PNH presentatie 10 juni 2013

10 juni 2013

Gedeputeerde Jaap Bond presenteerde op 10 juni 2013 het duurzame energiebeleid in Noord-Holland. Een stand van

zaken na twee jaar coalitieakkoord in Noord-Holland.

Het duurzame energiebeleid wordt mede vormgegeven en aangescherpt door onze partners Energy Valley (

www.energyvalley.nl), Energyboard (www.energyboard.nl) en het Servicepunt Duurzame Energie

(www.servicepuntde.nl).

Waar het begon. In april 2011 zijn in het Coalitieakkoord afspraken over het klimaat- en duurzame energiebeleid van Noord-Holland.

Daarbij was het uitgangspunt dat we ‘duurzame energie benaderen vanuit de wisselwerking tussen economie, ecologie en de wensen uit de samenleving’.

Dit uitgangspunt hebben we vertaald naar afspraken om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen.

Dan doen we onder meer door de gebouwde omgeving in Noord-Holland verder te verduurzamen en vooral in te zetten op renovatie.

We zijn daarnaast kritisch op de ruimtelijke en maatschappelijke impact van plannen voor windenergie op land en zien daarom vooral kansen voor windenergie op zee.

We kiezen ook voor het stimuleren van innovatie omdat we zien dat innovatie leidt tot productie.

En om meer sturing te kunnen geven aan de dynamiek in deze sector in Noord-Holland richten we een Energyboard op.

En we willen zelf natuurlijk ook het goede voorbeeld geven. Begin 2012 is het verduurzaamde nieuwe provinciekantoor geopend en we werken aan het verduurzamen van het provinciaal wagenpark door bij vervanging over te schakelen op gas en elektrisch.

De afgelopen twee jaar hebben we hard gewerkt om mensen met elkaar te verbinden, initiatieven te versterken en intensief samen te werken met partners.

Maar we zijn ook direct gestart met het omvormen van het beleidskader voor Wind op Land, dat Provinciale Staten in december 2012 definitief vastgesteld hebben (www.noord-holland.nl/duurzameenergie).

Tegelijkertijd is nagedacht over andere duurzame energietechnieken die er ‘energetisch’ maar zeker ook economisch toe doen in Noord-Holland

Zo hebben de Staten in maart 2012 het Koersdocument Duurzame Energie Noord-Holland vastgesteld.

In het Koersdocument hebben we speerpunten benoemd die in Noord-Holland kansrijk zijn om verder te stimuleren.

PS hebben aanvullend besloten om met Amendement A 9-5, zonne-energie als vierde speerpunt toe te voegen.

Zo hebben we nu vier speerpunten. Dat zijn zon, duurzaam bouwen, offshore-wind, en biomassavergassing.

We hebben geconstateerd dat wij dit niet alleen moeten doen. Vanwege de aanwezige kennis in het noorden van Nederland, een relevant publiek-privaat netwerk en de bovenregionale en internationale samenwerking hebben wij onze samenwerking met Energy Valley flink geïntensiveerd. Gedeputeerde Jaap Bond is sinds kort ook voorzitter van het bestuurlijk overleg in Noord-Nederland.

Vorig jaar juni is ook de EnergyBoard opgericht. Het doel van de Energy Board is de versterking van de regionale economie, als onderdeel van de bredere clusteraanpak voor Noord-Holland Noord.

En ook dit jaar hebben we weer Energieafspraken kunnen maken met alle Noord-Hollandse gemeenten.

De Provincie Noord-Holland zorgt ervoor dat de gemeenten worden gesteund bij hun duurzaamheidsambities door het Servicepunt Duurzame Energie.

Naast de samenwerking met onze partners bieden we vanuit Noord-Holland ook financiële mogelijkheden om concrete projecten net dat duwtje in de rug te geven. Provinciale Staten hebben dit voorjaar het Participatiefonds Duurzame Economie vastgesteld en op die manier kunnen wij de markt straks echt substantieel verder helpen.

Daarnaast werken we aan een zonne-lening die het straks mogelijk maakt om heel veel zichtbare locaties zoals scholen en publieke gebouwen te voorzien van zonne-installaties.

We werken daar waar mogelijk ook nauw samen met het rijk. Recent hebben GS een regeling vastgesteld waarbij rijkssubsidie voor asbestverwijdering ook in NH wordt gecombineerd met de aanleg van zonnepanelen (1,4 mio). Daarnaast werken we met een Green Deal voor het windplan Wieringermeer, maar ook in de MRA regio rond elektrisch rijden.

Ook hebben we ervoor gezorgd dat er een Green Deal is gesloten rond MCN, de Maritime Campus Netherlands.

Hier volgen de vier beleidsspeerpunten van Noord-Holland op een rij. We beginnen met zonne-energie.

Noord-Holland is de provincie met het meeste aantal uren zon. Er liggen dus kansen om het percentage duurzaam opgewekte energie in Noord-Holland met zonne-energie te vergroten.

Kansen liggen vooral in de kleinschalige toepassing van

Photo Voltaïsche panelen (PV) voor de productie van elektriciteit in bestaande bouw en nieuwbouwprojecten.

De afgelopen jaren is de prijs voor PV-panelen sterk gedaald. Of het aantrekkelijk is om in zonnestroom te investeren hangt onder andere af van de geschiktheid van het dak en of men kan salderen

(http://nl.wikipedia.org/wiki/Salderen).

Omdat burgers de hoogste prijs voor stroom betalen, is zonne-energie voor hen het eerst rendabel. Maar ook voor organisaties die tot ca. 4 maal de elektriciteit van een gemiddeld huishouden verbruiken kan het aantrekkelijk zijn.

Op dit moment is grootschalige toepassing van zonne-energie, bijvoorbeeld in de vorm van zogenaamde zonne-akkers zonder subsidie niet rendabel.

Omdat het Rijk heeft aangegeven te onderzoeken of onder bepaalde voorwaarden ook bij zonne-akkers mag worden gesaldeerd, is nu toch al wel een toename van het aantal zonne-akker initiatieven te zien.

Het installeren en onderhouden van zonnestroominstallaties creëert veel werkgelegenheid. Geschat wordt dat iedere MegaWatt aan zonnepanelen ongeveer 42 arbeidsplaatsen oplevert.

Met het zonne-energie programma heeft de provincie een 10-tal projecten en instrumenten benoemd waarmee zij het aandeel zonne-energie in Noord-Holland vergroot.

Een toelichting op een kleine selectie:

Herman zonnestroomverdeler (nr 4)

Voor bewoners van een appartementencomplex is het wel rendabel om zonnestroom op te wekken met één grote installatie, maar niet rendabel als iedere bewoner stroom opwekt met zijn/haar eigen kleine installatie.  Tot voor kort was er echter geen goede oplossing om de collectief opgewekte zonnestroom eerlijk  te verdelen over alle bewoners. Herman de zonnestroomverdeler lost dit probleem op. De provincie ondersteunt 9 pilotprojecten van Herman in Noord-Holland.

Zonne-lening (combinatie van 8 en 10)

In het zonne-energie programma staat dat er een subsidieregeling komt voor zonnepanelen. We hebben een onderzoek gestart om te kijken of een subsidie het juiste instrument is voor de doelgroep (veelal scholen). Hieruit blijkt dat een lening beter aansluit. Bovendien realiseren we met een lening meer (waarschijnlijk het dubbele) vierkante meters zonnepanelen dan met een subsidie, omdat banken hebben aangegeven mee te willen doen.

Zon op Noord-Holland (9)

Zon op Noord-Holland is een project waarbij burgercoöperaties zonne-energie-installatie realiseren op bijvoorbeeld het dak van gemeenten of bedrijven. De burgers investeren in de installatie en verdienen hun investering terug door verkoop van de opgewekte stroom aan de eigenaar van het dak voor een prijs die hetzelfde is als de stroom die men van het energiebedrijf afneemt. Binnen het project werken het Servicepunt Duurzame Energie, Zon op Nederland en de Milieufederatie samen bij de werving en advisering van deelnemers aan de projecten.

Naast zonne-energie in de gebouwde omgeving is duurzaam bouwen een apart speerpunt. Want hier valt veel winst te behalen. Circa 40 % van het energieverbruik vindt namelijk plaats in de gebouwde omgeving. Alleen al door in de bestaande bouw te isoleren kan minimaal 30 % worden bespaard.

De nieuwbouw moet vanaf 2020 energieneutraal zijn en dat betekent dat dit in potentie veel werkgelegenheid kan opleveren voor de bouwsector. Maar het vraagt wel om een andere werkwijze. Wij willen ons daarvoor inzetten.

In dit beleidspeerpunt hebben we dan ook twee sporen benoemd, het spoor waarlangs we gemeenten kunnen helpen en het spoor waarlangs we bedrijven kunnen helpen.

Gemeentelijk spoor:

Zoals aangegeven hebben we met alle Noord-Hollandse gemeenten energieafspraken hebben gemaakt.

Zij kunnen allemaal gebruik maken van het Servicepunt Duurzame Energie. Daarnaast maken zij gebruik van de Uitvoeringsregeling Duurzame Energiemaatregelen bestaande bouw.

Onderdeel van het Servicepunt Duurzame Energie is het ESCO Service Centre. Wat we willen bereiken is dat we gemeenten adviseren over alternatieve financiering van duurzame energiemaatregelen. Dit project is in april 2013 gehonoreerd voor subsidie van de Europese Commissie.

Bedrijvenspoor:

Voor het Noord-Hollandse MKB in deze sector bouwen we aan integrale ketensamenwerking om nieuwe business in verduurzaming te ontwikkelen.

Een andere manier waarop we het MKB willen steunen is door het project Innovatiesnelweg van het Servicepunt Duurzame Energie.

Voorbeeldprojecten:

• In Uitgeest wordt een energie neutrale woning gebouwd volgens een uniek bouwconcept voorzien van glasverwarming;

• In Medemblik zijn 5 woningen van corporatie De Woonschakel gerenoveerd door volledige vervanging van het buitenblad van de gevel;

• In Westwoud zijn passiefhuizen gebouwd in opdracht van corporatie Het Grootslag;

• In Ursem worden energiezuinige woningen gebouwd in opdracht van Koggenland

We geven zelf ook graag het goede voorbeeld en zijn inhoudelijk betrokken bij provinciale projecten en beleid. Daarnaast bieden wij verschillende projecten ook direct steun. Een greep:

- Compacte warmteopslag (Icoonwoning, Heerhugowaard)

- 17 energie neutrale woningen (Texel, via co-financiering Waddenfonds)

- Regeling op Texel voor energiebesparing en duurzame energie woningen

Over biomassavergassing. In de regio Alkmaar hadden verschillende partijen elkaar al gevonden om de kansen die er zijn voor biomassavergassing nader te definiëren en een extra impuls te geven. De aanwezigheid van partijen als ECN, HVC, TAQA spelen hierbij een cruciale rol. En ook de gemeente Alkmaar ziet deze kansen en heeft een faciliterende rol op zich genomen.

Er is duidelijk behoefte aan kennisontwikkeling, innovatie en R&D om de dynamiek die er al was te laten ontkiemen.

Het beleid van de provincie is door de aanwezigheid van de relevante partijen en initiatieven in Noord-Holland dan ook gericht op biomassavergassing en het vergroten van de markt voor Groen Gas.

In het filmpje op de volgende slide ziet u beelden van het geplande expertisecentrum biomassavergassing en de werking van een demo-installatie van een biomassavergasser in Alkmaar.

Het vergassen van biomassa levert zogenaamd Syngas op. Een waardevol product voor de chemische industrie.

Om een idee te geven wat je hiermee kunt maken:

• Groengas

• Biobrandstoffen

• Warmte en elektriciteit

• Methanol- een van de meest gebruikte grondstoffen in de chemische industrie)

In Alkmaar kiezen we niet voor grootschalige productie. Waar het om gaat is dat de kennis die in Alkmaar wordt ontwikkeld, wordt ingezet in Nederland en daarbuiten.

Het expertisecentrum zorgt voor samenwerking tussen bedrijven en onderwijs op het gebied van biomassavergassing.

Video op de volgende slide

Hoe ver zijn we met dit speerpunt. Er zijn twee concrete initiatieven voor een biomassavergasser in Alkmaar, nl de MILENA-OLGA en Torrgas. De vergunningen zijn al verleend.

Daarnaast zijn er al vijf partijen geïnteresseerd in vestiging in het expertisecentrum Alkmaar.

Naast de ontwikkelingen rond Alkmaar zijn er meerdere initiatieven op het gebied van energie uit biomassa. Hier ziet u enkele voorbeelden waar de provincie en de Energy Board bij betrokken zijn.

Tot slot het laatste speerpunt, offshore windenergie. Noord-Holland biedt een uitstekende uitvalbasis voor het realiseren, onderhouden en beheren van windparken op Zee. De havens van Amsterdam, IJmuiden en Den Helder bieden allen hun eigen kwaliteiten.

IJmuiden en Amsterdam bieden bijvoorbeeld ideale locaties van waaruit parken kunnen worden aangelegd (wellicht Q10 park Luchterduinen, maar zelfs ook voor de kust van Groot-Brittannië), Den Helder heeft op zijn beurt weer jarenlange expertise en ervaring met de logistieke afhandeling van offshore energie.

Ook het Rijk ondersteunt het potentieel voor windenergie op zee; o.a. door de GreenDeal met Noord-Nederland, waarvoor o.a. het kenniscentrum Wind op Zee gefinancierd zal worden.

Met bedrijven zoals ECN, WMC, TNO en TUDelft in de provincie Noord-Holland, kan er gebouwd worden aan een sterk kenniscluster offshore wind.

Als provincie kunnen we bijdragen aan de economische structuurversterking van de offshore windsector, door bijvoorbeeld markt & onderwijs beter te koppelen, de havens internationaal op de kaart te zetten en door invloed op de nationale besluitvorming.

Een consortium van negen partijen doet de komende vier jaar onderzoek naar verlaging van de kostprijs van windenergie door ontwikkeling van een innovatieve elektriciteitsinfrastructuur op de Noordzee.  

Wind op zee is onmisbaar voor het behalen van de rijksdoelstelling 16% duurzame energie. Een verlaging van de kostprijs van windenergie op zee is hiervoor noodzakelijk omdat windenergie nu niet concurrerend is.

Het consortium wordt geleid door Grontmij en bestaat verder uit Nuon/Vattenfall, Liandon, ECN, RoyalHaskoningDHV, Groningen Centre of Energy Law van de Rijksuniversiteit Groningen, TU Delft, DC Offshore, Energy Solutions.

Het consortium kijkt naar technische oplossingen, aanpassing van internationale wet- en regelgeving en nieuwe financieringsmodellen.

Op dit moment heeft elk land een eigen onafhankelijke elektriciteitsinfrastructuur. Door deze infrastructuur met elkaar te verbinden via één kabeltracé, een zogenaamde Interconnector, of stopcontact op zee, is de verwachting dat de kostprijs naar beneden gaat. Door de Interconnector is de energie flexibel inzetbaar in het land dat het op dat moment nodig heeft. Door ontwikkeling van deze innovatieve elektriciteitsinfrastructuur op de Noordzee kunnen offshore windparken direct worden aangesloten op het internationale elektriciteitsnet.

Dit is een voorbeeld waarbij de provincie Noord-Holland kan helpen d.m.v. lobby richting Den Haag. Niet alleen voor het behalen van de kostprijsreductie, maar ook omdat de realisatie van een stopcontact op zee tot minder aanlandingspunten in de Noord-Hollandse Kust zal leiden. De ruimtelijke impact van kabeltracés wordt daarmee beperkt.

Video op de volgende slide

Er is nog meer ontwikkeling. Dit jaar zal het Rijk opnieuw besluiten over de Structuurvisie Windenergie op Zee, voor nieuwe locaties van windmolenparken op zee.

Het kabinet laat ook apart nog onderzoeken of er binnen de 12 mijlszone (23 kilometer uit de kust) geschikte locaties zijn voor nieuwe windmolenparken. Dit proces parallel daaraan. Naar verwachting zullen de eerste uitkomsten van deze studie rond de zomer worden gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

Anders dan voorgaande keren, heeft het Rijk deze keer actief contact gezocht met provincies en kustgemeenten; de provincie Noord-Holland heeft hier een faciliterende en adviserende rol in genomen; zoals bij de bestuursconferentie op 13 februari hier in Haarlem.

De provincie Noord-Holland heeft begin mei een zienswijze ingediend. Daarbij hebben we onder andere aangedrongen op een zorgvuldig proces, waarbij kustgemeenten en provincie actief betrokken moeten worden.

Naar aanleiding van die bestuurlijke conferentie hebben gedeputeerde Jaap Bond en zijn Groningse collega Yvonne van Mastrigt het verzoek aan het Ministerie van Economische Zaken gedaan een bijeenkomst met havengemeenten te organiseren om te bezien of de Nederlandse havens meer kunnen samenwerken om voor (buitenlandse) investeerders aantrekkelijk te zijn als offshore windhaven. Het Ministerie van Economische Zaken heeft dit verzoek aangenomen en is aan de slag.

Gelet op het belang van de havenbedrijven om alle buitenlandse acquisitiekansen aan te grijpen, wordt eraan gedacht een bidbook te maken waarin alle Nederlandse offshore windhavens zich gezamenlijk kunnen presenteren als Hollandse kracht en waarin juist ook helder wordt gemaakt waarin zij onderscheidend zijn ten opzichte van andere havens, de Unique Selling Points.

Dit jaar zal de Offshore windbeurs, georganiseerd door de European Wind Energy Association in Frankfurt plaatsvinden en zal er weer een Holland Paviljoen staan, zoals voorgaande jaren in Kopenhagen, Brussel en Marseille. De provincie Noord-Holland heeft hier altijd een actieve rol in gehad als mede-financier en organisator omdat de provincie het belang van dit paviljoen ziet voor met name het MKB in Noord-Holland om zich internationaal neer te kunnen zetten.

Dit jaar hebben we besloten de uitvoering van de organisatie over te dragen aan de bedrijvensector en onze jaarlijkse bijdrage terug te brengen, in het vertrouwen dat de bedrijvensector zélf een aantrekkelijk Holland Paviljoen kan organiseren.

Kenniscentrum Wind op Zee

Het Kenniscentrum Wind op Zee is opgericht om een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van een sterke offshore windenergiesector in Nederland door te werken aan voldoende gekwalificeerd personeel in de offshore windenergie.

Het Kenniscentrum Wind op Zee is onderdeel van een Green Deal en is daarnaast verbonden aan Energy Academy Europe/ E-College

Kenniscentrum Wind op Zee

Het Kenniscentrum Wind op Zee is opgericht om een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van een sterke offshore windenergiesector in Nederland door te werken aan voldoende gekwalificeerd personeel in de offshore windenergie.

Het Kenniscentrum Wind op Zee is onderdeel van een Green Deal en is daarnaast verbonden aan Energy Academy Europe/ E-College.

Deze monitor is ontwikkeld door het Servicepunt Duurzame Energie.

Doel van de monitor is het inzichtelijk maken van projecten in Noord-Holland op het gebied van duurzame energie en welke effecten dit oplevert. Hoewel er veel projecten in de monitor zijn opgenomen, zal het beeld nog niet compleet zijn.

In de motie 10-1 van Papineau-Salm vorig jaar december werd gevraagd welk percentage duurzame energie er op dit moment in Noord-Holland wordt opgewekt. In percentages kunnen we dit niet beantwoorden. Wel in PJ’s. Het CBS geeft aan dat landelijk zo’n 4% van de energie duurzaam wordt opgewekt. Maar regionaal zijn deze cijfers/percentages niet beschikbaar.

We kunnen met de monitor dus weergeven wat het provinciaal beleid oplevert in termen van PJ’s en besparing. Ga eens kijken op www.co2-monitoring.nl!

Noord-Holland heeft geen eigen productiedoelstelling geformuleerd, maar is wel in overleg met minister Kamp en bij de SER tafels om te bezien welk rol provincies kunnen spelen bij de rijksdoelstelling.

Op dit moment staan er voor Noord-Holland 1400 projecten in de monitor, waarvan 56 in voorbereiding (4%). Per project of per speerpunt geeft de monitor - de productie van duurzame energie in PJ’s, - de opgeleverde besparing van energie en - de co2-reductie weer.

Een nieuwe ontwikkeling is dat ook investeringscijfers worden meegenomen in de monitor, waardoor er volgend jaar ook iets gezegd kan worden over totale investeringen, de uitgelokte private investeringen in duurzame energie, maar ook de werkgelegenheid die het oplevert en de kosteneffectiviteit van projecten.

Een belangrijke kanttekening is dat de monitor niet een totaalbeeld geeft van de duurzame energie productie in Noord-Holland, maar een beeld geeft wat er met het provinciale beleid gerealiseerd wordt op het gebied van duurzame energie

Deze kaart geeft per gemeente de relatieve opbrengst van zonnestroomprojecten weer. Zo is te zien dat in de gemeente Amsterdam relatief veel zonne-energie wordt opgewekt.

Alle (operationele) zonnestroom projecten leveren totaal een duurzame energie productie van 0,7PJ per jaar op en zorgen voor een co2-reductie van 38.000 (38 duizend) ton.

Hoe is dit nu per project in de monitor terug te vinden?

Een voorbeeld. In 2012 zijn via de subsidieregeling Zonne-energie op overheidsgebouwen 104 scholen van zonnestroominstallaties voorzien. Eén van die scholen in Basisschool Schoter Duijn te Den Helder.

- In totaal leveren de scholen nu een jaarlijkse zonne-energie productie van 2700 GJ (0,002PJ) op en een jaarlijks vermeden co2-uitstoot van 147 ton.

- De bouw en installatie van deze zonnestroomsystemen leverde een werkgelegenheid van 11,2FTE op.

- Naast energie en werkgelegenheid kent deze regeling ook een maatschappelijk effect, doordat er een lespakket voor de leerlingen aan is gekoppeld. (maar ook ouders die in aanraking komen met de kansen van zonne-energie)

Voor basisschool Schoter Duijn valt een duurzame energieproductie van 27GJ af te lezen.

De provincie had €1 miljoen in de regeling beschikbaar. De regeling was binnen één dag overtekend door scholen. Dit was de eerste tranche van de regeling, waardoor overheidsgebouwen toen geen gebruik van de regeling hebben kunnen maken. Er wordt gewerkt aan een nieuwe regeling waardoor ook publieke gebouwen weer kans maken. In totaal zijn in de loop van 2011 en 2012 op 104 scholen zonnestroominstallaties geplaatst.

De scholen kregen een subsidie van €7.000,- per zonne-energiesysteem (van 3,5kWpiek). De installaties kostten in die periode rond de €11.000,-. De scholen hebben circa €4.000,- zelf bijgedragen of als subsidie bij de gemeente aangevraagd.

Bij duurzaam bouwen staan energiebesparingsmaatregelen centraal (anders dan energieproductie). Met name in de bestaande bouw valt nog veel aan energiebesparing te winnen.

In het Opdrachtenfonds van de Gemeente Haarlem kunnen bewoners zelf met initiatieven komen. Zij worden door de gemeente gesteund, door een werkbudget en een maatwerkadvies, waarbij collectieve inkoop van zonnepalen, of woningverbetering wordt gerealiseerd. Het doel van het fonds is om in 3 jaar 750 woningen uit 10 wijkinitiatieven in de gemeente Haarlem minimaal 2 labelsprongen te laten maken.

Een aantal initiatieven zijn dit voorjaar gestart. Naar verwachting levert dit fonds een jaarlijkse energiebesparing van 21.000 PJ op en een CO2-reductie van 1.063 ton. Ook is hierbij te berekenen hoeveel aardgas (en dus fossiele energie) met deze maatregelen wordt vermeden: zo’n 600.000m3.

Naast energiebesparing kennen de projecten ook een grote sociale component.

Voorbeeld Garenkokerskwartier:Een communicatiebureau verbouwt zijn eigen pand van G naar A-label, ze dagen de buurt uit om dit ook te doen. Zo is de Community of Practice Garenkokerskwartier ontstaan.Een jaar lang is er intensief overlegd met 20 bewoners en dit heeft tot proposities geleid. Er is een bewoners coöperatie opgericht. De proposities worden via de coöperatie gedeeld met de bewoners:• Propositie collectieve pv-inkoop heeft geleid tot een reservering van 300 zonne-panelen voor de wijk• Propositie woningverbetering heeft geleid tot 20 Haarlemse maatwerkadviezen en twee verbouwingen van G naar A-label• Propositie meer groen(te) in de wijk heeft geleid tot buurtmoestuinbakken, de eerste broccoli en bieslook komt al op

• Propositie zorg voor elkaar heeft geleid tot twee ontmoetingsruimtes voor ouderen en een maandelijkse soepmaaltijd in een buurt.)

Het opdrachtenfonds is onderdeel van het ‘Programma duurzame particuliere woningverbetering Haarlem’, wat is gelieerd aan Blok voor Blok. Centraal in het programma is de bottom-up benadering, waarbij initiatieven van bewoners ondersteund worden, met een klein budget en een advies.

De provincie Noord-Holland heeft €80.000,- bijgedragen aan het fonds als subsidie.

In Haarlem zijn er nu zo’n 10 wijkinitiatieven. In iedere wijk is een initiatiefnemer (met een communicatie- of bouwkundige achtergrond). Deze krijgt werkbudget van de gemeente Haarlem. De initiatiefnemer kan vaak 20 wijkbewoners aan zich binden. Deze wijkbewoners storten zich op thema’s die ze belangrijk vinden, bijna altijd zijn het deze thema’s:

• Collectieve pv-inkoop• Woningverbetering (isolatie, comfortverbetering, woningaanpassing) obv Haarlems Maatwerkadvies• Meer groen(te) in de wijk• Zorg voor elkaarDe gemeente Haarlem geeft 50% korting op maatwerkadviezen, zodat op basis van goede kennis de juiste maatregelen kunnen worden genomen. Bewoners die op basis van het Haarlemse maatwerkadvies kiezen voor uitvoering van de maatregelen, kunnen dit laten doen via het ‘Opdrachtenfonds’. Het is een zoveel mogelijk revolverend fonds dat marktpartijen en uitvoerders onafhankelijk van de gemeente maakt. Het fonds zorgt ervoor dat steeds nieuwe initiatieven kunnen worden ontwikkeld. Uitvoering door het fonds garandeert voor de woningeigenaar een hoge kwaliteit en een lage prijs doordat partijen goed samenwerken.

De productie van duurzame energie door middel van biomassavergassing vormt een groot aandeel in de totale duurzame energieproductie. Maar liefst 5,9 PJ per jaar leveren de operationele projecten uit de monitor op. Het draagt ook sterk bij aan co2-reductie, namelijk 277.000 ton per jaar. Uitschieter op het gebied van biomassa is Alkmaar (biomassavergassingscluster)

De verschillende maatregelen die duurzame energie binnen de categorie biomassa opwekken bestaan uit: installaties zoals AfvalVerbrandingsInstallaties, covergistingsinstallaties, biowarmtecentrale (stadsverwarming purmerend), Rioolwater Zuiverings Installaties, maar ook de demo-vergasser Milena/Olga).

Stortgasinstallatie Schoteroog. Uit stortgas dat vrijkomt uit de voormalige stortplaats Schoteroog en uit overtollig biogas van de naastgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt door middel van cryogene scheiding groen gas geproduceerd.

Dit levert een jaarlijkse duurzame energieproductie van 0,02 PJ op. Er is sprake van een Co2-reductie van ruim 1.000ton en een vermeden hoeveelheid aardgas van een kleine 700.000m3.

Totale kosten van het project: €1.207.000,- waarvan €450.000,- subsidie van provincie Noord-Holland).

Deze kaart betreft zowel windenergie op land, als windenergie op zee.

Voor wind op zee zijn twee grote windparken meegerekend voor de gemeenten Velsen en Bergen.

In totaal leveren zij een jaarlijkse duurzame energieproductie van 8,8PJ. Zij vallen buiten de provinciegrenzen, maar dragen wel sterk bij aan de landelijke doelstelling om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken. Windenergie op land, wat geen speerpunt meer is van de provincie, wordt nog wel gemonitord, omdat dit wel bijdraagt aan de totale productie van duurzame energie in de provincie Noord-Holland. De projecten die zijn ingevuld voor Windenergie op land leveren jaarlijks een energieproductie van 5,8PJ op.

Totaal wind op land / wind op zee: 14,6PJ

Warmte is geen speerpunt, maar we hebben het wel in beeld. Zo zijn we betrokken bij projecten met warmtenetten en smart grids.

Ook vinden in Noord-Holland 4 Rijksprojecten plaats voor geothermie. Deze zijn op de kaart omcirkelt. Een mooie cross-over van het cluster energie met het cluster agri (agriboard).

Dit zijn alle projecten in een oogopslag, om een indruk te krijgen wat er allemaal in Noord-Holland speelt. Het geeft een beeld van wat er met het provinciale beleid op het gebied van duurzame energie gerealiseerd wordt. Het CBS houdt de totale productie van duurzame energie in Nederland bij.

Links is de verdeling van de duurzame energieproductie per categorie te zien op basis van alle operationele projecten in de monitor. Zo is te zien dat er windenergie werd gestimuleerd en dat biomassa een grote bijdrage levert.

Rechts is dezelfde verdeling te zien maar dan op basis van alle operationele én gepland projecten vanaf 2012, toen het Koersdocument Duurzame Energie in werking trad, met een nieuwe focus op duurzame energie. Zo is te zien dat biomassa een zeer groot aandeel vormt, windenergie een bijdrage levert, maar ook is zonne-energie in dit taartdiagram terug te vinden. Zonne-energie is als 4e speerpunt toegevoegd aan het Koersdocument.

Voor co2-reductie is ook de sterke inzet op windenergie in het linker diagram terug te vinden. Voor het beleid vanaf 2012 is te zien dat met name energiebesparing, ofwel het speerpunt Duurzaam Bouwen, veel co2-reductie oplevert. En dat zonne-energie meer invloed heeft op de co2-reductie in Noord-Holland.

De jaarlijkse duurzame energie productie in Noord-Holland is op dit moment 13,3PJ. Wanneer wind op zee wordt meegerekend komt het totaal op 22,1PJ! Dit toont aan dat wind op zee een groot aandeel vormt.

- 5,9 biomassa- 0,7 zon- 0,9 warmte- 5,8 wind op land - 8,8 wind op zee)

Wanneer de projecten die in voorbereiding zijn ook worden meegerekend, komt Noord-Holland op een jaarlijkse duurzame energieproductie van 23,6PJ (inclusief wind op zee), excl. wind op zee: 14,8PJ (exclusief wind op zee).

Samenvattend:

Delta's zijn dikwijls vruchtbaar en dichtbevolkt. Hun ligging aan zee maakt ze kwetsbaar voor overstromingen door klimaatverandering en zeespiegelrijzing. Met de rivieren Rijn, Maas en Schelde bestaat Nederland voor een groot deel uit aaneengesloten deltagebied.

De Nederlandse delta is de best beschermde ter wereld. Door inpolderingen, afsluitingen met dammen en beveiliging met keringen heeft Nederland zijn wereldwijd vermaarde deltatechnologie opgebouwd. Voor waterveiligheid en waterbeheer. Maar door de snel in betekenis toenemende klimaatverandering is het dweilen met de kraan open. Duurzame energie moet dit een halt toeroepen. Naast zon en wind is water een onuitputtelijke en schone energiebron. Water dat stroomt en turbines aandrijft die elektriciteit produceren, heeft wereldwijd op zee, in rivieren en deltakeringen een geweldig potentieel. We kunnen die stroom eenvoudig winnen in de spuisluizen bij Den Oever en Kornwerderzand en leveren aan het net. Maar op de Afsluitdijk kan meer.

Video op de volgende slide

Uit zoet IJsselmeer water en zout water uit de Waddenzee maken we bij Breezanddijk ook schone stroom door omgekeerde osmose. Door het samenvoegen van zout en zoet water kan elektriciteit opgewekt worden. Via reverse electro-dialysis scheidt een membraan de positieve en negatieve ionen. Weer een Nederlandse ontwikkeling met een grote export potentie. De Afsluitdijk wordt omgetoverd tot Energiedijk. Nederlandse kennisinstellingen, bedrijven, gemeenten en provincies werk hier nauw samen met een duidelijk doel. Innovatieve deltatechnologie ontwikkelen en bouwen die een antwoord is op een grote uitdaging: veilige deltagebieden voorzien van schone stroom. De wereld wacht er op.

Nederland is topspeler op het gebied van waterbeheer en waterveiligheid en met het concept Energiedijken heeft het een geweldig exportproduct op gebied van waterenergie.

Video op de volgende slide

René Jansen, coördinator van het Servicepunt Duurzame Energie, presenteert de highlights van het project.

Inhoudelijk wordt ingegaan op structuur en werkwijze.

Met 3 aansprekende voorbeelden licht ik de werkwijze en toegevoegde waarde van het Servicepunt Duurzame Energie toe.

Het Servicepunt bestaat sinds het besluit van PS in 2001 om een kenniscentrum in te richten voor de ondersteuning van gemeenten bij hun duurzaamheidsbeleid.

Nu verzorgt een groot team van experts, afkomstig van Adviesbureau DWA en 2 andere bureaus, voor de kennis die nodig is.

Inbreng en uitwisseling van kennis wordt gerealiseerd door de opzet en uitvoering van collectieve projecten en de inbreng van specifieke expertise zoals financierings- en subsidie advies. Gemeenten worden hierin gestimuleerd tot samenwerking.

De samenwerking tussen het Servicepunt en de gemeenten komt tot stand door de inzet van 3 regioconsulenten. Zij onderhouden persoonlijk contact met ambtenaren en bestuurders van gemeenten en de stakeholders van die gemeenten in de provincie. Zij zijn de oren en ogen in het veld.

Door dit directe contact met o.a. alle klimaatcoördinatoren, weten zij welke vragen er spelen en wat er leeft. Vanuit die kennis wordt de behoefte aan kennis ingevuld door daar collectieve projecten voor op te zetten

Om gemeenten goed te ondersteunen onderhoudt het Servicepunt ook een breed provinciaal en landelijk netwerk. Onze toegevoegde waarde hier is: met de vraag van gemeenten juiste partijen mobiliseren en vanuit andere gremia kennis inbrengen in gemeentelijk netwerk. Kortom: makelen en schakelen op het kennisveld duurzaamheid, energie en economie. Kernpunten hierbij:

- Door gesprekken wordt behoefte aan kennis inzichtelijk

- Door nauwe contacten snelle overdracht

- Goede voorbeelden delen

- Beleid vertalen in kansen en pilots

- Opschaling naar gedeelde kennis

- Hiaten in kansen vullen met visie, strategie en expertise

- En aanvullende financiering in vorm van Europese subsidies

De samenwerking tussen de provincie en de gemeenten is vastgelegd in de Energieafspraak (geldig voor 4 jaar: 2012 t/m 2015). Deze afspraak is bekrachtigd door de gedeputeerde Jaap Bond en de bestuurders van gemeenten op 12 september 2012 op ons jaarlijkse Bestuurlijk Congres.

De Energieafspraak gaat inhoudelijk over 4 thema’s:

- Energieneutrale nieuwbouw

- Duurzaam renoveren

- Energieneutrale regio’s

- Lokale energieproductie

Voor het monitoren van de Energie afspraken en de voortgang van projecten gebruikt de provincie de Monitor. Dit is een product dat ontwikkeld is door het Servicepunt

Elk jaar stelt het Servicepunt een werkprogramma om doelgericht aan resultaat te werken. Alle projecten in 2013 worden hierin beschreven.

Aan de hand van 3 projecten licht ik de functie en meerwaarde SpDE toe:

- Een kennisproject voor duurzaam bouwen

- Een visieproject voor warmte- en koudenetten

- En een strategisch project voor ESCo’s.

Het eerste project geeft inzicht in onze kennisinbreng op het gebied van duurzaam bouwen. Het Servicepunt zorgt voor gedetailleerde kennis en objectief, onafhankelijk en betrouwbaar advies over duurzaam bouwen en toetsing van kwaliteit van bouwprojecten.

Dit wordt toegelicht in de volgende animatie van een renovatieproject van 5 woningen in Medemblik.

- In Medemblik vindt, in opdracht van corporatie De Woonschakel, een unieke duurzame renovatie plaats van 5 woningen.

- Het unieke aan deze renovatie is de complete vervanging van het buitenblad van de woningen, zoals u straks in de animatie zult zien.

- Hierdoor krijgen de woningen een compleet nieuwe uitstraling.

- De toegevoegde waarde van het Servicepunt Duurzame Energie in dit project: kennis inbreng, kwaliteit meten, monitoring van het resultaat en het rapporteren en delen van de kennis.

- Het project start met het meten huidige kwaliteit van de woningen. Dit gebeurt door met infrarood foto’s, zoals u hier op de foto, blowerdoortesten en geluidsproductie van de installaties volgens de methodiek van BouwTransparant. Met infraroodfoto’s wordt het warmteverlies vanuit de woning zichtbaar. Hoe roder de foto’s, hoe groter het warmteverlies.

- Tijdens de renovatie wordt de buitenkant van de woning, het buitenblad, er afgehaald. En er wordt een nieuw buitenblad, met isolatie erin, tegenaan geplaatst. Ook wordt het dak van de woning geïsoleerd en de dakpannen van een nieuwe laag vernis voorzien. Door het nieuwe buitenblad hebben de woningen de uitstraling van nieuw metselwerk en wordt de levensduur van deze woningen met tenminste 30 jaar verlengd. Hierdoor wordt dit project rendabel voor de woningcorporatie.

- Deze wijze van renovatie is in dit project uitgevoerd als pilot, maar kent in Noord-Holland en ver daarbuiten, een enorm opschalingspotentieel.

- Na de vervanging van het buitenblad en de dakisolatie wordt opnieuw de kwaliteit van de woningen gemeten met infraroodfoto’s. En daaruit blijkt dat er veel minder warmteverliezen optreden door de gevels van de woningen. Hierdoor neemt de energielast voor de bewoners aanzienlijk af, een besparing dus op de energiekosten. En de bewoners krijgen een comfortabelere woning terug met een beter binnenklimaat.

- Corporatie de Woonschakel heeft besloten de pilot op te schalen en in dezelfde wijk nog eens ruim 50 woningen volgens dit principe te gaan renoveren. Ook dit project wordt ondersteund door het Servicepunt Duurzame Energie.

Video op de volgende slide

De methodiek die wordt ingezet in dit soort projecten heet BouwTransparant. Deze methodiek is ontwikkeld in Noord-Holland.

Doel van de methodiek: objectief meten van de kwaliteit van uitgevoerde maatregelen, leren van elkaar OP de bouwplaats! En: zorgen voor een leercurve en kennisopbouw in de bouwkolom

Het Servicepunt begeleidt en adviseert bij veel duurzame bouwprojecten in Noord-Holland.

Hierbij hebben wij geconstateerd dat er een hiaat bestaat tussen vraag en aanbod duurzaam bouwen. Opdrachtgevers met duurzame ambities en opdrachtnemers met innovatie oplossingen weten elkaar slecht te vinden. Om dit knelpunt op te lossen heeft het Servicepunt het project Innovatiesnelweg gestart. Voor de uitvoering van dit project is ruim 2 miljoen Europese EFRO-subsidie aangetrokken voor Noord-Holland.

Innovatiesnelweg biedt een platform waar vraag en aanbod op het gebied van duurzaam bouwen elkaar ontmoeten Er is in voorbeeldprojecten al veel kennis opgebouwd, en door dit in kennissessies te delen worden innovaties versneld ingevoerd in de bouwkolom van Noord-Holland.

In combinatie met toetsing van de kwaliteit van bouwprojecten kunnen twijfels en drempels worden weggenomen.

Door het delen van goede voorbeelden behoudt de bouwkolom in Noord-Holland een toonaangevende positie in Nederland.

Een voorbeeldproject van Innovatiesnelweg: de bouw van 24 starterswoningen in Heerhugowaard.

Ontwikkelaar Timpaan investeert samen met bouwbedrijf Henselmans in kennis duurzaam bouwen.

Bouwvakkers worden vooraf en op de bouwplaats begeleidt en onderwezen door experts in duurzaam bouwen.

Controle van duurzame bouw vindt plaats volgens de methodiek van BouwTransparant.

Goedkope starterswoningen die energiezuinig zijn en zeer betaalbaar worden binnen 3 maanden alle 24 verkocht (in 2012, tegen de stroming van de economische crisis in!)

De basis voor dit succesvolle project is een hele simpele innovatie: goede processamenwerking tussen ontwikkelaar, bouwbedrijf en gemeente.

Het tweede project van het Servicepunt dat toegelicht wordt is de ontwikkeling van een nieuwe visie op de uitrol van Warmtenetten in de metropoolregio Amsterdam.

Onze constatering was dat de uitrol van warmtenetten stokt. De oorzaak hiervan ligt in gebrek aan vertrouwen en samenwerking tussen exploitanten van warmtenetten en de afnemers van de warmte. Dat is een gemiste kans. Er is nog een groot potentieel aan restwarmte beschikbaar waarmee een deel van de (Rijks)doelstelling voor 16% duurzame energie in 2020 ingevuld kan worden.

Het Servicepunt stelt zich op als onafhankelijke regisseur, en zorgt daarmee voor voortgang en snelheid in proces. De onpartijdige regierol van de provincie is noodzakelijk om partijen bij elkaar te brengen.

Het SpDE ontwikkelt samen met alle stakeholders een aanpak voor de uitrol van Warmtenetten in de MRA-regio. De gedeputeerde trekt, samen met toonaangevende bestuurders uit gemeenten als Amsterdam, Zaandam, Amstelveen en Aalsmeer, woningcorporaties, Warmtenet en Alliander aan de realisatie van een unieke aanpak waardoor in potentie 100.000 woningen aangesloten kunnen worden op duurzame warmte uit het warmtenet

Het huidige warmtenet met de gebieden waar nu woningen aangesloten zijn op dit net.

Het Servicepunt voerde een onderzoek uit i.s.m. Waternet naar de kansrijke gebieden voor het aansluiten van woningen op het warmtenetten. Dit wordt weergegeven in de groen gemarkeerde vlakken.

Deze gebieden herbergen een potentieel van ongeveer 100.000 woningen

Het derde en laatste project van het Servicepunt dat ik wil toelichten is het ESCO Service Center.

ESCO staat voor Energy Service Company. Hierna ligt ik toe wat een ESCO is en wat een ESCO doet.

In Nederland wordt veel gepraat over ESCO’s, maar worden geen ESCO’s opgericht. En dat terwijl in landen om ons heen zoals Duitsland en Frankrijk in ESCO’s miljoenen worden omgezet en ingezet om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Om Noord-Hollandse bedrijven en overheden te ondersteunen bij de realisatie van ESCO’s heeft het Servicepunt bijna een half miljoen euro Europese subsidie aangetrokken om het project ESCO Service Center te kunnen financieren.

Een korte uitleg over de werking van een ESCO. Dat begint met de inhoud van een duurzaam energie (DE) project.

In het algemeen heeft een DE-project 3 kenmerken. Dat ziet u hier:

•Het vraagt een extra investering (meestal in duurzame techniek)

•Daarmee wordt een energiebesparing gerealiseerd

•En die duurzame techniek brengt technische risico’s met zich mee.

Een DE-project is succesvol als:

1. De extra investering wordt terugverdiend uit de energiebesparing en

2. De technische risico’s goed beheersbaar zijn.

Een ESCO is een BV (of een pps-constructie) waarin deze drie elementen verenigd zijn.

Eén partij is verantwoordelijk voor de investering, de energiebesparing én het beheersen van de technische risico’s. Daarmee heeft deze partij het belang bij de energiebesparing en de beheersing van de risico’s, om zo de eigen investering terug te kunnen verdienen.

Dat lijkt een logische constructie, echter er zijn redenen waarom ESCO’s in Nederland niet van de grond komen:

- Onbekend maakt onbemind; gemeenten en corporaties moeten nog bekend raken met het systeem;

- Grote installatietechnische bedrijven en andere marktpartijen die dit aanbieden worden niet vertrouwd;

- Als men overtuigd is dat het geld kan opleveren willen overheden het zelf doen, maar het ontbreekt ze aan de juiste kennis waardoor het proces stokt;

- Met behulp van de verkregen Europese subsidie is procesgeld beschikbaar om als onafhankelijk adviseur de komende 2 jaar gemeenten en corporaties te helpen via

ESCO’s energiebesparing en duurzame opwek te realiseren. En deze partijen te helpen bij het opzetten van ESCO’s door alle zaken die daarbij komen kijken (organisatorisch, juridisch en financieel) te ontzorgen. Daar doen we ervaring mee op door project ESCO Service Center.

.Het verwachte potentieel voor de komende jaren: 24 Miljoen euro aan investering in duurzame energieprojecten en een versnelde realisatie van ESCO’s in Noord-Holland.

Voorbeelden van projecten die het ESCO Service Center nu ondersteunt:

- Duurzaam Energiebedrijf Haarlemmermeer;

- PV op 10.000 huur woningen Kracht door Verbinding;

Verduurzaming vastgoed van de gemeente Haarlem.

Dit was mijn presentatie over de werkzaamheden van het Servicepunt Duurzame Energie. Wij voeren nog veel meer projecten uit dan de drie die ik zojuist gepresenteerd heb. Daarover vertel ik natuurlijk graag meer, maar dan buiten deze presentatie om.

Heeft u vragen, dan kunt u contact met mij opnemen via mail of telefoon.