KODI: A.IV.3.3 / ESE (ARGUMENTUESE, AKADEMIKE, OSE KRKIMORE)
UNIVERSITETI EUROPIAN I TIRANSFAKULTETI: EKONOMIKPROGRAMI I
STUDIMIT: MSH FINANC-BANKLNDA: POLITIKA EKONOMIKEPEDAGOGU: PROF.
DR. ARDIAN CIVICI
Tema: Analiz e struktures tatimore dhe efekti i saj n t
ardhura.
Punoi:Dorjan Shima
TIRAN, JANAR, 2015Hyrje
N kt punim do marrim n shqyrtim periudhen nga viti 2010 deri ne
8 mujorin e par 2013.Politikat fiskale jan shum t rndsishme n
zhvillimin ekonomik t nj vendi . Vendimet e qeveris mbi taksimin
luajn nj rol shum t rndsishm pr prshpejtimin apo ngadalsimin e
rritjes ekonomike. Nj nga instrumentet q perdor qeveria per t
implementuar nj politik fiskale t caktuar jan shpenzimet qeveritare
dhe niveli i taksimit.Strukura tatimore ndikon drejtprdrejt n
zhvillimet e prgjithshme ekonomike t nj vendi.Qeveri t ndryshme
marrin vendime t ndryshme n lidhje me politikat fiskale dhe
strukturen e tatimeve q do t ndrmarrin. Cdo politik fiskale ka
qllimet dhe objektivat e saj. Qeverit i marrin vendimet n vartsi t
rrethanave, kushteve , pozits n t cilat ndodhet vendi. Edhe qeveria
e Shqipris ka ndrmarr nj sr reformash n lidhje me politikat fiskale
duke pasur impakt n ekonomin dhe buxhetin e vendit.N kt tem do ti
jap prgjigje disa pyetjeve: Cfar strukture tatimore ka ndjekur
qeveria?Si kan ndikuar kto politika n buxhetin e shtetit? Si ka qn
ecuria e parametrave ekonomik t Shqipris?Cfar ndikimi kan pasur
politikat fiskale n realizimin e t ardhurave?Hipoteza qe kam
ngritur n kt punim sht : Struktura tatimore ka pasur efekt n
rritjen t ardhurave nga viti 2010-2011 por nga viti 2011-8 mujori
pare 2013 ka pasur rnie t tyre.
Zhvillim Disa nga ndryshimet n nivelin e taksave ndr vite.
Nj instrument i rndsishm i politiks fiskale sht dhe norma e
taksimit.Kur qeveria vendos t ul normn e tatimit mbi fitimin i nxit
ndrmarrjet q t investojn m shum dhe t punsojn m shum njrz duke
pasur nj efekt pozitiv mbi krkesn agregate. Gjithashtu nj ulje e
taksave pr t ardhurat personale do t rriste konsumin e individve
duke e rritur krkesn agregate. E anasjellta ndodh kur niveli
taksave rritet.Ashtu si edhe n rastin e shpenzimeve publike t
qeveris edhe kur kemi ndryshim t norms s taksave kemi efektin e
multiplikatorit dhe efektin prjashtues.N kto vite sistemi tatimor
psoj reforma te medha por kryesisht n vitin 2007 u kryen disa
reforma t rndsishm si: Aplikim te sistemit takss s shesht pr
tatimin mbi t ardhurat personale, duke eleminuar shkallt tatimore
progresive, dhe duke mbajtur nj nivel pragu prjashtues prej 10.000
lek pr pagat deri n 30.000 lek. T gjitha kategorit e t ardhurave
personale, taksohen n nivelin unik prej 10%. Ndryshim i akcizs pr
disa mallra, duke i prafruar me nivelin e akcizave t rajonit . Nje
rritje n nivelin e taksave nacionale, duke konsideruar nj rritje t
takss s importit t automjeteve t prdoruara, reduktim t takss s
ditqndrimit t automjeteve t huaja, takses konsullore si dhe atyre
portuale 13. Prgjysmim i norms s tatimit t fitimit, nga 20% n 10%,
duke filluar aplikimin nga 1 janari 2008. Rritje n nivelin e
taksave vendore, respektivisht taksa e pasuris pr ndrtesat t cilat
ndodhen n pronsi apo prdorim brenda territorreve t fshatrave
turistike.
Reduktim n taksat doganore, si pasoj e brjes zero t takss
doganore pr automjetet .
Gjithashtu, reform pati edhe kundrejt taksimit t biznesit t
vogl, n vitin 2007 qeveria ndrmori dhe nj hap tjetr n drejtim t
rritjes s formalizimit dhe deklarimit t aktivitetit t t gjitha
bizneseve t medha dhe t vogla, duke prfshire t ardhurat nga
aktiviteti i bizneseve t vogla n tatimin mbi t ardhurat personale,
prmes taksimit me 10 prqind t diferences midis t ardhurave dhe
shpenzimeve, me detyrimin e deklarimit dhe dokumentimit t ketij
aktiviteti pr efekt t pagess s takss.Aplikimi i takss s shesht, u
shoqrua me nj paket tjeter cila konsistonte n eliminimin e t gjitha
prjashtimeve dhe lehtsirave q ishin akorduar m par si n tatimin mbi
fitim ashtu edhe pr TVSH. Heqja e prjashtimit nga TVSH pr OJF q
kryenin furnizim mallrash a shrbimesh pr trajtim mjeksor ose
dentar, furnizim shrbimesh pr mbrojtjen e kujdesin ndaj fmijve ose
t moshuarve, per furnizim shrbimesh arsimore, kulturore a
sportive,per furnizimin e shrbimeve arsimore nga institucionet
arsimore publike dhe private, per pajisjet mjeksore; per
periodiket, revistat shtypshkrimet dhe librat e fardo lloji ne
furnizimet e importit U reduktua njohja e shpenzimeve t zbritshme
pr efekt t tatim-fitimit, pr t gjith subjektet, persona fizike dhe
juridike, t cilet paguajn tatim-fitimin, sipas ligjit pr tatimin
mbi t ardhurat, dhe t cilt kryejn sponsorizime pr qllime t
ndryshme. Njohja e mass s ketyre sponsorizimeve sht reduktuar nga
4% n nivelin 3%, pr subjektet tatimpagues t tatim-fitimit dhe pr
sponsorizimet e realizuar posacrisht pr botuesit e shtypit, shuma e
sponsorizimit t njohur, reduktohet nga 10% n 5% t t ardhurave t
tatueshme. Gjithashtu u shfuqizua dhe mosnjohja e shpenzimeve t
zbritshme, pr t gjith subjektet, t cilt jan tatimpagues t taksave
vendore mbi biznesin e vogel, t cilt kryejn sponsorizime. U
shfuqizua perjashtimi nga tatim-fitimi pr personat e stimuluar n
fushen e turizmit.
Taksimi shesht kundrejt taksimit progresiv.
Taksimi proporcional ose taksa e shesht konsiston n nje prqindje
t caktuar, nj proporcion. Ndrsa n taksimin progresiv prqindja nuk
sht nj proporcion i njejt pr t gjith si n taksn e shesht por ajo
rritet me rritjen e t ardhurave. Taks e shesht apo taks progresive
sht nj debat q bhet n shum vende t bots. T dyja llojet e taksave
kan ant pozitive dhe ant negative t tyre. N Shqipri q nga viti 2007
u vendos taksa e shesht n nivel 10%. Pr nj vend si Shqipria q synon
nj rritje t investimeve t huaja taksa e shesht prej 10% e bn
Shqiprin nj vend trheqs pr t investuar duke pasur parasysh dhe
vendet e rajonit me t cilt ne konkurojm. Gjithashtu nj taks m e
vogl n % sht m e leht pr tu vjelur se nj taks e madhe.Taksimi
progresiv synon t rris t ardhurat nga taksat dh t bj shprndarjen e
tyre n shrbime sociale. Kjo do t thot q jan n dispozicion fonde m t
larta pr tu shpenzuar n programe gjersisht t prfitueshme nga
shoqria, t tilla si arsimi, shndeti, kultura, mbrojtja e mjedisit
etj. Por nj rritje n prqindje e takss jo gjithmon con n rritje e t
ardhurave t buxhetit.. Taksat progresive, q varen nga vetdeklarimi
krijojn stimuj pr falsifikime, ryshfete , dshmi t rreme dhe
korrupsion t zyrtareve publik. Nga ana tjetr nj taks e shesht do ta
eliminonte kt efekt t pashmangshm dhe, si rrjedhoj, do t eliminonte
nj humbje t konsiderueshme t t ardhurave. Konkretisht n Shqipri pas
kalimit nga taksa progresive n taks t shesht 10% t ardhurat n
buxhet u rritn. Kjo rritje e t ardhurave erdhi pr shkak t hapjes s
bizneseve t reja duke zgjeruar bazn e tatueshme dhe rritjen e
ndrgjegjsimit t bizneseve n pagimin e taksave. Nj biznes ka m shum
mundsi t dal nga informaliteti kur baza e takss sht relativisht e
ult sesa kur ajo sht e lart. Gjithashtu taksa e shesht sht m e leht
pr tu llogaritur si pr taksapaguesin ashtu dhe pr taksambldhsin
duke reduktuar kostot adminstrtive si pr qeverin ashtu edhe pr
biznesin. Progresiviteti i zhvendos parat prej siprmarrsve dhe
investitorve t kapitalit drejt t mirave t konsumit. Kjo ndodh pasi
ata q fitojn t ardhura t larta kan si tendenc ti investojn srisht
kto para n investime t ndryshme dhe fituesit e t ardhurave t ulta
synojn t blejn t mira t konsumueshme. Teoria Smithiane dhe
Neoklasike e rritjes thot q harxhimi m shum pr t mirat e
konsumueshme se sa pr t mirat kapitale do t ngadalsoj rritjen e
standardit t jetess dhe me shum gjasa do ta ul at, pasi t mirat
kapitale rrisin mundsit prodhuese t s ardhmes.
T ardhurat nga viti 2010 -2012. Ndarja e t ardhurave totale
sipas zrave n vitet 2010-2012.201020112012
1Te ardhurat tatimore288564303927300862
1.1Nga tatimet dhe doganat223019235509232591
1.2Nga pushteti vendor118981179110859
1.3Nga sigurimet sociale536475662757411
2Te ardhurat jo tatimore315522273123963
3Ndihmat460538115559
Pjesa m t madhe n totalin e t ardhurave pr cdo vit sigurohet nga
t ardhurat tatimore. Pjesa tjeter sigurohet nga t ardhurat jo
tatimore dhe ndihmat .T ardhurat tatimore prbhen nga t ardhurat nga
tatimet dhe doganat, nga pushteti vendor dhe nga sigurimet
sociale.N vitin 2010 t ardhurat tatimore zn rreth 88.6 % t totalit
, t ardhurat jotatimore rreth 10% dhe ndihmat rreth 1.4% t totalit.
N vitin 2011 t ardhurat tatimore zn 92 % te totalit t t ardhurave ,
t ardhurat jo tatimore 7% dhe ndihmat 1%. N vitin 2012 t ardhurat
tatimore jan rreth 91% t totalit , t ardhurat jotatimore jan 7.2 %
dhe ndihmat 1.8 %.Konstatohet nj rritje e vogl e t ardhurave
tatimore nga viti nga viti 2010 n vitin 2011 dhe nj ulje t vogl t
tyre nga viti 2011n vitin 2012. Tek t ardhurat tatimore pjesn m t
madhe e zn t ardhurat nga tatimet dhe doganat, nj pjes t rndsishme
zn dhe t ardhurat nga sigurimet sociale. T ardhurat nga pushteti
vendor zn nj pjes t vogl t totalit t t ardhurave tatimore.T
ardhurat jo tatimore kan pasur nj ulje nga viti 2010 n vitin 2011
dhe nje rritje t leht nga viti 2011 n vitin 2012.Ecuria e te
ardhurave n 8 mujoret e pare 2009- 2013. T ardhurat n tet mujort e
par t viteve 2009-2013.Nr.EMERTIMI 8M-098M-108M-118M-128M-13
TOTALI TE ARDHURAVE 194,709206,087210,910218,862210,553
I.T ardhura nga ndihmat1,7081,9911,7462,0432,593
II.T ardhura tatimore178,777187,797195,528200,496191,822
II.1Nga Tatimet dhe
Doganat136,571144,314150,100153,839144,955
1 Tatimi mbi Vleren e Shtuar71,13674,09174,38776,37170,126
2 Tatimi mbi Fitimin11,49711,66713,96211,64710,279
3 Akcizat22,50725,39126,19924,59223,464
4 Tatimi mbi t Ardhurat
Personale18,12117,45918,25517,92419,430
5 Taksa Nacionale dhe t tjera8,42311,14312,80319,30218,065
6 Taksa Doganore4,8874,5634,4944,0033,591
II.2T ardhura nga Pushteti Vendor8,6007,9688,1108,1397,095
1 Taks mbi Pasurin(ndertesat)1,0881,4131,3092,0071,804
2 Taks mbi Biznesin e vogel1,8061,7642,1411,5761,466
3 Taksa Lokale5,7064,7914,6604,5563,825
II.3T ardh nga fondet speciale33,60735,51437,31838,51839,772
1 Sigurimi Shoqeror30,06829,93432,14232,79933,599
2 Sigurimi Shendetsor3,5394,3424,0634,8164,875
3 T ardhura pr kompensim n vler t
pronareve01,2381,1139031,298
III.T ardhura Jotatimore14,22416,29913,63616,32316,138
1 Tran.Fitimi nga Banka e Shqipris2,2413,4364,1103,3434,163
2 T ardhura nga Inst.Buxhetore7,7886,8715,3486,0807,260
3 Dividenti1,186543807174927
4 Tarifat sherbimeve2,6511,6532,2542,7292,070
5 T tjera 3593,7961,1173,9971,718
Tabela e msiprme na jep nj detajim t t ardhurave pr 8 mujort e
par t viteve respektive.Totali i t ardhurave n 8 mujorin e par 2013
psoj nj renie prej 3.8% krahasur me 8 mujorin e par t vitit
2012.Ndikimin m t madh n kt rnie e pati ulja e t ardhurava tatimore
me 8674 milion lek me nj rnie prej 4.3% nga 8 mujori par i vitit
2012.Ulja e t ardhurave nga tatimet dhe doganat ka pasur ndikimin m
t madh n rnien e t ardhurave tatimore. Ato u uln me 8884 milion lek
me nj rnie prej 5.8 % nga 8 mujori par 2012.Zri q ka pasur uljen m
t madhe tek t ardhurat nga tatimet dhe doganat ka qn tatimi mbi
vlern e shtuar. Gjithashtu ulje patn edhe t ardhurat nga tatim
fitimi, aksizat, taksat nacionale dhe tarifat doganoreZri i vetm q
pati rritje ishe tatimi mbi t ardhurat personale i cili u rrit me
8.4% nga 8 mujori par 2012.Gjithashtu ulje patn edhe t ardhurat nga
pushteti vendor, ato u uln me 12.8%.T ardhurat nga fondet speciale
ku prfshihen sigurimet shoqrore, sigurimet shndetsore dhe t
ardhurat pr kompensimin e pronarve patn nj rritje t vogl me 3.25%.T
ardhurat jotatimore kan pasur nj rnie t vogl m 1% n 8 mujorin e par
2013 n krahasim me 8 mujorin e par 2012.
Ecuria e tatimit mbi vlern e shtuar.EMRTIMI8M 20108M 20118M
20128M 2013
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Total 74,09174,38776,37170,126
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Total n prqindje4.20.42.7-8.2
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Dogana 54,69357,12359,56955,228
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Dogana n prqindje+11.7+6.4+2.3-7.3
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Tatime 19,39816,87916,80214,898
Tatimi mbi Vlern e Shtuar Tatime n
prqindje.-12.5-16.6+3.9-11.3
Tvsh-ja nga 8 mujori par 2010 n 8 mujorin e par 2012 ka ardhur n
rritje. Por n 8 mujorin e par 2013 t ardhurat nga tvsh-ja patn nj
ulje prej 8.2% nga 8 mujori par 2012.TVSH-ja q mblidhet nga doganat
ka ardhur n rritje nga 8 mujori par i vitit 2010 n 8 mujorin e par
t vitit 2012 por ritmi i rritjes s saj ka ardhur duke u ulur. Ndrsa
n 8 mujorin e par 2013 ka pasur nj rnie t t ardhura nga TVSH-ja n
dogana me 7.3% n krahasim me 8 mujorin e par 2012.TVSH-ja q
mblidhet nga tatimet ka pasur nj ulje n 8 mujort e par 2010-2011,
pasuar nga nj rritje e vogl prej 3.9% n 8 mujorin e par 2012. N 8
mujorin e par 2013 TVSH-ja e mbledhur nga tatimet ka psuar prsri
ulje me 11.3%.
Ecuria e tatimit mbi t ardhurat personale.Emrtimi8M 2012 8M 2013
NdryshimiNe prqindje
Tatim mbi t ardhurat personale17,87019,4271,5578.7
Paga sektorit publik5,9386,1281903.2
Paga sektorit privat6,1815,829-352-5.7
T ardhura nga interesat2,0222,32230014.8
T ardhura nga dividenti1,1631,96480168.9
T ardhura nga shitja e pasuris s paluajtshme137491354258.4
T tjera2,4292,69326410.9
Tatimi mbi t ardhurat personale ndryshe nga tvsh-ja ka psuar
rritje n 8 mujorin e par 2013. T ardhrat nga tapi jan rritur me
1557 milion lek ose me 8.7% nga 8 mujori par 2012.Totali i t
ardhurave nga TAP prbhet nga t ardhurat personale qe vijn nga pagat
e sektorit publik, pagat e sektorit privat, t ardhurat nga
interesat, t ardhurat nga dividenti, t ardhurat nga shitja e
pasuris etj . Nga 8 mujori par 2012 n 8 mujorin e par 2013 t gjitha
zrat kan psuar rritje prvec t ardhurave personale q vijn nga
sektori privat i cili ka psuar nj ulje me 5.7%.
Konkluzione
Disa ndr tiparet me t rendsishme t strukturs s taksave ishte
aplikimi i sistemit takss s shesht per tatimin mbi te ardhurat
personale, duke eleminuar shkallet tatimore progresive dhe duke
mbajtur nje nivel pragu perjashtues prej 10.000 lek pr pagat deri n
30.000 lek. Te gjitha kategorite e t ardhurave personale taksohen n
nivelin unik prej 10%. Gjithashtu dhe takasa e shesht e norms s
tatimit t fitimit me 10%. Taksa e shesht konsiston n nje prqindje t
caktuar, nj proporcion.Ndrsa n taksimin progresiv prqindja e takss
rritet me rritjen e t ardhurave. T dyja llojet e taksave kan ant
pozitive dhe ant negative t tyre. Taksa e shesht rezulton efektive
prsa i prket rritjes s t ardhurave n vitet e para t implementimit t
saj por ajo e humb kt efekt n 2 vitet e fundit t periudhes s marr n
shqyrtim.Nga analiza empirike e t dhnave t pasqyruara n tabelat e
msiprme vrtetojm hipotezen e ngriur mesipr. Struktura tatimore ka
pasur efekt n rritjen t ardhurave nga viti 2010-2011 por nga viti
2011-8 mujori par 2013 ka pasur rnie t tyre.
Bibliografia
www.financa.gov.al ww.instat.gov.al www.tatime.gov.al
Vlersimi i pedagogut:Pikt:
I. Parashtrimi i tezs s eses:
II. Argumentimi:
III. Prfundimi:
Totali