Physical Vulnerability Assessment of the Hashtgerd New ...georesearch.ir/article-1-903-fa.pdftabad, Tehran, Iran. Postal Code: 1477816493. Phone: +98 (21) 44816439 Fax: - [email protected]

ISSN: 2538-4384; Geographical Researches. 2020;35(4):293-306. DOI: 10.29252/geores.35.4.293

C I T A T I O N L I N K S

Copyright© 2020, the Authors | Publishing Rights, ASPI. This open-access article is published under the terms of the Creative Commons Attri-bution-NonCommercial 4.0 International License which permits Share (copy and redistribute the material in any medium or format) and Adapt (remix, transform, and build upon the material) under the Attribution-NonCommercial terms.

Physical Vulnerability Assessment of the Hashtgerd New Town against a Probable Earthquake

[Ahadnejad Reveshty M, et al; 2011] The assessment of urban social vulnerability ...; [Ahmadi H; 1997] The role of urban planning ...; [Alimardan S, et al; 2015] Morphotectonic markers and active faulting ...; [Aslani F; 2018] Understanding, analyzing and reducing the vulnerability ...; [Bahraini SH, Masayeli S; 1996] Land use planning in ...; [Bazi K; 2016] Reflection on the issues and problems of new cities ...; [Bhattarai K, Conway D; 2010] Urban vulnerabilities in the Kathmandu valley, Nepal ...; [Borden K, et al; 2007] Vulnerability of U.S. cities ...; [Burton CG; 2012] The development of metrics for ...; [Cutter SL, et al; 2008] Community and regional resilience: perspectives ...; [Dadbood A, Zangiabadi A; 2019] Prioritization of effective factors on vulnerable ...; [Darban Astane AR, et al; 2018] The strategies for vulnerability mitigation of residential ...; [Fallahi A, et al; 2018] Evaluation effect of muharram mourning ...; [Farhadkhah H, et al; 2018] An evaluation of assumed quality ...; [Ghanavati E, et al; 2010] Assessment site selection new towns in ...; [Hajinejad A, et al; 2016] The survey effective factors in vulnerability ...; [Heydari MJ; 2018] The vulnerability assessment of urban ...; [Isalou Sh, et al; 2017] Assessment of physical vulnerability of the ...; [Khazaei Z; 2012] Examination intsrumentality effective ao the drow ...; [Kial A, Aghili M; 2009] Analyzing and locating Mashhad fire stations ...; [Zhang ZH; 2019] A discussion on institutional improvement ...; [Ma X, Ohno R; 2018] earthquake resistant residential ...; [Merlin P; 2000] New towns and European ...; [Mobaraki O, Kashani Asl A; 2014] The role of urban planning in crisis ...; [Mohammadbeigi A, et al; 2015] Validity and reliability of the instruments ...; [Mohammadi A, et al; 2017] Evaluating the components of instutional ...; [Negaresh H; 2005] Earthquakes, cities and ...; [New Towns Development; 2017] National document for development of new ...; [Parand Municipal; 2020] Construction of the first crisis management ...; [Paykadeh Consulting Engineers; 2010] Review of the comprehensive plan ...; [Privitera R, La Rosa D; 2018] Reducing seismic vulnerability and energy ...; [Rumbach A; 2014] Do new towns increase disaster risk ...; [Shamai A, Shahsavari A; 2017] Assessment the quality of life in new towns ...; [Talebzadeh MH; 2010] Unsustainable physical development ...; [Yaran A, Mohammadi Khoshbin H; 2012] The analysis of self-Sufficiency in new cities ...; [Zebar-Dast E, Jahan-Shahlou L; 2007] A survey about Hashtgerd new ...; [Ziari K, et al; 2014] Assessment of spatial structure and ...; [Ziari K, et al; 2015] Analysis of measure quality of life ...;

Aims Occurrence of natural disasters, especially earthquakes, in urban environments has destructive effects and humans are also increasingly suffering from the harmful effects of these disasters. Therefore, proper recognizing and planning before the accident can reduce the devastating effects of these events, casualties and financial losses left by them. The aim of this study was to identify the vulnerability of the physical tissue of Hashtgerd new city against a probable earthquake. Methodology The present research is applied and descriptive-analytical study. At first, eight indicators, such as, accessibility to open spaces, building density, population density, land use, closeness to fault zone, access to vital services, accessibility to street network and passage’s width were selected by using the opinion of experts and Likert scale, and finally the critical areas of the city were revealed through quantitative content analysis of indicators and weighting each of them by AHP method in Expert Choice software program, and analyzing the vulnerability of Hashtgerd new town in GIS software.Findings Only about 18% of the city, which includes phases 1, 2, 3, and part of phase 4, were in a crisis situation. 54.91% of its area had low and very low vulnerability and 26.73% had moderate vulnerability.Conclusion The vulnerability of the new city of Hashtgerd can be reduced by increasing the density of green spaces in the city and their proper distribution, controlling population and building density in the direction of the entrance axis and their balanced distribution in the city, increasing the number of vital centers, respecting the privacy of faults, especially in phases 2, 4 and 5 and assigning these points to spaces Urban greenery, proper planning for using the wastelands and the lack of proximity to incompatible uses.

A B S T R A C TA R T I C L E I N F O

Article TypeOriginal Research

AuthorsFallahi A.1 PhD,Hassani A.*1 MSc.

Keywords Earthquake; Urban Vulnerability; Hashtgerd New town; Physical Fabric

*CorrespondenceAddress: No. 15, Ghaem Alley 3, East Kourosh Street, North Jana-tabad, Tehran, Iran. Postal Code: 1477816493.Phone: +98 (21) 44816439Fax: [email protected]

1Department Disaster and Recon-struction, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Be-heshti University, Tehran, Iran

Article HistoryReceived: June 26, 2020 Accepted: August 15, 2020 ePublished: December 12, 2020

How to cite this articleFallahi A, Hassani A. Physical Vulne-rability Assessment of the Hashtgerd New Town against a Probable Earth-quake. Geographical Researches. 2020;35(4):293-306.

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=220634

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=168169

http://www.gsjournal.ir/article_43417.html

http://dpmk.ir/article-1-180-en.html

https://www.gisoom.com/book/1254966/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82-%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%D9%87-%D8%AE%DB%8C%D8%B2-%D9%86%D9%85%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84-%D9%84%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1/

http://ensani.ir/fa/article/367652/%D8%AA%D8%A3%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%88-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%A3%DA%A9%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84-

https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2010JGIS....2...63B/abstract

https://www.researchgate.net/publication/40822673_Vulnerability_of_US_Cities_to_Environmental_Hazards

https://scholarcommons.sc.edu/etd/1275/

https://s31207.pcdn.co/wp-content/uploads/2019/09/Perspectives-from-Hazards-Disasters-and-Emergency-Management_9-25-08.pdf

http://georesearch.ir/article-1-744-en.html

https://jurbangeo.ut.ac.ir/article_69172.html

https://www.magiran.com/paper/1980695

https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=575783

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=219770

http://ensani.ir/fa/article/362539/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%85%D8%A4%D8%AB%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%D8%AA-%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-gis-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A9-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82-1-%D9%88-5-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2-

http://www.jget.ir/article_69885.html

http://ensani.ir/fa/article/368192/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A8-%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1-%D8%B2%D9%84%D8%B2%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B4-ihwp-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85-gis

https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=291791

https://civilica.com/doc/71457/

http://journal.hep.com.cn/laf/EN/10.15302/J-LAF-1-030001

https://aje-bs.e-iph.co.uk/index.php/ajE-Bs/article/view/259

https://www.semanticscholar.org/paper/The-Role-of-Urban-Planning-In-Crisis-Management-an-Mobaraki-Kashaniasl/33d55da868f2910731a099d9cf0ec6b8d317b7ae

http://journal.rums.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1899-1&slc_lang=fa&sid=1

http://urbstudies.uok.ac.ir/article_47827.html

https://jrg.ut.ac.ir/article_10036.html

http://news.mrud.ir/download?f=2017/09/26/0/57963.pdf\

http://parandnew.ir/

https://www.researchgate.net/publication/326572749_Reducing_Seismic_Vulnerability_and_Energy_Demand_of_Cities_through_Green_Infrastructure

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197397514000320

https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=565849

http://jhre.ir/article-1-56-fa.html

https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=240829

https://gdij.usb.ac.ir/article_3657.html

https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=353462

https://www.magiran.com/paper/1444684

ــعلیرضا فلاحی و آتوسا حسنی 294 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1399 پائیز ، 4، شماره 35دوره جغرافیایی نامه تحقیقات فصل

در کالبدی شهر جدید هشتگرد پذیری ارزیابی آسیب زلزله احتمالی برابر

PhDعلیرضا فلاحی

معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، گروه سوانح و بازسازی، دانشکده تهران، ایران

MSc *آتوسا حسنی معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، گروه سوانح و بازسازی، دانشکده

تهران، ایران

چکیده های شهری، اثرات مخربی را ویژه زلزله در محیطرخداد بلایای طبیعی به اهداف:

برند. بار این بلایا رنج میای از آثار زیانطور فزایندهها نیز بهانسان و به همراه داردبرنامهاین از و رخداد سانحه، میرو شناخت از پیش مناسب آثار ریزی از تواند

مانده از آنها را بکاهد. این مخرب این وقایع، تلفات جانی و خسارات مالی برجایکالبدی شهر جدید هشتگرد در برابر پذیری بافتهدف شناسایی آسیب پژوهش با

. انجام شدزلزله احتمالی تحلیلی است. نخست با -پژوهش حاضر از نوع کاربردی و توصیفی شناسی:روش

شاخص دسترسی به فضای سبز، 8کارگیری نظر خبرگان از طریق طیف لیکرت، بهتراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از مراکز

شدند و در پایان از ها و عرض معابر انتخاب امدادی، دسترسی به معابر و شریاندر AHP ها با روشدهی به هر یک از شاخصطریق تحلیل محتوای کمی و وزن

بررسی آسیب Expert Choiceافزار نرم پذیری شهر جدید هشتگرد نسبت به و شد. بحرانی شهر آشکار ، پهنهGISافزار نرمبا ها تک شاخصتک

4و بخشی از فاز 3 ،2، 1% مساحت شهر که فازهای 18تنها نزدیک به ها: یافته پذیری ت آن آسیبمساح %54/ 91. شتشود، در وضعیت بحرانی قرار دارا شامل می

ند.شتپذیری متوسط داآسیب %26/ 73کم و بسیار کم و ، مهار تراکم ها با افزایش تراکم فضاهای سبز شهر و توزیع مناسب آن گیری: نتیجه

جمعیتی و ساختمانی در راستای محور ورودی و پخشایش ترازمند آنها در شهر، و 5 و 4، 2ویژه در فازهای ها بهافزایش شمار مراکز امدادی، رعایت حریم گسل

برنامه نقاط به فضاهای سبز شهری، این ریزی مناسب برای کاربری واگذارکردن همزمین عدم و بایر کاربریهای میجواری ناسازگار میزان های از توان پذیری شهر جدید هشتگرد کاست. آسیب

پذیری شهری، هشتگرد جدید، کالبد شهر زلزله، آسیب ها:کلیدواژه

06/04/1399 تاريخ دريافت: 25/05/1399 تاريخ پذيرش:

[email protected]نويسنده مسئول: *

مقدمه

به آسیب زمینه آسیب پذیری برابر معنای مستعدبودن در در دیدن اختلال اجتماعی خطرات ناشی از سوانح در یک مکان خاص و ایجاد

و کالبدی اجتماعی، سطح سه در شهرها در مقوله این است. دهندهکه نشان Borden et al., 2007شود ساختاری بررسی می

آمدن سوانح طبیعی به جوامع، پیش اثر ها بروسعت و میزان آسیب پذیری شهر درها و مناطق جغرافیایی است. ارزیابی آسیبساختمان

شده در برابر زلزله احتمالی بینی خسارات متحملواقع یک نوع پیشکاهش AhadnejadReveshty et al., 2011 است .

پیوندد که ایمنی پذیری شهری در برابر زلزله زمانی به وقوع میآسیبریزی کالبدی مدنظر قرار ریزی مخصوصاً برنامهدر تمام سطوح برنامه

. برخی از عوامل تأثیرگذار بر روی Hajinejad et al., 2016گیرد در آسیب این سانحه برابر در مشخص شده 1شکل پذیری شهرها .است

دهه طی در ایران جمعیت روزافزون افزایش رشد و اخیر های در همین دوره، باعث رشد شتابان و شهرها به مهاجرت از روستاها

توسعهشدشهرها گسیختهلجام شرایطی چنین در است. پایدار ه نیست امکان شهرها عنوان به Kial & Aghili, 2009پذیر

شهری، های توسعهحلی برای این معضلات، در چارچوب سیاست راهپخش هدف با جدید شهرهای و تأسیس جمعیت تراکم ایش

ها از شهرهای بزرگ و اسکان جمعیت مازاد آنها، پیشنهادفعالیت . در این میان، معضلاتی برنامه عمران Merlin, 2000شده است

کند، دگردیسی فیزیکی شهرهای جدید را با مشکل روبرو می و توسعهدست موانع و تنگناها توان از اینتکتونیکی هنگام بروز زلزله را می

. Talebzadeh, 2010دانست مطالعاتی در این پژوهش در عنوان نمونهشهر جدید هشتگرد به

شهرهای تهران و کرج درمنظور جذب جمعیت کلانبه 1369سال در دامنه البرز، جنوبی روی 40های بر کرج شهر کیلومتری

,Paykade Consulting Engineersهای آبرفتی بنا شد نهشته

2010 و شرق در کرج و تهران شهرهای با آن تقریبی فاصله . Yaranکیلومتر است 75و 30، 60قزوین در غرب به ترتیب حدود

& MohammadiKhoshbin, 2012جد شهر به. هشتگرد ید عنوان یکی از شهرهای جدید استان البرز با وجود راستای گسل فعال

می آن میانی بخش از که تهران Paykade گذردشمال

Consulting Engineers, 2010 ای احتمالی نزدیک به و گسلهای جزو مناطق با خطر لرزه Alimardan et al., 2015شمال شهر

فزون بر آنچه گفته شد، شیب تند شهر، خاک شود. ابالا محسوب میوساز پراکنده و گسستگی کالبدی، محورهای مستعد لغزش، ساخت

را با خطرات از سمت دیگر، شهر دسترسی شکل نگرفته و منقطع می روبرو ,Paykade Consulting Engineersکنند جدی

2010های مناسب پیش از . مشکلات یادشده نشان از نبود بررسیپذیری زدگی در گزینش مکان آن دارند که آسیبحداث شهر و شتابا

برند.احتمالی بالا می کالبدی شهر را در برابر زلزلهپذیری فضاهای شهر هشتگرد منظور کاهش آسیب در این راستا به

کارگیری های مناسب و به جدید در برابر زلزله و لزوم اتخاذ تصمیمپذیر این شهر ضروری به نظر های آسیب ارزیابی پهنه موقع آنها، به

دلیل موقعیت پذیری در برابر زلزله، به رسد. بالابودن احتمال آسیبمیبرنامه ریزی و طراحی شهر و همچنین عدم وجود جغرافیایی، نوع

پذیری، برای کاهش این آسیب شدهمدون و از پیش تعریف برنامههای اضافی را لوگیری از اعمال هزینهراهکارهای مناسب و ج هیارا

نماید. پراهمیت میپذیری کالبدی حاضر شناسایی آسیب بر این اساس، هدف در مقاله

شهر جدید هشتگرد در برابر زلزله احتمالی است تا بتوان با پرکردن

295 در برابر زلزله احتمالی پذیری کالبدی شهر جدید هشتگرد ارزیابی آسیب ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـ

Geographical Researches Volume 35, Issue 4, Autumn 2020

های موجود، پیش از خلأ مطالعاتی در این زمینه و شناخت چالش اج عملیات رساندن پایان آسیب یرابه میزان از شهر، آن ی پذیری

بنابراین، در پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ داده است. ه

شود:میپذیری شهر جدید هشتگرد در برابر زلزله با توجه به وضعیت آسیب

پذیری کالبدی چگونه است؟ های برگزیده آسیب شاخص

نظری مبانی از مستخرج شهری بافت پذیریآسیب هایشاخص (1 شکل

های گوناگون پذیری شهری از جنبهدهند آسیبها نشان میبررسی

Dadbood آبادیدادبود و زنگیطور مثال، واکاوی شده است. به

& Zangiabadi, 2019 پذیری بافت کالبدی عوامل مؤثر بر آسیبمدل از استفاده با را گرگان مورد VIKORو AHP ،ANPشهر

قرار داده نام Heydari, 2018 حیدریاند. ارزیابی با پژوهشی های شهری از خطر زلزله )مطالعه موردی: پذیری بافت ارزیابی آسیب

پذیری بافت قدیم شهر زنجان( انجام داده است. در این بررسی آسیبهای تراکم جمعیت، قدمت بنا، نظام تفکیک شهر به کمک شاخص

قطعات، تراکم ساختمانی، مصالح ساختمانی، کیفیت بنا و تعداد ,.Isalou et alو همکاران لو عیسیاست. شده صطبقات مشخ

2017 به 1پذیری منطقه آسیب با را های کارگیری شاخصتهران گانه تراکم جمعیتی، خطرپذیری کاربری اراضی، کیفیت ابنیه، پنج

بحرینیاند. عمر ابنیه و دسترسی به مراکز امداد و نجات بررسی کردههمکاران برنامه Bahraini et al., 1996و کاربری برای ریزی

های داده، از شاخصشهرهای منجیل، رودبار و لوشان پس از زلزله رخدسترسی به فضاهای سبز، تراکم جمعیتی، کاربری زمین، وضعیت

و جنس شریان بنا عمر زمین، شیب گسل، از فاصله معابر، و ها کرده استفاده اوهنو اند. مصالح و در Ma & Ohno, 2018 ما

عنوان به سمت همسایگی مسکونی مقاوم در برابر زلزله پژوهشی باپذیری بافت پذیری در فضاهای بیرونی؛ آسیبدر چین: بررسی آسیب

های ارتفاع ساختمان، را با کمک شاخص (Tianjin)شهر تیانجین ها، وضعیت شمار مناسب ورودی محله، پهنای معابر، وضعیت سازه

مشخص زیرساخت معابر محصوریت و ابنیه عمر تأسیسات، و ها

اند. کردهپژوهش به توجه اشارهبا در های تحقیقات تعدد همچنین شده، آسیب کاهش بهزمینه آسیبپذیری شهری در پذیر ویژه کالبدی ی

شدهمی انجام راستا این در فراوانی مطالعات اما یابیم است. میبررسی نشان پژوهشها بافتدهند زمینه در یادشده های های

سکونتگاه موجود، شهرهای مناطق تاریخی، و خودانگیخته های است. در این میان تکه پازل گمشده، کالبد پذیر صورت گرفتهآسیب

اند. این تحقیق برای اولین ت که در صدد برپاییشهرهای جدیدی اساست که توانایی پذیری شهرهای جدید انجام شدهبار در مورد آسیب

ریزی شهری در برابر سوانح را بسط و گسترش بیشتر در زمینه برنامهدارد. ساخت شهرهای جدید این فرصت را به همراه دارند تا با عدم

پذیری کمتر نزدیک شوند، آسیب تکرار مشکلات شهرهای موجود، بهبودن، رسیدن برنامهبی وساز و اما تکرار اشتباهات، تعجیل در ساخت

کند. این در حالی است که کشورهای دیگر به این هدف را کند میبه خصوص کره جنوبی در صدد هوشمندسازی شهرهای جدید خود

رد با در برابر سوانح هستند. در همین راستا، این پژوهش کوشش داه راهکارهای مناسب از خسارات یها و اراپذیریکردن آسیبمشخص

عنوان راهنمایی مورد تواند به احتمالی بکاهد. نتایج این تحقیق می-ریزان و مدیران شهری و مبنایی جهت دستورالعملبرنامه استفاده

-های اجرایی در حوزه ساخت شهرهای جدید مورد توجه مراجع ذیبندی مناطق د. همچنین در پژوهش حاضر تنها به پهنهصلاح قرار گیر

اولویت بلکه است نشده اکتفا شاخصبحرانی بر بندی مؤثر های است. آسیب بوده توجه مورد نیز جدید شهرهای بنابراین پذیری

Mohammadi et al., 2017

Negaresh, 2005

، عمر ابنیه، فاصله از گسل، سازه ساختمان، مصالح ساختمان، تعداد ه معابر، جنس زمین، تراکم جمعیتیدسترسی ب طبقات، شیب زمین

Aslani, 2018 ،فاصله از گسل، عرض معابر، دسترسی به معابر، کاربری اراضی، دسترسی به فضاهای سبز، وضعیت تأسیسات و تجهیزات جنس زمین، محصوریت معابر، تراکم جمعیتی و ساختمانی، عمر ابنیه، دسترسی به مراکز امدادی، اثر توپوگرافی و لغزش

Mobaraki & Kashaniasl, 2014

ابنیه، فاصله از گسل، سازه ساختمان، مصالح ساختمان، نظارت بر ساخت و ساز ، آگاهی و همکاری افراد جامعهعمر

Zangiabadi et al., دسترسی به معابر، کاربری اراضی، محصوریت معابر، تراکم جمعیتی و ساختمانی، عمر ابنیه، کیفیت ابنیه 2013

Rumbach, 2014 ،دسترسی به فضاهای سبزدسترسی به معابر

های شهریکیفیت ابنیه، فقر، وضعیت زیرساخت



های ترین شاخصدنبال شناسایی مهمپژوهش حاضر از یک سو، بهآسیب بر شهریاثرگذار دیگر و پذیری سوی بهاز ارزیابی ، دنبال

های گیری از شاخص پذیری کالبدی بافت شهر هشتگرد با بهرهآسیب . بودبرگزیده

شناسی روش

از نوع کاربردی و روش آن، توصیفی تحلیلی است. -این پژوهش پذیری کالبدی شهر در منظور ایجاد چارچوبی برای کاهش آسیببه

تجربیات جهانی مورد مطالعه قرار برابر زلزله، ابتدا متون تخصصی و شاخص اساس این بر و آسیبگرفت کاهش اصلی پذیری های

پذیری های پراهمیت آسیب شهری استنباط شد. شناسایی شاخصنظران صورت گرفت. سپس در ارزیابی شهری از راه امتیازدهی صاحب

، از تحلیل محتوای کمی و گردپذیری کالبدی بافت شهر هشتآسیبها و تعیین دهی به شاخصبرای وزنی سلسله مراتب لیتحل ندیفرآ

شد. بحرانی شهر استفاده میزان اثرگذاری هر یک در تشخیص پهنهپذیری شهر رای بررسی آسیب 10.4.1نسخه GISافزار همچنین نرم

قرار گرفت. استفادههای منتخب مورد نسبت به شاخص دیدگاه روایی و پایایی بررسینیز از دو پژوهشنامه پرسشاعتبار دهند روشی که در پژوهش واقع روایی و پایایی نشان می شد. در

داده و گرفته قرار استفاده جمعمورد اندازه آوریهای چه تا شده درست هستند.

و ها و تجزیه آوری دادهروایی پژوهش به توانایی پژوهشگر در جمعبرمی آنها یافتهتحلیل اینکه و از گردد اندازه چه تا پژوهش های

برخوردارند برای .Burton, 2012درستی پژوهش این در تا 1بندی لیکرت از ای با درجهنامهها، پرسشآوردن شاخصدستبهبه 5 زیاد( و بسیار زیاد و متوسط، صورت بسته )بسیار کم، کم،

ه بهنامه یادشدشد. برای اطمینان از استانداردبودن، پرسش طراحیشد؛ و تأیید هگرفت وسیله تعدادی از متخصصین مورد بررسی قرار

پایایی آنچه می نامهپرسش اما نشان را قابلیت پژوهش دهد، یافتهتعمیم از پذیری پیش است. موارد همسان در پژوهش های

پرسش یک میآنکه شود، گرفته کار به آن نامه پایایی بایست یادآوری است که . Cutter et al., 2008مشخص شود شایان

پرسش اعتماد بهقابلیت قابلنامه، عینی است اندازه طور گیری Fallahi et al., 2018نامه از این دیدگاه از . برای بررسی پرسش

به منظورشد. در این روش بازآزمون استفاده -روش پایایی آزمونالات آزمون در دو نوبت به یک گروه واحد، تحت ئوسنجش پایایی، س

شوند هم مقایسه می شود و نمرات حاصل باشرایط همانند داده میMohammadbeigi et al., 2015.

منطقه مورد مطالعه عنوان یک بر پایه آخرین تقسیمات کشوری، شهر جدید هشتگرد به

. شودنقطه شهری از شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز محسوب میکوه البرز و در غرب استان تهران های جنوبی رشتهاین شهر در دامنه

در اسناد سرشماری است. شده و در میانه مسیر کرج به قزوین واقعسال دارای گزارش 1385در محدوده این که خانوار 4357شده است 15736شامل بوده ساکن جمعیت Paykadeنفر

Consulting Engineers, 2010دهند تا امروز . آمارها نشان مییافته اسکان شهر در انتظار مورد جمعیت از نیمی از اند کمتر

Zebar-Dast & Jahan-Shahlou, 2007 . شده و با حرکت از شمال شیب شهر، با افزایش ارتفاع سطوح زیادتر

گسل . (2یابد )شکل شدن ارتفاع، کاهش میبه جنوب همراه با کمهای پویا در این منطقه ترین گسلراندگی شمال تهران که از مهم

کند و این منطقه را در پهنههای میانی شهر گذر میاست از بخشبرابر بالا و زمین قرار می % 30خطر Paykadeدهد شتاب ثقل

Consulting Engineers, 2010گسله وجود همچنین ای . Alimardanافزاید احتمالی نزدیک به شمال شهر بر این خطر می

et al., 2015 .

Alimardan et al., 2015 ها و شیب آنشهر جدید هشتگرد، موقعیت گسله طرح شماتیک سه بعدی از گستره (2شکل

شود شهر در با بررسی وضع موجود شهر جدید هشتگرد مشخص می

ازهم پراکنده، بافتی حاضر این حال دارد. غیرمنسجم و گسیخته بهازهم بهگسیختگی ساختدلیل پراکنده، وجودآمدن وسازهای

حدمجموعه با ناپیوسته سکونتی و های سبز فضاهای فاصل بودن بستر طبیعی فضاهای باز شهری، وضعیت توپوگرافی و پرعارضه

است شدهاین عدم انسجام کالبدی شهر هشتگرد موجب. آن است گسیخته باشد. تا سازمان فضایی موجود نیز نامنسجم و ازهم

تقاضای با تطابق عدم همچون مشکلاتی دارای نیز شهر معابر بین مناسب پیوند وجود عدم و شبکه در گسستگی ترافیک،

های شریانی در نظام ارتباطات کارایی شبکه های احداثی، عدمشبکه



ی با توپوگرافی منطقه و شیب های احداث فعلی، عدم انطباق شبکه مراتب شده از دید سلسله زیاد برخی معابر، عدم تناسب شبکه احداث

هستند امنیت و خوانایی عدم Paykade Consultingو

Engineers, 2010. ( 3)شکل .

هشتگرد جدید شهر در گسسته شهری بافت و کالبدی انفصال (3 شکل

ها یافته پذیری ارزیابی آسیب پژوهش در زمینه با توجه به گستردگی پیشینه

شاخص وجود و شهری چارچوببافت و گوناگون، ها نظری های شاخصمی ابنیه، توان قدمت ساختمانی، و جمعیتی تراکم های

اراضی، دسترسی به مراکز امداد کیفیت مصالح، خطرپذیری کاربری شریان وضعیت سبز، فضاهای به دسترسی نجات، معابر، و و ها

ها ها و وضعیت زیرساختفاصله از گسل، شیب زمین، وضعیت سازهترین شده از مهمدلیل تکرر آنها در مطالعات انجام و تأسیسات را به

پذیری شهری دانست.های آسیبو کارآمدترین شاخصهای فوق، با توجه های مهم از میان شاخصزینش شاخصبرای گ

بندی اهمیت به نیازهای پژوهش و با تمرکز بر رویکرد کالبدی، از رتبهنمره طریق بین از لیکرت طیف از 10توسط 5تا 1دهی نفر

رشتهصاحب سانحه، نظران از پس بازسازی جمله از مرتبط های برنامه و شهری منطقهطراحی دریزی بهشتی ای شهید دانشگاه ر

شاخص با بیشترین امتیاز مشخص 8کمک گرفته شد، در نهایت (. 1)جدول شدند

نظراندهی صاحبپذیری شهری منتخب به وسیله نمرههای آسیببندی شاخصرتبه ( 1جدول

دهی های وزن انگاره شاخص میانگین رتبه ها شاخص Darban Astane et al., 2018پذیری کمتر هرچه فاصله از گسل بیشتر آسیب 4/ 6 فاصله از گسل

Hajinejad et al., 2016پذیری کمتر هرچه دسترسی به فضاهای سبز بیشتر آسیب 4/ 6 سبز دسترسی به فضاهای

Mobaraki & Kashani Asl , 2014پذیری کمترمعابر بیشتر آسیبهرچه دسترسی به 4/ 5 دسترسی به معابر

Ahmadi, 1997 پذیری کمترهرچه عرض معابر بیشتر آسیب 4/ 2 عرض معابر Ahmadi, 1997 پذیری بیشترهرچه تراکم جمعیتی بیشتر آسیب 4/ 1 تراکم جمعیتی

Hajinejad et al., 2016پذیری بیشتر هرچه تراکم ساختمانی بیشتر آسیب 4/ 2 تراکم ساختمانی

Darban Astane et al., 2018 پذیری بیشترهای خطرزا بیشتر آسیبهرچه تراکم کاربری 4/ 2 کاربری زمین

Aslani, 2018 پذیری کمترهرچه دسترسی به مراکز امدادی بیشتر آسیب 4/ 1 دسترسی به مراکز امدادی

Expert Choice فزارا در نرم AHPپذیری شهری با روش های ارزیابی آسیبدهی شاخصنمودار وزن (1نمودار

شدن وزن هر شاخص و میزان تأثیر آن در در ادامه، برای مشخص

دویی آنها با استفاده از روش تهیه نقشه بحرانی شهر، به مقایسه دوبهAHP افزار در نرمExpert Choice پرداخته شد. مبنای این مقایسه

شده نظران و تکرر شاخص مورد نظر در مطالعات انجامصاحب نمره (. 1)نمودار بود

لایه تهیه آسیب برای هرهای شهر، کالبدی از پذیری کدام

(0.050دسترسی به مراکز امدادی )

(0.060کاربری زمین )

(0.074تراکم ساختمانی )

(0.078تراکم جمعیتی )

(0.060عرض معابر )

(0.083فاصله از گسل )

(0.056ها )فاصله از شریان

(0.1فاصله از فضاهای سبز )



سبز، شاخص فضاهای به دسترسی گسل، از )فاصله برگزیده های معابر(، در زمین و کاربری درجه 5تراکم جمعیتی و ساختمانی،

بندی پذیری )بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد( طبقهآسیب شدند.

های شهر جدید هشتگرد افزون بر پارکدسترسی به فضاهای سبز: ها و مزارع زیادی است. همچنین وجود ی باغای دارامحلی و حاشیه

افزاید روستای فشند در شمال شهر به فضاهای باز مورد نیاز آن میPaykade Consulting Engineers, 2010. علاوه بر این با

ساخت به زمینتوجه شهر، در پراکنده بسیاری، وساز خالی های تبدیل ایقابلیت اما دارند. را سبز فضای به به شدن مجهز فضا ن

رفع نیازهای اولیه در زمان بعد از زلزله اعم از به منظورتمهیداتی رسانی و غیره نیستند.مخازن آب، سوخت

آسیب به رسیدن به برای دسترسی شاخص براساس شهر پذیری پذیری بافت تا انعطاف شد فضاهای سبز، از این فضاها تراکم گرفته

آنجا که از باز شهری اهمیت شهر مشخص شود. فضاهای سبز و پذیری آن در برابر زلزله دارند، تراکم کافی بسیاری در کاهش آسیب

ها، نتایج مثبتی را پس از وقوع زلزله به همراه خواهند این کاربریشود ، مشخص می4آمده در شکل دستبه با توجه به نقشه داشت.

م کافی فضای %( از مساحت شهر، از تراک47/73که درصد بالایی )سبز برخوردار نیستند. در حال حاضر مساحت فضای سبز موجود در

هشتگرد جدید مربع 88223شهر Paykade استکیلومتر

Consulting Engineers, 2010 شد گفته آنچه طبق و نفر در این شهر سکونت دارند. با توجه 15736جمعیتی معادل با

,Zhangضای باز بعد از سوانح مربع ف متر2به نیاز هر فرد به حدود

2019 در فضایی به زلزله، از پس هشتگرد جدید شهر ساکنان ،مشخص متر 31472حدود بنابراین داشت. خواهند نیاز مربع

اما ،شود مساحت فضاهای سبز شهر، مناسب جمعیت آن استمی این فضاها پخشایش مناسبی ندارند.

GIS افزارنرم در هشتگرد جدید شهر در سبز فضای به دسترسی نقشه (4 شکل

ساختمانی: و هشتگرد جمعیتتراکم جمعیتی جدید شهر پذیری

ساختمان از بسیاری دارد. آهسته از روندی خالی هنوز شهر های اند دلیل امکانات کم، آنها را ترک کردهسکنه هستند یا شهروندان به

Yaran & MohammadiKhoshbin, 2012 حال . اما با ایندر راستای محور ورودی اصلی شهر که دارای امکانات بیشتری نسبت

نقاط سایر نقشهاستبه هستند. ساکن بیشتری جمعیت های ، این مطلب را 6و تراکم ساختمانی شکل 5تراکم جمعیتی شکل

می نقشهتأیید این تهیه برای و کنند. شهر جمعیت از ها

شد.ساختمان گرفته تراکم آن توجه های های نقشهبه با شهر جدید هشتگرد از نظر تراکم جمعیتی شد آمده مشخص دستبه

و ساختمانی در وضعیت مناسبی قرار دارد و مناطقی که احتمال % شهر را تشکیل 1ر از پذیری آنها زیاد و بسیار زیاد است کمتآسیب

دهند. ولی باید توجه داشت شهر رو به توسعه است. میزمین: اکثر کاربری کاربری با شهری تأسیسات و صنعتی های

، Bahraini et al., 1996های موجود در شهر ناسازگارند کاربری پذیری شهر نسبت به شاخص به همین دلیل برای تهیه نقشه آسیب



این میزان تجمع تا تراکم گرفته شده است آنها از زمین، کاربری (.7شکل )ها در هر بخش سنجیده شود کاربری

به نقشه به توجه مشخص دستبا کاربری شدآمده های بیشترین )مسکن مهر( شهر جدید هشتگرد تجمع دارند. 4ناسازگار در فاز

GISافزار در نرمتراکم جمعیتی شهر جدید هشتگرد نقشه (5شکل

GISافزار در نرمتراکم ساختمانی شهر جدید هشتگرد نقشه (6شکل

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـعلیرضا فلاحی و آتوسا حسنی 300 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ


GISافزار در نرم های خطرزا در شهر هشتگرد جدیدنقشه تراکم کاربری (7شکل

هر چه فاصله از مراکز امدادی کمتر باشد فاصله از مراکز امدادی:

پذیری کمتر است و هر چه این فاصله بیشتر شود، احتمال آسیببالا میآسیب برای ساخت این نقشه فاصله تمام رود. پس پذیری

با توجه به نتایج .(8 )شکل شدنقاط شهر از مراکز امدادی محاسبه

پذیری شهر نسبت به شاخص توان دید که آسیبآمده می دستبهاما ،فاصله از مراکز امدادی در وضعیت متوسط تا خوب قرار دارد

درخور توجه نبود بیمارستان و نهادهای مدیریت بحران در این شهر است.

GIS افزارنرم در جدید هشتگرد شهر امدادی مراکز از فاصله نقشه (8 شکل



اما در حال حاضر شهر ،لازم به ذکر است ساخت بیمارستان آغاز شده رو است. هبا فقدان این کاربری مهم روب

شریان و معابر شریانها: وضعیت از فاصله و معابر بر عرض ها ها بیشتر گذارند. هر چه فاصله از شریانپذیری شهر تأثیر میآسیب

آسیب احتمال امکانباشد، زیرا است، بیشتر از پذیری گریز رسی به مناطق امن، همچنین تخلیه های خطرناک و دستموقعیت

کشته و روبمجروحان مشکل با میهشدگان برای رو شود. آسیبدستبه این فاصلهآوردن معابر پذیری، از شهر نقاط تمام

را . (9)شکل شدبررسی آنها ظرفیت معابر، و برایعرض تردد می نشان باشد، امدادرسانی بیشتر معابر عرض هرچه دهد،

میآسیب کمتر آنها به پذیری برای این دستشود. آوردن . (10)شکل شد پذیری، عرض معابر شهر بررسیآسیب

GISافزار هشتگرد در نرم دیو معابر شهر جد ها انینقشه فاصله از شر (9شکل

GISافزار هشتگرد در نرم د ینقشه عرض معابر شهر جد (10شکل



شهر جدید هشتگرد از نظر عرض معابر در دادندها نشان این بررسی(، در حالی که 7و 5ویژه فازهای ه نامناسبی قرار دارد )بوضعیت

ها و معابر آن مناسب است.گستردگی شریانیکی از آنها ؛شهر جدید هشتگرد دارای دو گسل استفاصله از گسل:

از مرکز شهر که دارای بیشترین تراکم جمعیتی است و دیگری از فاز مجاورت )در شهر شرق تراکم 2شمال بیشترین دارای که )

نقشه برای تهیه . ( 11و 6، 5 هایگذرد )شکلساختمانی است می

ها محاسبهتمام نقاط شهر نسبت به گسل پذیری، فاصلهاین آسیب . (11)شکل شد

شهر جدید هشتگرد از نظر شاخص فاصله از دادندها نشان بررسیگسل در وضعیت بحرانی قرار دارد، بیش از نیمی از مساحت شهر

ها هستند و در این مناطق، ( در مجاورت گسل5و 4، 2، 1)فازهای در نتیجه حریم گسل ،سازی صورت گرفته استبیشترین ساختمان

است. رعایت نشده

GISافزار هشتگرد در نرم دینقشه فاصله از گسل در شهر جد( 11شکل

GISافزار در نرمهشتگرد دیشهر جد یبحران پهنه ( نقشه12شکل



پذیری شهر نسبت های آسیب انداختن لایههم با روی پهنه بحرانی: های دسترسی به فضاهای سبز، تراکم جمعیتی، تراکم به شاخص

ها و معابر، فاصله از ساختمانی، کاربری زمین، دسترسی به شریان، 74/0، 76/0، 1/0گسل و عرض معابر به ترتیب با ضریب اهمیت

. (12 )شکل آمد دستبحرانی به پهنه نقشه 60/0و 0/ 83، 56/0، 60/0جدول آسیب2طبق وضعیت 4/81پذیری ، در شهر مساحت %

دارد، ضعف قرار بسیار خوب تا تهدیدهای متوسط و موجود های برنامهپیش با نیز قابل حل هستند. رو امکان تا حد ریزی مناسب

عنوان فرصتی برای اصلاح مشکلات و توان بهجدیدبودن شهر را میپذیری در برابر زلزله رای کاهش هرچه بیشتر آسیبریزی بهتر ببرنامه

شهر در وضعیت 4و بخشی از فاز 3، 2، 1در نظر گرفت؛ اما فازهای بحرانی قرار دارند و در هنگام وقوع زلزله احتمالی متحمل خسارات

جانی و مالی فراوانی خواهند شد.

1398پهنه بحرانی شهر جدید هشتگرد، سال ( 2جدول

ردیف وضعیت

پذیری آسیب مساحت

* (کیلومتر مربع) درصد مساحت

25/ 42 10/ 892875 بسیار کم 1 29/ 49 12/ 63773 کم 2 26/ 73 11/ 454354 متوسط 3 12/ 11 5/ 19245 زیاد 4 6/ 21 2/ 664255 خیلی زیاد 5

بع کیلومتر مر 844436/42 =مساحت کل*

بحث

جمله شیب زیاد، بافت علاوه بر مشکلات موجود در کالبد شهر از بررسی نگرفته، شکل معابر و میمنفصل نشان وجود ها با دهند

است، مساحت کافی فضای سبز شهری، پخشایش آن نامناسب بوده. این موضوع استیت وبه وضوح قابل ر 5و 7له در فازهای ئاین مس

یافتن محلسبب می زلزله، مانند هایی شود هنگام وقوع سوانحی وبرو ه مردم و تعبیه اسکان موقت برای آنها با مشکل ربرای تخلی

شود. وضعیت نامناسب فضای سبز شهری، در شهرهای جدید دیگر هم

طور مثال افزایش نیاز مردم شهر جدید اندیشه قابل توجه است. بهها و فضای سبز به فضای سبز شهری و فضای سبز اطراف شهر، پارک

داده است. این فشار خود باعث اطراف را تحت فشار جمعیتی قرار می سبز فضای فرسودگی و ,.Ghanavati et al شودتخریب

2010 .نتیجه می فضای سبز شهر در موجود سرانه برد پی توان ,.Farhadkhah et alجدید اندیشه مناسب جمعیت آن نیست

2016. ها در راستای محور ورودی شهر دارای همچنین جمعیت و ساختمان

آسیب بالارفتن موجب موضوع این و هستند بالایی پذیری تراکم شده است. 2و 1فازهای

مشکل جذب جمعیت بیش از ظرفیت شهر، در شهر جدید اندیشه بودن زمین در این شهر به نسبت شهرهای نیز قابل توجه است. ارزان

برای تهیه زمین و مسکن به اطراف باعث شده تا جمعیت زیادی

له با اینکه در راستای اهداف کلی ئاین شهر هجوم بیاورند. این مسنفر در سال 75596اما سکونت ،طرح جامع شهر جدید اندیشه است

پیش 1385 از بیش کمی آن، به بینیدر نظر عملهای به آمده . Ghanavati et al., 2010د رسمی

ساخت با همچنین در وساز بدون جدید، شهرهای در بالا سرعت نگرانینظرگرفتن خطرزا بر بالا تراکم ساختمانی میبودن افزاید. ها

کند: وساز در چند شهر جدید را بیان میساخت 3جدول

مسکونی واحدهای وسازساخت زمینه در شدهانجام هایفعالیت (3 جدول [Khazaie, 2012] سازندگان تفکیک به جدید شهرهای

های فعالیت شده انجام

پرند پردیس اندیشه هشتگرد

تعاونی 3117 6948 4191 17058 در دست اجرا

869 9788 13381 8150 شده تکمیل سازی انبوه

16416 11669 1010 18139 در دست اجرا 8054 615 2840 2582 شده تکمیل انفرادی

140 184 930 794 در دست اجرا 600 95 1704 640 شده تکمیل

29196 29299 24056 47363 جمع کل

(، عدم وجود 4ویژه در فاز های ناسازگار )بهعلاوه حضور کاربری به

برای امدادی مراکز افزایش به نیاز و شهر در بیمارستان -رسانی به آسیببخشیدن به عملیات امداد و نجات و خدماتسرعت

از مشکلات این شهر است:(، 5و 2ویژه در فاز دیدگان )بههای ناسازگار در شهر جدید عدم توجه به مکانیابی مناسب کاربری

است. هایی را برای ساکنین این شهر ایجاد کردهاندیشه نیز نگرانی های فشار نزدیکی اراضی شهر با نیروگاه برق منتظم قائم، عبور کابل

رعایت عدم و شهر اراضی از دکلقوی این از مناسب ها حریم می400) بگذارد متر( ساکنین روی زیادی منفی تأثیرات تواند

Ghanavati et al., 2010 . می نشان اصلی مطالعات دلایل از امدادی مراکز کمبود دهد

می شمار به جدید شهرهای ساکنین به رود.نارضایتی ادامه در . (4)جدول وضعیت مراکز امدادی چند شهر جدید اشاره خواهد شد

برنامه و پرجمعیت مناطق از گسل دو مکانعبور و ریزی، یابی عرض و ها، وجود معابر کمتوجه به موقعیت گسلوساز بدونساختویژه در فازهای بودن ظرفیت آنها جهت تردد و امدادرسانی )بهپایین

افزاید.( بر مشکلات یادشده می7و 5، 3رغم وجود سیاستی با عنوان توجه به ایمنی محیط و مدیریت علی

برابر سوانح طبیعی و مصنوع که شامل توجه ویژه به یبحران در یابی در مکان یهای محتمل طبیعی و مصنوعخطرپذیری و بحران

شهرک و جدید شهرهای نوی است نسل New Townsها

Development, 2017مکان با مشکلات ، یابی شهرهای جدید ست.ا اساسی روبرو



وضعیت مراکز امدادی برخی از شهرهای جدید (4جدول

مشکلات مراکز امدادی شهر ردیف

پرند 1 ,Parand Municipalبوده است 1383که شروع ساخت شهر سال در حالی 1399مرداد 9شروع ساخت اولین سوله مدیریت بحران در تاریخ

2020.

رامشار 2در حالی که شهر در سال ،سکنه بوده 4000تنها دارای یک مرکز اورژانس و یک مرکز بهداشتی درمانی برای 1385شهر جدید رامشار در سال

. Bazi, 2016است توسط شرکت عمران شهر شروع به ساختن شده 1370

اندیشه 3. یجه در وضعیت نامناسبی قرار داردباشد. در نت 1- 1.5باید است در حالی که سرانه استاندارد 52/0شهر سرانه مراکز بهداشتی و درمانی این

.Farhadkhah et al., 2016روست. هبهداشتی درمانی همچون عدم وجود بیمارستان در شهر روباین شهر با کمبود امکانات

بینالود 4دسترسی به مراکز امدادی و مراکز بهداشت و درمان در شهر جدید بینالود بسیار ضعیف بوده و ساکنان این شهر نارضایتی فراوانی در این

.Ziari & Ahmadi, 2015زمینه دارند

پردیس 5

طور محدودی پزشک عمومی و دندانپزشک بهدر حال حاضر یک درمانگاه در فاز دو و یک ساختمان اورژانس در شهر فعالیت دارد. تعداد ,.Ziari et alشود رژانس در سطح شهر پردیس احساس میخدمات امداد و اومطب دارند. کمبود پزشک متخصص و خصوصی در فاز یک

2014.

پذیری بافت شهر جدید هشتگرد آسیبراهکار مناسب برای کاهش ارائه (2جدول

راهکار شاخص ردیف

1 دسترسی به فضاهای سبز

که مختص 7و 4، 3ویژه حاشیه شمال غربی شهر و فازهای های مسکونی )بهها و فضاهای سبز شهر به زمینجلوگیری از تبدیل باغ شود. فضای سبز مورد نیاز پس از زلزله توصیه می سازی است( به دلیل کاهش سرانهمسکن مهر و انبوه

ها و فضاهای سبز سرتاسر د از زلزله مانند مخازن آب و انبار در تمامی پارکمجهز کردن فضاهای سبز شهری به تمهیدات مورد نیاز بع دیدگان پس از زلزله باشند.آماده پاسخگویی به آسیب شود تا این فضاها توصیه میشهر

شود. به دلیل ایجاد پخشایش مناسب فضای سبز در شهر توصیه می 7و 5، 4، 1ایجاد فضاهای سبز در فازهای

کنند برای ایجاد حریم گسل و کاهش ساخت و ساز توصیه عبور می 5و 4، 2، 1احداث فضای سبز در اطراف گسل های شهر که از فاز شود. می

2 تراکم جمعیتی و

ساختمانی

که مختص مسکن مهر در شهر هستند برای کاهش تمرکز جمعیت در 7و 4، 3به ویژه فازهای سازی در شهرجلوگیری از بلندمرتبه شود. ها توصیه میاین قسمت

شود. وساز به شکل پراکنده توصیه میایجاد پیوستگی در کل شهر و اصلاح منظر نامناسب ایجادشده به دلیل ساخت

ویژه در مناطق شمالی شهر که شیب بیشتری دارند( برای ها و بالابردن تراکم جمعیت در شیب زیاد )بهکردن ساخت ساختمانممنوع شود. میکاهش خطر تخریب آنها به هنگام زلزله توصیه

و هدایت آن به (3و 2، 1ریزی پراکندگی نسبی جمعیت در سطح شهر با جلوگیری افزایش جمعیت در مرکز شهر )فازهای برنامه شود. ( با ایجاد پخشایش مناسب امکانات در سراسر شهر توصیه می5و 7تر )مانند فازهای کم جمعیت

شود. جلوگیری از مهاجرت بیش از حد برای کنترل جمعیت با توجه به ارزانی قیمت زمین و مسکن در شهرهای جدید توصیه می

کاربری زمین 3

های ناسازگار در آینده برای نمونه عدم همجواری مدرسه با منبع آب، صنایع شیمیایی و مراکز صنعتی با کاربریجلوگیری از ساخت شود. ه میشود توصیدیده می های ناسازگار در آنویژه فاز چهار که تجمع کاربریه مناطق مسکونی در بافت شهری ب

های امدادی عنوان خود کاربری و بعد از آن جهت امداد و اسکان( با توجه به نبود کاربریهای چند عملکردی )قبل زلزله با ایجاد کاربری شود.مناسب و کافی در سطح شهر توصیه می

مراکز امدادی 4

شود. ساخت بیمارستان و مراکز مدیریت بحران در تمام شهر به دلیل فقدان این مراکز امدادی در شهر توصیه میابعاد ساختمان این مراکز برای افزایش ظرفیت آن هنگام بحران به دلیل رو به رشدبودن جمعیت شهر و بالارفتن توان قابلیت افزایش

شود. پاسخگویی این مراکز در شرایط بحران توصیه می

معابر 5

برای سهولت در امداد و نجات توصیه 7و 5بودن برخی از معابر به ویژه در فازهای عرضطراحی مجدد معابر ساخته نشده به دلیل کم شود. می

شده و طراحی مجدد که بافت آن تقریبا تکمیل 3در نظر گرفتن مسیرهای انحرافی جایگزین برای مسیرهای نامناسب به ویژه در فاز . یستپذیر نامکان

وجود گسل 6که گسل از آنها عبور کرده است توصیه 5و 4، 2، 1ها و تبدیل این نواحی به فضای سبز در فازهای وساز اطراف گسلدوری از ساخت

شود. می

زمینبه مطالعات مثال این طور بیانگر اندیشه جدید شهر شناسی است و کهریزک احداث شده -است که شهر در نزدیکی گسل ورامین

,.Ghanavati et alاحتمال وقوع زلزله در این مکان وجود دارد

2010. شریان و و معابر پرند مانند دیگر جدید شهرهای در ها



بررسی نیستند. برخوردار مناسبی وضعیت از نیز نشان اندیشه ها از سازمان دهد پایینمی ترین حد رضایت ساکنان شهر جدید پرند

به ونقل )مسیرهای حملدسترسی و حمل ونقل اصلی و دسترسی این های بالقوهرغم مزیتله علیاهای مهم( است. این مسکاربری

آورد. وجود میه شهر برای شهروندان خود، معضلاتی را برای آنها بدسترسی بهبود راستا این کیفیت در افزایش و شهر سطح در ها

د نرساسبی در این زمینه به نظر میدسترسی فرامحلی راهکارهای منShamai & Shahsavari, 2017 این نارضایتی در شهر جدید .

.در نهایت Farhadkhah et al., 2016شود اندیشه نیز دیده می% از 91/54پذیری مشخص شد های آسیب انداختن لایه با روی هم

آسیب شهر مناطق مساحت این دارند. کم بسیار و کم پذیری فاز بخش از زیادی شامل 7، 5، 4های را باغشهر شوند. میو

% 32/18پذیری متوسط و % مساحت شهر آسیب 73/26همچنین 4و قسمت کمی از فاز 3، 2، 1پذیری بالا دارند. فازهای آن آسیب

گیرند.پذیر جای میآسیبدر طیف مناطق و همکاران منطبق لوعیسی های مقالهنتایج پژوهش حاضر با یافته

تهران به 1 منطقهاست. چنانچه براساس نتایج پژوهش آنها شمال گسلی تأثیر حضور بالا، تراکم جمعیتی کم، عرض با معابر دلیل

تهران، حضور مانند پمپ کاربری شناور و گسل شمال های خطرزا ها به مراکز بنزین در بافت مسکونی و دسترسی محدود برخی قسمت

پذیر منطقه در برابر زلزله ات یکی از نقاط ناامن و آسیبامداد و نجهای نتایج پژوهش حاضر با یافته .Isalou et al., 2017است

پذیری بافت و همکاران در خصوص ارزیابی آسیب بهاتاراییپژوهش سازی متراکم، های آنها ساختمانشهری همسو است. براساس یافته

از بسیاری به دسترسی امدادی خانهعدم نقلیه وسایل توسط ها ساختمان نامناسب توزیع و معابر( کم شبکه )عرض به نسبت ها

آسیبحمل اصلی عوامل از شهری هستند ونقل نپال پذیری Bhattarai & Conway, 2010 افزون بر این، نتایج پژوهش .

یافته با پژوهش حاضر آنها لاروسا و پریویترا های دارد. مطابقت ای و ناکارآمدی بافت شهر کاتانیا در کشور ایتالیا پذیری لرزهآسیب

و آن را با پیشنهاد گسترش فضاهای سبز در سطح محله منحل کرده Priviteraاند تر تبدیل کردهرا به محلی قابل سکونت، سالم و امن

& La Rosa, 2018 . ، شده و مشکلات موجود در شهر نگارندگان بر مبنای پژوهش انجاماحتمالی، پذیری آن در برابر زلزلهراهکارهایی را جهت کاهش آسیب

است: اشاره شده 5ها در جدول ناند که به برخی از آگردآوری کرده

گیری نتیجه زلزله انجام م ش یشهر پ کیکه ییهاتلاش زانیم دهد،یاز وقوع

نیسانحه است؛ بنابرا نیآن شهر بعد از وقوع ا تیوضع کنندهنییتعجامعه در برابر سوانح یبه آمادگ یخسارات و تلفات بستگ زانیم

تع عوامل از سوانح یر یپذبیآس کنندهنییدارد. برابر در شهرها وضع توانیم ساختمان تیبه تراکم جمع یمعابر، وجود ،یتیو

م گسل و شهر یفضاها زان یها گز یسبز کرد. و نشیاشاره

حسب آن بر رایدارد، ز ییبالا اریبس تیعوامل اهم نیا یبندتیاولوداشت. با کمک یتر در هنگام بروز سوانح، عملکرد مناسب توانیم

و 3 ، 2 ،1 یمذکور مشخص شده است فازها یهاگرفتن از شاخصهشتگرد قرار دیشهر جد یمحور ورود یکه در راستا 4از یقسمت

دل به جمع لیدارند توز تیتمرکز گسل، دو عبور ساختمان، عیو ناسازگار و خطرزا، عرض کم یها ی سبز، حضور کاربر ینامناسب فضا

، 5 یرا دارند. در مقابل فازها یر یپذب یآس نیشتریاز معابر ب یبرخباغ 7 جمع شهر و تراکم ساختمان ی تیبا حضور یو عدم کمتر،

متعدد، معابر گسترده و یسازگار، وجود مراکز امدادنا یهای کاربر با درجه یر یپذبیآس ی( دارا5فاز یها ) به استثنااز گسل یدور

کم هستند.

قدردانی: و و از تشکر شهیدهمراهی دانشگاه اساتید همکاری مطالعه کمال سپاس و تشکر را داریم. این مصاحبهدر بهشتی

از سوی نویسدگان گزارش نشده است. موردی تأییدیه اخلاقی: از سوی نویسدگان گزارش نشده است.موردی تعارض منافع:

نویسندگان: اول(، سهم )نویسنده فلاحی تحلیلگر علیرضا (؛ آتوسا حسنی )نویسنده دوم(، نگارنده %50) آماری/پژوهشگر اصلی

.(%50)شناس روش/بحثارشد نامهپایاناین مقاله برگرفته از منابع مالی: آتوسا کارشناسی

ریزی کاهش برنامه«بازسازی پس از سانحه با عنوان در رشته حسنیزلزلهآسیب برابر در دانشگاه شهید »پذیری شهر جدید هشتگرد در

راهنمایی ،بهشتی با شدهدکتر که انجام فلاحی است. علیرضا نویسنده دوم بوده های پژوهش منتج به این مقاله بر عهده هزینه است.

منابع

Ahadnejad Reveshty M, Zolfi A, Norozi M, Jalili K (2011). The assessment of urban social vulnerability to earthquakes case study: Khoramdareh city. Geographical

Journal of Chashmandaz-e-Zagros. 3(7):81-98. Persian Ahmadi H (1997). The role of urban planning in reducing the vulnerability of the city. Housing and Rural

Environment Journal. (229):61-70. Persian Alimardan S, Solaymani Azad Sh, Ghorashi M, Ghorashi MR, Oveisi B, Hatami A (2015). Morphotectonic markers and active faulting research in Hashtgerd New town, west

of Karaj. Geoscience Journal. 24:227-234. Persian Aslani F (2018). Understanding, analyzing and reducing the vulnerability to earthquakes (case study of east Golestan neighborhood unit: Tehran district 22). Disaster Prevention and Management Knowledge (DPMIK).

8(3):241-254, Persian Bahraini SH, Masayeli S (1996). Land use planning in earthquake zones (Mangil, Roudbar & Lowshan). 1th ed. Saeedi A, editor. Tehran: Disaster Research Institute Publications. Persian Bazi K (2016). Reflection on the issues and problems of new cities with emphasis on the new city of Ramshar

(Zabul). Green Architecture Journal. (3):19-30. Persian Bhattarai K, Conway D (2010). Urban vulnerabilities in



the Kathmandu valley, Nepal: Visualization of human/hazard interactions. Journal of Geographic Information System. 2(2):63-84. Borden K, Schmidtlein M, Emrich C, Piegorsch W, Cutter S (2007). Vulnerability of U.S. cities to environmental hazards. Journal of Homeland Security and Emergency Management. 4(2):1-21. Burton CG (2012). The development of metrics for community resilience to natural disasters [dissertation]. Columbia: University of South Carolina. Cutter SL, Barnes L, Berry M, Burton Ch, Evans E, Tate E, et al (2008). Community and regional resilience: perspectives from hazards, disasters and emergency management. Columbia: University of South Carolina Publictions. Dadbood A, Zangiabadi A (2019). Prioritization of effective factors on vulnerable areas of physical texture of Gorgan city, Iran. Geographical Researches. 34(3):369-

376. Persian Darban Astane AR, Sheykhzadeh M, Bazgeer S (2018). The strategies for vulnerability mitigation of residential context against the earthquake a case Study for 6th region of Tehran city. Geographical Urban Planning Research

Journal. 6(2):265-288. Persian Fallahi A, Montazeriun M, Aslani F (2018). Evaluation effect of muharram mourning ceremony on social resilience against disasters. Scientific journal of rescue

and relief. 10(2):74-89. Persian Farhadkhah H, Hataminejad H, Arvin M, Moradpoor N (2018). An evaluation of assumed quality of life in the new city of Andisheh. Quaterly of Environmental Based

Territorial Planning. 10(39):105-130. Persian Ghanavati E, Barzegar S, Ganbabanejhad M (2010). Assessment site selection new towns in Iran case study: Andishe new town. Geographical Journal of

Chashmandaz-e-Zagros. 2(5):147-163. Persian Hajinejad A, Badali A, Aghaei V (2016). The survey effective factors in vulnerability due earthquake in informal district of city zones with application of GIS, case study: 1 and 5 zones of Tabriz. Journal of Natural

Environment Hazards. 4(6):33-56. Persian Heydari MJ (2018). The vulnerability assessment of urban fabric in earthquake against, case study: Old fabric of Zanjan city). Journal of Geographical Engineering of

Territory. 2(3):101-115. Persian Isalou Sh, Latifi GR, Goodarzy V (2017). Assessment of physical vulnerability of the texture in district 1 of Tehran city against possible earthquakes using "IHWP" method and "GIS" system. Scientific Research Quarterly of

Geographical Data (Sepehr). 25(100):73-87. Persian Khazaei Z (2012). Examination intsrumentality effective ao the drow population to new towns case study: Hashtgerd new town. Geographical Research of Territory.

32(8):113-124. Persian Kial A, Aghili M (2009). Analyzing and locating Mashhad fire stations using AHP and GIS. National Conference on Spatial Information System (GIS). 2008, 22-23 Novamber:

Theran. pp. 1-10. Persian Zhang ZH (2019). A discussion on institutional improvement for ecological civilization and landscape governance in China. Landscape Architecture Frontiers. 7(3):100-105.

Ma X, Ohno R (2018). earthquake resistant residential neighborhood in China: Examination of vulnerability in outdoor spaces. Asian Journal of Environment-Behaviour Studies. 3(7):59-69. Merlin P (2000). New towns and European spatial development. Mobaraki O, Kashani Asl A (2014). The role of urban planning in crisis management with an emphasis on earthquakes case study of Ahar city). International Journal of Basic Science & Applied Research. 3:256-263. Mohammadbeigi A, Mohammadsalehi N, Aligol M (2015). Validity and reliability of the instruments and types of measurements in health applied researches. Journal of Rafsanjan University of Medical Science. 13(12):1153-

1170. Persian Mohammadi A, Ashouri K, Robati M (2017). Evaluating the components of instutional and social resilience in urban spontaneous settlements, case study: Naisar separated urban district in Sanandaj. Motaleate Shahri Journal of Urban Studies. 6(22):75-88. Persian Negaresh H (2005). Earthquakes, cities and faults. Geographical Research Quarterly Journal. 37(1):34-51.

Persian New Towns Development (2017). National document for development of new towns. Tehran: Ministry of Roads

and Urban Development Publiction. Persian Parand Municipal [Internet]. Construction of the first crisis management shed in 60 days [Cited 2020, 5 August; Published year, 2020, 21 July]. Parnd: Parand Municipal Publications Paykadeh Consulting Engineers (2010). Review of the comprehensive plan of Hashtgerd new town. Report on

current status studies. Persian Privitera R, La Rosa D (2018). Reducing seismic vulnerability and energy demand of cities through green infrastructure. Sustainability Journal. 10(8):1-21. Rumbach A (2014). Do new towns increase disaster risk? Evidence from Kolkata, India. Habitat International. 43:117-124. Shamai A, Shahsavari A (2017). Assessment the quality of life in new towns, case study: New town of Parand.

Geographical Journal of Territory. 14(54):1-16. Persian Talebzadeh MH (2010). Unsustainable physical development of cities and their vulnerability to natural disasters. Housing and Rural Environment. 28(128):98-

111. Persian Yaran A, Mohammadi Khoshbin H (2012). The analysis of self-Sufficiency in new cities comparing Iran’s experience, Hashtgerd new city, and South Korea. Iranian

Architectural and Urban Journal. 4:99-112. Persian Zebar-Dast E, Jahan-Shahlou L (2007). A survey about Hashtgerd new city operation in surplus population attraction. Geography and Development Iranian Journal. 5(10):5-22.

Persian Ziari K, Asadi S, Rabbani T, Molaei Qelich M (2014). Assessment of spatial structure and providing urban development strategies for new town of Pardis. Human

Geography Research Quarterly. 45(4):1-28. Persian Ziari K, Pilevar A, Ahmadi M (2015). Analysis of measure quality of life in new towns, case study: New city of Binalud. Geographical Planning of Space Quarterly

Journal. 5(16):19-36. Persian

http://journal.rums.ac.ir/article-1-2274-en.pdf

http://journal.rums.ac.ir/article-1-2274-en.pdf

https://www.magiran.com/paper/733308/?lang=en



Physical Vulnerability Assessment of the Hashtgerd New ...georesearch.ir/article-1-903-fa.pdftabad, Tehran, Iran. Postal Code: 1477816493. Phone: +98 (21) 44816439 Fax: - [email protected]

Documents