestrzeni zamkniętej (50

proc.). Aż ¾ respondentów pracujących w przestrzeni otwartej oceniło ją jako nieutrudniajacą

wykonywanie pracy i nie wpływającą na ewentualne straty (wykres 6).


10

Wykres 6: Ocena aranżacji biura i strat tym spowodowanych

Pyt. 7. Czy i w jakim stopniu obecna aran żacja biura przeszkadzaj ą ci w wykonywaniu pracy?

76,92

23,08

50 50

0

20

4060

80

100

Przeszkadza Nie przeszkadza

Otwarta

Zamknięta


Respondenci podawali konkretne przykłady trudności, jakie napotykają ze względu na

aranżację biura. Zostały one ujęte w tabeli 3.

Tabela 3. Straty związane z aranżacją przestrzeni biurowej

Problemy i starty związane z aranżacją przestrzeni biurowej

Przestrzeń otwarta

- hałas, za wiele osób w jednym pomieszczeniu, ogólna dekoncentracja; - gdy zachodzi potrzeba skupienia się na jednej rzeczy, ogólne rozmowy innych w tym

przeszkadzają; - brak izolacji, dochodzące odgłosy powodują brak możliwości koncentracji; - zbyt duża liczba dokumentów, za mało mebli;

Przestrzeń zamknięta

- małe biuro, dużo dokumentów, brak regałów; - nieergonomiczne meble, niewygoda i dyskomfort fizyczny; - zbyt mały dostęp do światła dziennego, ból oczu, zmęczenie; - uboga kolorystyka, kolory chłodne, przygnębienie; - duża ilość odbieranych telefonów, strata czasu na wymianę czasem zbędnych informacji; - położenie przechodnie gabinetu, trudności w koncentracji;


Często analizowanym problemem w różnych typach przestrzeni biurowych jest dostęp do

światła dziennego9. Z wyników badań wnioskować można, iż analizowane przestrzenie

otwarte zapewniały lepszy komfort swoim pracownikom, niż przestrzenie zamknięte (wykres

7). Wynikało to z faktu, iż w badanych przestrzeniach okna były duże i szerokie, usytuowane

na szerszej ścianie gabinetu, co pozwalało zapewnić większą ilość dziennego światła

pracownikom. Z kolei w przypadku jednego gabinetu zamkniętego, nie było okien! Został on

sztucznie utworzony z podziału większego pomieszczenia, zaś jedyny kontakt ze światłem 9 Ponieważ 90 proc. bodźców i informacji dociera do człowieka poprzez wzrok, zapewnienie komfortu dla oczu

wydaje się kluczowe w procesie pracy. Przestrzenie biurowe, zarówno otwarte, jak i zamknięte często są narażone na brak dostatecznej ilości światła. Pierwsze ze względu na różnorodne usytuowanie biurek pracowników, drugie – ze względu na konieczność aranżacji ograniczonej powierzchni biurowej dla potrzeb wzrastającej często liczby pracowników. Tworzy się w takich przypadkach gabinety, dzieląc dotychczasowy jeden.


11

dziennym, pracownik miał poprzez drzwi wejściowe do niego, które wychodziły na oszklony

korytarz.

Wykres 7: Zapewnienie dostępu do światła dziennego

Pyt. 8. Czy obecna przestrze ń biurowa zapewnia Pani/Panu dost ęp do światła dziennego?

92,31

3,85 3,85

64,29

28,57

7,14

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

Tak Nie Nie mam zdania

%

Otwarta

Zamknięta


Oprócz zapewnienia dostępu do światła dziennego, respondenci już wcześniej wskazywali na

szereg istotnych czynników problemowych w aranżacji biura. W pytaniu 9 poproszono o

wskazanie tych, które w największym stopniu przeszkadzają w wykonywanej pracy (wykres

8).

Wykres 8: Czynniki najbardziej przeszkadzające w aranżacji biura

Pyt. 9. Co najbardziej przeszkadza Pani/Panu w aran żacji biura?

3,85

26,92

15,38

7,69

35,71

21,43

35,71

7,14

7,14

0,00

0,00

15,38

7,69

15,38

7,69

7,690,00

0,00

0,00

14,29

14,29

14,29

0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00

kolorystyka

gadżety

układ mebli

materiały wykończeniowe

muzyka w tle

rodzaj mebli

brak światła dziennego

za duży hałas

brak prywatności

brak możliwości koncentracji

inne

%

Zamknięta

Otwarta



12

Dwa z nich: wspomniany już dostęp do światła oraz układ mebli zostały w przestrzeni

zamkniętej uznane jako najbardziej utrudniające pracę. Potwierdza to dotychczasowe wyniki

z poprzednich pytań. W przypadku przestrzeni otwartych, czynnikiem takim był hałas.

Ciekawym wynikiem tych badań jest też potwierdzenie wyników pytania 7, w którym to

większy odsetek niezadowolenia z przestrzeni biurowej odnotowano w przestrzeniach

zamkniętych. Również i w tym pytaniu, aż trzy czynniki oceniono jako przeszkadzające

w ponad 20 proc. odpowiedzi, co potwierdza ogólne niezadowolenie z jakości tych

gabinetów.

Analizując wyniki ankiet, należy również odnieść je do profilu respondentów.

Większość z nich stanowiły kobiety, co nie było bez wpływu na jakość i formę udzielanych

odpowiedzi, które były bardzo precyzyjne i czytelne w przekazie. Respondenci w większości

posiadali wykształcenie wyższe, choć pracowali na stanowiskach niekierowniczych. Średnia

wieku respondentów wynosiła prawie 35 lat, zaś staż pracy wyniósł 6,5 roku. Szczegółowe

zestawienie prezentuje tabela 4.

Tabela 4. Profil respondentów

Metryczka / Typ przestrzeni biurowej Otwarta Zamknięta Ogółem

Liczba (i odsetek) kobiet wśród ogółu respondentów 23 (88,46) 11 (78,57) 34 (85,00)

Liczba (i odsetek) mężczyzn wśród ogółu respondentów 3 (11,54) 3 (21,43) 6 (15,00)

Średnia wieku respondentów 33,57 37 34,78

Liczba osób z wykształceniem średnim 9 7 16

Liczba osób z wykształceniem wyższym 17 7 24

Liczba osób na stanowisku kierowniczym 2 5 7

Liczba osób na stanowisku niekierowniczym 24 9 33

Średnia liczba lat pracy 6,13 7,17 6,5


Podsumowując badania, należy podkreślić, że zwrotność ankiet był w 100 proc.

Wpływ na to miał sposób przeprowadzania badania - ankieta bezpośrednia. W ten sposób

udało się też zebrać opinie dodatkowe, o które nie pytano bezpośrednio w kwestionariuszu

badawczym.


13

Wnioski

Jakość procesu pracy w dużej mierze zależy od jakości szczególnego rodzaju

przestrzeni społecznej, jaką jest przestrzeń biurowa. W różnorodnych typach biur kształtują

się więzi i interakcje między pracownikami, przekładające się na sposób i efekt wykonywanej

pracy zawodowej. Coraz częściej sugeruje się, że określony typ przestrzeni biurowej może

mieć kluczowe znaczenie na jakość procesu pracy. W niniejszym artykule starano się

przeanalizować zarówno na płaszczyźnie teoretycznej, jak i poprzeć empirycznie, różnorodne

kwestie z tym związane. Do najważniejszych wniosków należą:

- Zadowolenie związane z danym typem przestrzeni biurowej jest ogólnie wysokie, przy

czym wyższe jest w przypadku przestrzeni zamkniętej.

- Niezadowolenie z pracy w przestrzeni otwartej nie jest wyższe niż zadowolenie

z pracy w przestrzeni zamkniętej, co podważa tezę o wyższości zamkniętej przestrzeni

nad otwartą. Wniosek ten jest szczególnie ważny w obliczu zamiany tradycyjnych

gabinetów na przestrzeń typu open space i ewentualnego negatywnego nastawienia

pracowników do konieczności zmiany.

- W obu typach przestrzeni zwraca się szczególną uwagę na tradycyjny czynnik

wyróżniający ją: możliwość bezpośredniej komunikacji w przestrzeni otwartej oraz

możliwość skupienia się w przestrzeni zamkniętej.

- Czynniki w najwyższym stopniu utrudniające proces pracy, a często też prawidłowe

interakcje z innymi współpracownikami, są różne w obu przestrzeniach. W przypadku

otwartych pomieszczeń biurowych jest to hałas oraz cudze rozmowy sprzyjające

ogólnej dekoncentracji, zaś w pomieszczeniach zamkniętych - brak dostępu do światła

dziennego oraz brak ergonomicznego wyposażenia biura.

Wyniki zarówno samej ankiety, jak i przegląd literatury, skłania do podjęcia szerszej

dyskusji na temat pomieszczeń biurowych, które stanowią tak szczególny rodzaj wytworzonej

przestrzeni, w której przebywa się często większą część dnia, spotykając się i współpracując

z ludźmi. Każdy zatrudniony wnosi wkład w kształtowanie jakości tej przestrzeni, stad więc

słusznym wydaje się zalecenie, by decydując o typie przestrzeni biurowej, poznać preferencje

i upodobania pracowników.


14

Bibliografia

1. Gołębiowski M. (2007). Otwarta przestrzeń biurowa czy osobne pokoje? „Harvard Business Review Polska” 1: 26-30.

2. Pasieczny L. (1981). Encyklopedia organizacji i zarządzania. Warszawa: PWE.

3. Jałowiecki B., Szczepański M.S. (2006). Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Scholar.

4. Koźmiński A., Piotrowski W. (2002). Zarządzanie. Teoria i praktyka. Warszawa: PWN.

5. Libal. V. (1976). Organizacja i zarządzanie produkcją. Warszawa: PWE.

6. Sztompka P. (2002). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: ZNAK.

7. Turowski J. (2001). Socjologia. Małe struktury społeczne. Lublin: KUL.

8. Winnicka E. (2007). Nie wbijaj gwoździa zegarkiem. „Pomocnik psychologiczny” (dodatek do tygodnika Polityka) z dn. 27.10.

Nota biograficzna

Dr Elżbieta Szczygieł, adiunkt na Wydziale Zarządzania Wyższej Szkoły Zarządzania w

Rzeszowie, Przewodnicząca Sekcji Analiz Społeczno-Ekonomicznych Stowarzyszenia

„Centrum Wspierania Edukacji i Przedsiębiorczości” w Rzeszowie. Specjalizuje się w

badaniach zagadnień ekonomicznych dotyczących kondycji ekonomicznej gospodarstw

domowych oraz funkcjonowania przedsiębiorstw.

Pomieszczenia biurowe jako przykład szczególnego rodzaju przestrzeni społecznej

Documents