POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - gimdopiewo.edupage.org · PRADZIEJE ZIEM POLSKICH Przykłady kultur archeologicznych:-kultura ceramiki sznurowej-kultura grobów kloszowych-kultura naczyń

POLSKA PIERWSZYCH

PIASTÓW

PRADZIEJE ZIEM POLSKICH

Przez wieki na ziemiach polskich mieszkało wiele plemion, których nazw nie znamy.

Dlatego na podstawie pozostałości po nich określamy ludy te jako kultury archeologiczne.


Przykłady kultur archeologicznych:

-kultura ceramiki sznurowej

-kultura grobów kloszowych

-kultura naczyń lejkowatych

-kultura przeworska.



Na ziemiach polskich zachowały się m.in.:

-kurhany (ziemne kopce przykrywające groby)

-kamienne kręgi (prawdopodobnie pełniły funkcje religijne)


Najbardziej znaną osadą kultury łużyckiej na ziemiach polskich (VIII –VII w. p.n.e.) jest Biskupin.

To osada położona na wyspie jeziora składająca się z 13 podłużnych domów.

Jej mieszkańcy (ok. 800) byli rolnikami i myśliwymi.



W starożytności mieszkańcy ziem polskich utrzymywali kontakty z Grekami i Rzymianami (np. szlak bursztynowy).

W Górach Świętokrzyskich bogatych w złoża żelaza rozwinęło się hutnictwo (dymarki).

PLEMIONA POLSKIE

W VI w. na ziemiach polskich pojawili się Słowianie. Grupa rodzinpochodząca od wspólnego przodka tworzyła u nich ród. Rody łączyły się we wspólnoty sąsiedzkie - opola, a te tworzyły plemiona. Najsilniejsze plemiona podbijały sąsiednie – słabsze i tworzyły pierwsze państewka plemienne.

Władzą w plemionach był wiec (wszyscy dorośli mężczyźni), a na czas wojny wybierano wodza (księcia), który niekiedy zdołał utrzymać swoją władzę na czasy pokoju.

PLEMIONA POLSKIE

W IX w. ziemie dzisiejszej Polski zamieszkiwało kilka plemion:

-Polanie (w Wielkopolsce)

-Wiślanie (w Małopolsce)

-Mazowszanie (na Mazowszu)

-Kujawianie (na Kujawach)

-Pomorzanie (na Pomorzu)

-Lędzianie (na Lubelszczyźnie)

-plemiona śląskie np. Ślężanie, Opolanie, Dziadoszanie, Bobrzanie (na Śląsku)

POWSTANIE POLSKI

Polanie podbili sąsiednie plemiona (Kujawian, Mazowszan itd.) i stworzyli państwo o nazwie Polska.

Jego stolicą było Gniezno, a symbolem orzeł.

Początkowo Polska była krajem pogańskim, a rządził nią ród Piastów.

RÓD PIASTÓW

Piast (legendarny założyciel rodu)

Siemowit (Ziemowit)

Lestek (Leszek)

Siemomysł (Ziemomysł)

Mieszko I (pierwszy historyczny władca)

MIESZKO I (ok. 960 – 992)

Mieszko I był pierwszym historycznym władcą Polski.

-w 963 r. toczył boje z sąsiednimi plemionami Wieletów

-w 965 r. pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę

-w 966 r. wraz z najbliższym otoczeniem przyjął chrzest

-w 968 r. utworzono pierwsze misyjne biskupstwo w Poznaniu (bp. Jordan)


-w 972 r. pokonał pod Cedyniąniemieckiego margrabiego Hodona

-ok. 990 r. przyłączył do swego państwa Małopolskę i Śląsk

-w 991 r. w dokumencie „Dagome iudex” ofiarował swoje państwo pod opiekę papieża

-w 992 r. zmarł

Mapa: Polska za rządów Mieszka I.


DOBRAWA – księżniczka czeska, żona Mieszka I, matka Bolesława Chrobrego

JORDAN – pierwszy biskup misyjny w Polsce od 968 r., jego stolicą był Poznań

CHRZEST POLSKI 966

KORZYŚCI Z PRZYJĘCIA CHRZTU

Przyjęcie do grona państw chrześcijańskich oznaczało równouprawnienie.

Wzrost znaczenia władcy, który od tej pory był pomazańcem bożym, równym innym władcom.

Ściślejsze zjednoczenie plemion przez wyznawanie wspólnej religii.

KORZYŚCI Z PRZYJĘCIA CHRZTU

Uniknięcie przymusowej chrystianizacji ze strony cesarstwa (Niemiec).

Napływ do Polski wykształconego duchowieństwa (pomoc w rządzeniu krajem, rozwój nauki, szkolnictwa i kultury).

Włączenie Polski do kręgu kultury europejskiej.

Na zdjęciu katedra w Poznaniu.

BITWA

POD CEDYNIĄ

972

BOLESŁAW CHROBRY (992 – 1025)

MIESZKO I

BOLESŁAW

CHROBRY3 SYNÓW


Okres rządów Bolesława Chrobrego możemy podzielić na 2 części:

-czasy pokoju (992 – 1002 i 1018 –1025)

-czasy wojen (1002 – 1018)

Na zdjęciu katedra w Gnieźnie.


CZASY POKOJU:

-wygnanie przyrodnich braci i macochy Ody z kraju i objęcie pełnej władzy

-przybycie do Polski wygnanego z Pragi biskupa Wojciecha (996/997)

-objęcie patronatu nad wyprawą misyjną Wojciecha do pogańskich Prusów (997)


-męczeńska śmierć Wojciecha (997) i wykupienie jego relikwii przez Bolesława

-ogłoszenie Wojciecha świętym i pielgrzymki do jego grobu w Gnieźnie

-pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha i spotkanie z Bolesławem – zjazd gnieźnieński (1000)

Drzwi Gnieźnieńskie ze scenami z życia św. Wojciecha.

ŚWIĘTY WOJCIECH 997


POSTANOWIENIA ZJAZDU GNIEŹNIEŃSKIEGO (1000):

-cesarz zgodził się na koronację królewską Bolesława

-utworzono metropolię w Gnieźnie (arcybiskupem Radzim Gaudenty) i 3 biskupstwa: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu

-cesarz pozyskał Bolesława do idei imperium uniwersalnego

ZJAZD GNIEŹNIEŃSKI 1000


CZASY WOJEN:

-w 1002 r. zaczęła się wojna z cesarstwem (Niemcami), która trwała z przerwami do 1018 r.

-w 1002 r. Bolesław najechał na należące do cesarza Łużyce, Milsko i Miśnię

-w 1003 r. Bolesław najechał na Czechy


-w 1018 r. zawarto pokój w Budziszynie (Łużyce i Milskowłączono do Polski, cesarz Henryk II obiecał pomoc w wyprawie na Ruś)

-w 1018 r. Bolesław wyprawił się na Ruś, zdobył Kijów, osadził tam na tronie zięcia Świętopełka, a wracając przyłączył Grody Czerwieńskie

Bolesław Chrobry wjeżdża

do Kijowa


Mapa: Polska za rządów Bolesława Chrobrego (992 – 1025)


-w 1025 r. Bolesław Chrobry jako pierwszy władca Polski koronował się w Gnieźnie na króla, wkrótce też zmarł.

MIESZKO II (1025 – 1034)

Po śmierci Bolesława władzę przejął jego syn Mieszko II, który w 1025 r. koronował się na króla.

W wyniku jednoczesnego najazdu na Polskę Niemiec i Rusi Kijowskiej (1031) utracił zdobycze ojca: Łużyce, Milsko i Grody Czerwieńskie.

Przeciwko królowi zbuntował się brat Bezprym, Mieszko II musiał uciekać z kraju i utracił koronę.

Bezkrólewie i upadek Polski (1034 – 1039)

Jeszcze przed śmiercią Mieszko II zdołał wrócić do kraju, ale korony już nie odzyskał.

Po śmierci Mieszka II jego żona Rycheza i syn Kazimierz musieli uciekać do Niemiec.

W kraju zaczęły się bunty możnowładców (np. bunt Miecława na Mazowszu), które powodowały rozbicie kraju.

Bezkrólewie i upadek Polski (1034 – 1039)

Ludność obciążona dużymi podatkami i dziesięcinami zbuntowała się pod hasłem powrotu do pogaństwa.

W 1039 r. najechał na Polskę książę czeski Brzetysław (zniszczył Gniezno, wywiózł relikwie św. Wojciecha i odebrał Śląsk).

Obok: Rycheza – żona Mieszka II

KAZIMIERZ ODNOWICIEL WRACA DO

POLSKI 1039

KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1039 – 1058)

Kazimierz Odnowiciel przy pomocy wojsk niemieckich i ruskich zjednoczył na nowo Wielkopolskę, Małopolskę, Mazowsze i Śląsk.

Przeniósł stolicę ze zrujnowanego Gniezna do Krakowa.

Częściowo odbudował zniszczoną przez reakcję pogańską organizację kościelną.

KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1039 – 1058)

Mapa: Polska za Kazimierza Odnowiciela.

BOLESŁAW ŚMIAŁY (1058 – 1079)

BOLESŁAW ŚMIAŁY (SZCZODRY) umocnił państwo, odbudował zniszczoną organizację kościelną.

Organizował wyprawy na Ruś i Węgry, osadzał na tamtejszych tronach swoich kandydatów.

W sporze papieża Grzegorza VII z cesarzem Henrykiem IV popierał papieża.

W 1076 r. koronował się w Gnieźnie na króla za zgodą papieża.

BOLESŁAW ŚMIAŁY (1058 – 1079)

-prawdopodobnie podczas nieobecności króla w kraju wybuchł bunt możnych, biskup krakowski Stanisław był ich przywódcą, lub wstawił się za nimi u porywczego króla,

-w 1079 r. król kazał biskupa poćwiartować, za co spotkała go klątwa Kościoła,

-musiał uciekać z kraju na Węgry, a tron objął jego brat Władysław Herman,

Święty Stanisław ze Szczepanowa

Zabójstwo św. Stanisława ze Szczepanowa

WŁADYSŁAW HERMAN (1079 – 1102)

WŁADYSŁAW HERMAN był nieudolnym władcą.

W polityce zagranicznej przeszedł do obozu cesarskiego i nie starał się o koronę królewską.

O polityce wewnętrznej decydował nie książę, lecz jego wojewoda Sieciech.

Funkcję „stolicy” pełnił w jego czasach Płock.

WŁADYSŁAW HERMAN (1079 – 1102)

Jeszcze za życia w 1097 r. Władysław Herman został zmuszony przez możnych do podziału kraju między siebie i swoich synów Zbigniewa i Bolesława.

POLSKA

(podział w 1097)

ZBIGNIEW

(Wielkopolska,

Kujawy)

WŁADYSŁAW

HERMAN

(Mazowsze)

BOLESŁAW

(Małopolska,

Śląsk)

WALKA O WŁADZĘ

Po śmierci Władysława Hermana Bolesław Krzywousty przy poparciu rycerstwa wygnał Zbigniewa z kraju (1107).

BOLESŁAW KRZYWOUSTY (1102 – 1138)

1109 – najazd króla niemieckiego Henryka V w obronie wypędzonego Zbigniewa

-obrona Głogowa

-bitwa na Psim Polu

-obrona Bytomia

-ostateczne zwycięstwo Krzywoustego w wojnie.

BOLESŁAW KRZYWOUSTY (1102 – 1138)

1116 – podbój Pomorza Gdańskiego

1124 – podporządkowanie Pomorza Zachodniego (książę Warcisław uznał zwierzchnictwo Polski)

1138 – testament i śmierć Krzywoustego

STATUT KRZYWOUSTEGO (1138)

Żeby zapobiec walkom o władzę po swojej śmierci Bolesław Krzywousty podzielił kraj między swoich synów i ustanowił zasadę senioratu.

Najstarszy w rodzie Piastów miał być zwierzchnikiem pozostałych, dostawał tzw. dzielnicę senioralną i w imieniu wszystkich prowadził politykę zagraniczną.

1138

1138Zgodnie z testamentem Krzywoustego każdy z książęcych synów miał otrzymać jedną dzielnicę Polski. Równocześnie dla utrzymania jedności państwa wprowadzono zasadę senioratu.

Zasada senioratu polegała na tym, że władzę zwierzchnią nad całością terytorium miał odtąd sprawować najstarszy książę z rodu Piastów -senior.

Pierwszy senior

Władysław Wygnaniec

Pod jego panowaniem znajdowała się także dzielnica senioralna, biegnąca przez środek kraju i granicząca ze wszystkimi pozostałymi dzielnicami. Ponadto senior zachowywał zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim.

Dzielnica senioralna

Pomorze

Najstarszy z synów Bolesława Krzywoustego, Władysław Wygnaniec, został pierwszym seniorem. Oprócz dzielnicy senioralnej objął on władzę nad Śląskiem.

Bolesław Kędzierzawy otrzymał Mazowsze z częścią Kujaw

Mieszko Stary - Wielkopolskę z Poznaniem.

Henrykowi Sandomierskiemu, przeznaczono ziemię sandomierską.

Jedynie najmłodszego z braci,

Kazimierza Sprawiedliwego,

urodzonego prawdopodobnie

po śmierci ojca, nie ujęto w

testamencie. Razem z matką

Salomeą zamieszkał w

wydzielonej z dzielnicy

senioralnej ziemi łęczyckiej.

ŻYCIE W PAŃSTWIE PIERWSZYCH PIASTÓW

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW- GRODY I PODGRODZIA

GRODY – osady obronne otoczone wałami, mające rozbudowany system obronny, strzegły granic państwa, a wewnątrz kraju były siedzibami władców lub ich urzędników (kasztelanów), budowane w miejscach z natury obronnych tj. w widłach rzek, pośród jezior, na wzgórzach.

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW- PODGRODZIA

PODGRODZIA – to osady przylegające do grodów, mieszkała w nich ludność pracująca na potrzeby grodów. Mieszkańcami podgrodzi byli:

-rzemieślnicy

-kupcy

-wojowie

-służba

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - DRUŻYNA

DRUŻYNA – wojsko pierwszych Piastów, składało się z kilku tysięcy wojówutrzymywanych wraz z rodzinami przez władcę. Wojowie mieszkali w grodach i wyruszali z władcami na wyprawy wojenne. Od połowy XI wieku władcy przestali bezpośrednio utrzymywać wojów i zaczęli osadzać ich na ziemi.

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - PIENIĄDZ

Początkowo wybijano niewiele monet i służyły one raczej dla podkreślenia znaczenia władcy, niż jako środek płatniczy. Później ich ilość znacznie wzrosła.

Na zdjęciu denar z czasów Bolesława Chrobrego.

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – ciężary prawa książęcego

DANINY – rodzaj świadczeń na rzecz władcy, uiszczane były najczęściej w zbożu lub zwierzętach hodowlanych.

POSŁUGI – rodzaj świadczeń na rzecz władcy, polegający na obowiązku budowy i naprawy grodów, goszczeniu władcy, w czasie jego objazdu po kraju, udziale w pospolitym ruszeniu w czasie najazdu wroga

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – osady służebne

Wokół grodów tworzono osady służebne. Mieszkała w nich ludność niewolna, głównie jeńcy wojenni. Uprawiali oni ziemię i świadczyli władcom ściśle określone usługi (stąd powstawały nazwy miejscowości np.)

-w Winiarach uprawiano winorośl,

-w Kobylnikach hodowano konie,

-w Grotnikach wyrabiano groty do strzał,

-w Zdunach produkowano garnki,

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW – zarządzanie państwem

Władca uznawał państwo za swoją własność. Samodzielnie nakładał podatki, zawierał sojusze i decydował o wojnach (państwo patrymonialne).

Ziemie polskie w 1138 r.Żeby zapobiec walkom o władzę po swojej śmierci w 1138 r. Bolesław Krzywousty podzielił Polskę między synów i ustanowił zasadę senioratu.

Rozpoczął się okres rozbicia dzielnicowego

Ziemie polskie w 1138 r.SENIOR DZIELNICA SENIORALNA

(PRZEZ ŚRODEK KRAJU)

WŁADYSŁAW WYGNANIEC ŚLĄSK

BOLESŁAW KĘDZIERZAWY MAZOWSZE + KUJAWY

MIESZKO STARY WIELKOPOLSKA

HENRYK SANDOMIERSKI ZIEMIA SANDOMIERSKA

SALOMEA + KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY ZIEMIA ŁĘCZYCKA

Ziemie polskie w 1138 r.Najstarszy w rodzie Piastów (senior) miał być zwierzchnikiem pozostałych, dostawał tzw. dzielnicę senioralną i w imieniu wszystkich prowadził politykę zagraniczną.

Ziemie polskie po 1138 r.1180 – zjazd w Łęczycy (obalenie zasady senioratu – seniorem najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy)

1227 – zjazd w Gąsawie (zamordowanie Leszka Białego).

Obok: Pierwszy senior Władysław Wygnaniec.

Zjazd w Gąsawie- śmierć Leszka

Białego 1227

Skutki rozbicia dzielnicowego

słabość militarna dzielnic,

najazdy sąsiednich państw,

utrata wielu ziem,

utrudnienia w handlu,

spadek znaczenia Polski w Europie,

podziały w polskim Kościele,

wzrost znaczenia możnowładców,

Najazdy tatarskie

Tatarzy (Mongołowie) –koczownicze plemiona ze stepów Azji, zjednoczone przez Temudżyna (Czyngis – chana), świetni wojownicy, w XIII w. stworzyli ogromne państwo i dotarli do Europy.

Najazdy tatarskiePrzyczyny ich sukcesów:

-łagodne traktowanie podbitych ludów

-świetna armia złożona z konnych łuczników

-taktyka wojenna z użyciem pozorowanych ucieczek i gazów trujących

Najazdy tatarskie

Po zdobyciu Rusi, w 1241 r. Tatarzy najechali na Węgry (Batu – chan) oraz na podzielone ziemie polskie (Pajdar).

Najazdy tatarskie

Najeźdźcy spustoszyli Małopolskę (Sandomierz, Kraków).

W bitwie pod Legnicą (1241) zginął książę śląski Henryk Pobożny.

Klęska legnicka 1241- śmierć Henryka Pobożnego

Najazdy tatarskie-bitwa pod Legnicą 1241

Sprowadzenie Krzyżaków

Dla ochrony przed najazdami pogańskich plemion Prusów książę Konrad Mazowiecki zaprosił Krzyżaków (1226).

Zakonnicy przybyli na ziemię chełmińską w 1230 r., wygnani z Węgier.


Do 1283 r. Krzyżacy dokonali podboju Prusów i na odebranych im ziemiach założyli swoje państwo.

W 1309 r. do Malborkaprzenieśli swoją stolicę.



Krzyżacy wybudowali wiele zamków i podzielili kraj na komturie.

Przeprowadzili też proces kolonizacji zdobytych ziem (ściąganie osadników z Niemiec).


Malbork 1309

Drogi do zjednoczenia…

Książę wielkopolski Przemysł II do posiadanej prowincji przyłączył Pomorze Gdańskie.

W 1295 r. został koronowany w Gnieźnie na króla (abp Jakub Świnka)


Inni władcy dzielnicowi nie uznawali jego władzy.

W 1296 r. został zamordowany.

Drogi do zjednoczenia…Następnie król czeski z rodu Przemyślidów Wacław II opanował Małopolskę, Pomorze Gdańskie i Wielkopolskę.

W 1300 r. został koronowany w Gnieźnie na króla (abp Jakub Świnka).


Wacław II Czeski wprowadził do Polski:

-grosze praskie

-urząd starosty


Po śmierci Wacława II i jego syna Wacława III do jednoczenia ziem polskich przystąpił Władysław Łokietek.

W 1304 r. wrócił z wygnania z Węgier.


Łokietek zajął kolejno:

-Małopolskę

-ziemię sieradzko - łęczycką

-Kujawy

-Pomorze Gdańskie

-Wielkopolskę 1314


W 1308 r. na Pomorze Gdańskie najechali Brandenburczycy.

Wezwani na pomoc Krzyżacy zajęli ich miejsce na Pomorzu na 150 lat.

W tym czasie Łokietek zmagał się z buntami w Krakowie (bp Jan Muskata, wójt Albert i mieszczanie niemieccy).


W 1320 r. abp Janisław koronował w Krakowie Władysława Łokietka na króla.

Rozbicie dzielnicowe można uznać za zakończone.


Pod koniec życia Łokietka Krzyżacy najechali na jego rodzinne Kujawy.

Bitwa pod Płowcami (1331) nie rozstrzygnęła konfliktu.

Łokietek zmarł w 1333 r.


Polska za Władysława Łokietka.


Po śmierci Władysława Łokietka (1333) królem został jego syn Kazimierz Wielki.

Córka Łokietka -Elżbieta była wówczas żoną króla Węgier.

Polska Kazimierza Wielkiego

Kazimierz Wielki objął kraj w trudnym położeniu:

-zagrażali mu Krzyżacy i Czesi,

-Śląsk, Mazowsze, Kujawy i Pomorze były poza krajem,

-brakowało jednolitości po rozbiciu dzielnicowym,


W 1335 r. na zjeździe w Wyszehradzie zapłacił królowi Czech Janowi Luksemburskiemu za zrzeczenie się praw do tronu polskiego.


W 1343 r. zawarł pokój wieczysty z Krzyżakami w Kaliszu.

Polska odzyskała wówczas Kujawy i ziemię dobrzyńską.

Krzyżacy zatrzymali Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską.


W 1348 r. w pokoju w Namysłowie uznał utratę Śląska na rzecz Czech.

W latach 1340 – 1366 podbił jednakże Ruś Halicką.


Był dobrym gospodarzem:

- założył ok. 100 miast i 1000 wsi,

- miasta otaczał murami obronnymi (ok. 20), budował murowane kościoły,

- zbudował ok. 50 zamków obronnych


Zamki i miasta za Kazimierza Wielkiego.

Polska Kazimierza WielkiegoDbał o handel, wielu miastom nadał przywilej składu.

Wprowadził prawo przymusu drogowego dla kupców.

Pozwalał Żydom osiedlać się w Polsce.

Ustanowił nowy podatek poradlne, wprowadził monetę – polskie grosze.


Wydał zbiory praw tzw. statuty dla Wielkopolski i Małopolski.

W 1364 r. założył Akademię Krakowską – pierwszą wyższą uczelnię w Polsce.


Akademia Krakowska 1364


Kazimierz zmarł nie pozostawiając męskiego potomka w 1370 r. – wraz z nim wygasła dynastia Piastów na tronie Polski.

Jego następcą został siostrzeniec Ludwik Węgierski.

POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW - gimdopiewo.edupage.org · PRADZIEJE ZIEM POLSKICH Przykłady kultur archeologicznych:-kultura ceramiki sznurowej-kultura grobów kloszowych-kultura naczyń

Documents