PLC OTOMASYONU
TEMEL LOJK KAPILAR
Saysal devrelerin en basit ve temel elemanlar kaplardr. Basit
bir saysal Elektronik devreden, bilgisayara kadar olan cihazlarn
iindeki elemanlarn temeli eitli kaplara dayanmaktadr.
Entegre devre (IC-Integrated circuit) olarak imal edilen lojik
kaplar, transistr, diyod, diren, kk deerli kodansatr.....vb gibi
elektronik devre elemanlar kullanarak yaplr.
imdi temel lojik kaplar; sembol, elektriki edeeri ve doruluk
tablosu ile birlikte aklayalm :
1-VE KAPISI (AND):
VE kapsnn en az iki girii bir k vardr. Devre girileri
A,B,C....diye ,devre k ise Q harfi ile gsterilir. Girilerin tm
lojik 1 seviyesinde ise Q k lojik 1 seviyesindedir. Girilerden biri
veya bir ka lojik 0 seviyesinde ise Q k lojik 0 seviyesindedir.
VE kaps matematiksel olarak : Q=A.B eklinde ifade edilir. Yani k
(Q) girilerin arpmna eittir. Eer girilerden biri 0 olursa kta 0
olur. VE kapsnn almas yukardaki (b) eklindede kolayca grlebilir.
Eer seri bal iki anahtardan (kap girilerini temsil eden her ikiside
veya sadece biri ak ise (lojik 0) D diyodu (LED) k vermez. k lojik
0dr. A ve B ayn anda kapatlrsa D LEDi yanacak ve k lojik 1
olacaktr.
Bu kapnn giri deikenlerinin durumuna gre kn olaca durumlar ekil
(C)deki doruluk tablosundan grlebilir.
Piyasada entegre devre olarak retilmi eitli zelliklerde Ve kaps
bulunmaktadr. Tmleik devrenin durumuna gre her trl karakteristik ve
ayak ularnn balantlar firma kataloglarndan baklmaldr.
Yandaki rnekte 1 nolu VE kapsnn knda Q1=A.B ilemi yaplr. 2 nolu
VE kapsnn knda ise Q2=C.D ilemi yaplr. 3nolu kapnn girileri Q1 ve
Q2 dir. 3 nolu kapnn knda ise Q3=Q1.Q2 ilemi gerekleir.Bu da
Q3=(A.B).(C.D)=A.B.C.D sonucunu verir.
2- VEYA KAPISI (OR):
Veya kapsnn matematiksel ifadesi Q=A+B = A V B eklinde ifade
edilebilir.
Bu kap girilerinden herhangi birisinin (lojik 1) seviyesinde
olmas veya her ikisinde lojik 1 olmas kn lojik 1 olmasn salar. Eer
girilerde her ikisi de lojik 0 ise kta lojik 0 olur. ekil (b)deki
elektrii edeer devrede paralel bal A ve B anahtarlarnn her ikisi de
ak ise (Yani 0 konumunda ise) D LEDi k vermez ve k Q=0 olur.
Anahtardan herhangi biri kapatlrsa lamba yanar ve k 1 olur. Doruluk
tablosundan da grlecei gibi girilerden bir tanesinin 1 olmas k 1
yapacaktr.
3-DEL kaps (NOT) (inverter gate):
Deil kapsnn yalnz bir giri ve bir k vardr.deil kapsnda k giriin
tersidir. Q=A sembol ile gsterilir.Giri1 ise k 0 giri 0ise k
1sonucu olur. Bu devreyi elektriki edeeri ile aklayabiliriz. Eer a
ak ise devre akm diren ve D1 led i devresini tamamlayaca iin led k
verir. k 1 olur.Eer a kapal ise (lojik 1) devre akm devreyi diren
ve A anahtar zerinden tamamlayaca iin LED k vermez.
4-VE DEL KAPISI (NOT AND) (NAND):
VE kaps ile DEL kapsnn birleimidir. VE kapsnn tam tersi olarak
ilem yapar eer girilerden herhangi biri veya birka0 dr. Ve deil
ileminin fonksiyonu yledir. Q=A.B Bu kap girilere gre ilem
sonulandktan sonra sonucun tersini alr. Lojik kaplar arsnda dier
kaplara en kolay dnen kap NAND kapsdr. Genellikle devreler sadece
NAND kaplar ile kurulur. Bu konu ileride yer alacaktr. Elektriki
edeer devresi birbirine seri ve ka paralel iki anahtar gibi
dnlebilir. Anahtarlardan biri veya ikisi birden akken kta Led yanar
yani Q = 1 olur. Anahtarlarn her ikisi de kapal iken yani A ve B
lojik 1 iken Led ksa devre olaca iin k lojik 0 olur. Bu kapnn
girilerinden entegre az biri 0 iken k 1 olur. Girilerin tamam 1 ise
k 0 olur. almas ve doruluk tablosu Ve kapsnn tersi gibidir.
5-VEYA DEL KAPISI (NOT OR)(NOR):
VEYA ve DEL kaplarnn birleimidir. VEYA ilemine gre bulunan
sonucun tersini verir. Eer girilerin tm 0 ise k 1dir. Girilerin
herhangi biri veya birka 1 ise k 0dr. VEYA DEL (NOR) ileminde k
fonksiyonu yledir. Q=A+B Bu kapy elektiriki edeeri ile yle
aklayabiliriz. Eer A ve B anahtar ak (lojik 0) ise devre akm diren
ve led zerinden geerek LED yanar. k 1dir. Eer A veya B den herhangi
biri veya her ikisi de kapal (lojik 1) ise akm diren veya anahtar
zerinden geeceinden k 0 dr. Yani led k vermez.Bu kapy veya kapsnn
girilerinin tersi alnarak ve ilemi yaplmaktadr.
6-ZEL VEYA Kaps (EXCLUSVE OR) (EXOR):
zel veya kapsnn en nemli zellii sadece iki giri ve bir k
olmasdr. Eitlikteki + iareti zel veya ilemini gsterir.Bu eitlik ak
olarak yledir: Q= A.B + A.B eer girilerin her ikisi de 0 veya her
ikisi de 1 ise k 0 olur.
Dier durumda k 1 olur.Bu kapnn almasn elektriki edeerini de yle
aklayabiliriz:Eer A ve B 0 konumunda veya A ve B 1 konumunda ise
devreden akm gemeyeceinden Q k vermeyecektir. k lojik 0olur. A=0
B=1 veya B=0 A=1 konumunda ise devreden akm geeceinden Q k
verecektir. k lojik 1 olur.
7.ZEL VEYA DEL KAPISI (EXCLUSVE NOR) (EXNOR):
zel veya deil (EXNOR) kapsnn yapt ilem ZEL VEYA kapsnn tam
tersidir. Eer girilerden her ikisi de ayn yani A=0 ve B=0 veya A=1
ve B=1 olduunda k 1 olur. Matematiksel ifadesi daha ak bir ifadeyle
Q=A.B + A.B yazlabilir.
8. TAMPON KAPISI (BUFlip-FlopER GATE):
Tampon kapsnn bir girii birde k vardr. Aslnda kap snfna
girmeyip, katlar veya kaplar arasnda empedans uygunluunu
salar.Empedans uyumsuzluundan oluan kayplar nler.
LOJK DEVRE DZAYNI
Lojik devre dzenlenirken u ilem sras takip edilir.
a) Yaplacak i ne ise o detayl bir ekilde tanmlanr.
b) Elde edilen tanmlara gre doruluk tablosu izilir.
c) Doruluk tablosundaki 1 lere gre Lojik ilem karlr.
d) Elde edilen Lojik forml (ilem) , Boolean kurallarna gre
sadeletirilir.
e) Sadelemi eitlie gre lojik kaplarla devre izilir.
ABCQ
0000
0011
0101
0110
1000
1011
1100
1110
Q=A.B.C+A.B.C+A.B.C (lojik ifade)
Tabloda 0 olan durumlar deil ile 1 olan durumlar normal ekilde
gsterilmitir.
rnek :A,B ve C rlelerinden oluan bir sistemde bu rleden ancak ve
sadece ikisi enerjili iken sistem alyor.Bu ilemi gerekletirecek
lojik devreyi kuralm.
nce bu devrenin doruluk tablosunu karalm.
ABCQ
0000
0010
0100
0111
1000
1011
1101
1110
RNEK: Bir motor kontrol devresinde fazl asenkron motor R faz ile
beraber iki faza kaldnda veya fazda geldiinde alyor. Dier
durumlarda almyor. Bu kontrol devresini Lojik kaplarla
dzenleyelim.
nce doruluk tablosunu kartalm :
RNEK: rlesi bulunan emniyetli bir makine tezgahnda tezgahn
alabilmesi iin ;
* Ana rlenin yalnz bana, veya,
* Ana rle ve yardmc rlelerden yalnzca birinin enerjilenmesi
gerekmektedir. Bu sistemin Lojik devresini dzenleyiniz. Bu sistemde
ana rleyi A , Yardmc rleleri B ve C ile gsterelim. Doruluk
tablosunu kartabil- mek iin koullar ok iyi anlamalyz.
RNEK : Bir sistemin girii vardr ve aadaki tabloda belirtilen
durumlarda sistem almaktadr. Bu sistemin almas iin gerekli Lojik
ifadeyi kartarak sadeletiriniz ve devresini iziniz.
RNEK : Bir banka ubesinde kasann alabilmesi iin 4 kii
yetkilidir. Bunlar Mdr (A),
Mdr Yardmcs (B) ve eflerdir (C ve D). Kasann alma artlar unlardr
:
Mdr ile en az bir ef veya mdr yardmcs
Mdr yardmcs ile birlikte iki ef beraber kasay amaya
yetkilidir.
Tek bana mdr , mdr yardmcs ile bir ef, iki ef yalnz balarna
kasay aamayacaklardr.
Devreyi kurmak iin ncelikle doruluk tablosunu kartalm.
Devremizde drt deiken olacaktr. Bu sebeple drt deikenli 16 olaslkl
bir doruluk tablosu hazrlamamz gerekecektir. Tabloda koullarn
salandklar yerlere 1 yazarak buradaki Lojik ifadeleri kartalm ve
sadeletirerek devresini izelim.
ABCDQ
00000
00010
00100
00110
01000
01010
01100
01111
10000
10011
10101
10111
11001
11011
11101
11111
PLC OTOMASYONU
Otomasyon endstrisinde retimin her aamasnda PLC cihazlar
kullanlmaktadr. Herhangi bir retimde teknik ve ekonomik artlar ok
nemlidir. te bu artlar en iyi ekilde gerekletirebilmek iin retimde
otomasyona gei arttr. Otomasyon sadece mekanik deildir. Otomasyon
iersinde her trl bilgi ak mevcuttur.
Otomasyon tamamen bilgi faktrne bal bir olaydr. Otomasyonda d
ortamdan kontrol birimine deiik bilgiler girilmelidir. rnein, bir
delme matkabnn otomatik kontrolnde, parann ne kadar delinecei,
ilerleme hz, dnme yn ve devir says gibi deerlere ait bilgiler
kontrol sistemine girilmelidir. Kontrol sistemi yazlm ve donanmdan
oluturulmu bir birimdir. D ortamdan kontrol birimine giren
bilgiler, bu birimde ilenerek gerekli emirler k birimlerine
iletilir.
Sistem bilgilerinin direkt olarak insan tarafndan verildii
sistemler konvansiyonel sistemlerdir. Eer bilgiler bir program yolu
ile verilmi ise bu durumda oluturulan sisteme otomasyon sistemi
denir.
Genelde herhangi bir sistemi daha nceden belirlenmi bir duruma
getirme ilemine kontrol denir. Duruma getirme veya durumu deitirme,
insan mdahalesi olmadan bir program tarafndan yaplrsa yaplan ileme
otomatik kontrol denir.
Buna gre otomasyon, insan mdahalesi olmadan herhangi bir
hareketin olumasna ve bu hareketin istenildii gibi gereklemesine
verilen isimdir.
Otomasyonun faydalar :1. Hazrlk zaman ok dk olduundan ilem hz
yksek ve maliyet dktr.
2. Daha yksek ve zellikle sabit bir kalite elde edilebilir.
3. ok az ve daha basit tutturma gerelerine ihtiya duyulmas.
4. ok karmak paralarn yksek doruluk dzeylerinde
ilenebilmesi.
PLC VE RLE SSTEM (Konvansiyonel sistem) ARASINDAK FARK
Endstriyel kontroln geliimi PLC cihazlarnn gerek yerini
belirlemitir. Kumanda ve kontrol teknii asndan bakldnda, rle teknii
ile balayan kumanda sistemleri, elektronik kontrol ile gelime
bulmutur.
Bu kontrol sistemleri zamanla yetersiz kalnca yerini, saysal
sistemlere brakmak zorunda kalmtr. Saysal sistemlerin zamanla
gelimesi, bir ok fonksiyonu ok kk bir hacimde yapabilmeleri, onlar
endstride daha aktif klmtr.
PLC ile kumanda ve kontrol teknii, saysal sistemin bir rndr.
Endstriyel uygulamalarn her dalnda PLC teknii, her trl zm getiren
komple bir teknoloji alt grubudur. PLC kontrol amal bir
bilgisayardr. Programlama ilemi, bilgisayarlar zerinden yaplabildii
gibi, bilgisayarn bulunmad ortamlarda programlayc paneller zerinden
de yaplabilir.
Rle sisteminde bir endstriyel kumanda ilemini gerekletirebilmek
iin bir ok devre elemanlarn da satn almak durumundasnz. rnein
zamanlayclar, sayclar, v.b.
PLC kontroll sistemlerde yzlerce devre eleman cihaz bnyesinde
hazr olarak bulunduundan, ayrca elemanlar satn alnmasna gerek
yoktur.
Rle sistemi ile gerekletirilen bir kumanda ve kontrol sistemi,
devre elemanlarnn hacimleri itibaryla ok yer kaplamaktadr.
PLC kontroll kumanda ve kontrol sistemlerinde hacim ynyle byk
bir rahatlama ve klme sz konusudur.
PLC kontroll sistemlerin tasarm almalar srasnda tasarmc,
elektronik i yapyla veya direk olarak ilemci dili ve yapsyla
ilgilenmedii iin kullancnn hata yapmas daha zordur.
Rle teknii ile gerekletirilen kumanda ve kontrol sistemlerinde
ok kark ara kumanda balantlar mevcuttur. Bu nedenle sistem iersinde
arza aranmas gtr. Ayrca kablo balantlarnn ok olmas nedeni ile
ortaya kacak temasszlk problemleri, iin bir baka riskli yandr.
PLC kontroll sistemlerde ara kumanda balantlar yok denecek kadar
azdr. nk gerekli balantlar ve sorgulamalar PLC iersinde program
bnyesinde yapldndan, d ortamda ayrca balantlar yaplmas
gerekmez.
PLC satn alnmakla aada ifade edilmi olan tm gereleri de ayn bnye
iersinde elde etmi olmaktayz.
Mantk kaplar ( AND , OR , XOR , NOT ).
Hafza fonksiyonlar ( R S hafza birimleri ).
Zamanlayclar ( Timer ).
Sayclar ( Counter ).
Rleler.
Dual ( ikili ) sinyal ileme operasyonlar. Bayt (Byte)
seviyesinde operasyonlar ( 1 byte = 8 bit ).
Word seviyesinde operasyonlar ( 1 word = 2 byte ).
(Duble) word operasyonlar ( 1 DW = 4 BYTE ).
Karlatrma operasyonlar ( Comparator ).
Gvenlik operasyonlar.
Anolog / dijital , Dijital / Anolog dntrme operasyonlar.
Grld gibi bir otomasyon sistemi iin gerekli olan tm elemanlar,
retici firma tarafndan hazrlanm durumdadr. Aklc bir programlama ile
btn bu imknlar, problemin zmnde bir araya getirilirler.
PROGRAMLANABLR KUMANDA CHAZININ ( PLC ) YAPISI VE FONKSYONU
PLC NN GENEL YAPISI :
Programlanabilir kumanda cihaz ( PLC ) 5 temel blmden oluur.
1- Sinyal girii.
2- Uyum devresi.
3- Merkezi ilem birimi ( CPU )
4- klar.
5- Enerji kayna (besleme nitesi )
1- SNYAL GRHer trl sinyal eleman anahtar endktif kapasitif optik
sensrler
2- UYUM
24 volt olan giri sinyali , bilgi ilem blm iin + 5 volta
indirgenir.
3- MERKEZ LEM BRM ( CPU )Mantk ilemleri, Kilitlemeler, zaman
operasyonlar, bellek fonksiyonlar, sayma fonksiyonlar4- IKISisteme
direkt etki eden son kumanda elemanlar bu blmle kumanda edilir.
(Kontaktrler,
selenoid valflar, tristrler)
5- ENERJ ( Dahili besleme kayna )
Kelime anlam ile (Programmable Logc Control) eklindeki ngilizce
kelimelerin ba harflerinden tretilmi bir ifade ekli olan PLC
cihazlar, kumanda tekniinde gerekli olan tm cihazlar (
zamanlayclar, sayclar, hafza birimleri, v.b ) bnyesinde
bulundurabilen, gerek programlama konsollar ve gerekse
bilgisayarlar zerinden program yaplabilen ve saysal sistem esasna
gre alan cihazlardr.
Otomasyon problemlerini PLC ile gerekletirilmesinde yazlan
programlarn gvenilir olmasnn yannda, ilk aamada kurulum ile ilgili
birtakm bilgilere ve gerekli tehizata sahip olunmaldr. Bu
tehizatlar aadaki gibi sralayabiliriz:
Bilgisayar : PLC yazlm programlar genellikle bilgisayarlar
araclyla gerekletirilir. Bilgisayar, yazlm ile PLC arasndaki
ilikileri dzenler.
Yazlm ( software ) : Her marka ve trdeki PLC cihazlarnn
altrlabilmesi iin bir yazlm programna ihtiya vardr. Programlamalar
yazlmn izin verdii snrlarda gerekletirilir. Yazlm programlar,
disket ya da CD iersinde saklanrlar.
PG (Programlama cihaz) : Programlama Cihaz PLC programlamaya
uygun yaps olan ou bilgisayar formunda zel cihazdr. Bilgisayarn
bulunmad ortamlarda, programlamalar bu cihaz ile
gerekletirilir.
PC/PPI Kablosu : zerinde RS 232 / RS 485 eviricisi olan ve
bilgisayarn COM portuyla PLC arasndaki iletiimi salayan
kablodur.
rnek G Gereksinimi Hesab :
Tm S7-200 CPUlarda mikroilemci, genileme modlleri ve diger
kullanc gereksinimlerini karlayacak dahili bir g kaynat yer
almaktadir.
S7-200n CPUsu genileme birimlerinin dahili kullanimi iin 5 VDC
saglar. Seilen genileme modllerinin tipine gre CPUnun gerekli 5 V
DCyi salayp salayamayacagna dikkat edin. Eer konfigrasyonunuz
CPUnun salayabileceinden daha fazla enerji gerektiriyorsa, ya
genileme modl saysn azaltmanz veya daha yksek enerji kapasitesine
sahip bir CPU semeniz gereklidir.
Ayrica tm S7-200 CPUlari giriler, rle bobinleri ve diger
gereksinimler iin 24 VDC sensr g kayna da iermektedir. Eger
gereksiniminiz bu g kaynaginin salayabileceinden fazla ise harici
bir 24 VDC g kayna kullanmaniz gereklidir.
Eger harici bir 24 VDC g kaynagi kullaniyorsaniz, bu kaynagin
S7-200 CPU sensr g kaynagi ile paralel balanmadndan emin olunuz.
Elektriksel grltnn azaltlmas iin deiik g kaynaklarnn ortak ularinin
(M) birbirine balanmas nerilir.
Tabloda, aadaki birimleri ieren bir rnek iin g hesab
yaplmaktadr:
Bu kurulumda toplam 46 giri ve 34 k vardr.
Tablo rnek Konfigrasyon iin G Hesab :
Bu rnekte, S7-200 CPU genileme modlleri iin yeterli 5 VDC akm
salanrken CPU sensr k zerinden yeterince 24 VDC akm
salanamamaktadr. I/O 400 mA gereksinmekte, oysa S7-200 CPU 280 mA
salamaktadr. Bu nedenle bu kurulumda harici bir 24 VDC g kaynana
gereksinim vardr.
S7-200 CPU
S7200 CPU, gl bir Mikro PLC oluturmak zere kompakt yapda bir
mikroilemci, entegre g kayna, giri ve k devreleri ierir. Programnz
ykledikten sonra, S7-200 uygulamanzdaki girileri izlemek ve klara
kumanda etmek iin gereken lojik programn kapsam olur.
S7-200 CPU Enerji BalantlarIlk adimda S7-200 CPUyu bir g
kaynagina (veya ebekeye) baglayacagiz. ekilde S7-200 CPUnun DC ve
AC modelleri iin enerji baglantilari gsterilmitir. Herhangi bir
elektrikli cihazi sker veya yerine takarken enerji baglantisinin
kapali oldugundan emin olun. Bu nedenle S7-200 cihazini da sker
veya yerine takarken gerekli emniyet koullarina uyun ve enerjinin
bagli olmadigindan emin olun.
GR-IKI DEVRELER BALANMASI
S7-200 PLC Giri Devresinin Balanmas :
PLC girilerine d ortamdan gelen bilgiler girilir. Bu bilgiler,
daha nceden yazlm olan programa gre ilenerek k rlelerini altrr. PLC
giri rlelerine uygulanan bilgiler deiik kaynaklardan retilebilir.
Bunlar; mekanik uyarmal anahtarlar, termik eleman, ani temasl
buton, eitli tipteki temasl alglayclar, temassz alglayclar (
endktif sensrler, kapasitif sensrler, optik sensrler v.b. )
olabilirler.
UYUM DEVRES :
PLC otomasyonunda yazlan program kadar nemli bir husus giri
iaret bilgilerinin kusursuz olmalardr. Otomasyon biriminin her
hangi bir blgesinden PLCye ulaan + 24 voltluk giri sinyalleri, giri
blmnde opto-kuplr denilen optik balalar ile yaltlarak + 5 volta
evrilir. nk CPU daki ilemcinin alma gerilimi + 5 volttur.
Opto kuplr ve yaps
Bir k gnderici ve k alcdan oluan ortak devreye optik aktarc
denir. Ik gnderici olarak bir kzl tesi ( IR ) sahada alan veya
grlebilir k veren LEDler, k alglama iin ise foto diyot, foto
transistr kullanlmaktadr. Ik alglayc, k gndericinin gnderdii alr ve
bylece giri ile k arasnda optik bir aktarma gereklemi olur. Giri
akmndaki deiiklikler gnderilen k iddetinin deimesine, alglanan n
deimesine ve bylece k akmnn deimesine neden olur. Opto-kuplr
dzeneiyle sistemlerin birbirleriyle hibir iletken balants olmakszn,
optik olarak ( 10 Mhze kadar hzllkla) sinyal aktarlmas sayesinde
hassas ve pahal olan sistem, g nitesinde olabilecek arza ve
tehlikelerden korunmu olur.
Aada PLC sisteminden ( 24 V ), TTL devresine ( 5V ) 4N25 optik
aktarc ile sinyal aktarma rnek devresi grlmektedir.
D ortamdan PLC giri nitesine sinyal ugulanmamsa IR diyotu k
vermez. Bu durumda foto transistr k almadndan yaltkandr. T1
transistr ise 47Kluk diren zerinden pozitif baz polarmas alacandan
iletkendir. Bu durumda Schmith trigger k sfrdr. PLC giri nitesine +
24 Vluk giri sinyali sinyali ugulandnda, IR diyotunun k vermesini
salar. Bu durumda foto transistr k alarak iletken olur. Bu durum T1
transistrn yaltkan yapar. Bylece Schmith trigger k pozitif olur. Bu
ekilde + 24 voltluk PLC giri sinyalleri + 5 voltluk sinyallere
dntrlm olur.
BT, BAYT, WORD KAVRAMLARI :
PLC programlamada baz temel kavramlarn bilinmesi gereklidir.
Bunlar, bit, bayt ve word kavramlardr.
BT : Bit kavram saysal sistemlerde kullanlan en kk hafza
birimidir.
Bir bit iersinde 1 ve 0 eklindeki saysal bilgiden ancak bir
tanesi bulunabilir.
Bit, ayn anda hem 1 hem de 0 deerlerine sahip olamaz. rnein, bir
soruya hem evet hem de hayr cevabnn verilemeyecei gibi.
BAYT : 1 ve 0 eklindeki ikili ifadelerden oluan 8 adet rakam
ikili sistemde 1 bayt deerinde bir sayy ifade etmektedir. O halde 1
bayt = 8 bit eklindeki saysal bilgiyi ifade eder.
Bayt iersinde her bir bit 1 veya 0 olabilir. Bunun dnda ayn anda
hem 1 hem de 0 deerlerine sahip olmas mmkn deildir.
WORD : Word (kelime) kavram, saysal sistemlerde kullanlan 2
bayttan oluan bir hafza birimidir. O halde Word = 2 bayt veya Word
= 16 bit yazlabilir.
rnek 1 : MW10 ifadesini tanmlaynz.
MW 10
rnek 2 : IW0 ifadesini tanmlaynz.
rnek 3 : IW1 ifadesini tanmlaynz.
rnek 4 : QW2 ifadesini tanmlaynz.
Dijital giri :
Sadece iki konumu (0 ya da 1; yanl ya da doru; kapal ya da ak)
olan giri bilgilerine denir. CPU tarafndan okunan ve kontrol edilen
ilemin durumuyla ilgili bilgi veren veridir.
PLCde dijital giriler 8 bitlik bir bayt alann kullanrlar. Her
PLC cihaznda giriler iin ayrlm bayt alanlar bulunur. rnein S7-200
PLC iin 0-7 arasnda toplam 8 adet dijital giri bayt alan
ayrlmtr.
O halde bu PLC iin toplam ; 8 x 8 = 64 dijital giri kapasitesi
bulunur. (Her bayt iinde 8 bit bulunduu hatrlanmaldr.)
rnek 1 : I 0.1 eklindeki bir giri komutunu tanmlaynz.
IKI ( OUTPUT ) NTES :
Bobinin bal olduu hatta enerji geldii zaman k bit adresi 1 olur.
elemanlar olarak deerlendirebileceimiz pnmatik silindir, motor,
valf, aydnlatma gereci vb. elemanlarla PLC arasndaki balanty k biti
salar. k bitleri normalde ak ve normalde kapal kontaklara sahiptir.
PLC cihazlar rle kl olduklar gibi transistr kl da olabilirler.
Transistrl klar d devreye 500 mAlik akm verebilirler. PLC klarnn
rle veya transistrl olmas kullancnn tercihine ve otomasyon
sisteminin trne baldr.
S7-200 PLC k Devresinin Balanmas :
1- PROGRAM LENMES : PLCde emirler program belleinde bulunduklar
sraya gre srayla ilenirler. Programn sona ermesi program sonuna
yazlan program sonlandr komutu ile salanr. Programda tm emirler,
yukardan aaya doru ve soldan saa doru ilenir. Program taramas END
komutunu grdnde tekrar ilk komutun bulunduu birinci satra dner.
Bu ekilde ayn ilemler tekrarlanr. Yani srekli bir evrim sz
konusudur. Bir programdaki btn emirlerin bir kez ilenmesi iin geen
zamana evrim sresi ad verilir. Bu sre programn ierdii emirlerin
saysna ve trlerine baldr. Dikkat edilmesi gereken husus, bu srenin
mmkn olduunca ksa tutulmasdr.
LEM GRNTLER BRM ( PROCESS IMAGES ) Giriler okunur. Program
iletilir. Programn bir kopyas ilem grntleri alanna (PI) kaydedilir.
Giriler okunur. Program iletilir. Programn bir kopyas ilem grntleri
alanna (PI) kaydedilirken bir nceki bilgi klara aktarlr.D ortamdan
gelen enformasyonlar hemen merkezi ilem biriminde ilenmezler. Giri
veya k sinyalleri nce CPU da bulunan ilem grntleri alannda (
Process Images ) saklanr. Saklanan bu bilgiler bir tarama zaman
sonra ileme alnr.
lk evrimde kinci evrimde
STEP 7-Micro/WIN Programlama PaketiSTEP 7-Micro/WIN programlama
paketi, uygulamanza kumanda edecek lojik programn oluturulmas,
dzenlenmesi ve test edilmesi iin rahat kullanml bir ortam salar.
STEP 7-Micro/WIN, salad ayr program editryle uygulamann verimli
olarak gerekletirilmesine olanak verir. Gereken bilgiyi salamak
zere, gelimi bir online yardm dzenei ve uygulama rnekleriyle bu
kullanma klavuzunun elektronik versiyonunu ieren bir dokmantasyon
CDsi salar.
STEP 7-Micro/WINin KurulumuSTEP 7-Micro/WIN CDsini bilgisayarnzn
CDROM srcsne yerletirin. Kurulum arac otomatik olarak alr ve
kurulum srecinde size yol gsterir
letiim SeenekleriSiemens, bilgisayarnz S7200e balamak iin iki
ayr iletiim seenei sunmaktadr: PC/PPI kablosu ile veya MPI ve
PROFIBUS-DP iletiim alarnda da kullanlabilecek bir Communication
Processor (CP) kart ve MPI kablosu ile. PC/PPI programlama kablosu
bilgisayarnz S7-200e balamak iin en yaygn olarak kullanlan ve en
ekonomik seenektir. Bu kablo, bir taraftan S7-200 portuna, dier
taraftan bilgisayarnzn seri (COM) portuna balanr. PC/PPI kablosu,
sadece programlama amal deil, S7200n dier cihazlara (rnein modem)
balants iin bir evirici olarak da kullanlabilir.
MPI kablosunu kullanmak iin, bilgisayarnza bir CP kart
takmalsnz. Bu CP kart daha yksek iletiim hzlarnda balant iin
gereken donanm ierir ve yksek hzda ebeke balantsna olanak tanr.
Operatr Panelleri (TD 200 Text Display nitesi )TD 200, 2 satrlk,
her satrnda 20 karakter yer alan ve sadece S7-200 cihazna balanan
bir text display (metin gsterge) nitesidir. TD 200 yardmc aracn
kullanarak, S7-200 cihaznz mesaj metinleri ve uygulamanzla ilgili
dier deikenleri gstermek zere kolaylkla programlayabilirsiniz.
TD 200, uygulamanzdaki proses deikenlerini izlemek ve deitirmek
iin ucuz bir arayzey salar. TD 200 ilevlerini ve zelliklerini
anlatan farkl bir kullanma klavuzu bulunmaktadr.
TP070 Touch Panel (Dokunmatik) Ekranl nite
TP070, dokunmatik ekranl ve sadece S7-200 cihazna balanabilen
bir nitedir. Bu dokunmatik ekran ile operatr arayzeyini
gereksiminize uygun olarak oluturabilirsiniz.TP070 sabit grafikler,
stun grafikleri, butonlar ve uygulama deikenlerini gsterebilir.
TP070i programlamak iin seime bal TPDesigner for TP070 programlama
paketi gereklidir.
STEP 7-Micro/WIN letiim Ayarlarn Kontrol Etmek
rnek projemiz STEP 7-Micro/WIN ve PC/PPI kablo iin standart
ayarlar kullanmaktadr. Bu ayarlarin dogrulugunu kontrol etmek iin:
Ok iareti ile grlen communications ikonunu tklaynz.
1.Iletiim diyalog kutusunda PC/PPI kablosu iin girilen adres
ayarinin 0 olduunu dorulayn.
2.ebeke parametresinin PC/PPI kablo (COM1)e ayarl oldugunu
dorulayn.
3. Iletiim hizinin 9.6 kbpse ayarli oldugunu dorulayn.
S7-200 ile letiim KurmakS7-200 CPU ile iletiim kurmak iin
iletiim diyalog kutusunu kullann:
1. Iletiim diyalog kutusundaki Yenile (Refresh) simgesini ift
tklatn.
2.STEP 7-Micro/WIN, bagli S7-200 cihazn aratracak ve buldugu
zaman bir CPU simgesi gsterecektir.
2. S7-200 sein ve OKi tklatn. Eger STEP 7-Micro/WIN S7-200
CPU-yu bulamazsa, iletiim ayarlarini kontrol edin ve bu admlar
tekrarlayn. S7-200 ile iletiim kurduktan sonra, rnek programi
oluturmak ve yklemek iin hazrlklarmz tamamlanmtr.
rnek Program Yklemek
S7-200 RUN Konumuna Almak
S7-200 STOP Konumuna Almak
Programnzn Dier Bileenleri :Dier program bloklar S7-200 ile
ilgili bilgi ierirler. Bir ykleme srasnda bu bloklar ykleyip
yklememeyi seebilirsiniz.
Sistem Blou : Sistem blou deiik donanm seeneklerinin ayarlanmasn
salar.
S7-200 letiim Grevleri iin Ayrlan Srenin Ayarlanabilmesini
salar:
Tarama sresinin belli bir yzdesi RUN konumunda dzeltme yapma
veya izleme ilemleri iin ayrlmaktadr (letiim Arka Plan Sresi). Bu
srenin deitirilebilmesi mmkndr. Bu yzdenin arttrlmas durumunda
iletiimle ilgili sre ve tarama sresi artar, bu durumda programnz
daha yava alr.
letiim grevleri iin ayrlan srenin balangtaki deeri %10dur. Bu
sre, izleme ilemleri yaplrken program aknn ok fazla etkilenmemesi
iin seilmi bir deerdir. Program tarama sresinin artmas proses iin
sakncal deilse, buna karlk izleme fonksiyonlarnn
daha verimli yaplmas gerekiyorsa bu deer %5lik artmlar halinde
%50ye kadar kartlabilir. Ayarlamak iin:
S7-200, STOPa Getiinde Dijital klarn Alaca Deerleri Seebilmenizi
Salar :
ou proseste CPU STOP konumundayken klarn sfrlanmas istenmekle
birlikte, baz zel uygulamalarda belli klarn alr duruma getirilmesi
istenebilir. S7-200n k tablosu, CPU STOP durumundayken klarn nceden
saptanm deerlere gelmesine veya mevcut durumlarn korumasna imkan
verir.
S7-200 Enerji Kesintisinde Saklanacak Deerlerin Seilmesine
Olanak Verir :Enerji kesintisi durumda (Sper kondansatr ve/veya
opsiyonel pil tarafndan) deerleri korunacak hafza alanlarnn
tanmlanmas iin 6 ayr kalc hafza aral tanmlamanz mmkndr. V, M, C ve
T alanlar iin aralklar tanmlayabilirsiniz. Zaman rleleri iin sadece
kalc tipler (TONR) seilebilir. M hafzasnn ilk 14 bayt balangta kalc
olmamak zere ayarlanmtr. Zaman rlelerinin ve sayclarn sadece anlk
deerleri saklanabilir; zaman rlesi ve sayc bitleri kalc olamaz.
S7-200 Dijital Giriler iin Filtre Sunar :
S7200, CPU zerinde yer alan azami 16 giri iin filtre
seilebilmesine imkan verir. Bu giri filtreleri 0.2 msn ile 12.8 msn
arasnda ayarlanabilir ve bu gecikme sayesinde giri kablolarndaki
parazitlerin filtrelenerek yanl giri deeri okuma olasl azaltlr
S7-200 ifre Korumas Salar :S7200n tm modelleri belirli
fonksiyonlara eriimi kstlamak amacyla ifre korumas ierir. ifre,
fonksiyonlara ve hafzaya eriimi snrlar: ifre olmadan S7-200e eriim
sinirsizdir. ifreyle korunduu zaman, kstlanan zelliklere eriim
engellenir. ifrede byk harf/kk harf ayrm yoktur.Tablo 4-3de
grlebilecei gibi S7-200, kstlama seviyesi sunar. Her seviye iin
deiik zellikler ifre olmadan kullanlamaz. Her seviye iin de, geerli
ifreyi girmek tm fonksiyonlara eriimi mmkn klar. S7-200n balang
kstlamas seviye 1dir (kstlama yok). Windows network sistemi zerinde
girilen ifre, S7-200 ifresini ortadan kaldrmaz. Bir kiinin kstlanm
fonksiyonlara eriim salamas, S7- 200 dier kullanclarn kullanmna
amaz.
Ayni anda sadece bir kullancnn snrsz yetkilerle S7-200e eriimine
izin verilir.
ifre Unutulursa Ne Yaplabilir?ifreyi unuttuysanz S7-200 hafzasn
silmek ve programnz PCden yklemek dnda seeneiniz yoktur. Hafzay
silmek S7-200 STOP konumuna getirir ve iletiim a adresi, iletiim hz
ve saat dnda tm ayarlar fabrika deerlerine ekilir. S7-200 programn
silmek iin:
1. PLC > Clear men komutunu sein.
2. Her blok tipini de sein ve ilemi OK ile onaylayn.
3. Eger daha nce ifre girilmise, STEP 7-Micro/WINde ifrenizi
girmeniz iin bir diyalog kutusu grnecektir. Bu ksma CLEARPLC yazp
Clear All ilemini onaylayn (CLEARPLC ifresi kk harfle de
yazlabilir).
Clear All (Hepsini Silme) ilemi program hafza kartuundan silmez.
Hafza kartuunda programla birlikte ifre de sakland iin onu da
yeniden programlamanz gerekecektir.
S7-200 ile Ksa Sreli Darbeleri YakalayabilirsinizS7-200, CPU
zerinde yer alan girilerin bir ksm veya tamam iin darbe yakalama
zellii ierir. Darbe yakalama zellii, S7-200 taramann banda girileri
okurken her dngde hissedemeyecei kadar ksa sren, dk veya yksek
seviye sinyal deiiminin okunabilmesini salar. Bir giri iin darbe
yakalama zellii devreye alndnda, giriin deerindeki deiim kilitlenir
ve bir sonraki giri okumasna kadar o durumda tutulur. Bu ekilde,
ksa sren giriin yakalanmas ve S7-200 okuyuncaya kadar tutulmas
salanm olur.
S7-200, Analog Ayar Potansiyometresi erir :Analog ayar
potansiyometreleri n eriim kapann altnda yer alr. Bu
potansiyometreleri kullanarak zel hafza alanndaki (SMB) belirli
baytlarn deerlerini arttrabilir ve azaltabilir, bu salt oku
deerleri zaman veya sinir deeri ayar gibi kaba ayar deerleri iin
kullanabilirsiniz. Bir klemens tornavidas kullanarak, deeri artrmak
iin potansiyometreyi saat ynnde (saa), azaltmak iin saatin aksi
ynnde (sola)
evirin. Analog ayar 0in dijital karl SMB28de, analog ayar 1in
dijital karl SMB29da yer alr. Bu deerler bayt olduu iin 0 ila 255
arasnda olabilir ve tekrarlanabilirlii 2dir. Yani, rnein bir kez
200 olarak okuduunuz deer hi potansiyometre ile oynanmam olsa bile
sonraki sefer 198 veya 202 olabilir.
Data Blok :Data blok editrn kullanarak sadece V hafzasna balang
deerleri girebilirsiniz. Bu girileri bayt , word veya double word
olarak yapabilirsiniz. Not girmek seiminize baldr.
Data blok editr serbest formda bir metin editrdr, yani herhangi
bir bilgi girmek iin belli alanlar yoktur. Bir satr girdikten ve
alt satra getikten sonra editr satr derler (stunlar dzene sokar, V
harfini byk harf yapar, hata varsa x iareti koyar) ve yeniden
grntler. Data blok editr, kullanlan V hafza boyutuyla orantl olarak
yeterince byk bir alma alan salar.
Data bloun ilk satirinin belirli bir V adresini gstermesi
gerekir. Sonraki satrlarda adres girilmezse nceki satirin devam
adresi olarak kabul edilir. Bir satra virglle ayrlm birden ok deer
girilirse, bu deerler o satrn bandaki V hafzasndan balayarak onu
takip eden adreslere atanrlar. Data blokta ayni adres veya ayni
adresi kapsayacak biimde daha byk boyutlu bir baka adres birlikte
kullanlamaz. (rnein VB20 ve VW19 ayni anda yer alamaz, zira VW19,
VB20yi kapsamaktadr).
Data blok editr kk veya byk harfleri kabul eder ve tab, virgl ve
boluk karakterlerini adres ile veri deerleri arasndaki ayra olarak
kabul eder.
Programnzn Hafza Kartuuna Saklanmas :
S7-200, tainabilir hafiza saklama alan olarak opsiyonel bir
EEPROMun kullanmna olanak verir. Hafiza kartuuna u program paralar
saklanr: Program blogu, data blok, sistem blogu ve forse edilen
deerler.
Haiza kartuundaki programn RAMa aktarlmas CPUya ilk enerji
verildii zaman ve CPU STOP konumundaysa gerekletirilir. S7-200
enerjili iken hafiza kartuunu skebilir ve takabilirsiniz.
Program Hafza Kartuundan CPUya Aktarma : Hafiza kartuu takl iken
CPUnun enerjisini kesip yeniden verdiginizde kartutaki program
CPUya aktarlacaktr.
DikkatS7-200 CPUyu bo bir hafza kartuuyla veya daha byk bir
modele ait program ieren kartula programlamak istediginizde hata
oluabilir. Dk modele ait program ieren kartu yksek modelde de
kullanilabilir, ancak tersi doru degildir. rnegin, CPU 221 veya CPU
222 tarafindan programlanan kartu CPU 224 tarafindan okunabilir,
oysa CPU 224n programladigi kartu CPU 221 ve CPU 222de sistem
hatasi (SF) olumasna neden olur.
Byle bir durumda kartuu kartp S7-200e enerji verin. Artk kartu
yerine takilabilir ve arzu ediliyorsa yeniden programlanabilir.
Program bilgisayarnza Cdden ykleyecekseniz, Cdyi taktnzda
kurulum otomatik olarak almaya balar. Karmza kan ekranda dili
ngilizce seeriz ve bilgisayar yklemeye hazr duruma geer, daha sonra
kan uyarlara olumlu yant verdiimizde masa stnde aadaki ikonu
grrz.
Bu ikona iki kere sol tkladmzda aadaki ekran karmza kacaktr.
Alan program penceresinde st mende yer alan PLC mensne tklayarak
ieriini grrz .Bu mende en alt da yer alan type e tklanr ve bylece
aadaki men karmza kar. Burada CPU 221 seilir ve programnz almaya
hazr hale gelmi olur.
Plc ile balant kurulamazsa yine ayn mende yer alan
communications ikonuna tklanr ve buradaki ayarlarn yle olmas
gerekir. Remote address: 2, Local address: 0, Module: PC/PPI cable
(COM 1), Protocol: PPI, Transmission rate: 9.6kbps, Mode: 11 bit,
bu ayarlar yapldktan sonra PPI kablosunun zerinde bulunan
anahtarlarn konumlar srasyla 010000 olmaldr. Bundan sonra PLC yi
bilgisayardan RUN veya STOP moduna geirebiliyorsak iletiim salanm
demektir.
imdi de men ubuundaki ikonlar srasyla inceleyelim. Men ubuunda
srasyla; File, Edit, View, Plc, Debug, Tools, Windows, Help ikonlar
vardr.
imdi bunlardan birincisini yani File mensn inceleyelim. Windows
tabanl programlarn temel bir mens olup Trkede dosya denilen bu men
aadaki komutlar ierir.
FILE MENS
New: Buradan yeni bir izim ekran alr. Ayrca ksa yol olarak
Ctrl+N tularna klavyeden basarsak yine bu men alr.
Open: Burada kaydedilen bir dosyay disketten veya bilgisayardan
amaya yarar. Ayrca Ctrl+O ile de ksa yol olarak alr.
Close: Am olduumuz izim ekrann kapatr. Ancak kapatrken bize izmi
olduumuz program kay-
detmek isteyip istemediimiz sorulur, kaydedeceksek dosya adn
yazp kaydet tuuna basarz.
Save: Yapm olduumuz program kaydetmek iin kullanlr.
Save as: Yine yapm olduumuz program bu sefer farkl kaydetmek iin
kullanlr.
Import: Kullandmz programa uygun bir programda izilmi bir
program bizim kullandmz programa almak iin kullanlr.
Export: Buda ayn import gibidir ancak burada izdiimiz program
bir baka uyumlu programa atmak iin kullanlr.
Upload: PLCde ykl olan program bigisayar ekranna alr. Ksa yol
olarak Ctrl+U kullanlmaldr.Download: Ekrandaki program PLC ye
yklemek iin kullanlr. Bununda ksa yolu Ctrl+D dir.
Page setup: Yazc ayarlar buradan yaplr.
Print preview: Bask nizlemedir.(Yazcdan kada geecek son eklin
izlenmesi) Print: Burada da yazc ayarlar yaplr.
1: En son kullandmz dosyay gsterir.
Exit: Programdan kmak iin kullanlr, bastktan sonra bize program
kaydetmeyi isteyip istemediimiz sorulur, kaydedeceksek YES
demeliyiz.
EDT MENS
Undo: Son olarak izdiimiz nesneyi eer yanl izdiysek O ekli geri
almak iin kullanlr.(Geri al ilemi)
Cut: stediimiz bir ekli yerinden kesmek iin kullanlr.(Kes)
Copy: stediimiz bir ekli kopyalamak iinkullanlr.(Kopyala)
Paste: Kestiimiz veya kopyalamak istediimiz nesneyi yaptrmak iin
kullanlr.(Yaptr)
Select all: izim yaptmz dosyada ki btn nesneleri semek iin
kullanlr.
nsert: eklimize ekleme yapmak iin kullanlr. Mesela yeni bir
network eklemek istediimizde kullanlmaktadr.
Delete: Seili olan tek bir nesneyi yada bir network u silmek iin
kullanlr.
Find: ok kark devrelerde bir network u bulmak ok zordur. Bu
komut ile bulmak istediimiz network numarasn yazp okeylersek o
networku bulur.(Bul)
Replace: Yerlerini deitirmek isteimiz elamanlar bulduktan sonra
baka bir elamanla deitirebiliriz.(Deitir)
Go to: Gitmek istediimiz network numarasn buraya yazarak
gidebiliriz.(Git)
VEW MENS:(Grnm)
Stl: Statement List trnde komutlarla programlama ortamn
seer.
Ladder: izimimizin merdiven mant ile izilmesini salar.
Fbd: Semboller ile programlama ortamn seer.
Symbol table: Programdaki sembolleri gsterir ancak, bunlar
kendimiz yazmamz gerekir.(Giri ve klarn adreslerine karlk isimler
atanr.)
Status chart: Bu listeye yazlan giri,k veya deikenlerin durumu
izlenebilir.
Data block: Deiken hafzasna balang deerleri atanmasn salar.
System block: Burada sistem hakkndaki ayarlar vardr.
Toolbars: Ekrann en stnde bulunan yardmc butonlar gizlemeye veya
karmaya yarar.(Ara ubuklar)
Navigation bar: En soldaki gezinti mensn amaya veya kapamaya
yarar.
Instruction tree: Aa eklindeki talimat mensn, yani izim ekrannn
hemen solundaki meny kaldrr yada getirir.
Output window: PLC nin hangi ilemi yaptn gsteren ekrann en
altndaki penceredir ve bu pencerenin aktif veya pasif yaplmasn
salar.
Zoom: Ekran yaknlatrmak iin kullanlr.
Properties: Programn zelliklerini gsterir.
PLC MENS
Run: Plc yi alma moduna alr.
Stop: Plc yi durdurma moduna alr.
Compile: Aktif penceredeki program derlemek iin kullanlr.
Compile all: Programlarn hepsinin birden derlenmesi iin
kullanlmaktadr.
Clear: PLC nin hafzasndaki program silmek iin kullanlr.(PLC Stop
modunda)
Power-up reset: Byk hatalar olutuunda PLC yi resetlemek iin
kullanlr.
Information: PLC nin zellikleri hakknda bilgi verir. (rnein
PLCnin modeli,giri-k dzenlemesi,alma modu..).
Program the memory cartridge: Programnz bir EEPROMa saklama
seeneidir.
Create data block from ram: CPUnun hafzasn EEPROMa oradanda Data
Bloka kaydrr.
Time of day clock: PLC yi gnn hangi saatinde durmas hangi
saatinde almas gerektiini buradan komut vererek yapabiliriz.Geerli
saati grebilir, ayarlayabiliriz.
Compare: Ekranda ak olan program ile CPUdaki program
karlatrr.
Type: PLC nin eidi,CPU su ve bilgisayarla iletiim ayarlar
buradan seilmektedir.(Elinizdeki PLCde bulunmayan seenekleri
kullandrmayarak batan hata yapmanz engellenir.)
DEBUG MENS :(Hata Bulma)
First scan: Yaptmz devrenin bilgisayar tarafndan ilk taramas
yaplr.
Multiple scans: Bu da devreyi oklu olarak inceler ve bize ka
devir daim yapacan sorar eer devremizde hata yoksa 0 errors
yazar.
Program status: Programdaki giri veya klarn enerjilenme
durumlarn gsterir.
Chart status: Bilgi al verii yapmamz salar.
TOOLS MENS :(Aralar)
Instruction wizard: renim sihirbaz dr.Karmak ilemlerin kolayca
yaplmasna salar.
Td 200 wizard: TD-200 Programlama biriminin mesajlarn ayarlamamz
salar.
Customize: Ksayol ubuklarn kaldrmak veya getirmek iin
kullanlr.(zelletir)
Options: Dili, ekrann rengini ve benzeri ayarlarn yapld
yerdir.(Seenekler)
WNDOWS MENS :(Pencere)
Alm pencerelerin ekranda yerleiminin ayarland mendr.
Cascade: izimimizin arka arkaya ekranda grnm ile ilgilidir. Dier
ikiside ayn grevi grmektedir.Ayrca altta bulunanlar ise kullanmda
olan dosyalar gstermektedir.
Horizontal: Grnm yatay blmlendirmemizi salar.
Vertical: Grnm dikey blmlendirmemizi salar.
HELP MENS :(Yardm)
Contents and index: Burada yardm konular hakknda endeks vardr.
Aramak istediimiz bir yardm konusunu bu mende yer alan Bul adl
butona tkladktan sonra ismini yazarak bulabiliriz.
What is this: Bir soru iareti semboln yardm istediimiz nesnenin
zerine gtrp tklarz.
About: Kullanlan Microwin yazlm hakknda bize bilgi verir.LADDER
ile Programlama Teknii LADDER ile programlama teknii, kontakl
(anahtarlamal) kumanda devrelerinin ANSI (American National
Standards Institute ) standartlar devre simgeleri ile gsteriliine
benzeyen bir programlama biimidir. Bilindii gibi, kontakl kumanda
devreleri normalde ak (NA), normalde kapal (NK) kontaklar, kontaktr
ve/ veya yardmc rle bobinlerinden oluan devrelerdir. LAdder ile
programlamaya gemeden nce bu tr bir devre verilerek, almas
aklanacaktr. Kontakl kumanda devrelerinde normalde ak, normalde
kapal kontaklar , kontaktr, saklayc yardmc dahili rle ve zaman
rleleri bulunmaktadr. Bu elemanlarla gerekletirilen lojik olarak
ifade edilmesi:
Akmn akmas =lojik 1
Akmn akmamas=lojik 0ile sembolize edilmi ise
Normalde ak kontak lojik 0
Normalde kapal
lojik 1 ile deerini ifade eder [2].
Bu devrede kullanlan elemanlar u ilevleri yerine getirirler:
Daire iinde M1 ve M2 simgeleri ile gsterilen elemanlar bir kontaktr
bobinini gsterir. Bu elemanlarn uyarlmas durumunda, ayn simge ile
gsterilen kontaklar konum deitirir. Bu elemanlara ilikin(NA)
kontaklar dikey iki paralel izgi ile, kapal (NK) kontaklar ise iki
paralel izgi kesen eik bir izgi ile gsterilir.
S0, normalde kapal (NK) bir konta olan ve uyarld (basld) Zaman
konta alan bir kumanda dmesi; S1 ve S2 normalde ak bir konta (NA)
olan ve basld zaman konta kapanan kumanda dmesidir.
Kontakl kumanda devresi, elemanlar uyarlmam durumlar iin izilir.
Bu devreler, kontak konumlarnn ak yada kapal olmas durumlarna gre,
akm yolu izlenerek incelenir(akm mant).
ekildeki devrede, S1 normalde ak (NA) kumanda dmesine basldnda,
devredeki dier elemanlarn kontaklar kapal olduundan (S0(NK) ve M2
(NK) ), M1 bobini uyarlr ve bu bobine ait kontaklar konum deitirir.
Birinci basamaktaki S1 dmesine paralel bal M1 (NA) kontann kapanmas
ile, S1 dmesi serbest brakldnda da M1 bobini akm yolu kapal
tutulur. Bylece, kontaktr bobinin kendi konta zerinden beslemesi
salanr. Bu ekilde yaplan kontakl geri besleme balants tutma,
kilitleme yada mhrleme olarak adlandrlr.
M1 kontaktrnn ikinci basamakta bulunan normalde kapal konta, M1
kontaktr devrede olduu srece ak olacandan M2 kontaktrnn devreye
girmesini engeller.
S2 dmesine basldnda, M2 kontaktrnn devreye girmesi iin M1
kontaktrnn devrede olmamas gerekir. Bunun iin S0 dmesine baslr ve
M1 kontaktr bobini akm yolu alarak M1 devreden karlr. M1 devreden
karldktan sonra S2 dmesine basldndan M2 kontaktr devreye girer.
Kontakl kumanda devrelerinin incelenmesi, bu tr devrelere ilikin
lojik fonksiyonlar yardmyla daha kolay yaplabilir. rnein, ekildeki
gibi bir dzenleme yaplarak devre daha kolay incelenebilir. Bu amala
giriler ve kontaktr kontaklar izelgenin soluna, klar (kontaktr
bobini, yardmc rle bobini ) ise izelgenin sana yazlr ve her ka
ilikin lojik fonksiyonun ald deerler bu izelgede deerlendirilir.
Burada, M1 ve M2 kontaklar, M1 (, M2+, kontaktr bobinlerini
simgelemektedir. Her k elemanna ilikin lojik fonksiyon yazlarak
olas giri deerlerinde klarn ald deerler izelgeye ilenir.
PLCler iin gelitirilen LADDER program, kumanda devresine
benzeyen bir programlama biimidir. Bu programlama tekniinde de,
normalde kapal (NK) kontak, normalde ak (NA) kontak gibi, yan ileve
sahip, elemanlar bulunur. Kontaktr veya rle bobinleri, PLC k noktas
adresine veya 1 bit boyutundaki bellek gz adresine kar der[1].
Lojik kaplar ile Programlama
Lojik kaplar ile programlama, kumanda devresinin lojik ilemleri
simgeleyen lojik kap ekilleri ile programlanmasdr. Bu programlama
biiminde lojik kap ekilleri, art arda seri yada paralel balanarak,
program yazlr. ekil 3.4.de ISO, ANSI, ve IEEE standartlarna gre
belirlenmi olan temel lojik kap ekilleri gsterilmitir.
Lojik kap ekilleri
Komut ile Programlama Komut ile programlama, PLC ilem komutlarnn
art arda yazlarak yapld bir programlama biimidir. Btn PLC
programlama yazlmlar tarafndan desteklenen bir yntemdir. LADDER
yada Lojik kaplar ile yaplan programla basit olmasna karn, belirli
kurallara uyulmad durumlarda programn derlenmeme olasl bulunur. Bu
tr durumlarda, programn ilevini incelemek ve sorunu zmek iin komut
ile programlamann bilinmesi zorunludur.
Btn anahtarlamal kumanda devreleri temel lojik ilemleri
kullanlarak gereklenebilir. Her anahtarlamal devre bir lojik
fonksiyon VE; VEYA; DEL ilemlerini salayan komutlar kullanarak
programlanabilir.
Yn bellei zerinde ilem yaplan PLCle de temel komutlar drt grupta
toplanabilir. Bunlar:
LOAD (YKLE); LOAD NOT(TMLEYEN YKLE) gibi ileme balama
komutlar,
AND (VE); OR (VEYA); NOT (DEL),
AND NOT (TMLEYENNE VE)
OR NOT (TMLEYENNE VEYA)
Gibi temel lojik ilem komutlar,
AND BLOCK (BLOA VE); OR BLOCK (BLOA VEYA)
Gibi ilem sonu komutlar ve
Out
Gibi ka atama komutlardr[1].
Rleli geleneksel kumanda devreleri,rle kontaklarndan oluan lojik
anahtarlama devreleri olup, bu tr devreler VE; VEYA VE DEL gibi
lojik ilem komutlar kullanarak gereklenebilir. ekil 3.5.de baz
PLClerin anahtarlama devresinin gereklenmesine ilikin komutlar
verilmitir[6].
PROGRAM YAZILIM EKLLER
PLC uygulamalarnda 3 eit programlama biimi vardr. ou PLC bu eit
programlamaya imkn salar.
1. Komut listesi ( STL ).
2. Kontak plan ( Ladder ) .
3. Fonksiyon blok diyagram ( FBD ).
1- KONTAK PLN (LADDER PLN ) :alt resmine benzer bir gsterimi
olan kontak pln (Ladder diyagram deyimi de kullanlr) svi kontaklar,
rle bobinleri ve kutular gibi grafik semboller kullanan bir
programlama dilidir. Bu semboller ile klsik elektroteknik
sembolleri arasnda byk benzerlikler vardr. Aradaki en byk fark,
izimin yukardan aaya doru deil, soldan saa doru yaplmasdr.
Zaten kontak plnnn gelitirilmesinde esas neden, PLC teknolojisi
ile klasik kontaktr tekniini tanyanlar arasnda hzl bir uyumun
salanm olmasdr. Bu yntem daha ziyade elektrikilerin rabet ettii bir
yntemdir.
Temel semboller :
KONTAK PLAN ( LADDER ) KURALLARI : 1. kural :Kontak plnlar,
soldan itibaren dikey bir izgi ile balar. Sinyal ak soldan saa, ve
yukardan aaya doru gider.
2. kural : Kontak pln, ksaltlm ifadelerle yazlm bir dizi komuta
karlk gelir.
3. kural : Bir bobin soldaki enerji izgisine direkt balanamaz.
Byle bir balant gerekiyorsa her zaman kapal bir kontak
kullanlmaldr.
4. kural : k bobininin bulunduu sa tarafa her hangi bir kontak
konulamaz.
5. kural : Bir bobin ( k ) bir kereden fazla
programlanmamaldr.
*Bir k bobinin konta programda yardmc giri konta olarak
kullanlabilir.
*ki veya daha fazla bobini paralel balamak mmkndr.
6. kural : Dikey olarak kontak balamak mmkn deildir.
*Dikey kontaklar aadaki ekilde grld gibi dikey kontak olumayacak
ekilde edeerleri alnarak programlanmaldr.
2- KOMUT LSTES ( STL ) :
Komut listesinde problemler, komut paracklar halinde
dzenlenmektedir. rnein ; AND, LD, OR, NOT, E , A vb. ksaltmalarla
programlar yazlr. PLCnin trne ve markasna gre bu komutlar deiiklik
arz eder. Genelde program ekilleri arasnda tercme olay da mmkndr.
Yani kontak pln olarak yazdmz bir program FBD veya STL ekline
evirmek mmkndr.
Komut listesi ile programlama rnei :
BALA KOMUTU ( LD ) : Normalde ak kontakla balayan hattn balang
komutudur.
Ladder STL
SER BALAMA KOMUTU ( A ) :
Normalde ak kontaklarn seri balanmalar iin kullanlan komuttur.
AND komutu lojik ilem mantnda arpma ilemini ifade eder. ( I0.0 *
I0.1 ) gibi..
Ladder STL
PARALEL BALAMA KOMUTU ( O ) :
Normalde ak kontaklarn paralel balanmas iin kullanlan
komuttur.
OR ( veya ) komutu lojik ilem mantnda toplama ilemini ifade
eder.( I0.0 + I0 .1 ) gibi..
Ladder STL
NORMALDE KAPALI KONTAK ( NOT ) :
NOT (G akn ters evirme) kontana enerji ak gelirse durur;
gelmezse g ak oluur. Lojik olarak DEL ilemini yapar.
Programn banda normalde kapal kontan kullanlmas :
Ladder STL
Programn ortasnda normalde kapal kontan kullanlmas :
Ladder STL
Paralel devrede normalde kapal kontan kullanlmas :
Ladder STL
ANINDA NORMALDE AIK KONTAK :
Normalde ak kontaktan fark, giri deerinin o anda okunmasdr, yani
burada okunan deer taramann banda okunup giri ktne (register)
yazlan deerden farkl olabilir. Bu kontak giri ktn gncellemez. Seri
baland zaman, annda normalde ak kontak takip eden Ladder elemanyla
lojik olarak AND'lenmi, paralel balandnda ise OR'lanm olur.
ANINDA NORMALDE KAPALI KONTAK :Normalde kapal bir kontak
kapandnda enerji ak olur. Normalde kapal kontaktan fark, giri
deerinin o anda okunmasdr. Yani burada okunan deer taramann banda
okunup giri ktne (register) yazlan deerden farkl olabilir. Bu
kontak giri ktn gncellemez. Seri baland zaman, annda normalde kapal
kontak takip eden Ladder elemanyla lojik olarak AND'lenmi, paralel
balandnda ise OR'lanm olur.
BLOK BRLETRME KOMUTLARI
Blok : Giri ya da k deikenlerinin kendi aralarnda seri ya da
paralel balanmalar sonucunda oluan gruba denir.
PLC programlamada, kontrol program oluturulurken yukarda ortaya
kan her iki blok modeli de kendi aralarnda seri ya da paralel bal
olabilirler. Byle bir durumda parantezli ilemler dizisi ortaya
kar.
Bloklar iin iki durum sz konusu olabilir :
1- 1.blok * 2.blok ( 1 ve 2 bloklar birbirlerine seri
balanabilirler )
2- 1.blok + 2.blok ( 1 ve 2 bloklar birbirlerine paralel
balanabilirler )
1-SER BLOK BRLETRME LEM ( ALD ) :
ki bloun birbirine seri balanmasnda ALD ( And Load ) komutu
kullanlr. Baka bir ifadeyle ALD komutu, LD veya LDN ile balayan
program bloklarn birbirine seri balar.
rnek : Aadaki devreyi PLC iin programlaynz.
zm : Balant planlarnda verilen sembolik ifadelerle PLC mutlak
adresleri sembol tablolarnda ilikilendirilmelidir. Bu nedenle
aadaki sembol tablosu oluturulmaldr.
Ladder STL
ALD Komutu LD ile balayan iki program parasn birbirine seri
olarak balar.
2- PARALEL BLOK BRLETRME LEM ( OLD ) :
ki bloun birbirine paralel balanmasnda OLD ( Or Load ) komutu
kullanlr. Baka bir ifadeyle OLD komutu, LD veya LDN ile balayan
program bloklarn birbirine paralel balar.
rnek : Aadaki devreyi PLC iin programlaynz.
Birden fazla kontan seri veya paralel balanmas sonucunda blok
meydana gelir. Meydana gelen bloklar da kendi aralarnda seri veya
paralel bal olabilirler. Birbirine seri bal iki blok ALD komutu ile
birbirine balanr. Bunun gibi birbirine paralel bal iki blok iin ise
OLD komutu kullanlr. Bu ekilde bloklar birbirine balayan zel
komutlar her PLC bnyesinde bulunmayabilir.
K1 knn aktif olabilmesi iin deiik ihtimaller mevcuttur. Bu
ihtimalleri u ekilde sralayabiliriz :
K1 k S2 ve S4 giri elemanlarnn her ikisinin de birlikte uyarlmas
durumunda aktif olur. Yani K1 = S2 * S4
K1 k S1 ve S3 giri elemanlarnn her ikisinin de birlikte uyarlmas
durumunda aktif olur. Yani Q1 = S1 * S3
K1 k S1 ve S5 ve S4 giri elemanlarnn birlikte uyarlmas durumunda
aktif olur. Yani Q1 = S1 * S5 * S4
K1 k S2 ve S5 ve S3 giri elemanlarnn birlikte uyarlmas durumunda
aktif olur. Yani K1 = S2 * S5 * S3
Tm ihtimalleri bir arada yazdmzda aadaki gibi bir sonu oluur
:
K1 = S2 * S4 + S1 * S3 + S1 x S5 * S4 + S2 * S5 * S3
Ladder STL
SEMBOLK ADRESLEME :
Sembolik adresleme CPU'daki adrese daha anlalr ve aklayc bir
metin (sembol) tanmlama ilemidir. Bylece pratik olarak takibi zor
olan mutlak adreslemenin yerine( I0.1, Q0.3, T38, v.b. ) programn
izlenmesini kolaylatran gerek isimler yerletirilmi olur ( start,
pompa motoru, zamanlayc v.b. ).
Sembolik programlama iin nceden bir sembol tablosu oluturmak
gerekir. Genel anlamda bu tablonun dzenlenmesi u ekildedir:
Sembolik programlama rnei :
BLM-3YARDIMCI RLE ( M ) Yardmc rlelere durum tespit iaretileri
de denilmektedir. Durum tespit iaretileri, elektronik hafza
birimleri olup bir sinyalin durumunu 0 veya 1 olarak saklanmasn
salarlar.
PLC programlarnn yazlm srasnda uzun ve karmak fonksiyonlar bir
kargaa oluturmaktadr. Fonksiyonda parantez seviyeleri oaldka
program anlamak zorlamaktadr. Bu durumda ara sonular
atayabileceimiz durum tespit iaretlerine ( yardmc rle ) ihtiya
vardr ( M ).
Yardmc rleler bit, byte ( bayt ) veya word olarak
adreslenebilirler.
M 0.2 ifadesi; sfrnc baytn ikinci biti olarak anlalmaldr. rnein
S7-200 CPU 214 PLC iin 0.0 il 31.7 arasnda olmak zere toplam 32
adet yardmc rle iin ayrlm bayt alan bulunmaktadr. Her bir bayt
iinde 0-7 arasnda toplam 8 adet yardmc rle bulunduuna gre 32x8 =
256 adet yardmc rle bulunmaktadr. Kullanc bunlardan herhangi birini
semekte serbesttir.
Durum tespit iaretileri ( yardmc rle ) bir kuvvetlendiriciye
sahip olup, harici yklerin srlmesinde mutlaka bir k deikenine
atanmalar gerekmektedir. k yklerinin direkt olarak srlmesinde
kullanlmazlar. Durum tespit iaretlerinin oluturulmasnda yardmc
rleler kullanlr. Bunun iin PLC iinden bir yardmc rle semeliyiz.
S7-200 PLC iinde yardmc rleler M harfi ile ifade edilirler. Baka
bir PLC iin bu adres alan deiik bir harf veya rakamla ifade
edilebilir. Bunun iin ilgili kullanm klavuzundan
yararlanlmaldr.
rnek : Elektrik balant pln verilen devreyi yardmc rlelerden
yararlanarak PLC iin programlaynz.
Programlamann daha anlalr olmas bakmndan mutlak adresler yerine
sembolik adresleme ekli kullanlacaktr. Bunun iin sembolik
ifadelerin mutlak adreslerle ilikilendirilmi olmas gerekir.
Network 1// ncelikle devre elemanlarnn birbirlerine ne ekilde
bal olduklar tespit edilir. rnein S1 ve S2 elemanlar birbirlerine
paralel bal olduklarndan, S1+S2 eklindeki balantya ait ifade PLC
iersinden serbest olarak seilebilen bir durum tespit iaretisine
atanr. rnein M1.0 = S1+S2 gibi.
Network 2 // S3,S4,S5 elemanlarndan oluan devre blm de PLC
iersinden serbest olarak seilebilen bir durum tespit iaretisine
atanr. S3 ve S5 elemanlar birbirine seri ve S4 eleman da bu seri
devreye paralel bal durumda olduklarndan devre M1.1 = (S3*S4)+S5
eklinde ifade edilebilir.
Network 3 // Bundan byle S1+S2 eklindeki ifadenin sonucu M1.0
durum tespit iaretisi iinde sakldr. Ayn ekilde (S3*S4)+S5 eklindeki
ifadenin sonucu da M1.1 iinde sakl durumdadr.
M1.0 ve M1.1 eklindeki her iki durum tespit iaretisi de
birbirlerine seri bal bulunduklarndan Q k iin Q = M1.0 * M1.1
eitlii yazlabilir.
SMB0: Durum BitleriTablo D-1de akland gibi, SMB0 ierisinde
S7-200 tarafndan her taramada gncellenen 8 adet bit yer alr. KLSK
KUMANDA DEVRELERN PROGRAMLAMA
Kumanda : Geri beslemesiz sistemlerin tm kumanda yapsndadr.
rnein bir anahtar eleman ile bir motorun altrlmas bir
kumandadr.
Trafik sinyalizasyon ebekesini dnelim : Bunlar, bir zaman
ayarlayc ( timer ) ile yanp snerler. Belli bir zaman sresince krmz
yanar, trafii durdurur. Baka bir zaman sresince yeil yanarak trafii
aar. Byle bir sistem trafii iyi dzenleyemez. Trafik ak olmasa da
veya youn olsa da, bu klar ayn zaman aralklarnda yanp snerler. O
halde trafik sinyalizasyon ebekeleri bir zamana baml kumanda
biimidir.
Kumanda sistemlerini aadaki gibi snflandrabiliriz :
1- Kombinasyonel lojik kumandalar.
2- Ardk kumandalar.
a-) Zaman baml ardk kumandalar.
b-)leme baml ardk kumandalar.
1- KOMBNASYONEL LOJK KUMANDALAR
Kombinasyonel kumandalar, giri deikenlerinin durumuna gre kn
sahip olabilecei durumlar inceler. Bu kumanda sistemlerinin zmnde
doruluk tablolarnn karlmas byk yarar salar.
Kombinasyonel zmlerde giri ve k deikenleri belirlenerek doruluk
tablosunda ilgili haneye yazlr.
Her bir giri deikeninin sahip olabilecei durumlar, doruluk
tablosunun ilgili hanesine kaydedilir. Bundan sonra girilerin
durumuna gre hangi k ya da klar aktif (1) ise k hanesinde bu durum
1 olarak iaretlenir. Bundan sonra k hanesinde 1 bulunan satrlara
ait lojik ifadeler arpmlarn toplam eklinde yazlr. Yani 0 bulunan
satrlar normalde kapal kontak biiminde 1 bulunan satrlar ise
normalde ak kontak biiminde ele alnarak izilir.
GEN PRES :
gen bir masann her 3 kesinde buton elemanlar bulunmaktadr. K1
presi, ancak herhangi 2 butona birlikte baslmas durumunda alacaktr.
Sadece tek bir butonun uyarlmas durumunda veya nn birden uyarlmas
durumunda pres almamaldr.
stenenler :1-Sistemin zmn S7200 PLC iin gerekletiriniz.
zm :
1- Doruluk tablosunun oluturulmas :
Verilen probleme ait S1, S2, S3 eklinde 3 giri deikeni
bulunduundan ;
n = 3 olur. 2n formlne gre, 2n = 23 = 8 deiik durum vardr.
Buna gre doruluk tablosunu oluturalm:
Herhangi iki butona birlikte basldnda presin almas istendiine
gre 3 buton da birbirlerine seri AND fonksiyonu eklinde bal
olmaldrlar.
Kontak elemanlarndan biri normalde kapal olmaldr ki dier ikisi
uyarldnda k aktif olabilsin. Baka bir ifadeyle, butonlardan ikisi
mutlaka normalde ak ve birisi de kapal olmaldr.
rnek : Bir L lambas S1 anahtarndan yaklm ise S2 den
sndrlebilecek. Veya S2 den yaklm ise S1 anahtarndan
sndrlebilecektir. Sistemdeki her iki anahtar da kalc tipten
olacaktr.
stenenler :
a- Doruluk tablosunu oluturunuz.
b- Doruluk tablosundan kan sonuca gre PLC programn yaznz.
Durum plan :
Problemin kavranmas :
Devrede A ve B eklinde iki giri deikeni bulunmaktadr.
Devredeki her bir anahtar L lambasn hem yakma, hem de sndrme
fonksiyonuna sahiptir.
Sistem elektrik tesislerinde ska olarak kullanlan vavien
tesisidir.
1. satrda her iki anahtar da uyarsz olduundan lamba yanmaz. L =
0
2. satrda sadece S2 anahtar uyarl durumda ve lamba yanar. L =
1
3. satrda sadece S1 anahtar uyarl durumda ve lamba yanar. L =
1
4. satrda her iki anahtar da uyarl ve lamba yanmaz. L = 0
Sistemin matematik ifadesi ve programlama :
Doruluk tablosunun k hanesinde 1 olan satrlar bizim istediimiz
almay gerekletirecek olan satrlardr. Bunlar 2. ve 3. satrlardr. O
halde bu satrlar arpmlarn toplam ekline evirelim:
L = S1 * S2 + S1 * S2 elde edilir. ( X-OR fonksiyonu )
rnek : katl bir bina da merdiven aydnlatmasnn her kattan ayr ayr
yaklp sndrlmesi isteniyor. Anahtarlarn her birisi kalc tip olup,
her hangi bir kattan yaklan lamba, herhangi 2 kattan
sndrlebilecektir.
zm : S1 ile lamba yakldnda, S2 veya S3 ile snsn.
S2 ile lamba yakldnda, S1 veya S3 ile snsn.
S3 ile lamba yakldnda, S1 veya S2 ile snsn.
Doruluk tablosunun oluturulmas :
Verilen problemde A,B ve C eklinde giri deikeni bulunduundan ;n
= 3 olur. Bu durumda 2n formlne gre; 2n = 23 = 8 deiik durum sz
konusudur.
Buna gre doruluk tablosunu oluturalm :
Doruluk tablosu incelendiinde u sonuca varmak mmkndr. Tabloda
yatay satrlar temsil eden ifadeler birbirleri ile arpm durumunda ve
stunlar ise toplam durumundadr. Buna gre her anahtarn birbirlerine
seri bal olmas gereklidir. O halde seri bal anahtardan herhangi
birine baslmas durumunda (lojik 1) lambann yanabilmesi iin dier iki
anahtarn normalde kapal olmas gerei hemen anlalmaldr.
Sistemin matematik ifadesi :
L lambasnn istenilen ekilde alabilmesi iin deiik kombinasyonlar
mevcuttur. Lambann istenilen ekilde almasn salayan kombinasyonlar,
doruluk tablosunun k ( L ) hanesinde 1 olarak iaretlediimizde
problem zlm olacaktr.
Doruluk tablosunun k hanesinde istenilen almay salayabilen drt
adet 1 bulunmaktadr. Doruluk tablosunun k blmnde 1 bulunan satrlar
formle edersek aadaki sonuca varabiliriz :
1 bulunan satrlar yukardan aaya doru srayla ;
1. adm : S1.S2.S3 2. adm : S1.S2.S33. adm : S1.S2.S3 4.adm :
S1.S2.S3
Yukardaki satrlara ait ifadeleri toplarsak aadaki sonucu elde
ederiz:
L = S1*S2*S3 + S1*S2*S3 + S1*S2*S3 + S1*S2*S3
elemanlar olarak deerlendirebileceimiz pnmatik silindir, motor,
valf, aydnlatma gereci vb. elemanlarla PLC arasndaki balanty k
rlesi salar. PLCnin tr ve kapasitesine gre 8, 16, 32 adet k rlesi
bulunabilir.
PLC iersinde dahili ve harici olmak zere iki kontak tipi
bulunur. Harici kontaklar yk devresine dorudan balanabilir. Ancak
dahili k konta sadece program iersinde baka fonksiyonlar etkilemek
iin kullanlabilir.
k rlesinde de giri rlesinde olduu gibi normalde ak ve normalde
kapal kontaklar bulunur.
k rleleri de program iersinde belli adreslere sahiptir. Program
iersinde k rleleri bu adreslerden arlarak ilem yaplr. Adresi belli
olmayan bir k rlesi komutunu PLC kabul etmez.
RS ( TUTMA KONTROL ) KOMUTLARI VE UYGULAMASI
HAFIZA : k sinyallerinin girii etkilemesidir. Bu da bellek
fonksiyonunun belirgin bir zelliidir.
Hafza, bir geici durum sinyalinin srekli hale getirilmesi
ilemidir. Bir sinyalin hafzaya alnabilmesi iin sinyalin sreklilik
zellii bulunmamaldr. Yani sinyal geici bir duruma sahip olmaldr.
rnein, normalde ak bir buton elemannn bir an iin uyarlmas geici bir
durum sinyali (impuls) oluturur. Bunun yannda kalc tip anahtar
fonksiyonlar iin hafza ilemine gerek duyulmaz.
Otomasyon sistemlerinin PLC ile gerekletirilmesinde hafza teknii
iki biimde gerekletirilebilir:1- AND, OR vb. (genel
fonksiyonlarndan) yararlanarak oluturulan hafza.
2- RS hafza fonksiyonlarn kullanmak suretiyle oluturulan
hafza.
HAFIZA LEMNN GENEL FONKSYONLARLA GEREKLETRLMES
1-Reset arlkl ( durdurma arlkl ) hafza teknii.
2- Set arlkl ( altrma arlkl ) hafza teknii.
1. Reset arlkl hafza teknii :
Bu teknikte, set ve reset butonlar ayn anda uyarldnda reset
ilemi baskn olduundan sistem kumanda almaz ( reset baskn ).
Konvansiyonel devre emas
2. Set arlkl hafza teknii :
Bu teknikte, set ve reset butonlar ayn anda uyarldnda set eleman
baskn olduundan sistem kumanda alarak alr ( set baskn ).
Konvansiyonel devre emas
BELLEK ELEMANI ( RS ) LE TUTMA KONTROLRS hafza elemanlar kumanda
problemlerinde ok sk olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle btn PLC
reten firmalar, belli sayda bir RS elemann intern olarak
hazrlamlardr. RS hafza eleman, geici durum sinyallerinin hafzaya
alnarak srekli hale getirilmesini salar. Elektrik kumanda tekniinde
mhrlemeli devre balantlarna edeerdir.
Yukardaki alma diyagramna uygun PLC yazlm aada olduu gibidir.
SET buton eleman bir an iin uyarldnda K1 k biti srekli 1 olur.
Bu durum RESET sinyali uygulanmasna kadar devam eder. Reset
sinyali PLC giri adresine normalde kapal kontaklardan geldiinden
sinyalin tersi alnmaldr. Bu buton uyarldnda K1 k biti reset
olur.
DURDURMA TEKNPLC programlamada durdurma ilemleri, rle tekniinde
olduu gibi normalde kapal kontak formunda gerekletirilmelidir.
Kumanda programnda herhangi bir arzadan dolay sistemi durduramama
gibi bir ihtimal bulunmamaldr. rnein, herhangi bir ekilde durdurma
( stop ) elemann kablosunun kopmas durumunda sistem kendini
otomatik olarak durdurabilmelidir.Bellek Elemanlarnn ok Noktadan
altrlp Durdurulmas :
Baz durumlarda set edilmi bir bellek eleman ( RS ) birden fazla
noktadan durdurulmas gerekir. rnein bir motor iki ayr yerden
altrlp, iki ayr noktadan da durdurulmas rastlanan bir durumdur.
Bu yntemde tm start elemanlar darda paralel balanr. Bu ekilde
PLC input nitesine sadece tek bir adresten giri yaplr (I0.0). Ayn
ekilde tm stop elemanlar darda seri balanp ayn ekilde tek bir giri
adresine balanr (I0.1). Bu ekilde toplam 2 input kullanldndan bir
nceki ynteme nazaran 2 input az kullanlm olunur.
Bu yntemde sz konusu motor iki farkl yerden altrlabiliyor. Yine
iki farkl yerden durdurulmak istenmektedir. Ancak durdurma
elemanlar stop butonu yerine PNP kl sensrlerdir. Grld zere sensrler
darda paralel balanp tek bir input adresine balanmlardr. Sensrlerin
birbirleri zerinden ksa devre akm dolatrp bozulmalarn nlemek iin
sinyal klarna mutlaka birer diyot balanmaldr
NCELK KAVRAMI
RS hafza fonksiyonlarn kullanmak suretiyle SET ncelikli veya
RESET ncelikli hafza fonksiyonlar gerekletirilebilir. Ancak bundan
evvel NCELK kavramnn PLCde ne anlam tadnn bilinmesi gereklidir.
Bilindii gibi PLC, program ilemede seriyel bir yol izler. Yani,
programda komutlarn taranarak ilenmesi, yukardan aaya ve soldan saa
doru gerekleir. Program, END komutunun bulunduu satra kadar
ilendiktan sonra, tekrar yeni bir evrim iin ilk komutun yazld satra
( baa ) dner. Buna bir tarama evrimi denilir. lk taramadaki
programn bir kopyas ilem grntleri birimi (PI) denilen bir RAM
alanna kopyalanr. Yani giri ve klarla ilgili deerleri hemen klara
aktarmaz.
kinci bir evrimde program tekrar yukardan aaya ve soldan saa
olmak zere taranr. END komutunun bulunduu satra gelindiinde,
programn o anki kopyas tekrar giri grntleri birimine kopyalanr.
Ancak bu alanda, bir nceki tarama evriminden dolay bulunan programa
ait kopya telenerek klara ya da ilgili alanlara gnderilir. Yani, k
rleleri altrlr. Zamanlayc ve sayclara ait zaman deerleri ilenir.
Dikkat edilirse bir giri sinyalinin kta izlenmesi ancak bir tarama
evrimi sonra gerekleir.
Bellek fonksiyonunun Reset arlkl olarak yazlmas :
Bellek fonksiyonunun Set arlkl olarak yazlmas :
BELLEK FONKSYONUNUN RESET AIRLIKLI OLARAK YAZILMASI:
Yazlmda en son ilenen komut hakim komuttur. Hem start hem de
stop elemannn ayn anda uyarlmas durumunda ;
START = 1 STOP = 1 olacaktr.
Bu durumda k biti yukarda set edilirken, aada reset edilecektir.
En son durum, k bitinin reset durumu olduundan, yazlm reset arlkldr
denilir.
BELLEK FONKSYONUNUN SET AIRLIKLI OLARAK YAZILMASI:Yazlmda en son
ilenen komut hakim komuttur. Hem start hem de stop elemannn ayn
anda uyarlmas durumunda ;
START = 1 STOP = 1 olacaktr.
Bu durumda k biti yukarda Reset edilirken, aada Set edilecektir.
En son durum, k bitinin Set durumu olduundan, yazlm Set arlkldr
denilir.
UYGULAMA : Bir bant sistemi zerinde ilerleyen paketlere 3 deiik
toz rn doldurulacaktr. Bunun iin start verici eleman uyarlarak,
bant motorunun almas salanacaktr.
Paket S1 sensr alglama alan iine girdiinde bant motoru stop
edecektir
Bir miktar rn pakete boaltlacaktr. Operatr ayn start butonunu
ikinci kez uyararak bant motorunu tekrar altracaktr.
Paket bu defa S2 sensr tarafndan alglandnda tekrar ve ikinci rn,
ayn ekilde bir sonraki ilemle 3. rnn dolmas salanacaktr.
Bu ilemler ayn ekilde devam etmelidir.
POZTF BR DEMN TESPT EDLMES (EU):
Bu komut, 0'dan 1 konumuna her geite, sadece bir tarama iin g
akna izin verir. alma grafiinden de grld gibi bir butonun
kapatlmasyla (pozitif deiim) kta sadece bir tarama evrimi sresince
sinyal elde edilir. Bu sinyalin sresi tarama evrimiyle ilgili
olduundan ok ksadr.
Uygulama 1 :
PLC cihazmzn I0.0 giri adresine normalde ak bir buton eleman
balayalm: Butonu srekli uyarl ( kapal ) tutup, bu esnada Q0.0
adresli kn sadece bir tarama evrimi sresince ON olduunu
grmeliyiz.
NEGATF BR DEMN TESPT EDLMES (ED):
Bu komut 1'den 0 konumuna her geite, sadece bir tarama iin g
akna izin verir. alma grafiinden de grld gibi normalde ak bir buton
kapatldnda kta bir sinyal gzlenmez. Ancak buton eleman aldnda
(negatif deiim) sadece bir tarama evrimi sresince bir k sinyali
elde edilir. Bu sinyalin sresi tarama evrimiyle ilgili olduundan ok
ksa srelidir. ktaki impuls sinyali, giri sinyalinin den kenarnda
olutuundan dolay negatif bir deiimin tespit edilmesinde
kullanlr.
UYGULAMA 2 :
Bir bant sistemi zerinde ilerleyen paketlere 3 deiik toz rn
doldurulacaktr. Bunun iin start verici eleman uyarlarak, bant
motorunun almas salanacaktr.
Paket S1 sensr alglama alan iine girdiinde bant motoru stop
edecektir
Bir miktar rn pakete boaltlacaktr. Operatr ayn start butonunu
ikinci kez uyararak bant motorunu tekrar altracaktr.
Paket bu defa S2 sensr tarafndan alglandnda tekrar ve ikinci rn,
ayn ekilde bir sonraki ilemle 3. rnn dolmas salanacaktr.
Bu ilemler ayn ekilde devam etmelidir.
PLC OTOMASYONUNDA SNYAL AKIMALARI:Birbiriyle ayn anda devrede
olmamas gereken sistemler vardr. rnein; 3 fazl asenkron motorlarda
devir ynnn deiiminde her iki yn rlesinin ayn anda devrede bulunmas
hali istenmeyen bir durum olup, faz akmas ile sonulanmaktadr. O
halde bu iki rle ayn anda devrede bulunmamaldr.
Kilitleme, gerek anlamda yasaklama kavramndan yararlanlarak
oluturulmu sistemdir. Ayn anda devrede bulunmas istenmeyen dier
alma organna ait giri ya da k sinyalinin sfr deeri sorgulanr.
ki giri sinyalinden birisi verildikten sonra, ikinci giri
sinyalinin yasakland sistemlere kilitlemeli sistemler ad
verilmektedir.
Kilitlemelerin grevi, otomasyon sistemlerinde eitli istenmeyen
durumlar engellemektir. rnein, bir ynde dnmekte olan bir elektrik
motorunun ayn anda aksi ynde dnmeye zorlamak, gerek elektriksel
gerekse mekanik ynden arzu edilmeyen ve sistemde hasarlara yol
aabilecek bir durum oluturur.
rnek : Bir ykleme tesisinde adet motor farkl ykleri
kaldrmaktadr.
M1 = 3 Kw, M2 = 5 Kw ve M3 = 7 Kw. Ancak tesisin toplam g
kapasitesi 10 Kw ile snrlandrlmtr. Tesis toplam 10 Kw snrn amayacak
her trl kombinasyonda almaldr.
Problemin kavranmas : Vin motorlar normalde ak yay geri dnl bir
butona ( S1, S2, S3 ) basl olduu srece almaldr. ( Kesik altrma
)
Sistemde ayrca bir reset ( stop ) butonu bulunmayacaktr. rnein,
3 Kw ve 5 Kwlk motorlar devrede iken 7 Kw gcndeki motor devreye
alnmak istendiinde bu motora ait sinyal etkisiz olacaktr.
Ayn ekilde 7 Kw gcndeki motor devrede iken, 5 Kw devreye alnmak
istendiinde bu motor kumanda sinyali almasna ramen devreye
girmeyecektir. Aksi halde 10 Kw snr alm olmaktadr.
zm nerisi:10 KW snrn aan tek ihtimal M2 ve M3 motorlarnn ayn
anda devrede bulunmasdr. Bu nedenle her iki motora ait ( M2 ve M3 )
devresinde kilitlemeler kullanlmaldr.
BELLEK ELEMANLARINDA KARILIKLI KLTLEME TEKNOtomasyon
sistemlerinin PLC ile gerekletirilmesinde birbirini ters etkileyen
sistemlerin tasarmnda, iin ciddiyeti ynyle iki tr gvenlik nlemi ayn
anda alnmaldr.
1-Yazlm kilitlemesi. ( software kilitleme )
2- Donanm kilitlemesi ( Hardware kilitleme )
1- YAZILIM KLTLEMES ( SOFTWARE KLTLEME )Otomasyon sistemleri PLC
ile tasarlanrken kontaklarla oluturulan mhrleme tekniinden ziyade
bellek elemanlar (RS) kullanlr. Bu nedenle kilitleme konusunu
bellek elemanlar ile oluturacaz. Bir sistem alrken dier bir
sistemin o anda almas saknca oluturuyorsa bu durumda bellek
elemanlar karlkl olarak kilitlenmelidir.
Yazlm kilitlemesini iki biimde uygulayabiliriz:
a- Bellek elemannn ( RS ) set ksmnda kilitleme.b- Bellek
elemannn ( RS ) reset ksmnda kilitleme.
a- Bellek elemannn ( RS ) set ksmnda kilitleme.
Bu kilitleme ilemi bellek elemannn set giriinde yapldndan bu
isim verilmitir. Set giriinde oluturulan AND fonksiyonu sayesinde,
set ileminin yaplabilmesi iin dier alma organna ait kn, mutlaka sfr
deerine sahip olmas gerekir. Yani bir k aktiken dier kn aktif olmas
engellenmektedir.
b- Bellek elemannn ( RS ) RESET ksmnda kilitleme :Bu kilitleme
ilemi bellek elemannn set giriinde yapldndan bu isim verilmitir. Bu
ekilde Q0.0 = 1 iken, Q0.1 k srekli reset durumundadr. Ayn ekilde
Q0.1 =1 iken, Q0.0 k srekli reset durumundadr. Ayn anda almas
istenmeyen sistemlerde kullanlabilir bir yntemdir.
2- DONANIM KLTLEMES ( HARDWARE KLTLEME )
Bu kilitleme ynteminde istenmeyen sinyaller, PLC dnda yaplacak
olan balantlarla giderilir. Elektrik kumanda devresinde meydana
gelen ksa devreler sonucunda oluan kontak yapmalarnda, yazlm
kilitlemeleri yetersiz kalr. Bu yetersizlii ortadan kaldrmak
amacyla PLC dnda, kumanda elemanlarnn ( rle, kontaktr vb. )
kontaklar zerinden de kilitlemeler gerekletirilmelidir.
Ciddi arzalara sebep olabilecek durumlarda, gerek yazlm iinde
gerekse donanm olarak her iki kilitleme ekli mutlaka
kullanlmaldr.
Unutulmamaldr ki sadece yazlm yoluyla yaplan kilitlemeler,
kontak yapmas durumunda etkisiz kalacaktr.
ekilde byle bir prensip uygulama grlmektedir. Buna gre Q0.0 ve
Q0.2 klarnn ayn anda almas istenmemektedir
Yazlmda gerekli kilitlemeler yaplmasna karn, donanm ynyle de PLC
dnda gerekli kilitleme balantlar yaplmtr. Bu ekilde herhangi bir
ksa devre halinde kontak yapmas olumusa bu durumda sz konusu kontak
ak durumda bulunacaktr. Bu ekilde dier bir k altrmak mmkn
olmayacaktr.
UYGULAMA : A + B + B - A - eklindeki ardk kumanda zincirinde,
ift etkili silindirler 5/2 tek bobin uyarl ve yay geri dnl
ynlendirme valfleri ile kumanda edilmek isteniyor. Sistemin
kumandasn PLC iin hafzal sralayc yntemini kullanarak
gerekletiriniz.
Elektropnmatik sistemlerde ardk kumanda zincirinin PLC ile
kumanda edilmesinde 5/2 tek bobin uyarl ve yay geri dnl ynlendirme
valflerinin kullanlmas durumunda, u prensip zm zinciri uygulanmaldr
:
Prensip zm zinciri : almay ilk defa balatmak iin start art
belirlenir.
Adm says kadar yardmc rle kullanlr. ( M1.1, M1.2, M1.3, vb.
)
Bir admdan dier bir adma gemeyi salayan artlar ( sinyal
vericiler ) yol-adm diyagramlar oluturularak belirlenir.
Bir nceki adm gereklemise ve bir admdan dier bir adma gemeyi
salayan sinyal verici eleman uyarlmsa yardmc rle set edilir.
En son admn tamamlanmas ile beraber tm yardmc rleler reset
edilir.
Yardmc rleler klara atanr.
Pnmatik devre emas :
A+B+B- A- eklindeki ardk kumanda zincirinin PLC ile kumandas
:Pnmatik devre emasnda grld gibi A+B+B-A- eklindeki ardk kumanda
zinciri, tek bobin uyarl ve yay geri dnl ynlendirme valfleri ile
gerekletirilmektedir. Tm elektropnmatik sistem zmlerinde, zm yntemi
her ne olursa olsun mutlaka bir balang art bulunmaldr. Yol-adm
diyagramndan grld gibi, ilk alma adm gerekletirilmeden nce ( A+ )
kumanda zincirinin, en son admn gerekletirip gerekletirmedii
sorgulanmaldr. A+B+B-A- eklindeki bir alma iin en son adm A
silindirinin geri son konumunda ( A - ) olmasdr. Bu durumda a0
sinyal verici eleman uyarldr. almay balatma iin start eleman uyarl
ve en son adm sinyal vericisi ( a0 ) uyarlm ise ilk adm almas
gereklemelidir.
Yay geri dnl valfler, bobin enerjisi var olduu srece konumlarn
muhafaza ederler. Bu nedenle kumanda zinciri iersinde valf bobini
sinyalleri, RS hafza fonksiyonlaryla hafzaya alnmak suretiyle
konumlarn koruyabilirler.
A+B+B-A- eklindeki bir almann programlanmas sembolik adresleme
ile gerekletirilecekse aadaki sembol tablosu oluturulmaldr :
Sembol tablosu :
Not : Programlamada 4 adet yardmc rlenin ayn anda reset edilmesi
ileminde tm yardmc rleler ayr ayr reset edilmek yerine, R komutunun
altna yazlan 4 rakam ile M1.1den M1.4e kadar olan tm yardmc rleler
( 4 adet ) ayn anda reset edilebilmektedir. Bu yntem, S7-200 PLC
cihazlar iin geerlidir. Dier PLC cihazlar iin ayr ayr resetleme
ilemi yaplmaldr.
PLC ALIMA EVRM VE UYGULAMALARI
1- TEK BUTONLA START-STOP UYGULAMASI :3 fazl bir asenkron motor
normalde ak, uyarldnda kapanan tek bir butonla hem altrlp ( set ),
hem de durdurulmak ( reset ) isteniyor:
Butona bir kez baslp ekildiinde motor alacak, ayn butona ikinci
bir kez baslp ekildiinde ise motor duracaktr. Ayrca motor termik
bir rle zerinden ar akmlardan korunacaktr.
zm :
Problemin birden fazla zm mevcuttur. rnein S7-PLC iersinde
kullanma hazr olarak bulunan, ykselen kenar tetikleme sinyali
komutunu (EU) kullanmak suretiyle zme ulalabilir.
Problemin zm iin, kesinlikle elektrik kumanda devreleri mantndan
uzaklam olmak gereklidir. nk I0.0 buton eleman, Q0.0 kn hem set,
hem de reset etmelidir. Bu nedenle set ve reset ilem komutlar alt
alta yazldnda, bir evrimde set ilemi, ikinci veya sonraki herhangi
bir evrimde ise reset ilemi gereklemelidir. Bu nedenle set ve reset
ilemlerini farkl evrimlere yaymak gereklidir.
Pozitif ykselen kenar komutu ( EU), I0.0 girii kapal kald srece
sadece tek bir evrim iin sinyal retir. Bundan sonraki evrimlerde
sinyal retmez.
I0.0 giri adresi =1 yapldnda ilk evrimde sadece set komutu
trtlr. Q0.0 k adresi = 1 olur.
I0.0 giri adresi ikinci bir kez uyarldnda, ilk evrimden dolay
alan Q0.0 konta M0.0 bitini tekrar set edemez. Ancak alt satrda
kapanan Q0.0 konta bu defa reset ilemi yaptrr.
TEK BUTON UYARILI ARDIIK KUMANDA UYGULAMASINormalde ak fakat
uyarldnda kapanan bir buton ile 3 adet soutucu motoru ( fan ) u
ekilde altrlmak isteniyor:
S1 butonu bir kez uyarldnda birinci fan motoru ( M1 ) srekli
almaya balyor. S1 butonu ikinci kez uyarldnda ikinci fan motoru (
M2 ), buton nc kez uyarldnda ise nc fan motoru ( M3 ) srekli almaya
balyor. S1 drdnc kez uyarldnda almakta olan tm motorlar duracaktr (
reset ).
PLC DE ZAMANA BAIMLI KUMANDA TEKNZaman fonksiyonunun oluturulmas
kumanda tekniinde temel lojik fonksiyonlardandr. Zaman elemanlarnn
grevi; bir giri sinyaline kar zamana baml k sinyali retmektir. PLC
iinde zamanlayclar numaralandrlmlardr. retici firmaya gre eitli say
ve fonksiyonlara sahip zaman elemanlar ( timer ) hazr bir ekilde
kullanma sunulmutur. Kullanm iin sadece basit bir programlama
yeterlidir.
Zaman elemanlarnn intern olarak nasl alt normal artlarda
programcy ilgilendirmez. nk kullanm iin nemli olan zaman elemannn
fonksiyonudur. PLC cihazlarnda genelde dijital zaman elemanlar
kullanlmaktadr. Bu prensibe gre intern olarak oluturulan sayma
darbeleri bir geri saycya iletilir.
ncelikle zamanlaycya start sinyalinin verilmesiyle sayma deeri
yklenmi olur. Zamanlayc, intern sayma darbeleri ile sfra ulatnda
zaman bitmitir.
PLC iersindeki zamanlaycy kullanabilmek iin zamanlayc ile ilgili
parametrelerin tanmlanmas gereklidir.
ZAMANLAYICI PARAMETRELER:
Zamanlayc numaras : PLC iersindeki ka numaral zamanlaycnn
kullanlaca belirtilmelidir. rnein, S7-200 CPU 212 tip PLC i
bnyesinde retici firma tarafndan hazr olarak kullanma sunulmu 0-63
arasnda toplam 64 adet zamanlayc bulunmaktadr. Programlamada
bunlardan hangisinin kullanlaca belirtilmelidir. Ayrca
zamanlayclar, bir program iersinde birden fazla programlanmamaldr.
rnein bir program iinde iki adet zamanlayc kullanmak gerektiinde,
her iki zamanlaycya da ayn numaralar verilmemelidir. rnein birinci
zamanlayc T38 ise ikincisi T39 veya baka bir adres numaras
olmaldr.
Zamanlaycnn tr : PLC marka ve modeline gre cihazlarn i
bnyelerinde sahip olduklar zamanlayclar deiik olabilir. Ancak
temelde her PLC cihaznda bulunabilecek iki tip zamanlayc
mevcuttur.
1- Kapamada gecikmeli zamanlayc.
2- ekmede gecikmeli zamanlayc.
Zaman deeri : Zamanlayclarn programlanmasnda milisaniye, saniye
veya dakika olarak zaman deerlerinden herhangi birisi girilmelidir.
Bu kullancya ait bir seimdir.
Reset : Zamanlaycnn ne ekilde reset edilecei zamanlaycnn trne
gre deiebilir. rnein, kapama gecikmesi yapan bir zamanlaycda ayrca
bir reset girii bulunmaz. Resetleme ilemi, zamanlamay balatma
sinyalinin kesilmesiyle yaplr. Buna karlk ama gecikmesi yapan bir
zamanlaycda ise ayrca bir reset girii bulunmaktadr. Bu hususlarn
daha nceden bilinmesi gereklidir.
TON TP ZAMANLAYICI VE PARAMETRELER
Aada kapamada gecikmeli zamanlaycnn programlanabilmesinde
gerekli olan alma grafii verilmitir.
TON zamanlayc uygulamas -1: PLC I0.0 giri adresine bal alter
uyarldktan 5 saniye sonra motor alacaktr. alter kapal kald srece
motor almasn srdrmelidir. alter=0 yapldnda motor durmaldr.
TON zamanlayc uygulamas -2 : I0.7 girii impuls darbesiyle
uyarlacak. A silindiri A+ hareketini yaparak dar hareket ederek bir
koltua 3 saniye botunca kuvvet uyguladktan sonra geri dnecektir.
I0.7 girii srekli uyarl tutulduu srece bu evrim
tekrarlanacaktr.
TOF TP ZAMANLAYICI PARAMETRELER
TOF zaman parametreleri:1 ms 32.767 s T32, T96
10ms 327.67 s T33-T36, T97-T100
100 ms 3276.7 s T37-T63, T101-T255
UYGULAMA-1 : Bir lunaparktaki oyuncak atn u ekilde almas
isteniyor: Jeton atlyor. Oyuncak at 5 saniye sreyle alp
duruyor.
UYGULAMA-2 : Bir band sisteminin aadaki gibi almas
istenmektedir.
PLC I0.0 adres girii uyarldnda Q0.0 kna bal motor hemen
alacaktr.
PLC nin 3 input giriine deiik zaman deerleri atanacaktr.
rnein ; I0.1 = 1 ise, 3 saniye
I0.2 = 1 ise, 6 saniye
I0.3 = 1 ise, 10 saniye sreyle band motoru alp durmaldr.
TONR TP ZAMANLAYICI PARAMETRELER
Uygulama: 3fazl asenkron motorun alma sresine bal olarak
rulmanlar belli bir sreden sonra deitirilecektir. Bu nedenle sadece
motorun alt sreler tespit edilmelidir. Rulman deiim sresine
gelindii flar yapan bir lamba ile bildirilmelidir.
ZAMANA BAIMLI ARDIIK KUMANDA TEKN VE UYGULAMALARI
Zamana baml ardk kumanda tekniinde, bir sonraki ileme geilmeden
nce bir nceki ilemin gerekleip gereklemedii sorgulanmaldr. Eer bir
nceki ilem gereklemise ve ilgili zamanlaycya ait kontak kapanmsa
bir sonraki ilem gerekletirilir.
Aada zamana baml ardk kumanda prensibi grlmektedir.
SAYICILAR ( COUNTERS ) VE UYGULAMALARIEndstride retilen rnlere
ait miktarlarn belirlenmesi ou zaman darbelerin saylmas yntemi ile
gerekletirilmektedir. Bunun iin sayma darbeleri bir saycya
uygulanr. Sayc iindeki sayma darbeleri 16 bitlik (1 word) bir
alandadr.
Sayc ; her 0'dan 1'e gei olgusunda sayan bir elemandr.
S7 200 PLC de 3 tip sayc bulunmaktadr.
CTU : Yukar sayc
CTD : Aa sayc
CTDU : Aa-Yukar sayc
SIEMENS S7-200 CPU 221, 222, 224 model PLC cihazlarnda kullanma
hazr 0-255 arasnda toplam 256 adet sayc bulunur.
Yukar Sayc : ( CTU )Yukar Say komutu (CTU) sayma (CU) giriinin
her ykselen kenarnda anlk deeri bir attrr. Anlk deer (CV) ayar
deerine (PV) eit veya bykse k biti (Q) 1 olur. Reset girii (R)
geldiinde sayc sfrlanr.
stenilen deere ulaldnda sayc i biti aktif olur. rnein C48=1
olduunda ne yaplaca tamamen kullancya ait bir durumdur.
UYGULAMA-1: PV=CV ise durdur.Daha nce balatlm bulunan bir sre,
saycnn istenilen deere ulamasyla sona erdirilebilir. Start butonu
ile band motoru altrlyor. Sayc sayma deeri ayar deerine eit
olduunda (CV=PV) band motoru durduruluyor
Aa Sayc : (CTD)Aa Say komutu (CTD), yukar sayma giriinin (CD)
her ykselen kenarnda (0dan 1e dnmnde) anlk sayma deerini bir
azaltr. Cxx anlk deeri 0a eitse Cxx biti set olur. LD (Load) girii
geldiinde sayc biti sfrlanr ve anlk deer PV deerine eit yaplr. Sfra
ulaldnda sayma ilemi durur (ve Cxx biti set olur).
Yukar - Aa sayc ( CTUD ) :
Yukar/Aa Say komutu (CTUD), yukar sayma giriinin (CU) her
ykselen kenarnda yukar sayar, aa sayma giriinin (CD) her ykselen
kenarnda ise aa sayar. Saycnn anlk deeri Cxx o ana kadarki saylan
deeri saklar. Sayma ilemi yapld anda anlk deer ile ayar deeri PV
karlatrlr.
Maksimum deere (32767) eriildiinde yeni bir yukar sayma girii
anlk deerin minimum deere dnmesine neden olur (-32768). Ayn ekilde,
minimum deere ulaldktan sonraki aa sayma giri sinyali anlk deerin
maksimum deer (32767) olmasna neden olur.
Anlk deer Cxx ayar deeri PVye eit veya bykse Cxx biti set olur.
Dier durumda sfrdr. Reset (R) girii geldiinde veya Reset komutu
ilendiinde sayc sfrlanr. CTUD saycs PV deerine ulatnda sayma ilemi
durur.
EMBED Package
Bu rnekte 1.kap VEYA kapsdr. k Q1=A+B 2.kap VE kapsdr. k Q2=C.D
dir.
3. kap VE kapsdr. k Q3=Q1.Q2.E olur.
Q3=(A+B).(C.D).E bulunur.
Bir doruluk tablosundan Lojik ifade karlrken , tabloda sonucun 1
olduu yerlerde girilerin durumu arplarak , ilem karlr.
deikenli bir doruluk tablosunda sonucun 1 olduu yerlerdeki
deiken (giri) durumlar arplarak , dier 1 lerin durumuyla
toplanr.
Doruluk tablosunda devrenin alt durumlarda k (Q) 1 ile
gsterilmitir.Rlelerin enerjili olduu durumlar 1 ile ,enerjisiz
olduu durumlarda 0 ile gsterilmitir.
Devrenin alt , yani Q knn 1 olduu durumlarda A,B,C rlelerinin
durumlarn yazalm.
Q=A.B.C+A.B.C+A.B.C
imdi bu ileme gre lojik kaplarla devreyi kuralm.
PAGE 2
_1083142590.vsd
_1083199625.vsd
_1118575042/V3.1 STEP 7 MicroWIN SP2.lnk
_1082482878.vsd