Polisiamentu Komunitária iha Timor-Leste Nu’udar sidadaun husi nasaun ida ke foun liu iha Ázia, Timór-oan iha esperansa boot ba Policia Nacionál de Timor-Leste (PNTL) ne’ebé serví nu’udar vanguarda ka mahein paz, estabilidade no justisa. Maski nune’e, PNTL ne’e instituisaun ida ke foin mak moris ho rekursu, koñesimentu institusional, esperiénsia no kapasidade ne’ebé limitadu hodi bele trata ka rezolve nesesidade seguransa iha rai ne’e nia laran. Esperiénsia Fundasaun Ázia nian fó apoiu ba PNTL iha Timor-Leste hahú kedas husi 2008 hatudu katak haburas parseria no koperasaun ne’ebé efikáz liu entre polisia ho komunidade sira bele hamenus krimi ho maka’as no iha kazu barak bele prevene krimi atu mosu. Iha 2009, Fundasaun Ázia no PNTL forma parseria ida hodi hala’o projeitu pilotu ida kona-ba Prevene Konflitu liuhusi Polisiamentu ne’ebé orientadu ba Komunidade ka Conflict Mitigation through Community-Oriented Policing (CMCOP), ne’ebé hetan apoiu finanseira husi Estadu-Unidus nia Ajénsia ba Dezenvolvimentu Internasionál (USAID). Projeitu tinan-ida ne’e subliña ka hatudu duni importánsia husi kria kompromisu mútuo ka servisu hamutuk entre sidadaun sira ho polisia hodi bele komprende ida-idak nia papél iha mantein seguransa nian. Iha 2011, ho apoiu husi USAID no Nova Zelandia-nia Programa Asisténsia, projeitu ne’e habelar ba programa tinan-tolu no kobre distritu 13 iha Timor- Leste. Programa HAKOHAK Polisia ho Komunidade agora daudaun tulun PNTL hodi dezenvolve konseitu Konseillu Polisiamentu Komunitária (KPK) hodi implementa polisiamentu komunitáriu-nia prinsípiu sira liuhusi fó formasaun ba membru konseillu sira kona-ba oinsá trasa ajenda protesaun no seguransa no mós hadi’a koordenasaun. Programa ne’e nia aktividade sira hamenus odio-malu, falta de preokupasaun, no opozisaun hasoru polisia iha komunidade ne’ebé polisia sira ne’e servisu ba no hodi dezenkoraja ka halakon públiku-nia hakarak atu halo justisa mesamesak sein liuhusi prosesu legál ida. Iha tempu hanesan, aktividade sira ne’e mós tulun lori PNTL besik liu ba komunidade sira no tulun identifika no rezolve komunidade sira-nia problema iha maneira ne’ebé proativu no la’ós reativu de’it. POLISIAMENTU NE’EBÉ ORIENTADU BA KOMUNIDADE Polisiamentu ne’ebé orientadu ba komunidade iha objetivu hakarak hadi’a polisia-nia dezenpeñu no harii públiku-nia fiar liuhusi haburas parseria kolaborativu entre komunidade ho polisia ne’ebé uza aprosimasaun rezolve-problema hodi responde ba komunidade lokál sira-nia nesesidade seguransa no espetativa sira. Programa HAKOHAK ne’e kria mekanizmu hodi hametin koperasaun entre polisia ho komunidade liuhusi fasilita dialogu, kria forum hodi rezolve-problema no fasilita formasaun hodi bele hasa’e ajentes polisia komunitária no sira-nia komandante sira-nia kapasidade. Programa ne’e tulun estabelese lasu ne’ebé forte liu entre organizasaun lokál sira, governu-nia ajénsia sira, lidér komunitária sira ho PNTL hodi hasa’e komprensaun kona-ba preokupasaun seguransa iha rai-laran. Programa ne’e iha objetivu hakarak hamenus odio-malu, falta de preokupasaun, no opozisaun hasoru polisia iha komunidade ne’ebé polisia sira ne’e serbisu ba no hodi dezenkoraja ka halakon públiku-nia hakarak atu halo justisa mesamesak sein liuhusi prosesu legál ida. Fundasaun Ázia hala’o ninia program iha Timor- Leste dezde 1992 no harii ninia sede iha tinan 2000. Fundasaun Ázia, Estadu-Unidus nia Ajénsia ba Dezenvolvimentu Internasionál (USAID), no Nova Zelandia-nia Programa Asisténsia servisu hamutuk ho Policia Nacionál de Timor-Leste (PNTL) no komunidade sira iha Timor- Leste hodi kria paz no seguransa ne’ebé sustentavél iha rai ne’e. TIMOR-LESTE photos by Conor Ashleigh
2
Embed
Polisiamentu Komunitária iha Timor-Leste · Zelandia-nia Programa Asisténsia, projeitu ne’e habelar ba programa tinan-tolu no kobre distritu 13 iha Timor-Leste. Programa HAKOHAK
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
Polisiamentu Komunitária iha Timor-Leste
Nu’udar sidadaun husi nasaun ida ke foun liu iha Ázia,Timór-oan iha esperansa boot ba Policia Nacionál deTimor-Leste (PNTL) ne’ebé serví nu’udar vanguarda kamahein paz, estabilidade no justisa. Maski nune’e, PNTLne’e instituisaun ida ke foin mak moris ho rekursu,koñesimentu institusional, esperiénsia no kapasidadene’ebé limitadu hodi bele trata ka rezolve nesesidadeseguransa iha rai ne’e nia laran. Esperiénsia FundasaunÁzia nian fó apoiu ba PNTL iha Timor-Leste hahú kedashusi 2008 hatudu katak haburas parseria no koperasaunne’ebé efikáz liu entre polisia ho komunidade sira belehamenus krimi ho maka’as no iha kazu barak beleprevene krimi atu mosu.
Iha 2009, Fundasaun Ázia no PNTL forma parseria idahodi hala’o projeitu pilotu ida kona-ba Prevene Konflituliuhusi Polisiamentu ne’ebé orientadu ba Komunidade kaConflict Mitigation through Community-OrientedPolicing (CMCOP), ne’ebé hetan apoiu finanseira husiEstadu-Unidus nia Ajénsia ba DezenvolvimentuInternasionál (USAID). Projeitu tinan-ida ne’e subliña kahatudu duni importánsia husi kria kompromisu mútuoka servisu hamutuk entre sidadaun sira ho polisia hodibele komprende ida-idak nia papél iha mantein seguransanian. Iha 2011, ho apoiu husi USAID no NovaZelandia-nia Programa Asisténsia, projeitu ne’e habelarba programa tinan-tolu no kobre distritu 13 iha Timor-Leste.
Programa HAKOHAK Polisia ho Komunidade agoradaudaun tulun PNTL hodi dezenvolve konseituKonseillu Polisiamentu Komunitária (KPK) hodi
implementa polisiamentu komunitáriu-nia prinsípiu siraliuhusi fó formasaun ba membru konseillu sira kona-baoinsá trasa ajenda protesaun no seguransa no mós hadi’akoordenasaun. Programa ne’e nia aktividade sirahamenus odio-malu, falta de preokupasaun, noopozisaun hasoru polisia iha komunidade ne’ebé polisiasira ne’e servisu ba no hodi dezenkoraja ka halakonpúbliku-nia hakarak atu halo justisa mesamesak seinliuhusi prosesu legál ida. Iha tempu hanesan, aktividadesira ne’e mós tulun lori PNTL besik liu ba komunidadesira no tulun identifika no rezolve komunidade sira-niaproblema iha maneira ne’ebé proativu no la’ós reativude’it.
POLISIAMENTU NE’EBÉ ORIENTADU BAKOMUNIDADE
Polisiamentu ne’ebé orientadu ba komunidade ihaobjetivu hakarak hadi’a polisia-nia dezenpeñu no hariipúbliku-nia fiar liuhusi haburas parseria kolaborativuentre komunidade ho polisia ne’ebé uza aprosimasaunrezolve-problema hodi responde ba komunidade lokálsira-nia nesesidade seguransa no espetativa sira.
Programa HAKOHAK ne’e kria mekanizmu hodihametin koperasaun entre polisia ho komunidade liuhusifasilita dialogu, kria forum hodi rezolve-problema nofasilita formasaun hodi bele hasa’e ajentes polisiakomunitária no sira-nia komandante sira-nia kapasidade.Programa ne’e tulun estabelese lasu ne’ebé forte liu entreorganizasaun lokál sira, governu-nia ajénsia sira, lidérkomunitária sira ho PNTL hodi hasa’e komprensaunkona-ba preokupasaun seguransa iha rai-laran.
Programa ne’e iha
objetivu hakarak
hamenus odio-malu,
falta de preokupasaun,
no opozisaun hasoru
polisia iha komunidade
ne’ebé polisia sira ne’e
serbisu ba no hodi
dezenkoraja ka halakon
públiku-nia hakarak atu
halo justisa mesamesak
sein liuhusi prosesu legál
ida.
Fundasaun Ázia hala’o
ninia program iha Timor-
Leste dezde 1992 no
harii ninia sede iha tinan
2000.
Fundasaun Ázia, Estadu-Unidus nia Ajénsia ba Dezenvolvimentu Internasionál (USAID), no Nova Zelandia-niaPrograma Asisténsia servisu hamutuk ho Policia Nacionál de Timor-Leste (PNTL) no komunidade sira iha Timor-Leste hodi kria paz no seguransa ne’ebé sustentavél iha rai ne’e.
TIMOR-LESTE
phot
os b
y Co
nor A
shle
igh
HEADQUARTERS465 California Street, 9th FloorSan Francisco, CA 94104 USATel: (415) 982-4640Fax: (415) [email protected]
TIMOR-LESTERua De Nu Laran No.20Bairro Dos GrilosDili, Timor-LesteTel: + 670 331-3457
www.asiafoundation.org
Parseiru husi Redi organizasaun la’os governamentál siratulun liuhusi harii kapasidade husi KPK ne’ebékompostu husi ajentes polisia sira no lidér komunitáriaoioin (purizemplu xefe aldeia sira, profesór sira no lidérjoventude sira), hodi bele luta hasoru problema sirarelasiona ho protesaun no seguransa públiku.
Liuhusi programa HAKOHAK ne’e, PNTL hetankomprensaun prátiku valiozu kona-ba oinsáaprosimasaun husi polisiamentu orientadu bakomunidade bele funsiona operasionalmente ka ihaprátika iha sosiedade-nia laran. Fundasaun ne’e hamutukho Komandante distritál sira, Unidade PolisiamentuKomunitária Nasionál PNTL no sidadaun Timór-oansira, tulun komunidade sira identifika no hato’o sira-niaproblema sira ba PNTL.
FATIN ALVU SIRA
Programa HAKOHAK ne’e implementa daudaun ihadistritu foun haat tinan-tinan durante tinan tolunia laran. Projeitu-niaalvu distritu inkluiManatuto, Aileu,Bobonaro no Baucau noiha ne’ebá estabelese onaKPK 36 no sidadaun liu10,000 no PNTL sirahetan formasaun kona-bakbiit rezolve-problema
konjunta. Agora, programa ida ne’e habelar liu tan inkluidistritu Dili, Liquisa, Ainaro no Viqueque. Projeitu ne’ehakarak atu serbisu hamutuk ho estasaun polisia distritál13 hodi hadi’a seguransa no protesaun iha Timor-Lesteuza aprosimasaun polisiamentu komunitáriuhumanístika.
ATIVIDADE SIRA
FORMASAUN NO HARI I KAPASIDADE BA L IDÉRKOMUNITÁRIA NO POLISIA