Presentatie slaap
Presentatie slaap
Waar hebben we het over?
Feitjes
Bron: NSWO
Feitjes
De eerste minuten na het ontwaken functioneren ons
hersenen minder dan bij mensen die stomdronken zijn,
bij sommige mensen duurt dit tot 4 uur
Tassi & Muzet, 2000; Tassi et al., 2006
Lee, 1997; Coenen & Kerkhof 2001; Hylkema & Tiesinga, 2005
Structuur van slaap
bron: NSWO
Ontwikkeling van de slaap
bron: NSWO
Biologisch ritme
Fysiologie van slaap
Fysiologie van slaap
De N-Rem slaap heeft een herstellend vermogen
Een tekort aan met name fase 4 van de N-Rem slaap leidt tot
afname van de weerstand en kan ernstige medische problemen
geven.
Lichamelijke processen welke tijdens de N-Rem slaap
plaatsvinden:
• Afname van pols, bloeddruk en ademhaling
• Stofwisseling en temperatuur dalen
• stimulatie van het immuunsysteem
• Piekproductie van groeihormonen en maximale celdeling
Lee, 1997; Achterberg 1999; Hylkema & Tiesinga, 2005
Fysiologie van slaap
De REM slaap is van belang voor het geestelijk welzijn.
Angst, prikkelbaarheid en concentratieproblemen kunnen het
gevolg zijn van een gebrek aan REM slaap.
De REM slaap is vermoedelijk van belang voor “het leren”
Achterberg, 1999; Maquet, 2000; Hylkema & Tiesinga, 2005
Tijdens de slaap halen de hersenen de essentie uit
de ervaringen van overdag en integreren deze
nieuwe ervaringen met oudere. Slaap geeft inzicht
in en betekenis aan het leven. Zonder slaap geen
inzicht (Robert Stickgold)
Swinkels, 1990; Lagrain 1998; Barlett, Rooney, & Spedding, 1985
Onder de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 33%
slaapproblemen
Gevaar van slaapmedicatie: 3,5 maal verhoogd sterfte
risico, bij veelvuldig gebruik 5 maal verhoogd risico en
bij middelen als Zolpidem en Temazepam tot 6,5 maal
Kripke, Lamger & Kline, 2012; Mallon, Broman & Hetta, 2008
(in de VS in 2010 tussen de 320.000 en 570.000 doden)
Swinkels, 1990; Lagrain 1998; Barlett, Rooney, & Spedding, 1985
Bij kinderen met een verstandelijke beperking wordt zelfs
gesproken van 80%!
Bij mensen met een verstandelijke beperking is dit tot 67%
Onder de Nederlandse bevolking heeft ongeveer 33%
slaapproblemen
slaapproblemen
Specifieke problemen in de slaap van mensen met een
verstandelijke beperking:
• Men doet er langer over om in slaap te komen
• Fase 2 van de N-REM slaap wordt langzaam bereikt, fase
3 en 4 moeizaam of helemaal niet
• hoe ernstiger de beperking hoe minder REM slaap
• Vaak korte periodes van indutten
Samengevat: het slaappatroon van mensen met een verstandelijke
beperking lijkt op die van bejaarde mensen
Lagrain, 1998
Bron: Ohayon et al., 2004
Problemen door slechte slaap
Depressie: Steeds meer studies tonen aan dat depressie wordt
veroorzaakt door slechte slaap in plaats van andersom. In een studie
onder 340 participanten bleek dat avondmensen en mensen met een
slechte slaap veel meer risico liepen op een depressie en vaker suïcidaal
waren
Chan et all, 2014
Problemen door slechte slaap
Kanker: Onder een cohort van meer dan 2800 mannen bleek dat er een
relatie is tussen het krijgen van longkanker en een slechte slaap bij
mannen die vroeger gerookt hadden of nog rookten
Bij vrouwen komt bij slechte slapers meer borstkanker voor. Vooral bij
nachtwerkers
Brainard, 1999, Luojus et al, 2014, Hansen 2001
Problemen door slechte slaap
Valincidenten: Onderzoek bij oudere mannen: mannen die veel overdag
dutten of minder dan 5 uur slapen hebben meer valincidenten met de
nodige breuken.
Onderzoek bij oudere vrouwen: meer valincidenten bij dutjes overdag
Medicatie (Benzo’s) leiden tot valincidenten EN verminderde cognitie
Stone et al, 2014, Stone et al 2006, Tsunoda et all, 2010
Problemen door slechte slaap
Pijn: Reumatische pijnen zoals bij Fybromyalgie verstoren ernstig de
slaap. Omgekeerd: een goede slaap vermindert de pijnklachten.
Field et all, 2002, Sunshine et al, 1996
Slaapproblemen en bijkomende handicaps
Epilepsie: Hier is sprake van een vicieuze cirkel. Mensen met
epilepsie hebben meer slaapproblemen, mensen met epilepsie en
slaapproblemen hebben meer last van epileptische aanvallen.
• Verkorting van de totale hoeveelheid slaaptijd (men is ‘s nachts
veelvuldig kortdurend wakker)
• Afname van de REM slaap met 20-50% die ook in kwaliteit
(minder snelle oogbewegingen) minder is
• De N-REM slaap is meestal oppervlakkiger en onstabieler
Stores et al., 1998; Lammers & Declerck, 2001
Slaapproblemen en bijkomende handicaps
Autistisch spectrum stoornissen:
• Instrumentele slaapproblemen
• Reactieve slaapproblemen
• Zelfstimulerende slaapproblemen
• Patroonmatige slaapproblemen
Quine 1992; Kraijer, 1994. 2004
Slaapproblemen en bijkomende handicaps
ADHD:.
Van de kinderen welke Methylfenidaat krijgen toegediend heeft
33% slaapproblemen, bij kinderen met ADHD die dit niet krijgen
toegediend heeft 25% slaapproblemen. (10% is normaal)(Heijden,
Smits & Gunning, 2005)
Volgens onderzoek heeft 25% van de kinderen waarbij ADHD
gediagnosticeerd wordt eigenlijk alleen maar slaapproblemen
hebben. (Chervin, 1997)
Slaperigheid overdag, bewegingen in de slaap en slaapapneu
lijken meer voor te komen (Cortese et al., 2006)
Slaapproblemen en bijkomende handicaps
Lichamelijke beperkingen waardoor slaapproblemen meer
voorkomen:
Spasmen en verlammingsverschijnselen
Cerebrale parese (hersenverlamming)
Bij spierziekte en spierzwakte veel slaapapnoe
Spina bifida (open ruggetje)
Hydrocefalie (waterhoofd)
Auditieve en visuele beperkingen
Hylkema & Tiesinga, 2005; Drenth, Poppes & Vlaskamp,2007
Slaapproblemen en syndromen
•Down syndroom
•Smit-Magenis-syndroom
•Angelman-syndroom
•Prader-Willi-syndroom
•Fragiele-X-syndroom
•Rett-syndroom
Curfs, Moog & Didden, 2001; Didden Korzilius, Smits & Curfs,2004;
Onderzoek
Het is slechts een diagnostisch apparaat
Wat kan niet met de actiwatch:
Er kunnen geen verschillende fases onderscheiden in de slaap
Er kunnen geen metingen plaatsvinden bij cliënten die ernstig
motorisch beperkt zijn
Dutjes, inslaaptijd, slaapefficiëntie kunnen goed in kaart
worden gebracht.
Wat kan wel met de actiwatch:
Voor een grote groep mensen is dit een weinig belastend
instrument
De slaapefficiëntie kan verhoogd worden waardoor kwaliteit
van leven wordt verbeterd
Wat te doen?
Uit een groot literatuur review blijkt:
Er is weinig bekend over interventies.
Er werden 13 studies gevonden met effect: 11 waren case
studies of cases series (niet geanalyseerd) en twee studies
met grotere populatie Wouw, Evenhuis & Echteld, 2012
Hylkema & Vlaskamp, 2009
Onderzoek non farmaceutische interventies
Interventies:
Betere slaaphygiëne 17
Activering overdag: 11
Betere slaaphygiëne & activering overdag: 9
Andere dagindeling: 2
Anders: 2
sleep efficiency
40
60
80
100
1 2 3 4
measurements
sle
ep
eff
icie
ncy
e
4:00
5:12
6:24
7:36
8:48
10:00
1 2 3 4
ho
urs
measurements
Hours of sleep
Hours in bed
Hylkema & Vlaskamp, 2013
020406080
100120140
1 2 3 4m
inu
tes
measurements
Sleep onset
Rising
Hylkema & Vlaskamp, 2013
Usui et al, 2000; Riemersma-van der Lek et al.,2008; Figuero et all, 2009
Nielsen et all 2010; Hornyak, 1998 Abassi, 2012
Magnesium helpt bij PLM vooral in de lichte vorm.
Magnesium verbeterd ook de slaap en heeft een goede werking op
de pijnappelklier
Raymann & van Someren, 2008
Toediening van warmte tijdens de slaap laat inslaaptijd dalen en haalt
de WASO waarden naar beneden.
Zelfs een warm bad voor het naar bed gaan verbeterd de slaap bij
ouderen
Toedienen van tryptofaan aminozuur
Spaans onderzoek geeft aan dat het toedienen van
deze stof een positief effect heeft op de slaap. Bravo, et.all, 2012
Deze stof zit veel in bananen en zou het
melatonine,serotonine en endorfine spiegel
doen stijgenBron NSWO
Overige (complementaire)
Verpleegkundige interventies:
Massage (bijvoorbeeld hand- en voetmassage)
Eterische olie (bijvoorbeeld Hop, Manderijn Kamille en Valeriaan)
Kruiden (bijvoorbeeld Valeriaan Sint-Janskruid. Meidoorn, Ijzerhard)
Muziek
Ontspanningsoefeningen
Kretzer & Koithan, 2014;Lytle et all., 2014
Overige (complementaire)
Verpleegkundige interventies:
Healing Touch
helpt om rustiger te slapen;
kalmeert bij agressie;
ontspant bij verkramping;
helpt de zorgverlener zich
gemakkelijker te verbinden
met de cliëntKretzer & Koithan, 2014;Cone et all, 2014
Vragen??