Plan de convivencia

1

ÍNDICE

1. Xustificación.

2. Introdución.

3. Marco legal.

4. Observatorio da convivencia.

4.1 Composición.

4.2 Funcións.

4.3 Reunións.

5. Contextualización e avaliación inicial.

5.1 Análise conceptual.

5.2 Características do centro e do seu contorno.

5.3 Situación actual da convivencia no centro.

5.4 Actuacións levadas a cabo ata o momento.

5.5 Detección de necesidades.

6. Plan de actuación.

6.1 Obxectivos a alcanzar.

6.2 Actuacións previstas: alumnado profesorado, persoal non docente,

familias, comunidade en xeral…

6.3 Protocolos de actuacións.

6.4 Temporalización e recursos humanos e materiais.

2

1. XUSTIFICACIÓN.

Aprender a vivir xuntos, aprender a convivir cos demais, ademais de constituír unha

finalidade esencial da educación, representa un dos principais retos para os sistemas

educativos actuais. Son moitas as razóns que fan que esta aprendizaxe se considere non

só valiosa en si mesma, senón imprescindible para a construción dunha sociedade máis

democrática, máis solidaria, máis cohesionada e máis pacífica na que fenómenos como o

acoso escolar, a violencia doméstica, a violencia de xénero, o maltrato... non teñan cabida.

O informe da UNESCO da Comisión Internacional sobre a educación para o século XXI

propoñía a ampliación dos obxectivos educativos máis alá do estrito campo do

coñecemento e, máis concretamente, sinalaba a necesidade de que os alumnos aprendan

na escola a convivir, coñecendo mellor ós demais e creando un espírito novo que impulse a

realización de proxectos comúns e a solución pacífica e intelixente dos conflitos.

Este mesmo interese é compartido por gran parte da sociedade española, tal e como

recollía o Barómetro do CIS do mes de xullo de 2005. Por enriba incluso da formación e dos

coñecementos necesarios para obter un bo emprego, unha gran parte dos enquisados

valoraba como unha das calidades máis importantes a adquirir ao longo da escolaridade

obrigatoria a de ser un bo cidadán, é dicir, a capacidade para exercer dereitos e deberes,

aprendendo a respectar aos demais.

Unha das percepcións máis estendidas fai referencia ao progresivo incremento dos

problemas de convivencia nos centros educativos e, de forma especial, nos centros de

secundaria. Aínda que as situacións de indisciplina e de acoso escolar entre escolares

existiron sempre, parece ter cobrado unha maior relevancia nos últimos anos, en parte

“grazas” aos medios de comunicación.

Por unha parte, aumentaron os problemas e dificultades do profesorado para poder impartir

as clases e levar a cabo o proceso de ensino, o que en termos xerais se coñece como

condutas disruptivas, e por outra parte, apareceron condutas de agresión entre

compañeiros, que adoptan formas diversas, desde a agresión física directa ata a

psicolóxica máis sutil.

Nos últimos anos numerosos estudos valoraron no só o alcance real dos problemas que

atentan contra a convivencia, senón tamén as causas e factores que os producen. Parece

existir un amplo acordo sobre a complexidade que encerra a convivencia escolar e a

presenza de múltiples factores que contribúen a explicar os principais problemas da

convivencia.

Entre os factores que se apuntaron como responsables das dificultades de convivencia

sinalamos os seguintes.

3

En primeiro lugar estarían os de carácter social, tales como certas características da

sociedade actual (permisividade, cambios no papel das familias, modelos dos medios de

comunicación), e por diferenzas interculturais ou situacións de exclusión ou marxinación.

Outro grupo de factores son os de carácter psicolóxico, tales como a impulsividade, a falta

de tolerancia á frustración, a falta de habilidades sociais…

Hai tamén factores propiamente educativos como son o tipo de ensinanza e currículo que

se propón, as metodoloxías empregadas, os resultados académicos do alumnado, a

organización dos propios centros, e o tipo de relacións e nivel de participación que se

establecen entre os diferentes sectores da comunidade educativa.

Os centros educativos son espazos privilexiados para a educación da convivencia xa que

son lugares onde a coexistencia se exerce de maneira activa a través da relación entre os

diferentes axentes que nela interveñen.

É nos centros onde se practica a solidariedade e a responsabilidade cidadá e onde tamén

se constrúen as normas formais e informais que interveñen na forma de resolver os

problemas que a propia convivencia xera.

Por todo isto, como educadores, é a nosa obriga elaborar e poñer en práctica un plan de

convivencia útil e que dea resposta a un dos retos máis importante da sociedade: saber

aprender a cohabitar de tal modo que os conflitos sexan resoltos dunha maneira non

violenta.

O conflito é inherente á vida en común das persoas. É algo normal en toda sociedade libre

e democrática.

Debe entenderse como algo positivo para desenvolver o labor educativo, e sobre todo,

servir como medio de aprendizaxe para solucionar o conflito de forma democrática,

dialogada e pacífica, buscando a harmonía nas relacións entre as persoas.

2. INTRODUCIÓN.

Nestes momentos existe un amplo consenso sobre o feito de que, no contexto

socioeducativo actual, os modelos sancionadores resultan claramente insuficientes e

inadecuados para a xestión dos conflitos e a mellora da convivencia nos nosos centros

educativos. Non abonda con ter contempladas e aplicar medidas de carácter sancionador

para os problemas de disciplina; pola contra, deben cobrar especial importancia actuacións

e medidas de carácter educativo desenvoltas a través do currículo, os procesos de ensino-

aprendizaxe, a organización do centro, a acción titorial, os distintos plans e programas

educativos...

4

No marco deste modelo, o Plan de Convivencia de centro é un documento que recolle as

medidas necesarias, que articula o propio centro, para o fortalecemento da convivencia, de

forma que se mellore o clima que debe presidir as relacións entre os diferentes membros da

comunidade educativa e se fomente a prevención e a resolución pacífica de conflitos.

A realización dun Plan de Convivencia de centro debe propiciar cambios nos modelos de

organización escolar, nos procesos de ensino-aprendizaxe, nas pautas de actuación do

profesorado, na súa formación e na do alumnado e tamén nas relacións coas familias e

coa comunidade en xeral.

Para acadar os obxectivos que se inclúen neste Plan de Convivencia Escolar resulta

imprescindible a colaboración estreita de todos os sectores da Comunidade Educativa, o

desenvolvemento de actividades que favorezan a mellora do clima de convivencia escolar e

o seguimento titorial e docente continuo que advirta e axude a previr as condutas que

alteren o clima de convivencia escolar. Aínda que a resolución non sexa doada, nin os

resultados rápidos, os datos demóstrannos que os centros que acometeron programas

específicos están de acordo, polo xeral, en que se obtiveron bos resultados. Isto non quere

dicir que os conflitos desaparezan, pero si que diminuíron e que cando se presentan de

novo, dispoñen xa dunha serie de recursos e medidas educativas para neutralizalos, polo

que a súa perspectiva actual é mellor que a que tiñan anteriormente. O único que seguro

que non mellora os conflitos é non facer nada ao respecto. Neste sentido algunhas das

ideas que debemos ter en conta neste Plan de Convivencia son:

O noso traballo non pode ser só como "lexisladores" ou "sancionadores".

A solución debe ser: global, preventiva, democrática, adaptada á nosa realidade e debe

implicar a toda a comunidade educativa.

É importante antepoñer o valor educativo ao punitivo.

Trátase de crear un documento verdadeiramente útil, realista, dinámico e adaptado as

peculiaridades e necesidades do centro, que axude a mellorar o conxunto de relacións que

en toda comunidade educativa se establecen e a mellorar, en definitiva, a vida social do

centro.

Tras a realización dun diagnóstico da situación da convivencia no noso centro, é

imprescindible que os obxectivos e actuacións que no plan se establezan estean en

consonancia co contido do Proxecto Educativo de centro, do cal vai formar parte, así como

que as medidas ou accións que se vaian desenvolver, modifiquen e/ou se inclúan nos

diferentes documentos de planificación do centro: Proxecto Curricular de Centro e

Programacións Didácticas, Plan de Atención á Diversidade (PAD) e Plan de Acción Titorial

(PAT) e, dende logo, ser a fonte básica para a concreción dos futuros Regulamentos de

5

Réxime Interno.

3. MARCO LEGAL.

Lei orgánica 2/2006,do 3 de maio, de educación (LOE ).

Nesta lei recóllese entre os principios e fins do sistema educativo a educación para a

prevención de conflitos e para a súa resolución pacífica, así como a non violencia en todos

os ámbitos da vida persoal, familiar e social.

No seu artigo 121, inclúe un matiz importante no que afecta aos instrumentos de

planificación, xestión e control, pois fala dun Proxecto educativo do centro (PEC) que:

• Recolla os valores, obxectivos e prioridades de actuación.

• Incorpore a concreción curricular que aprobe o Claustro.

• Recolla a forma de atender á diversidade do alumnado.

• Recolla a acción titorial (PAT).

• Incorpore o Plan de convivencia.

Lei 27/2005, do 30 de novembro, de fomento da educa ción e da cultura de paz.

Esta lei establece unha serie de medidas, para o ámbito educativo, de fomento da

educación e da cultura de paz, co fin de promover a cultura de paz e non-violencia na nosa

sociedade.

Decreto 85/2007 , do 12 de abril, polo que se crea e regula o Observatorio Galego da

Convivencia Escolar. (DOG do martes 8 de maio).

Este decreto ten por obxecto crear e regular o Observatorio Galego da Convivencia

Escolar, como órgano colexiado de carácter consultivo e de apoio a toda a comunidade

educativa no que se refire á convivencia escolar. O citado Observatorio organízase en tres

niveis: autonómico, provincial e de centro educativo.

Instrucións sobre a constitución do Observatorio da Convivencia nos centros educativos e

para a elaboración do Plan de convivencia.

4. OBSERVATORIO DA CONVIVENCIA.

4.1. Composición.

En función do establecido no Decreto 85/2007, do 12 de abril, polo que se crea e se regula

o Observatorio Galego da Convivencia Escolar, artigo 7 (apartado 4), no noso centro está

6

formado polos seguintes integrantes:

• Presidenta: Rosa Mª Furelos León.

• Xefa de estudos: Consuelo Ucha Peña.

• Representantes do profesorado: Ramón Javier Fernández Samaniego, Ángel Manuel

Iglesias Lago, José Luís Rodríguez Soto, Eduardo Reirís Mouriño e Margarita López

Portela.

• Orientador: Rubén M. Mouriño Guldrís.

• Representante de pais e nais: pendente das eleccións ao Consello Escolar (30 de

novembro).

• Representante do persoal non docente: Emilio Codeseda Ucha.

• profesor dinamizador da Convivencia Escolar no centro durante o curso 2010-2011 é

Rubén M. Mouriño Guldrís.

4.2. Funcións.

Unha das tarefas implícitas nas funcións é impulsar a elaboración e posta en marcha do

Plan de convivencia e o seu seguimento e avaliación.

As funcións básicas do observatorio son:

a) A participación na dinamización do plan de Convivencia do centro.

b) A elaboración dun informe anual sobre a análise da convivencia e conflitividade no seu

ámbito, así como sobre as iniciativas a nivel de centro.

c) A coordinación de actuacións conxuntas dos ámbitos implicados e relacionadas coa

mellora da convivencia.

d) Propoñer á Administración Educativa as medidas oportunas para a mellora da

convivencia.

e) Aqueloutras que a administración lle encomende.

4.3 Xuntanzas:

A comisión de convivencia manterá tres reunións anuais de carácter ordinario, unha por

trimestre, e con carácter extraordinario cantas veces sexa convocado pola súa presidencia,

por iniciativa propia ou por proposta de, polo menos, unha terceira parte dos seus

membros.

5. CONTEXTUALIZACIÓN E AVALIACIÓN INICIAL.

7

5.1 Análise conceptual.

En primeiro lugar debemos delimitar o que se entende por conflito escolar, dado que na

ampla investigación existente sobre o tema dá lugar a confusións. Entre os termos

utilizados podemos encontrar: agresividade, violencia, conflitos, intimidación, bullying,

condutas antisociais, condutas disruptivas, problemas de convivencia… Sendo común a

tendencia a empregar indiscriminadamente conflito e violencia como se de sinónimos se

tratase. Sen embargo, “mentres o conflito responde a situacións cotiás da vida social e

escolar, na que se dan enfrontamentos de intereses, discusión e necesidade de abordar o

problema, a violencia é unha das maneiras de enfrontarse a esa situación” (Etxeberría,

Esteve y Jordán, 2001, 82).

Por outro lado, a violencia é consecuencia dunha aprendizaxe como antes se dixo,

mentres que o conflito é inherente ao ser humano, forma parte da convivencia humana, da

súa propia natureza, da súa aprendizaxe, da súa estrutura básica e esencial que lle

permite madurar e desenvolverse como persoa.

Non só consideramos o conflito como natural e inevitable á existencia humana, senón que

o consideramos como algo necesario. En efecto, “o conflito no só é unha realidade e un

feito máis ou menos cotiá en educación, senón que tamén é necesario afrontalo como un

valor, pois o conflito e as posicións discrepantes poden e deben xerar debate e servir de

base para a crítica pedagóxica” (Jares, 2002)

Outros dous termos sobre os que existe confusión son agresividade e violencia. A

violencia non é sinónimo de agresividade. Asociamos a agresividade á combatividade, á

capacidade de afirmación, e polo tanto, como algo necesario e positivo para a

supervivencia e o desenvolvemento do individuo. Unha cousa é agresión ou diferentes

formas de violencia e outra diferente é a agresividade ou combatividade.

Outro concepto a definir é o de bullyng . Este refírese a actos repetidos de violencia contra

outros que non poden defenderse facilmente, é “un abuso sistemático de poder” (Smith y

Sharp,1994). O maltrato entre iguais dáse cando hai unha agresión non accidental e

frecuente que pode adoptar diferentes formas:

• Agresión física: atacar fisicamente aos demais (patadas, puñetazos...).

• Agresión verbal: alcumes, insultos, ameazas, intimidacións, desafíos, malas

contestacións, vexacións, comentarios racistas, humillacións...

• Agresión indirecta: inducir a agredir a un terceiro.

• Agresión social: propagar rumores pexorativos, rexeitamento e exclusión social (ignorar,

non deixar participar…).

8

As súas características son: abuso sistemático de poder, maltrato e non existencia de

posibilidade de defensa da vítima.

Por último pasamos a delimitar o que nos entendemos por convivencia. Convivir é vivir en

compañía doutros, polo tanto enténdese por convivir a relación entre todas as persoas que

compoñen unha comunidade, no noso caso, pais/nais, alumnos e alumnas, profesores e

profesoras, e persoal laboral non docente.

Unha boa convivencia esixe respecto mutuo, aceptación e cumprimento de normas

comúns, doutras opinións e estilos de vida, respecto á diversidade, e resolución pacífica

de tensións e conflitos. Convivir supón algo máis que coexistir ou tolerar.

5.2 Características do centro e do seu contorno.

5.2.1 O medio no que se sitúa:

O centro de educación infantil e primaria Fermín Bouza Brey está situado na vila de

Ponteareas que é o centro neurálxico da comarca do Condado, sendo un dos máis

grandes, tanto en número de alumnado como de postos de traballo de toda a

provincia de Pontevedra.

5.2.2. Situación socioeconómica:

Ponteareas, casco urbano, ten un florecente comercio en todos os ramos debido á

súa privilexiada situación xeográfica e como cabeceira de comarca considérase a

capital comercial e ademais conta con Centro de Saúde, Administración de Facenda,

tres xulgados de Primeira Instancia e Instrución, oficina de Emprego e Axencia da

Seguridade Social. É o centro terciario por excelencia, no que os servizos e o

comercio, xunto coa industria, son os principais motores da súa economía.

Os sábados e días de feira son xornadas fundamentais para o comercio pontareán

pois é lugar de cita de xentes de toda a bisbarra.

No que atinxe a industria só conta con fábricas de derivados do cemento, factorías de

granito, unha fábrica de caucho, industrias madeireiras e de cerámica e da

construción en xeral que xunto coas carpinterías, fontanerías e talleres de oficios

diversos dan ocupación a poucos habitantes do municipio. A maioría da poboación

busca o seu traballo na zona industrial de O Porriño, A Cañiza e Vigo:

aproximadamente seis de cada dez asalariados afincados na vila gañan a súa

nómina nestes sitios de xeito que en moitos casos os pais/nais do alumnado saen

moi cedo a mañá e non regresan ás súas casas ata a tarde -noite. Traballando na

industria do automóbil, sector naval, empresas de construción, industrias

conserveiras... Ás veces completando os seus ingresos traballando no campo os

sábados e domingos. As mulleres da zona do rural, nais dos alumnos/as, comparten

9

as tarefas da casa coas do campo. Hai que sinalar un barrio da parroquia de Xinzo

que tivo desde hai tempo protagonismo nos mercados de peixe de Vigo, deixando

boas rendas nesta zona, dato curioso non sendo unha parroquia costeira.

Conta cun núcleo urbano importante que é Ponteareas. A paisaxe urbana da mesma

é a propia das localidades que creceron sen planificar, alternándose sen orden fincas

agrícolas e solares urbanos, talleres, almacéns industriais, vivendas e locais

hostaleiros. Ademais da combinación de edificios antigos a carón de edificios de oito

plantas súmase a este caos as obras sen rematar como consecuencia da

suspensión das competencias urbanísticas.

Mesmo así a vida bule: vense nenos e nenas por todas partes, cousa pouco

frecuente na maioría das cidades galegas.

Os basamentos sobre os que descansa a puxanza de Ponteareas son tres:

• A súa excelente localización.

• seren cabeza do partido xudicial.

• forte crecemento demográfico: un de cada cinco veciños ten menos de vinte

anos de idade.

A proximidade a Vigo e a súa excelente localización cunha vivenda máis asequible,

reequilibraron a pirámide demográfica: Ponteareas deixou de ser eminentemente

rural para converterse en metade urbano, metade rural debido a que nos derradeiros

anos incrementouse a poboación con moita xente nova que veu residir á vila. No

período 1970-2005, Ponteareas incrementou a súa poboación nun 50%. Na

actualidade conta aproximadamente con 21.993 habitantes (fonte INE, a 01-01-06).

Isto faise notar na realidade do noso Centro, xa que a rateo nalgunhas aulas supera

os vinte cinco alumnos/as.

O colexio está emprazado na zona urbana pero ao falar do contorno do colexio

compre facer mención das parroquias que escolarizan os nenos/as neste centro

escolar (a meirande parte destes son transportados).

As parroquias son as seguintes: Areas, Arnoso, Xinzo, Moreira e Angoares e das

aldeas de Parada (Xinzo), Ganade (Areas) e A Porteliña pertencente a Cristiñade que

acoden ao centro en catro liñas de transporte escolar, todas elas dotadas de

acompañante.

5.2.3. ¿Cómo é o noso colexio?

• O noso colexio conta cun cadro de profesores cunha excelente e ampla

preparación ademais dunha grande experiencia profesional

• O noso colexio valora tanto a preparación académica como a formación integral

10

da persoa.

• É un centro público onde impartimos:

o Educación Infantil de 3, 4 e 5 anos ( 6 grupos).

o Educación Primaria de 1º a 6º nivel, de 6 a 12 anos (23 grupos; un deles

levado a cabo no CRA A Picaraña)).

A tendencia é que dentro de dous cursos contemos coa liña catro en primaria , aínda

que o centro na actualidade non dispón de aulas para acoller a 4ª liña completa.

Dispoñemos de cinco aulas e unha, pequena habilitada, destinadas á educación

infantil (tres no edificio de Primaria e dúas e a pequena no edificio de infantil

coñecido como “casiña”).

No Edificio de Primaria contamos con:

• Vinte aulas de educación primaria ademais de dúas habilitadas, na antiga cociña

e nunha titoría.

• Aula de música.

• Unha pequena aula de pedagoxía terapéutica (compartida por dous especialistas)

• Unha titoría, habilitada para a mesma función.

• Unha aula de audición e linguaxe.

• Unha biblioteca.

No Edificio Administrativo contamos con:

• Sala de informática.

• Salas de secretaría

• Dirección.

• Sala de profesores (escasa para celebrar reunións con 45 profesores).

• Unha pequena sala de acción titorial (compartida coa ANPA).

• Orientación.

O Ximnasio

Faise escaso para o número de alumnado. Na maioría do horario de educación física

de primaria se imparte a dous grupos ao tempo con dous profesores á vez. Dispón de

salas titoriais e servizos para alumnado e profesorado.

Dúas aulas prefabricadas

A aula dereita se usa para atención temperá (gardería de 7:30 a 9:00) e como aula

de psicomotricidade de educación infantil. E para outros eventos como charlas,

contacontos… Ademais a ANPA o usa para actividades extraescolares.

A aula esquerda se usa como sala de proxeccións, para impartir actividades

11

alternativas ou relixión e para actividades extraescolares organizadas pola ANPA.

O centro conta con dúas pistas deportivas e un campo de xogos.

Non dispón de patio cuberto nin dun lugar axeitado para poder celebrar reunións

xerais coas familias. E dispón de escasos servizos sanitarios para o elevado número

de alumnos, na actualidade seiscentos trinta.

Contamos cun excelente equipo de 45 profesores/as volcados en ofrecer unha

educación de calidade, contando con especialistas en primaria, infantil, música,

educación física, inglés, pedagoxía terapéutica, audición e linguaxe e servizo de

orientación.

A educación que se imparte está baseada na tolerancia e o respecto a todo tipo de

crenzas e opinións.

Impartimos unha educación individualizada (sempre que o grupo o permite)

fomentando o traballo e responsabilidade, desenvolvidos nun ambiente de liberdade,

no respecto aos principios democráticos, potenciando a autoestima, e facilitando a

superación persoal.

O centro estará aberto a novos métodos, recursos e instrumentos que fagan máis

eficaz a consecución de obxectivos.

O noso horario é de xornada continua de 9:00 a 14:00 horas

Actividades complementarias e extraescolares organi zadas polo Centro.

Ao longo do curso escolar os equipos de profesorado (nivel, ciclos) programan un

gran número de actividades promovidas polo alto valor pedagóxico:

• As actividades complementarias son unha ferramenta pedagóxica moi importante

para estimular o interese e motivar o traballo do alumnado.

• Elas contribúen a un achegamento experimental do alumnado á sociedade na

que vive.

• A través delas o alumno/a conecta “in situ” cos contados e actividades que se

desenvolven no currículo.

• Nalgúns casos é o propio profesorado os que explican noutros é persoal

especializado de diferentes empresas ou institucións que colaboran ,

explicándolle aos alumnos/as os diferentes temas con maior precisión,

complementando o traballo da aula.

• alumnado, xeralmente, fai antes, durante e despois das actividades ou visitas,

traballos ou recibe explicacións que contribúen a reforzar as áreas fundamentais.

• Fomentan o traballo en equipo, colaborativo e desenvolven habilidades sociais.

Servizos escolares complementarios. Actividades Ext raescolares.

O colexio dispón dun servizo de gardería (atención temperá) de 7:30 a 9:00, organizado

12

polo Concello.

Actividades extraescolares organizadas pola ANPA, polo Concello e outras entidades, en

horario de tarde. Todos os cursos escolares se programan en función da demanda das

familias.

Actividades da ANPA:

• Iniciación ao francés.

• Xadrez.

• Técnicas de estudo.

• Danza moderna.

• Manualidades.

Actividades do Concello e outras entidades :

• Balonmán.

• Escola de ciclismo.

• Judo.

Ademais o colexio é empregado polo concello para outras actividades non vinculadas cos

nenos/as.

Servizo de transporte

Catro autobuses que cobren catro zonas.

5.3 Situación actual da convivencia no centro.

Para coñecer a situación actual da convivencia do noso centro empregáronse dúas clases

de fontes de datos, por un lado realizouse unha análise dos partes de amoestacións no

curso 2009-2010 e máis dos dous cursos anteriores; e por outro lado tívose en conta a

opinión de todo o claustro no que a convivencia escolar se refire.

a) Revisión de partes de amoestacións.

Con respecto a esta revisión de partes sinalar en primeiro lugar o seguinte:

• No relativo á etapa de infantil salientar a non existencia de partes de amoestacións.

• No relativo á etapa de primaria pódense cualificar as incidencias acaecidas como

mínimas e que as mesmas foron resoltas polos diferentes titores con pequenas

actuacións ou sancións.

Dos resultados anteriores pódese concluír unha serie de afirmacións:

• Que tendo en conta o reducido número de faltas graves, a conflitividade nas aulas foi

escasa.

• Podemos apreciar que os partes de amoestacións concéntranse nun reducido número

13

de alumnos. Debemos sinalar que o alumnado que acumulaba a maior parte das

amoestación era alumnado moi desmotivados academicamente.

• A relación de conflitos existentes no noso centro serían:

o Condutas disruptivas (levantarse sen permiso, falar durante as explicacións...).

o Condutas violentas (dano físico e verbal) ou dano ás propiedades e mobilario

escolar).

• Pódese sinalar tamén que como algo inherente á vida en común das persoas, en

ocasións se dan situacións de conflito entre os membros da Comunidade Educativa,

Comunidade Educativa – familias ou entre as propias familias entre elas. Estes

conflitos trátanse de resolver de forma democrática, dialogada e pacífica, buscando

harmonía nestas relacións interpersoais.

En resumo podemos concluír que na actualidade o clima de convivencia no noso centro é

bo. Non se observan serios problemas. Nos cursos altos aparecen conflitos esporádicos

que se resolven fundamentalmente co diálogo e con medidas disciplinarias de carácter

menor. Nalgún caso é necesario tomar unha medida máis severa como proceder a

apartar, temporalmente, ao alumno do grupo, permanecendo na biblioteca traballando

só...

5.4 Actuacións levadas a cabo ata o momento.

Principalmente e a través do plan de acción titorial realízanse actividades encamiñadas a

mellorar a convivencia no noso centro tales como: a divulgación da organización e

funcionamento do centro, o adestramento en habilidades sociais, a análise de dereitos e

deberes, debates sobre a normativa da aula e do centro, actividades de fomento da

tolerancia, a aceptación da diversidade e a resolución pacífica dos conflitos…

Xunto a estas medidas eminentemente formativas, tamén se responde coa aplicación das

normas de convivencia establecidas a través do Regulamento de Réxime Interno, que

periodicamente se revisa para adaptalo á realidade existente.

5.5. Detección de necesidades.

Da análise dos partes de amoestacións e da análise das propostas e suxestións dos

equipos de ciclo extráese que nos atopamos ante un centro con escasa conflitividade e

con aceptables relacións entre os diferentes membros da comunidade educativa, sen

embargo si convén traballar un serie de elementos:

• Debemos potenciar o traballo sobre unha serie de aspectos relacionados coa

convivencia, especialmente a través do PAT, para o que nos apoiaremos nunha serie

de programas.

14

• Resulta imprescindible o coñecemento do RRI.

• Realizar actividades de formación para o profesorado sobre a resolución de conflitos

dentro e fora da aula.

• Establecer un sistema de mediación entre iguais (no 3º ciclo).

• Potenciar o funcionamento do Equipo de Convivencia.

6. PLAN DE ACTUACIÓN.

6.1 Obxectivos.

6.1.1 Obxectivos xerais

A través do presente plan pretendemos a consecución dunha serie de obxectivos,

que podemos considerar como xerais, os cales pasamos a concretar:

• Mellorar a convivencia e a comunicación entre todos os membros da comunidade

educativa.

• Promover e desenvolver actuacións relativas á convivencia escolar.

• Favorecer unhas adecuadas relacións entre todos os membros da Comunidade

Educativa.

• Concienciar e sensibilizar a toda a Comunidade Educativa sobre a importancia

dunha adecuada convivencia escolar, necesaria para un correcto

funcionamento do centro e para un bo clima educativo que facilite os procesos de

ensino -aprendizaxe.

• Implicar a toda a comunidade educativa na difusión, desenvolvemento e

seguimento deste plan de convivencia para mellorar as relacións en xeral e a

conduta do alumnado en particular.

• Conseguir a integración do todo o alumnado sen discriminación por raza, sexo,

idade, crezas… Valorar positivamente a diversidade cultural de todo o alumnado.

6.1.2. Obxectivos específicos.

• Favorecer a integración do alumnado dentro do centro e do grupo aula.

• Crear un clima agradable e saudable tanto non centro como na aula.

• Desenvolver habilidades e estratexias que melloren a convivencia.

• Superar todo tipo de discriminacións e de prexuízos e adoptar actitudes de

solidaridade, tolerancia, respecto e responsabilidade.

• Concienciarse da importancia da sinceridade como vía para acadar unha boa

15

amizade.

• Valorar ou diálogo e a mediación como unha vía de solución de conflitos.

• Aprender estratexias para a resolución dos problemas de forma pacífica.

• Favorecer o desenvolvemento duns principios morais baseados nos dereitos

humanos.

• Favorecer o desenvolvemento das habilidades sociais para mellorar a interacción

entre os diferentes membros dá comunidade educativa.

• Favorecer unha autoestima positiva dos noso alumnado a través dunha

convivencia democrática.

• Desenvolver a capacidade de autocontrol entre o noso alumnado.

• Desenvolver o sentido da responsabilidade social e do compromiso persoal.

• Impulsar a colaboración das familias no desenvolvemento dunha auténtica

educación en valores.

6.2 Actuacións previstas.

As actuacións, que deben contribuír á consecución dos obxectivos propostos, estrutúranse en

diferentes ámbitos que, dado o seu carácter interdisciplinar e globalizador, contribúen de forma

integrada tanto á mellora da convivencia no centro como á resolución pacífica e non violenta

dos conflitos.

6.2.1 Actuacións xerais.

Non consideramos a convivencia como unha mera aplicación de medidas disciplinarias,

senón como un fin educativo a traballar. A convivencia é un obxectivo formativo en se

mesmo e fundamental de todo proceso educativo. Para conseguir unha boa convivencia

no centro e para lograr un clima participativo e democrático é necesario potenciar estas

condutas. Para iso, debe desenvolverse no alumnado unha serie de valores e habilidades

de comunicación e de relación social.

• Realizar actividades de difusión do Plan de Convivencia entre todos os sectores da

comunidade educativa (xuntanzas e charlas expositivas dirixidas ao alumnado,

profesorado, familias e persoal non docente). Non consideramos os aspectos da

convivencia só como aspectos organizativos senón ademais como contidos a

desenvolver e parte de formación do alumnado. Débese ter en conta a convivencia e a

participación como parte da aprendizaxe.

• Creación dun servizo de mediación entre iguais (no 3º ciclo) para a mellora da

16

convivencia no centro; debe ter un carácter preventivo, pero tamén debe ser unha

medida directa de resolución de conflitos e unha medida posterior e reparadora.

• Mellorar a vixilancia nos períodos de lecer prestando especial atención aos accesos,

patios de recreo e zonas de xogo. Coordinación a través dos ciclos, da xefatura de

estudos e da dirección.

• Organización dos espazos e control dos corredores nos cambios de clase (obrigas do

profesor/a de garda). Compromisos de puntualidade do profesorado. Supervisión pola

xefatura de estudo.

• Establecer canles para informar ao equipo directivo de calquera situación na que se

produzan condutas contrarias ás normas de convivencia para poder atallalas.

Colocación dunha caixa de correo de “axuda” onde calquera alumno/a poida expoñer

se sofre algún tipo de acoso ou se o detectou no contorno escolar.

6.2.2 Actuacións do Equipo Directivo e dos Órgan os Colexiados.

• Debate e revisión do Plan de Convivencia por parte do Equipo de Convivencia, do

Claustro e do Consello Escolar.

• Concreción de actuacións para cada curso escolar (Plan xeral anual). Trátase da

adaptación e posta en marcha daquelas accións anuais que, partindo do Plan de

Convivencia, axuden á mellora do clima de ensino - aprendizaxe.

6.2.3 Actuacións do Comisión de Convivencia.

• Reunións cada trimestre e cando se considere necesario.

• Inclusión, por parte dos diferentes departamento e ciclos, nas programacións de

actividades para a educación en valores, establecemento de normas acordadas cos

alumnos e actividades de aprendizaxe cooperativa.

6.2.4 Actuacións do profesorado.

Ante os conflitos e faltas de orde que poidan aparecer, o profesorado debe actuar con

flexibilidade, moderación e criterio, tendo en conta á persoa e as diferenzas individuais do

alumnado. Debe coidar que ao aplicar a medida correctora o alumnado vexa que é xusta,

necesaria, sentida, comprendida e aceptada para que así se converta en motivación para

un cambio positivo. Algunhas das actividades a realizar son:

• Establecer un clima de traballo adecuado e tentar mantelo durante todo o curso. Unha

práctica que pode axudar é que cada profesor/a na súa materia trate de consensuar as

normas de funcionamento do grupo clase. Deberase ter en conta os seguintes

criterios para a elaboración de estas normas:

17

o Deben ser claras e concretas, para que resulte fácil determinar si se cumpren ou

non.

o Enunciadas, preferiblemente, en positivo: mellor expresar un comportamento

correcto que unha prohibición.

o Que resulten realistas e fáciles de cumprir.

o Que sexan xustas e comprensibles, que se entenda o seu sentido e a súa razón de

ser.

o Non excesivas en número.

o Non poden ir contra as normas establecidas no centro nin contra outras de rango

superior.

o Deben elaborarse nas primeiras clases de cada curso académico

o Cada norma deberá conter unha medida correctora no caso de incumprirse. Esta

debe estar relacionada coa norma que non se cumpre.

o Resulta imprescindible que todo o profesorado as cumpra.

• Tamén se deben incluír normas para o profesorado.

• Fomentar o asociacionismo entre o alumnado, como por exemplo a través do traballo en

grupos cooperativos formados por grupos heteroxéneos en xénero, nivel de rendemento

escolar, estrutura de razoamento socio – moral…

A acción titorial é a actividade docente máis especificamente indicada para traballar co

alumnado a convivencia escolar e a resolución de conflitos, sen por iso esquecer que esa

tarefa é responsabilidade de toda a comunidade educativa e que debe estar presente no

conxunto da vida escolar. O Plan de Acción Titorial (PAT) guía a acción de todos os docentes

do noso centro nas tarefas titoriais e na que se debe prestar especial interese á promoción da

convivencia e ao tratamento dos conflitos interpersoais. Neste plan recóllese a realización

dunha serie de actividades:

• Actividades de acollida e integración do alumnado. Recepción do alumnado polos seus

respectivos titores e establecemento de forma consensuada das normas de convivencia

que van regular o funcionamento de cada grupo-clase.

• Desenvolvemento de actividades para reforzar as habilidades sociais, a prevención do

maltrato e do acoso. (Programa de habilidades sociais elaborado polo Departamento de

Orientación).

• Actividades de reparto de responsabilidade no grupo. Cada grupo debe elixir un delegado e

18

un subdelegado e nomearanse encargados para diferentes tarefas como: programación de

exames, control da aula e do seu material, encargado de subir e baixar as persianas,

encargado de notificar as faltas de asistencia...

• Realización de actividades que favorezan o desenvolvemento dun autoconcepto e

autoestima axeitado.

• Actividades para o coñecemento da normativa legal, RRI, dereitos e deberes, Plan de

Convivencia…

• Fomentar as asembleas de clase, que ao tomar decisións que afecten a todo o grupo,

tanto o titor como os profesores de área poidan establecer canles de participación e de

resolución de conflitos.

• Potenciar a figura do delegado, que debe fomentar a convivencia, colaborando cos

titores nos temas que afecten á convivencia do grupo.

• Nas sesións de titoría de pre e post-avaliación incluír unha análise da convivencia no

grupo e formular propostas de mellora.

• No relativo ás familias, presentar moi claramente as posibilidades de comunicación e

participación dende o principio: axendas, día de entrevistas co titor ou titora, horario,

xuntanzas con outros membros do profesorado e equipo directivo.

• Conmemoracións. Sería desexable que ao inicio do curso se decidira que

conmemoracións se van traballar nese ano, establecendo un sistema de rotación para

cada curso escolar. Algúns dos días a conmemorar serían:

o Semana da Constitución e do Estatuto de Autonomía de Galicia.

o Día Internacional contra a Violencia cara ás Mulleres.

o Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

o Día Escolar pola Paz.

o Día Internacional da Muller Traballadora.

• Deseño e implementación dun Programa de Cultura da Paz e Interculturalidade, que se

desenvolverá a través da titoría e de xeito interdisciplinar a través do currículo dos

diferentes cursos e materias.

• Deseño e implementación dun Programa de Educación para a Saúde que axude a

adoptar hábitos promotores da saúde, en tanto que contribúen a reducir os

comportamentos de alto risco asociados con enfermidades transmitidas sexualmente,

embarazos non programados, abuso de alcol e drogas, violencia e danos á integridade

19

física, entre outros. Este programa será implementado a través da titoría e daquelas

materias con maiores contidos relacionados coa temática a abordar.

• Elaborar un Plan de Acollida para todo o profesorado novo, que entre por primeira vez

no noso centro brindándolles a mellor información posible para que se integren de

forma satisfactoria, informándoos sobre algúns aspectos de organización e

funcionamento: horarios, plano da edificación, actividades e protocolo de faltas de

asistencia.

• Coidar a acollida de cada novo profesor ou profesora ao centro, despedidas por

traslado, xubilacións...

• Traballar todos os niveles de participación para que as familias sintan que o centro é un

lugar agradable onde se teñen en conta as súas opinións e para iso é fundamental o

traballo dende a titoría.

6.2.5 Actuacións do alumnado.

• Comunicar ao Equipo de Convivencia as presuntas situacións de conflitos, maltrato,

acoso, agresións…

• Participar nas diferentes actividades que se realizan no centro para a mellora na

convivencia.

• Rexeitar condutas contrarias ás normas de convivencia, sexistas, de racismo,

xenofobia... dentro e fóra do contorno escolar.

• Colaborar co profesorado na acollida de alumnado de novo ingreso. Establecer a

figura do alumno/a titor (ver Plan de Acollida). Especial coidado na integración do

alumnado con ANEAE e dos alumnado inmigrante.

• Dinamizar a Xunta de Delegados/as con calendario de xuntanzas non só co Equipo

Directivo senón tamén co Departamento de Actividades Extraescolares e

Complementarias.

• Participar no coidado da “ecoloxía da clase”: tentar manter unha clase limpa, agradable,

ordenada, ben decorada, personalizada segundo os gustos do seu alumnado. Trátase

de promover a participación do alumnado neste aspecto para favorecer que se sintan

“orgullosos da súa aula”.

6.2.6 Actuacións das familias.

• Colaborar co profesorado en cantas cuestións se lles soliciten.

• Informar ao titor/a do seu fillo/a de situacións de alteración do comportamento, acoso ou

intimidación.

20

• Colaborar co centro nas medidas impostas aos seus fillos/as por condutas contrarias ás

normas de convivencia.

6.2.7 Coordinación con outras institucións.

• Colaborar e ter un contacto periódico con asuntos sociais. Este contacto establecerase

fundamentalmente entre o Departamento de Orientación do centro e a traballadora

social do Concello de Ponteareas. Pedirase a colaboración desta última cando sexa

preciso traballar, dende un punto de vista social, con algunha familia en concreto.

• Liñas de colaboración con sanidade, ben para colaborar en distintas campañas de

carácter xeral ou dun xeito máis especifico cos centros de orientación familiar, ou coa

Unidade de Saúde Infantil - xuvenil, no caso de alumnado que deba ser remitido a este

servizo polo departamento de orientación. Neste último caso realizarase un seguimento

conxunto dos mesmos.

• Colaboración cos servizos de xustiza, especialmente no caso de tutela de menores,

defensa dos dereitos dos menores, problemas de absentismo escolar que non sexan

resoltos nos contactos previos coas familias.

• Solicitude de colaboración cos Equipos de Orientación Específicos nos casos de

alumnos con graves problemas de toda índole.

6.3 Protocolos de actuacións.

As actuacións teñen que ver fundamentalmente co fomento da convivencia en todos os

sectores da comunidade educativa, coa adquisición de valores democráticos e coa prevención

de comportamentos que poidan alterar o discorrer normal da vida do Centro.

A nivel preventivo e en caso de incumprimento das normas de convivencia establecidas e en

relación coas alteracións do comportamento seguiremos os seguintes procedementos:

• Protocolo de actuación no caso de falta leve. Segundo o RRI:

o Establécense as normas internas de convivencia.

o Descríbense e clasifícanse as faltas leves.

o Infórmase das correccións estipuladas para ela e quen son competentes para corrixilas

• Protocolo de actuación no caso de faltas graves: remisión ao Observatorio da Convivencia.

Segundo RRI:

o Infórmase das correccións estipuladas para elas e quen son competentes para corrixilas

o Protocolo de actuación diante de condutas gravemente prexudiciais para a convivencia

no centro: expediente disciplinario.

21

o As faltas gravemente prexudiciais para a convivencia no centro poderán dar orixe á

apertura dun expediente disciplinario que será resolto polo Consello Escolar.

o O procedemento para a tramitación de expedientes disciplinarios é:

• Acordo de instrución de expediente disciplinario

• Nomeamento de instrutor.

• Instrución.

• Trámite de audiencia.

• Resolución.

• Recurso.

o O nomeamento do instrutor farase por orde alfabética entre os membros do profesorado

que non teñan relación académica directa co alumnado implicado.

• Protocolo de actuación no caso de maltrato entre iguais.

o Para os casos especiais de alumnado que protagonice posibles situacións de

acoso e intimidación entre iguais aterémonos aos protocolos establecidos na

publicación editada pola CEOU da Xunta de Galicia no ano 2007, Plan de

Convivencia do Centro, no seu anexo XIII.

o É imprescindible diferenciar claramente outro tipo de manifestacións violentas

(sen continuidade no tempo, sen inferioridade dalgunha das persoas

participantes...) dos casos de verdadeiro acoso escolar. As situacións de acoso

veñen definidas pola coincidencia simultánea de:

� Evidente intención de facer dano.

� Condutas agresivas reiteradas.

� Desequilibrio de forzas entre a persoa ou persoas acosadoras e a vítima.

o Non debemos esquecer tampouco que calquera membro da comunidade

educativa ten a obriga de poñer en coñecemento do equipo directivo do centro a

posible existencia de indicios razoables dunha situación desta índole.

o A tal efecto, colocarase unha caixa de correo para que se poidan comunicar

este tipo de situacións de xeito anónimo. A partir desta detección hai que realizar

unha recollida de información e contraste da mesma, que permita tomar a

decisión máis axeitada a cada caso.

o Unha vez detectado o acoso deberemos actuar así:

22

� A dirección do centro redactará un informe no que se reflictan os datos

significativos recollidos na investigación, que se remitirá á Inspección

Educativa.

� O centro informará da situación á Delegación Provincial da Consellería de

Educación e Ordenación Universitaria e á Fiscalía de Menores. Estas

institucións débense poñer en contacto cos Servizos Sociais do Concello, se

existen e, de non existir, con Vicepresidencia da Igualdade e do Benestar.

� Convén estar en contacto cos distintos servizos e institucións para realizar

actuacións coordinadas.

� A dirección do centro manterá informado do proceso que se está a seguir ao

Consello Escolar, que é o responsable de impoñer as oportunas correccións.

� O expediente seguirá o curso establecido no Real Decreto 732/1995, do 5 de

maio de 1995, dereitos e deberes dos alumnos e normas de convivencia

(Capítulo III). En todo caso, ao intervir a Fiscalía de Menores, o expediente

quedará en suspenso en espera da correspondente resolución xudicial.

� O centro educativo arbitrará medidas de actuación, complementarias ás

correctivas, que permitan paliar os efectos negativos da situación de acoso e

eviten que se repita. Para a organización das mesmas é fundamental ter en

conta a información recollida ao longo do proceso de investigación para poder

adaptalas a cada caso en concreto en función das súas características. Estas

actuacións levaranse a cabo coa vítima, coa persoa ou persoas agresoras e

os observadores en particular, e, dun xeito máis global, con toda a

comunidade educativa.

� Estas actuacións deben ser coñecidas polo Consello Escolar, que valorará a

súa eficacia.

o É moi importante a contextualización destas actuacións e que nelas estean

involucradas todas as persoas ou institucións que poidan contribuír

positivamente: equipo directivo, titorías, profesorado, departamento de

orientación, familias, persoal non docente, equipos de orientación específicos,

servizos sociais, Fiscalía de Menores, ONG, asociacións (veciñais, culturais...).

6.4 Temporalización e recursos humanos e materiais.

No traballo en convivencia non podemos esquecer o sentido de proceso, e polo tanto, o seu

sentido “imperfecto” que no levará a un continuo axuste das actuacións.

A convivencia debe ser traballada continuamente, polo que as actuacións relacionadas co Plan

23

de Convivencia de Centro decidiranse anualmente na PXA. Desta maneira priorizaranse os

núcleos de traballo e seleccionaranse os obxectivos.

A Comisión de Convivencia elaborará unha proposta para incluír na PXA e o Consello Escolar

dará a súa aprobación. Cada ano elaborarase unha memoria anual valorativa das actuacións

que servirá de pauta para as propostas do seguinte curso. Tamén se inclúen aspectos do Plan

de Convivencia entre os indicadores para avaliar anualmente os proxectos institucionais do

centro.