polak maly 2017 10 64 - kuriergalicyjski.com · 2 nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały Witam, witam, witam! Jesień nam króluje. Coraz częściej posyła nam rzęsiste deszcze.

nr 10 (64)październik 2017

Mie

sięc

znik

październik 2017

Mie

sięc

znikPolak

Mały

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały2

Witam,witam,witam! Jesieńnamkróluje.Corazczęściejposyłanamrzęsistedeszcze.Alesłonkostarasięłagodnymi,jeszcze

ciepłymi promieniami osuszyć opustosza-łepodożynkachpolaipełnegrzybówlasy.Człowiekteżprzygotowujesiędozmian.Jużcoraz mocniej są odczuwalne nocne przy-mrozki.Trzebazadbaćojesiennąodzież–cieplejszą.Pamiętajmyojesiennymobuwiu.Ażezmrokzapadawcześniej, to ispacerytrzebaplanowaćjużraczejwdniwolneodzajęćszkolnych ipozalekcyjnych.Nieprze-szkadzanamjednakjesiennaaurawświę-towaniudniważnychwpaździerniku.Atychteżsięuzbierało!

Październik jest miesiącem Różańcaświętego. Pochodzenie nazwy „RÓŻANIEC”jest niepewne. Róża była w średniowieczuulubionymsymbolemMatkiBożej.ZgodniezjednązlegendpewienczcicielMaryimiałzwyczajsplataćBłogosławionejDziewicywie-nieczróż,byprzyozdobićnimstatuęMadon-ny.Pewnegodniazostałjednakpouczonyw

widzeniu,żeMaryjajeszczebardziejradowa-łabysięinnymwieńcemróż(różańcem),mia-nowicie powtarzaną 50 razy modlitwą AveMaria.TemodlitwystawałybysięwdłoniachMatkiBożejróżami,zktórychsplatałabyso-bienajpiękniejszywieniec.

Towłaśniepaździernikjestmiesiącemwszczególnysposóbpoświęconymmodli-twieróżańcowej.

JanPawełIItaknauczał:„Rozważającbowiemtajemniceróżańcowe,patrzymynamisteriumżycia,męki,śmierciizmartwych-wstaniaPanaJejoczyma.Przeżywamyjetak,jakOnawswymsercumatczynymjeprzeżywała.Onazawszeubokusynajestrówno-cześnie obecna pośród naszych codzien-nychspraw”.

Już październik do nas zawitał

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały 3

spróbujsamodzielnieprzygotowaćswójRóżaniec.Naprzykładzpięknychbłyszczą-cychkasztanów.

Zbieramy kasztany, zbieramy kasztany,robimy w nich dziurki, a wtedy je można nawlekać na sznurki.

Tak robi się lejce, naszyjnik z korali...Kasztany, kasztany będziemy zbierali.Joanna Papuzińska

Całośc przygotowała Babcia Kazia

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały4

Październik jest miesiącem bogatymwróżneświęta.sątoświętaimiędzynaro-dowe,ipaństwowe.WśródtychwszystkichważnejestŚwiętoNauczyciela.AponieważmieszkamywUkrainie,ijesteśmyPolakami,tomożemywtymmiesiącudwukrotnieskła-dać życzenia i podziękowania naszym na-uczycielom.BonaUkrainietymdniemjestpierwszaniedzielapaździernika,awPolsce–14października.

Dlaczegojesttotakważneświęto?Trzebanauczyćsięczytać,poprawnie

wysławiać,pisaćirozmawiać,abywpełniżyćwspołeczeństwie.Warto jednakmó-wićnietylkowjęzykuojczystym,lecztak-żewwielu językachobcych.Wtedyświatstanie przed wami otworem. Należy teżumieć liczyć,abyporadzićsobiechociaż-bywsklepie.Dlategoszkołaodgrywabar-dzoważną rolęwżyciukażdegoczłowie-ka.Totutajspotykamynauczycieli–aoniprowadząnaswszystkichprzeztakliczneprzedmioty!Opowiadająoświecie,poma-gająsięrozwijać,pokazująnamkimjeste-śmyikimmożemysięstać.Nawetjakjużjestsiędorosłym,tozogromnymciepłem

i wzruszeniem wspomina się swoich na-uczycieli.

Zatemuczciesię,zdobywajciewiedzę,szanujcieswoichnauczycieliiznimiwspół-pracujcie!

Dzięki nim poznacie podstawowe „na-uki”–przedmiotyszkolne.Mówisię,że„ma-tematykatokrólowanauk”.Możeitak!Aleczłekpowinienteżumiećporozumiećsięzinnymi,czyliznaćgramatykę.Zobaczcie,jakpięknieo jejznaczeniu (wkażdym języku!)napisałkiedyśJanuszKorczak:

„...Pomówimysobieojęzyku,alenieotymczerwonym,cogomaciewustach,tyl-koomowieludzkiej.(...)Językludzki,czylimowa ludzka, żyje, karmi się, choruje –możebyćbardzobiednaalbobogata.

Różni mądrzy podróżnicy jeździli do da-lekichkrajówizauważyli,żesąludzie,którzymająwmowiebardzomałowyrazów,że ichjęzykjestbiedny.Matenbiednyjęzyktrochęrzeczowników, bo przecież trzeba jakoś na-zwaćswojestołki,garnkiiinnerzeczy,matamjakąśkupkęprzymiotników,bojednestołkisąduże–adrugiemałe,jednegarnki–jakie?–czyste,adrugie–jakie?–brudne;matamtro-chęjeszczetegoiowego–ijużkoniec.Takitosambiednyjęzykjaknaszychmałychdzieci.

A im mądrzejszy jest jakiś naród, imwięcej wie i więcej umie, tym więcej marozmaitych wyrazów – i z każdym rokiemrodząsięnowewyrazy,jakwamrodząsiębraciaisiostry.Ktośwymyśliłbrykę,którajeździ bez konia, trzeba było to jakoś na-zwać–inazwali:samochód.Taksamo,do-pókiGutenbergniewymyśliłdruku,niebyłowyrazów:druk,czcionki.(...)

Aleniemyślcie,żetylkorzeczownikisięrodzą. Nie: i przymiotniki także i inne czę-

Święto Nauczyciela

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały 5

ścimowy.sąnaprzykładwpolskimjęzykudwawyrazy:lubićikochać.KochasięBoga,ojca,matkę,alubisiękolegę,psa,wodęzsokiem. są wyrazy: zamożny i bogaty. Za-możnytotaki,któryma,czegomupotrzeba,abogatymawięcej,niżmupotrzeba iniewie,cozpieniędzmirobić–najczęściejrobigłupstwa.Taksamoubogitotaki,którymamniej, niż potrzeba A nędzarz nic nie ma.Widzicie,cozabogactwowyrazów.

Jeżeli języksamsobienaraziewyrazuwymyśleć nie potrafi, to go sobie pożycza.Każdy język ma dużo takich pożyczonychwyrazów. Mówicie: „Amator kwaśnych ja-błek”–amator–tołacińskiwyraz.Kucharz–pożyczonyodNiemców.Ktopożycza,tenpowinienoddać–ijęzykoddajepożyczonewyrazy. Weźcie sobie, panowie Francuzi, zpowrotemswójwyraz:kontent,bojużmamyswójwyraz–no,jaki?A–zadowolony.

Zdziwiciesięjeszczebardziej,kiedywampowiem,żeniektórewyrazywnimumierają.Wyobraźciesobie,żemówiciedokolegów:

-Azalizagracieznami?-Zaiste,zagramy–odpowiadająkoledzy.Widzicie,samisięśmiejecie.Azali,za-

iste – są to wyrazy stare, do codziennejmowywcaleniepasują.

Mowa ludzka, proszę was, to jak sta-ry, tajemniczy,wielkibór,pełenżycia,pełenśpiewówgłośnychiwesołych–istrasznych,nieznanychszeptów,pełenweselaismutku,młodościiśmierci.sąwmowieludzkiejwyra-zymocneiwielkiejakdęby,któredoniebiossięwznoszą:męstwo,bohater;wyrazywesołe,jak:słońce,pieśń;wyrazyponure,jak:uciskipodłość;wyrazy,któredzwoniąjakskowronekw błękitach wiosennego poranku lub sycząjakżmijajadowita,lubskarżąsięjakjęk.(...)

-Alepoconamgramatyka?–zapytacie.Bo bez gramatyki nie można dobrze

mówićanitymbardziejdobrzepisać.

-Aledlaczegotrzebabezbłędówmówićalbopisać,kiedyitakmnierozumieją?

Bobłądwmowie,tojakplamatłustaibrzydkanafotografiimatki,którąkochasz,to jak łataprzyszytanaubraniu,wktórymidzieszwgościnę.(...)

Gramatykauczyszanowaćmowęludz-kąi–podziwiaćrozumludzki...”.

Janusz KorczakDziecko salonu (fragmenty)

Wierzę,żedobrzesięuczycie,żeumiecieuszanować pracę swoich nauczycieli, a napewnopolatach,kiedyjużbędziecieludźmidorosłymi,powróciciepamięciądotegoświę-ta–DniaNauczyciela.Chociażwkalendarzumamypodane–DzieńEdukacjiNarodowej,touściskajcieswoichnauczycieli!

Każdemuuczniowiradośćsięudziela,GdyzbliżasięDzieńNauczyciela.Zokazjitegozaszczytnegoświętaniechkażdabuziabędzieuśmiechnięta.

Babcia Kazia

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały6

Uczniowie klasy I Średniej szkoły Ogólno-kształcącej I–III stopnianr3z rosyjskim ipol-skim językiem nauczania w Iwano-Frankiwskuwzięliudziałwkonkursie„Mileniumnauchodź-stwie”, który miał miejsce jeszcze w ubiegłymroku szkolnym. Celem Konkursu „Milenium nauchodźstwie” było zapoznanie uczniów szkółz tematem obchodów Milenium chrztu Polskiprzez polską emigrację, zebranie materiałówźródłowych i relacji, które pomogą odtworzyćobchody millenijne w poszczególnych krajachna wszystkich kontynentach świata oraz prze-

kazaniezdobytychinformacjiwformieprackon-kursowych.

OrganizatoremkonkursubyłInstytutPamię-ci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni prze-ciwkoNarodowiPolskiemu,zwanydalejIPN,wewspółpracy z senatorem Rzeczypospolitej Pol-skiej prof. Janem Żarynem, Wspólnotą Polską,Uniwersytetem Kardynała stefana Wyszyńskie-go, Ministerstwem spraw Zagranicznych orazMinisterstwemEdukacjiNarodowej.

Konkursadresowanybyłdouczniówwwie-ku7–18 latuczącychsiępozagranicamiRze-czypospolitejwewszystkichtypachszkół.

Konkursprzeprowadzonybyłwdwóchkate-goriach wiekowych: 7–11 lat (grupa młodsza) i12–18lat(grupastarsza).

Wgrupie„młodszej” Imiejscezdobyły–zaalbum„Mileniumnauchodźstwie.Nottingham”Victoria Pietraszek i Dora Morawska z PolskiejszkołyPrzedmiotówOjczystych im.św.Kazimie-rzawNottingham;opiekunpracy:ElżbietaBoik.

JurynieprzyznałoIIiIIImiejscawtejkate-goriiwiekowej.

Przyznano5wyróżnieńzapraceplastyczne:cztery za prace ze Średniej Ogólnokształcącejszkołynr3wIwano-Frankiwsku:„ChrzestPolski”autorstwaMartyMariiPosławskiej(l.8),„ChrzestPolski”,DariiDwiluk(l.7),„ChrzestPolski”,Ana-

stazjiKirbaby(l.8),„ChrzestPolski”EwelinyBoj-czuk(l.7);opiekunprac:MałgorzataGulaorazzapracę„1050rocznicachrztuPolski”AleksandryCzaji(l.10)zArlingtonHeights.

Dopieropowakacjachuczennicezeszkołynr3,ówczesnejklasypierwszej,aobecniejużdru-giejodebrałynagrody.

serdeczniegratulujemyp.MałgorzacieGulizazainteresowanieuczniówsamymkonkursemizdobycieprzeznichwyróżnień.WszystkiepraceprzekazanedoIPN-uzostałyzauważone.

Wkonkursiewzięliudziałuczniowiezwielukrajów.

Patronatmedialnynadkonkursemsprawo-wałmiesięcznik„WsieciHistorii”.

Informacjawłasna

Konkurs „Milenium na uchodźstwie” rozstrzygnięty

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały 7

Narrator:Otojestscena–anatejsceniebędziezachwilęprzedstawienie.Bezżadnej„blagi”ibez„lipy”różnesiętuprzedstawiątypy.Niechsiępublicznośćuspokoiiniechsięprzyjrzytypkomwklasie.

Typek nr 1 Spóźnialski:

Narrator: Gżegżółkaznanymbyłmurarzem–rozróbkąwapnasiędorabiał.

Typek nr 3 RozrabiaczJapowiedziałem,żepokażę,(pokazujezaciśniętepięści)jakibezwapnasięrozrabia!(wskazujepalcemwstronęwidowni)Tusiępodpowie,tamsięwrzaśnie,tegosiępopchnie–cooznacza,żenieGżegżółka,leczjawłaśniezdobyłemsławę...rozrabiacza.

Narrator:Niestety–koniecnaszejsztuki!Każdy,cosięwzruszyłszczerze,nimsięzabierzedonauki,przykładuz„typków”niechniebierze,botosątypkinieciekaweitakichwklasieunasniema.Życzymy,abywwaszychklasachrównieżichniebyło.

WACŁAW BISKO

Inscenizacja pt. „Typki w klasie”

ZdążyłKopernikruszyćZiemię,Gagarinzdążyłjąokrążyć,Ajatakranosobiedrzemię,żenanicniemamczasu...zdążyć.Itymwśródinnychsięwyróżniam,żesięzegaremnieprzejmuję,więcczęstosięnalekcjespóźniam–zdążęnatomiast...dostaćdwóję.

Narrator: Tojestohydnecoonrobi!Opinięklasypsujeonnam!

Typek nr 2 GapaMojapostawaklasęzdobi,bojauważniesięprzyglądam...jaksięnaprzykładbąkizbijajakmuchachodziposuficie,alekcjasobiemija,mija...ajasięgapię,gapię,gapię...

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały8

Pewnego sło-necznegomajowegodniaBartekzaprosiłswoich kolegów dodomu na zabawę.W tym czasie jegochora siostra Majależała samotnie wswoim pokoju. Byłasmutna patrząc woknoiwidzącjakjejbraciszek z kolega-mibawisięwberkaichowanego.Dziew-czynce zrobiło się bardzo przykro. Widzącjej smutek mama potajemnie zadzwoniładobabciidziadkapoporadę.Opowiedziałaim,żeMajazaraziłasięospąileżywłóżku,jest jejsmutno,czujesiębardzosamotniei nic ją nie pociesza, podczas gdy Bartekświetniesiębawizkolegaminapodwórku.PotejrozmowiedziadkowiezastanawialisięcomogązrobićdlaMai.Babciapostanowiłaprzygotować coś specjalnego dla wnuczki.Niemogliprzecieżzostawić jejwtakiejsy-tuacji.

A tymczasemdziewczynkaspoglądaław okno odstawiając wszystkie swoje za-bawkinabokimyślała:

-Oh,gdybyprzyszedłktoś,ktobymnieczymśzainteresował!Abypoprawiłmójhu-morchociażtroszeczkę!–dodałazesmut-kiem i zaraz by się rozpłakała, gdyby nieotworzyłysiędrzwiinieusłyszała:

-Cześć,Majo!!!!!Dziewczynka popatrzyła w stronę wej-

ściai…-Babciu!!!!!–wykrzyknęłazradością–

Toty?Naprawdę?

-Cześć,wnusiu!–odpowiedziałabab-cia–Czemujesteśtakasmutna?

- Och, babciu! Przyszłaś w samą porę!Prawie się rozpłakałam… Dobrze, że przy-szłaś,cobymbezciebiezrobiła?!A…skądwiesz,żejestemsmutnai…

-Chora?–dopowiedziałababcia–Bab-ciewszystkowiedzą,więcsięniedziw.

Odmomentuprzyjściaukochanejbab-cidziewczyncezrobiłosięradośnieipoja-wiłsięuśmiechnatwarzy.

Nagledrzwidopokojusięotworzyłyinaproguzjawiłsiędziadek.

-CześćDziadku!–podbiegładoniegoiprzytuliłasię.

-Cześć,Majuniu!–przywitałsięserdecz-nie.

Przezpół godzinydziewczynka rozma-wiała z dziadkami zapominając o swoichprzeżyciachiosmutku.

-Aterazmożewcośzagramy?–zapy-tała.

-Awcobyśchciała–zainteresowałsiędziadek.

-Hmmm…możewgręplanszowąscri-ba?

-Świetnie!–zgodzilisiędziadkowie.Zaciętawalkanaukładaniesłówtrwa-

łaokołogodziny.-Aczymaszochotęnapysznączekola-

dowąbabeczkę?–zapytałababcia.- Oczywiście, Twoje babeczki są naj-

pyszniejszenaświecie!Podeserzedziadekwyciągnąłdrewnia-

nepudełko.Byłynanimbiałoczarnekwa-draciki.

-Wieszcotojest?–zapytałotwierającje.Znajdowałysięwnimmałewyrzeźbio-

nebiałeiczarnedrewnianefigurki.

Recepta na radość

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały 9

-Niewiem.-To jest takabardzomądra i staragra

znananacałymświecie.Nazywasięszachy.PowstaławVIwiekunaszejerywIndiach,doEuropy zaś dotarła już w VIII–IX wieku, po-czątkowodoHiszpanii,WłochiFrancji,potemdoNiemiec,AngliiiskandynawiiadoPolskidopierowXIIwieku,zapanowaniaBolesła-waKrzywoustego.Umiejętnośćgrywszachy

uznawanabyłazazaletęizyskaławielkąpo-pularnośćnadworzekrólewskim.Popatrz,tosąfiguryipionkiszachoweanatejplanszyustawiasięjeodpowiednionawłaściwepola.Tychpóljest64…kontynuowałdziadek.

-Dziadku,nauczmniegraćwszachy!!!-Dobrze,alenajpierwposłuchaj.Graw

szachy rozgrywana jest pomiędzy dwomazawodnikami.Jedengraczmabierkibiałe,drugi – czarne. Każda bierka porusza sięinaczej,maswojąwartośćiswojezadanie.Celemrozgrywanejpartiiszachówjest„da-niemata”królowiprzeciwnika…

Maja z rosnącą ciekawością słuchaładziadka, który w ten sposób wytłumaczył

wnuczce jakporuszająsiępionki, skoczki,gońce,hetman ikról.OdpoczątkuMajazprzyjemnościąuczyłasięgraćwszachy,po-nieważbyłatodlaniejciekawazabawa.Póź-niej,kiedyoswoiłajużzpodstawowymizasa-dami,zaczęłarozgrywaćzdziadkiemibab-ciąswepierwszepartie.Odtejchwiliopuściłjąsmutekichorobaprawieniezauważalnieminęła. Z każdą partią grała coraz lepiej.

Każdarozgrywkabyłaniepowtarzalna,ajejwynikuniemożnabyłoprzewidzieć.

W końcu rodzice zapisali ją do klubuszachowego, ponieważ potrzebowała jużbardziejfachowejpomocy.

Pokilkulatachdziewczynkajużbrałaudziałwzawodachszachowychizajmowałamiejscanapodiumzdobywającdyplomyipuchary.

-Och,cimoikochanidziadkowie!–my-ślałaMajaotrzymująckolejnąnagrodę–gdy-byniechoroba ioni, tonigdynienauczyła-bymsięgraćwszachyinigdyniezdobyłabympucharu!Jestemtakaszczęśliwaijestemtakimzatowdzięczna!!!

MARTA KOT

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały10

Co kto lubi

Ludziebywająróżni:miejscowi,tudzieżpodróżni.Gdziekolwiekokosięzwróci,bywająłysiirudzi.Gdziekolwiekstopastąpi,sąszczodrobliwiiskąpi.Mająróżnezawody,rozmaitenatury,mieszkająnadbrzegiemwodyalboteżwolągóry.Ludziebywająróżni,możetoichnieporóżni.Alezewszystkichznakówodróżniającychludzi,głównymjestsprawasmaku,toznaczy–ktocolubi.Chińczycy–ryżugarstkęsmażą,gotują,pieką,apodniebieniebułgarskieubóstwiazsiadłemleko.Eskimosopychasiętranem,Tatar–pieczonymbaranem.PierożkówimieniempielmieniRosjaninnatortniezamieni,ażinnychogarniazdumienie,ilezjeśćpotrafipielmieni!Afrancuskiegosmakunicnienęcipróczślimaków.

Anglikpłatkikukurydzianecodzieńmanaśniadanie,agumędożuciazchrzanemwielbiąAmerykanie.(Możebyćzoliwą,niezchrzanem–bylebyłodobrzezmieszane).Niemiecpochłaniakiełbaskęipiwokuflamiłyka,anarodykaukaskiesłynązeswegoszaszłyku.(totakiemięsiwonarożnie–niebierzrożnadoust,ostrożnie!)Prawda,jakaciekawatasmacznageografia?AwBrazyliijestkawa,żenigdziesięlepszanietrafia!Arabowiewcinajądaktyle,tylemają,ach,tyle!ZatoTurek–staryidzieckochwalichóremchałwęturecką.Czech–konsumujebezlikuwielcepożywnychknedlików.Ajeszczeoludożercachsłyszałem,którzy...no,wiecie,ajajestemludożerca–inasjestnajwięcejnaświecie.

WIKTOR WOROSzylSKI

Poznajemy światWyruszając w dalekie podróże, żeby poznać świat, pamiętajcie – należy go szanować. A w szkole nie opuszczać (i nie wagarować na) lekcji geografii!

nr 10 (64) październik 2017 * Polak Mały

Przygody Koziołka Matołka(fragmenty)

Rejestracyjną Służbę Ukrainy 08.06.2012 r. założyciel i wydawca: Mirosław Rowicki, засновник і видавець М. М. Ровіцкі. Projekt współfinansowany w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za

granicą za pośrednictwem Fun-dacji Wolność i Demokracja.

11

Dzikirumakskoczyłwgórę,PotemsięnaziemięzwalaIkoziołkawchwilępotemOdniesionodoszpitala.

Leżybiedak,połamany,Jakniemowlę,caływbieli.„Gdynieumrze,tożyćbędzie!”Takdoktorzypowiedzieli.

Wreszciekościmusięzrosły,Tylkotwarzmubardzoschudła,Przetowyszedłzeszpitala,Wspartymocnoodwaszczudła.

Jużwyzdrowiałdokumentnie,Ażeniebyłwciemiębity,OprzygodachswychwspaniałychWwielkichmiastachmiałodczyty.

Gdypieniędzyzebrałmnóstwo,skoczyłwgóręzezwyczajuIpowiada:„Czas,Matołku,Dowłasnegowracaćkraju!

Wporciewnetmupowiedzieli:„NiechpanjedziezeswejlaskiNaokręcietymwspaniałym,Conazywasię„Pulaski”!KornelMakuszyński,MarianWalentynowicz,

PrzygodyKoziołkaMatołka

Pismo jest redagowane przez zespół „Kuriera Galicyjskiego”. Adres do korespondencji: Kurier Galicyjski – Polak Mały, skrytka pocztowa (a/c) nr 80, IwanoFrankiwsk 76018, Ukraina, абонентська скринька № 80, ІваноФранківськ, Україна, email: [email protected], tel.: 0038 (032) 2531520. Свідоцтво про державну реєстрацію Серія КВ № 189837773 Р видане Державною Реєстраційною Службою України 08.06.2012 р. Świadectwo rejestracji: seria KW nr 189837773 R wydane przez Państwową

Miesięcznik Polak Mały można zaprenumerować na poczcie na Ukrainie!!!

KOD PRENUMERATYУКРПОШТА 68416

Cena prenumeraty pocztowej1 miesiąc – 5,05 hrywien

3 miesiące – 15,15 hrywien6 miesięcy – 30,30 hrywien

12 miesięcy – 60,60 hrywien