CEIA REPUBLIKA E SHQIPËRISË MINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE E ADMINISTRIMIT TE UJËRAVE BURIMET UJOREDHEPROJEKTIT I UJITJES Sherbimet Konsultive per PERGATITJEN E PLANIT TE MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS) DHE PLANIN E ZHVENDOSJES (PZH) PER REHABILITIMIN E SKEMAVE TE UJITJES PROJECT ID NO: P121186 – RFP NO: MAFCP/CS/007–LOAN NO. 8211 – AL PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS)- KURJAN STRUM – VERSIONI FINAL (DRAFT) Korrik 2016
This document is posted to help you gain knowledge. Please leave a comment to let me know what you think about it! Share it to your friends and learn new things together.
Transcript
CEIA
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
MINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE E ADMINISTRIMIT TE UJËRAVE
BURIMET UJOREDHEPROJEKTIT I UJITJES
Sherbimet Konsultive per
PERGATITJEN E PLANIT TE MENAXHIMIT
MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS) DHE PLANIN E
ZHVENDOSJES (PZH) PER REHABILITIMIN E
SKEMAVE TE UJITJES PROJECT ID NO: P121186 – RFP NO: MAFCP/CS/007–LOAN NO. 8211 – AL
PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS)-
KURJAN STRUM – VERSIONI FINAL (DRAFT) Korrik 2016
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
MINISTRIA E BUJQËSISË, ZHVILLIMIT RURAL DHE E ADMINISTRIMIT TE UJËRAVE
BURIMET UJOREDHEPROJEKTIT I UJITJES
Sherbimet Konsultive per
PERGATITJEN E PLANIT TE MENAXHIMIT
MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS) DHE PLANIN E
ZHVENDOSJES (PZH) PER REHABILITIMIN E
SKEMAVE TE UJITJES
PROJECT ID NO: P121186 – RFP NO: MAFCP/CS/007 – LOAN NO. 8211 - AL
PLANI I MENAXHIMIT MJEDISOR DHE SOCIAL (PMMS)-
KURJAN STRUM – VERSINI FINAL (DRAFT)
Korrik 2016
PROJECT NO. A079377
DOCUMENT NO. 1
VERSION 3
DATE OF ISSUE Korrik 2016
PREPARED David Heyëood
CHECKED Roar Solland/Spartak Sinojmeri
APPROVED RSS
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes i
Tabela e permbajtjes
Faqja Nr.
1 PERMBLEDHJA EKZEKUTIVE .................................................................... Error! Bookmark not defined.
2 HYRJA ................................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1 OBJEKTIVAT E PROJEKTIT ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2 KOMPONENTET E PROJEKTIT ................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3 VENDNDODHJA............................................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.4 INFORMACIONI KYC PER SKEMAT E UJITJES DHE KULLIMIT PER KURJAN STRUMError! Bookmark not defined.
2.5 KUSHTET E PERGJITHSHME PER SKEMEN E UJITJES DHE KULLIMITError! Bookmark not defined.
2.6 KLIMA ............................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.17 KERCENIMI I FLORES DHE FAUNES NE ZONAT E PROJEKTIT .......................................................... 25
2.18 DEMOGRAFIA ................................................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.19 PAPUNESIA .................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.20 PUNESIMI........................................................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.21 ETNICITETI,FEJA, EDUKIMI, SHENDETI DHE MONEDHA ................................................................... 32
2.22 KRIMIDHE DHUNA NE FAMILJE................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.23 AGRIKULTURA .............................................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.26 MONUMENTET KULTURORE ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.28 PJESE TE TJERA TE INFRASTRUKTURES ................................................ Error! Bookmark not defined.
2.29 INDUSTRIA .................................................................................................................................................... 45
3 PERMBLEDHJE E NDIKIMEVE .................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1 NDIKIMET E DOBISHME.............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2 NDIKIMET NEGATIVE .................................................................................. Error! Bookmark not defined.
4 PERSHKRIMI I MASAVE ZBUTESE ......................................................................................................... 1
4.2 MASAT QE SHMANGIN NDIKIMET ........................................................... Error! Bookmark not defined.
4.3 MASAT QE SHMANGIN PJESERISHT NDIKIMET ..................................................................................... 2
4.4 MASAT QE KOMPENSOJNE NDIKIMET ..................................................................................................... 2
4.5 MASAT AKTUALE QE RRISIN NDIKIMET POZITIVE .............................................................................. 3
4.6 PLANI ZBUTES MJEDISOR DHE SOCIAL .................................................. Error! Bookmark not defined.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes ii
5 PERSHKRIMI I PROGRAMIT TE MONITORIMIT ................................... Error! Bookmark not defined.
5.1 ORGANIZAT E MONITORIMIT .................................................................... Error! Bookmark not defined.
6 MARREVESHJET INSTITUCIONALE- NGRITJA E KAPACITETEVE .............................................. 1
6.2 MINISTRIA E AGRIKULTURES, ZHVILLIMIT RURAL DHE ADMINISTRIMIT TE UJIT ..................... 1
7 PLANI I ZBATIMIT-PROCEDURAT E RAPORTIMIT .............................. Error! Bookmark not defined.
7.1 PLANI I ZBATIMIT ........................................................................................ Error! Bookmark not defined.
7.2 PROCEDURAT E RAPORTIMIT ................................................................... Error! Bookmark not defined.
8 PREVENTIM I KOSTOS- BURIMI I FONDEVE .......................................... Error! Bookmark not defined.
8.1 PREVENTIM I KOSTOS ................................................................................. Error! Bookmark not defined.
8.2 BURIMI I FONDEVE ...................................................................................... Error! Bookmark not defined.
9 ANEKSET ........................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
9.1 ANEKS 1:STANDARTET E CILESISE SE AJRIT NE SHQIPERI PER DISA NDOTES ............................. 1
9.2 ANEKS 2: TE DHENAT E POPULLSISE ...................................................................................................... 2
9.3 ANEKS 3: TE DHENAT E PAPUNESISE DHE PUNESIMIT........................................................................ 5
9.4 ANEKS 4:TE DHENAT E EDUKIMIT SIPAS PREFEKTURAVE ............... Error! Bookmark not defined.
9.5 ANEKS 5: TE DHENAT SHENDETESORE TE PREFEKTURES ................ Error! Bookmark not defined.
9.6 ANEKS 6: PLAN I INTEGRUAR I MENAXHIMIT TE PESTICIDEVE ..................................................... 28
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes iii
Lista e Tabelave
Faqja Nr
Tabela 2 1: Te dhena kyce per skemen e U & K Te Kurjan Strum 2-4
Tabela 2 2: Përmasat e seksioneve te kanaleve për skemën e U&K te Kurjan Strum 2-5
Tabela 2 3: Të dhënat e përgjithshme mbi Klimën për skemen U&K per Kurjan Strum2-7
Tabela 2 4: Erozioni i tokës në pellgjet lumore në Shqipëri 2-9
Tabela 2 5: Stacionet Njehesuese brenda ujembledhesit te Semanit dhe rastet e permbytjeve te medha2-11
Tabela 2 6: Shkarkimi mesatar mujor në lumin Seman 2-11
Tabela 2 7: Shkarkimi mesatare mujore (m³ / sec) në stacionin njehesues te Kozare 2-11
Tabela 2 8: Vëllimi mesatar mujor i rrjedhes (Mm³) në stacionin njehesues Kozare 2-11
Tabela 2 9: Shtresat kryesore nentokesore me perberje zhavorri ne Shqiperi 2-12
Tabela 2 10: Cilësia e ujit e lumit Seman 2-13
Tabela 2 11: Rezultatet e cilësisë së ujit te lumit Seman 2007-2010 2-13
Tabela 2 12: Monitorimi në lumin Seman 2013 2-14
Tabela 2 13: Rezultatet e cilësisë së ujit nga rezervuari Kurjan -Strumr 2007-2010 2-15
Tabela 2 14: Detajet e zonave të mbrojtura te Qarkut Fier2-21
Tabela 2 15: Struktura natyrore demografike e Qarkut Fier dhe skemes U&K te Kurjan Strum 2-24
Tabela 2 16: Struktura demografike e skemës U&K Kurjan Strum 2-24
Tabela 2 17: Të dhënat kryesore mbi karakteristikat e popullsisë 2-25
Tabela 2 18: Migrimi te Qarkut Fier 2-26
Tabela 2 19: Popullsia dhe Familjet në Qarqet e qyteteve 2-26
Tabela 2 24: Punësimi brenda Qarkut Fier dhe Zonat me prioritet perFushat e Kurjan Strum U&K 2-28
Tabela 2 25: Të ardhurat mesatare për familje dhe për frymë 2-29
Tabela 2 26: Të ardhurat mesatare për familje nga prodhimi bujqësor 2-29
Tabela 2 27: Edukimi brenda skemes U&K Kurjan Strum2-30
Tabela 2 28: Objektet shëndetësore brenda Qarqeve 2-30
Tabela 2 29: Krime dhe vepra penal te raportuara në nivel prefekture për 2014l 2-31
Tabela 2 30: Incidente te dhunës në familje në nivel Prefekture 2-32
Tabela 2 31: Të burgosurit sipas grup-moshave 2-32 2010-2014l
Tabela 2 32: Permasat mesatare e fermes dhe numri i familjeve brenda skemave 2-33
Tabela 2 33: Përdorimi i tokës në rrethet 2-33
Tabela 2 34: Shfrytëzimi i tokës në Skemën U&K e Kurjan Strum 2-34
Tabela 2 35: Përdorimi i tokës bujqësore në fshatrat e Komunës Kuman 2-34
Tabela 2 36: Ndarja e përdorimit të tokës dhe llojet e prodhimit në fshatrat e Komunës Kuman 2-35
Tabela 2 37: Struktura e grumbullimit ne zonat e prodhimit ne te gjitha skemat kunder skemes U&K Krujan
Strum 2-35
Tabela 2 38: Model aktual prodhimi dhe intensiteti të të gjitha skemave 2-36
Tabela 2 39: Model i tanishëm prodhimi dhe Kerkesat Ujore në skemen U&K Kurjan Strum 2-36
Tabela 2 40: Përdorimi aktual plehut për hektar në skemat e U&K 2-37
Tabela 2 41: Perdorimi aktual dhe i ardhshem i plehut (ton) për skemat U&K 2-38
Tabela 2 42: Perdorimi aktual dhe i ardhshem i pesticideve ne skemat e U&K 2-39
Tabela 2 43: Numri i Blegtorisë në Kurjan Strum I & D Skema 2-39
Tabela 2 44: Kohezgjatja e udhetimit ngakryeqyteti te qendrat Qarkut 2-40
Tabela 2 45: Kohezgjatja ngaqendrat e Qarkut deri te fshatrat e Skemes U&K 2-40
Tabela 4 1: Plani Zbutës Mjedisor dhe Social për rehabilitimin e skemes U&K 4-4
Tabela 5 1: Plani i Monitorimit Mjedisor dhe Social për Kurjan Strum 5-3
Tabela 7 1: Komunikimi i propozuar Pathëay 7-2
Tabela 7 2: Sugjerimet e raportimeve të jashtëme 7-3
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes iv
Figure 2-3: Vendodhja e Kurjan Strum brenda pellgut te lumit Seman ............................................................................ 12
Figure 2-4: Vlerat pH per Stacionin e Monitorimit te Semanit ......................................................................................... 17
Figure 2-5: Matjet e Oksigjenit te tretur per Stacionin e Monitorimit te Lumit Seman .................................................... 18
Figure 2-6: Matjet per Oksigjen Biologjik per Stacionin e Monitorimit te Lumit Seman ................................................ 18
Figure 2-7: Matjet per Amoniak per Stacionin e Monitorimit te Lumit Seman ................................................................ 19
Figure 2-8: Matjet per Nitrat per Stacionin e Monitorimit te Lumit Seman ..................................................................... 19
Figure 2-9: Matjet per Nitrat Potasiumi per Stacionin e Monitorimit te Lumit Seman .................................................... 20
Figure 2-10: pH dhe Fp perAquifer AL500 brenda basenit te Semanit ............................................................................ 21
Figure 2-11: Mineralizimi dhe perqendrimi i natriumit per Aquifer AL500 brenda basenit Semanit .............................. 21
Figure 2-12: Perqendrimi i Kalciumit dhe i Magnezit per Aquifer AL500 brenda basenit Semanit ................................ 21
Figure 2-13: Perqendrimi i Hekurit dhe Amoniakut per Aquifer AL500 brenda basenit Semanit .................................. 22
Figure 2-14: Perqendrimi i Klorit dhe Sulfatit per Aquifer AL500 brenda basenit Semanit ............................................ 22
Figure 2-15: Perqendrimi i Nitratit dhe Nitratit te Potasiumit per Aquifer AL500 brenda basenit Semanit ..................... 22
Figure 2-16: Shkalla Bruto e lindjes sipas prefekturave 2014 .......................................................................................... 27
Figure 3-1: Diagrami konceptual i skemes U&K per nje shtrirje te caktuar lumi............................................................... 4
Figure 7-1: Plani i Ndertimit- Projekti per Rehabilitimin e skemes se U&K te Krujan Strum (te marra nga FS) .............. 1
Figure 9-1: Menaxhimi i Integruar i Pesticideve per skemat e Ujitjes & Kullimit nen PBBU ......................................... 32
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes v
Akronimet dhe Shkurtimet
ALL Albanian Lek
BWA/APU Agjensia e PellgjeveUjore
BWC/KPU Keshilli I Pellgjeve Ujore
CEIA/QVNM Qendra e Vleresimit te Ndikimeve Mjedisore
DAP/DAF Diamoniaku i fosfatit
DB/BK Bordi i Kullimit
DLP/PPD Periudha e Pergjegjesise te Demeve
DSDC/DSKD Departamenti i Strategjise se Kordinimit te Donatoreve
EA/VM VleresimiMjedisor
EC/PE Percueshmeria Elektrike
EIA/VNM Vleresimi i Ndikimit Mjedisor
EEP/PEE Plan i EvakuimitEmergjent
EFD/DSM Dokumenti i Struktures Mjedisore
EMP/PMM Plan i MenaxhimitMjedisor
EPA/AMM Agjensia e MbrojtjesMjedisore
ERP/PPE Plani i PergjigjesEmergjente
ESFD/DSMS Dokumenti i StrukturesMjedisore dhe Sociale
ESIA/VNMS Vleresimi i NdikimitMjedisor dhe Social
ESMP/PMMS Plani i MenaxhimitMjedisor dhe Social
ESMiP/PZMS PlaniZbutesMjedisor dhe Social
ESMoP/PiMMS Plan I Monitorimit Mjedisor dhe Social
FS/SF Studimi i Fizibilitetit
GoA/QSH Qeveria e Shqiperise
HPP/HDS Hidrocentrale
I&D/U&K Ujitje dhe Kullim
IEMC/KPMM Konsulent i Pavarur i MonitorimitMjedisor
INSTAT Instituti Shqiptar i Statistikave
IPM/MIP Menaxhimi i Integruar i Pesticideve
IWRM/MIBU Menaxhimi i Integruar i BurimeveUjore
M&E/M&V Monitorimi dhe Vleresimi
MAFCP/MBSUMK Ministria Bujqesise, Sigurise se Ushqimit, dhe Mbrojtjes se Konsumatorit
MARDWA/MBZHRAU Ministria e Bujqesise, Zhvillimit rural dhe Administrimit Te Ujrave
MEFWA/MMPAU Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujerave
MIS/MSI Menaxhimi i Sistemeve te Informacionit
MW Megawatt
NCCC/KKNK Komiteti Kombetar per Ndryshimet Klimatike
NGO/OJQ OrganizateJoQeveritare
NIVA/INU InstitutiNorvegjez per Ujin
NSDI/SKZHI StrategjiaKombetare per Zhvillim dhe Integrim
NWC/KKU Keshilli Kombetar i Ujit
O&M Operim Dhe Mirembajtje
OP/POBB Politika e Operimit te BankesBoterore
PIM/MPZ Manuali i Planit te Zbatimit
PIU.NjZP Njesia e Zbatimit te Projektit
RAPs/PZH Plan ii Zhvendosjes
RCC/KRN Kontraktori i Rehabilitimit te Ndertimeve
REA/ARM AgjensiaRajonale e Mjedisit
RPF/KPZH Korniza e Politikes se Zhvendosjes
SEC/KMI KonsulentiMbikeqyres per Inxhinierine
SIA/VNS Vleresimi i Ndikimit Social
Sida?ANSZH Agjensia Nderkombetare Suedeze Per Zhvillim
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes vi
Akronimet dhe Shkurtimet
SSC/KSSH Katalogu Standart i Shetit
TA/AT Asistence Teknike
TOR Termat e References
TS/ST SekretariatiTeknik
TWL/NMU Niveli me i Larte i Ujit
UK/MB Mbreteria e Bashkuar
USD Dollar Amerikan
WB/BB Banka Boterore
WFD/DSU Direktiva e Strukture se Ujit e BE
WRC/KBU Keshilli i Burimeve Ujore
WRIP/PUBU Projekti i Ujitjes dhe Burimeve Ujore
WRMP/PMBU Projekti i Menaxhimit te BurimeveUjore
WUA/SPU Shoqata e Perdorueseve te Ujit
WUO/OPU Organizata e Perdoruesve te Ujit
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
1. PERMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Plan i Menaxhimit Mjedisor dhe Social (PMMS) për rehabilitimin e Kurjan Strum Opsioni 1, Skema e Ujitje
dhe Kullim ( SUK). Konsulenti kryesor qe është COWI A/S nga Norvegjia dhe Qendra e Vlerësimit të
Ndikimit në Mjedis (QVNM), si nenkonsulent, kanë përgatitur PMMS. Materiali ka marre parasysh komentet
e drafteve te me parshme te Planeve te Menaxhimit Social e Mjedisor bere nga specialistet e Mjedisit dhe ata
te Social/sigurise te Bankes Boterore, si dhe komentet e bera nga ekspertja e Gender e Sida-s.1 . Pas organ-
izimit te Degjeses Publike per rehabilitimin e skemes se Kurjan Strumit, Konsulenti ka perfshire edhe nje
kapitull te ri (kapitullin 9) ku jane permbledhur menyra e rganizimit dhe gjetjet nga zhvillimi I PMMS.
PMMS për Kurjan Sturm eshtë i bazuar mbi një shembull të përgatitur për elemententet e mjedisit dhe social
të Bankës Botërore që kanë financuar Projektin për Resorset Ujore dhe Ujitjen (PRUU) i cili është duke u zba-
tuar bashkarisht nga Ministria e Agrikultures ( MA) dhe Ministria e Mjedisit (MM)
Konsulenti JV RENARDET-BETA STUDIO- Hydrowater-ALBANIA ka përgatitur një studimi të plotë mbi
SUK për Kurjan Sturm. Të njejtet konsulent po përgatisin tani dhe një dizajn të detajuar për skemen UK të
sipërpërmendur.Metodologjia bazohet ne studimet e Vleresimit Mjedisor ne zyre, konsultimet me ekspertizen
e specializuar te Universitetit te Tiranes, Institucioneve Kerkimore Shkencore, eksperte te AKM, Ministrise se
Mjedisit, vizitat ne terren dhe inventaret e biodiversitetit, perdorimit te tokave, situates morfologjike, dhe
konsultimeve me eksperta lokale, autoritetet te pushtetit dhe vendim marres lokale, kryepleq, fermere, grupe
sensitive sociale, gra dhe te rin, OJF etj.
Skema e Kurjan-Strum, mund te klasifikohet si nje projekt i destinuar per VNM te kategorise B, sipas
klasifikimit te BB, per VNMte. Kjo nenkupton qe ndikimet jane me te vogla nga ato te kategorise A. Ne rastin
konkret, ndikimet jane te perkohshme dhe fokusohen sidomos ne periudhen e ndertimit, pak ose aspak jane te
pakthyeshme, dhe te gjitha jane specifike per zona te vecanta. Ky raport, sipas ligjit Shqiptar, i perket listes se
Aneksit II, te ligjit te VNMse, ku perfshihen VNMte paraprake, pasi konsiston vetem ne rehabilitim te rrjetit te
ujitjes, pa ndryshimet ne projektet fillestare
Konsulenti po vlerëson skemën e Ujitjes dhe Kullimit (SUK) e cila shtrihet ne Rrethin E Fierit, në zonë e
Ultësirës dhe në një hapsirë prej 5430 ha. Skema formon drejtkëndesha të papërpunuar të vendosur në lindje-
perëndim të rezervuarit dhe në lindje dhe zona e komandesvjen duke u zgjeruar në perëndim.
Kapitulli 2, permban te dhena mbi mjedisin natyror, ate social ekonomik, etj ne mjediset perreth Skemes ne
Kurjan Strum.SUK në Kurjan Strum do të ruaj të njejtën struktur. Asnjë ndërtesë nuk do te preket dhe asnjë
person nuk do të duhet të zhvendoset gjatë kohës se rehabilitimit. Në këtë projekt nuk do tëpërfshihen zona e
reja. Puna për rehabilitimin e zonës nuk do të ndikojë dhe as do e rrezikoj floren dhe faunen, edhe zona e
punës është shumë larg zonave të mbrojtura.
Ju lutem referojuni fError! Reference source not found. qe tregon planet per punimet rehabilituese dhe
Figura 1-1 qe tregon pozicionimin e Kurjan Strumit ne lidhje me Fushen e Naftes se Marinzes, sipas nje
imazhi satelitor. Fusha e Naftes se Marinzes, ndodhet me poshte nga pikepamja topografike se skema e ujitjes,
cka rezulton ne pamundesi te ndotjes se kesaj zone nga aksidentet qe mund te ndodhin ne Fushen e Naftes se
Marinzes.
Kapitulli 3, I ketij raporti, permban nje permbledhje te ndikimeve qe lidhen me rehabilitimin e skemes se ujitje
kullimit te Kurjan Strumt. Ndikimet positive, gjate periudhes se ndertimit, perqendrohen tek punesimet qe
rezultojne ne permiresimin e standardeve te jeteses dhe qe te gjitha se bashlu rezultojne ne permiresim
ekonomik.
1Komentet dhe pergjigjet ndaj tyre jane perfshire ne Aneksin 9 te ketij dokumenti.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
Figura 1-1: Harta e skemes se Kurjan-Strumit
Ndikimet positive gjate periudhes se operimit, jane te lidhura direkt me rritjen e prodhimeve bujqesore, nga
permiresimi I sistemit te ujitjes. Duke patur parasysh permasat e skemes se Kurjan Strum, permiresimet eko-
nomike te pritshme jane mjaft te larta. Permiresimi I rrugeve automobilistike si rezultat I kerkesave te pritshme
per transport, tregeti, magazinim, sherbime etj, do te jete nje perfitim sekondar. Permiresimi I ujrave rrjedhes
te kanaleve do te rezultoje pozitivisht ne rehabilitimin e habitateve te ujrave te rrjedhshem dhe prej ketej ne
rrikthimin e rritjen e popullsive autoktone tradicianale te peshqeve te ujrave rrjedhes.
Ndikimet negative gjate fazes se ndertimit perqendrohen kryesisht ne ndikimet ne shendet, kryesisht me ndot-
jen e ajrit nga zhurmat e pluhurat, rreziqet nga aksidentet e te punesuara dhe keq manaxhimi I mbetjeve te
ngurta, atyre te lengeta dhe mbetjeve spitalore. Ndikime te tjera jane pjerresimet dhe zhveshja e tokave, hum-
bja e vegjetacionit qe mund te nxisin erozionin.
Ndikimet me te medha te pritshme, gjate periudhes se operimit, mbeten rreziku I rritjes se nivelit te pesticideve
dhe herbicideve ne ujrat prites siperfaqesore e nentokesore dhe toka. Plani I Menaxhimit te pesticideve I
paraqitur ne Aneksin 7, sqaron me teper per kete pike. Te tjera ndikime negative mund te jete rritja e
sedimentimit ne kanale, qe mund te shoqerohet me rritjen e nivelit te ushqyesve, dhe te kimikateve ne ujrat
pritese.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
Figura 1-1: Imazhi satelitor I skemes se Kurjan Strumit dhe pozicioni I tij ne lidhje me Fushen e Naftes se Mariznes
Ndikimet pozitive te projektit, fokusohen ne rritjen e prodhimeve bujqesore nga rritja e sherbimeve te ujitjes.
Nje ndikim tjeter pozitiv, eshte rritja e aktiviteteve ekonomike dhe tregetise, si dhe permiresimi i
infrastruktures, per lehtesimin e qarkullimit te mallrave bujqesore. Nje vlere pozitive e konsiderueshme eshte
edhe rehabilitimi i habitateve te ujrave te rrjedhshem, cka do te shoqerohet me rritjen e pranise se faunes
dekorative dhe atraktive te ujrave rrjedhes.
Ndikimet negative gjate procesit te rehabilitimit, jane ato qe lidhen shendetin e njeriut, sidomos, zhurmat dhe
pluhurat, shendetin dhe sigurine e te punesuarve, dhe depozitimin e mbetjeve te ngurta familjare, sanitare dhe
shkarkimet e mbetjeve te lengeta. Ndikime te tjera te pritshme jane edhe ato qe lidhen me humbjen e dherave,
rreshqitjet, humbjen e vegjetacionit etj, cka mund te nxise erozionin. Problemet te tjera që mund të lindin
gjatë ndërtimit, janë kryesisht të lidhura me kontrollin e sedimentimit ne fund te ujërave dhe pse kjo në të
tashmen, nuk përbën nje problem. Megjithatë, është e nevojshme të trajnohen fermerët që të ndryshojnë
praktikat e ujitjes dhe lërimit të tokës, në mënyrë që të parandalojnë humbjen e tokës kundrejt rrjedhave.
Prandaj, MBZHRAU duhet të promovojë masat e përmisuara të menaxhimit të tokës jo vetëm në zonat e
projektit por edhe në një rang me të gjerë te basenit te Semanit. Ka disa kushte nën PUBU që e mbulojne këtë
fenomen.
Ndikimi me kumulativ I pritshem gjate periudhes se operimit, eshte rreziku per mdotjen e ujrave nentokesore,
nga precipitimi I ujrave te mbingarkuara me pesticide, herbicide dhe ushqyes. Masat zbutese per keto ndikime
jane pershkruar ne kapitullin 4, tabela 4/1, ku permblidhen masat zbutese. Pikat ku orientohet kjo tabele jane:
Ref PC 15 – Habitatet dhe Biodiversiteti"
Ref "O 9 – Cilesia e Ujrave"
Ref "O 10 – Ndotja e e Ujrave"
Ref "O 11 – Ndotja agrokimike" dhe
Ref "O 18 – Demtuesit, Semundjet, perdorimi I papershtatshem I pesticideve"
Per sa me lart, eshte e rendesishme qe te rritet ndergjegjesimi I fermereve per perdorimin korrekt te pesti-
cideve/herbicideve dhe ushqyesve sipas sugjerimeve te BBse, ne pershtatje me Legjislacionin Shqiptar, qe
eshte I perafert me Direktivat e BEse.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Plani I Menaxhimit te Pesticideve, I dhene ne Aneksin 6, te ketij raporti, jep detaje me te rendesishme per sa
me lart. Edhe nga Degjesa Publike rezultoi se, nje rrezik permanent gjate fazes se operimit, eshte edhe ndotja e
ujrave te kanaleve nga shkarkimet e ujrave te zeza, sidomos ne zonen e Roskovecit. Rreshkitjet dhe sedimen-
timi mbeten rreziqe permanente gjate periudhes se ndertimit dhe te mirembajtjes.
Një permbledhje e ndikimit mbi mjedisin, ekonominë dhe shoqërinë është e permbledhur në figurën 1-3
Indikatoret Faza e
Ndertimit
Faza e
Veprimit
Komente
Mjedis
Cilesi Ajri
Zhurma
Furnizim me uje Rritja e furnizimit me uje
Flora
Fauna Permiresim biodiversitetit (peshkut) ne kanale
Cilesia e ujrave nen-
tokesore
Perdorimi I pesticide/herbicideve mund te shkaktoje
ulje te cilesise
Cilesia e Ujrave siper-
faqesore
Perdorimi I pesticide/herbicideve mund te shkaktoje
ulje te cilesise
Humbje toke/sedimentim Kripezim
Pejzazh
Socio-Ekonomi
Kulture
Migracion Reduktim I vogel
Punesim
Standard Jetese
Ekonomi Lokale
Produkt Bujqesor
Akses rrugor
Gender
Turizem Permireson te ardhurat nga turizmi
Shendet
Humbje toke/Rilokim Ne tokat Shteterore
Legjenda
Ndikime negative
te rendesishme
Ndikime Nega-
tive mesatare
Nuk ka ndikime Ndikime Pozitive
te rendesishme
Ndikime Pozitive Me-
satare
Figure 1-3: Permbledhje e ndikimeve mbi treguesit ekonomik, social dhe mjedisor
Skema e kullimit te Kurjan-Strum do te ruaje te njejten gjurme. Nuk do te kete ndertime private qe do te pre-
ken apo njerez qe do te duhet te zhvendosen nga rehabilitimi I skemes. Cdo marrje ne perdorim e tokave per
qellime ndertimi (p.sh. kampet e punes) do te kryhen ne tokat shteterore. Sidoqofte ne rast se do te kerkohet
perdorimi I tokave private, perdorimi do te kryhet pas negaciatave mes personave te prekur me (p.sh.
fermereve) dhe kontraktoreve, dhe pronari do te kete te drejte te vendose nese do te lere pronen e tij ne
perdorim apo jo. Ky project nuk do te kete si object ujitjen e tokave te reja. Punimet rehabilituese nuk do te
rrezikojne apo prekin floren dhe faunen me status te vecante mbrojtjeje.
Disa masa zbutëse përtej fazës ndërtuese të projektit janë:
Krijimin e një skeme paralajmeruese, në raste permbytjeje në drejtim te rrymës së rezervuarit ëe Kurjan
Strum në rast të një përmbytjeje të papritur. (p.sh. një përmbytje massive, tërmet, etj.)
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 5
Duhet krijuar një marreveshje të shkruar mbi përdorimin e ujit me palet e interesuara, për rezervuarin
(ujitëseve, fermerëve, pronarët e peshkimit) e lehetësuar nga KPU dhe APU në mënyrë që të parandalohen
mosmarrëveshjet në të ardhmen.
Detaje te plota te masave zbutese permbahen ne kapitullin 4 te ketij raporti.
Drafti për Plani për Monitorimit Mjedisor dhe Social ( PMMS); eshte pergatitur ne PMMS qe te mbulohet nga
PUBU (komponenti 4, Pjesa B) dhe pjesa tjeter do te mbulohet nga programet e monitorimin kombëtar të
qeverisë Shqiptare. Kjo paraqitet ne kapitullin 5 dhe detaje te metejshme te institucioneve te perfshira ne
monitorim jane treguar ne aneks. Pjesa kryesore e te dhenave monitoruese eshte AKM, e suportuar nga ARM.
Monitorimi do te behet pergjate fazes se ndertimit dhe operimit. Pergjegjesia per parametrat e ndryshem
monitorues eshte treguar ne aneksin 7.
Ne Kapitullin 5, propozohen masat per organizimin e programit te monitorimit. Ne Kapitullin 6, jane dhene
Arranxhimet Institucionale – Ndertimi I Kapaciteteve, ne Kapitullin 7, Plani I Zbatimit – Procedurat e
Raportimit, ne Kapitullin 8, eshte permbledhur Parashikimi I kostos – Burimet e Fondeve.
Kapitulli 9, I referohet Degjeses Publike, dhe jepen menyrat e organizimit dhe gjetjet e mbledhjes. Nje raport
me I detajuar do te perfshihet ne nje kapitull te vecante, ne Raportin e Konsultimit me Publikun.
MBZHRAU do të riemerojë një ekspert mjedisor që të bëj punën e një auditori të monitoroj me vemendje
projektin dhe një konsulent të jashtëm mjedisor, I cili do të punësohet mbi kushtet e kërkuara.
Sipas termave te implementimit (shiko kapitullin 7) bazuar neStudimin e perditesuar te Fizibilitetit, puna për
rehabilitimit të SUK të Kurjan Strumeshte vleresuar te filloje ne 2016 dhe do të zgjasë për 13 muaj dhe do te
kushtoj USD 3.1 milion duke përfshirë operimin , mirëmbajtjen dhe kostot e energjisë. Kostoja e elementeve
të PMMS llogaritët të shkoj rreth USD për një periudhë 3 vjecare, pjesa me e madhe e te cilave është e
mbuluar nga kostoja e rehabilitimit, e cila është marrë përsipër nga Kontraktuesi.
Sipas termave te procedurave konsulenti SEC do te marre informacion nga kontraktori dhe do te siguroje nje
raport me te dhena dhe informacion mbi shendetin dhe sigurine (aksidente dhe incidente) , mbrojtjen e mjedisit
(derdhje dhe jo bashkpunim), puntorine ( numri, gradat, problemet), mardheniet e komunitetit (ankesa,
shqetesime) dhe trainimin perkates. Konsulenti SEC do te kontrolloj gjithashtu raportet e kontraktorit perpara
se te dergohen drejt MBZHRAU. MBZHRAU do te raportoj tek BB sipas dokumentit te PAD dhe borxhit
IBRD.
Eshte e rendesishme qe Punesuesit, konsulenti SEC dhe stafi i kontraktorit ne zonen e Kurjan Strum te
vendosin dhe te mbajne nje komunikim efektiv midis njeri tjetrit dhe paleve te tjera te interesuar, per te
siguruar nje rrjedhje te informacionit nga te dyja anet. Kjo eshte me mire te ndermerret nga nje komitet I
formuar nga MBZHRAU, nje perfaqesues I qeverise locale dhe nje anetar nga skema. Ky komitet duhet te
takohet rregullisht qe te jete efektiv gjate fazes se ndertimit.
Kostot e planit te ESMP-se lidhur me projektin vleresohen 100,715 USD per nje periudhe 3 vjecare, ku
hsumica (62,523 USD) mbulohen nga kostot e punimeve rehabilituese te ndermarra nga kontraktori. Kostot
per SEC llogariten te jene rreth 13,000 USD dhe duhet te jene ne kontrate. Monitorimi I cilesise mjedisore
pergjate ndertimit vleresohet te jete USD 4,800 USD. Kosto e monitorimit te pavarur mjedisor pergjate
periudhes se operimit (3-vjet) eshte 7,200 USD. Kurse kostot e TA per te njejten periudhe jane 5,769 USD . se
fundmi implementimi i planit te menaxhimit te pesticidece eshte 7,423USD per mbi 3 vjet pune. Detaje te
metejshme jepen ne kapitullin 8.
Burimi i fondeve per punimet do te vije nga borxhi i BB pergjate fazes se ndertimit dhe nga buxheti i shtetit
dhe qeverise lokale pergjate fazes se operimit
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
HYRJE
MBZHRAU ka kontraktuar COWI A/S Norvegji dhe Qendrën e Vlerësimit për Ndikimin Mjedisor (QVNM)
të ndërmarrë PMMS dhe Planet e Veprimit te Zhvendosjes për SUK nën Projektin e Ujitjes së Burimeve
Ujore (PUBU) financuar nga Banka Botërore (BB).
Një pjesë e punes kërkon përgatitjen e një skeme specifike të PMMS, e cila është një instrument që përshkruan
zbutjen/përmirësimin, monitorimin, forcimin institucional, që parandalon, minimizon, zbut ose kompenson
negativitetet mjedisore dhe ndikon ndjeshem në përmirësimet sociale. Tipikisht, PMMS specifikon si, kur dhe
nga kush këto masa duhet të ndermerren.
PMMS është e bazuar mbi një shembull tëpërgatitur kohe më parë si pjesë PUBU kur një PMMS i
përgjithshëm dhe Dokumenti i Kornizes Mjedisore dhe Sociale (DSMS) së bashku me Kornizen Politike të
Zhvendosjes (KPZH) janë prodhuar.
Kjo skemë specifike e PMMS është krijuar për SUK të Kurjan Strum, te ciles i eshte dhene prioritet per
rehabilitim.
PUBU i përgjigjet kërkesave tëMBZHRAU dhe Departamentit të Strategjisë të Kordinimit të Dhuruesve
(DSKD), dhe integron mbështetje strategjike për menaxhimin e burimeve ujore (MBU) dhe jep mbështetje
institucinale dhe investon në infrastrukturen e rehabilitimin e ujitjes dhe kullimit, e cila vihet në zbatim nga
MBZHRAU.
Kjo skemë specifike e PMMS identifikon në detaje ndikimet përkatëse, masat specifike dhe praktikat të
përshtatura për të shmangur ose minimizuar efektet negative si dhe programespecifike monitorimi,
marrëveshjë institucionale për implementimin, sëbashku me koston e dhënë nga Studimi i Fizibilitetin (FS)
për SUK, të cilat do të vihen në zbatim nga Konsultant JV RENARDET-BETA STUDIO-HYDROËATER-
ALBANIA. Projekti i detauar është duke u përgatitur nga e njejta kompani konsulante JV.
Gjithashtu, sesksione specifike të PMMS, janë përgatitur në formatin e kërkuar për përfshirje direkte në
sdetajet e ndërtimit dhe në dokumentet e ofertave për punën e rehabilitimit të SUK . Detajet kryesore të SUK
janë marrë nga Studimi i Fizibilitetit (Realizueshmëris) dhe dizanji i detajuar dhe cdo tjetër referencë specifike
për pellgjet dhe rezervuaret janë marrë nga nje tjetër projekt paraprak i cili është kryer nga Consultant Mott
MacDonald, Mbretëria e Bashkuar.
Detaje specifike të PMMS janë përgatitur edhe në përputhje me ESFD dhe RPF së bashku me degën e BB për
Vlerësimin Mjedisor dhe Social në lidhje me Udhëzimet dhe Masat Mbrojtëse [por edhe në përputhje me
Qeverinë e shtetit Shqiptar dhe politikat që ai ndjek.
Pas kësaj hyrjeje e cila na jep një përshkrim te objektivave të projektit dhe të përberësve të tij, raporti është i
ndarë si mëposhtë:
Kapitulli 3 përshkruan potencialin e madh të ndikimeve mjedisore dhe sociale;
Kapitulli 4 përshkruan masat lehtësuese dhe përmirësuese;
Kapitulli 5 përshkruan programin e monitorimit;
Kapitulli 6 tregon me detaje marrëveshjet institucionale dhe kërkesat për kapacitetin e ndërtesave;
Kapitulli7tregon planin e zbatimit dhe procedurat e raportimit; dhe
Kapitulli 8 tregon koston e menduar dhe burimet financiare.
Si nje aneks i ndarë (Aneksi 6), është përfshirë Plan Menaxhimi i Integruar I Pesticideve në përputhje më
kërkesat dhe politilkat e Bankës Botërore. Kjo siguron përzgjedhjen e përshtatshme dhe përdorimin e sigurt të
pesticideve kur ato janë të nevojshme, bazuar mbi masat mbrojtëse OP 4.09- Menaxhimi i Pesticideve. Duke
shmangur përdorimin e pesticideve i përcaktuar nën klasat IA, IB or II.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
2.1 OBJEKTIVAT E PROJEKTIT
Objektivi i zhvillimit të këtij projektit është të rrisë përmirësimin e ujitje dhe kullim në zonën e Kurjan Strum
dhe të themeloj bazat për përmirësimin në menaxhimin e integruar të burimeve ujore (MIBU). Ky objektiv
duhet të përputhet me strategjinë aktuale të MIBU e cila është përgatitur nga Qeveria e Shqipërisë dhe duhet të
përputhet me planin e filluar dhe zbatuar së fundmi, Planin e Menaxhimit të Basenit Lumor (PMBL) për
Basenin e Lumit Seman.
Projekti ka për qëllim bashkëpunimin në mënyrë që të rritet mundësia për të arritur një menaxhim të sukses-
shëm të burimet ujore për ujitje, i cili është një nga sistemt më të mëdha deri tani, po jo më efikasi. Duke
promovuar efikasitetin e përdorimit të ujit në skemat e ujitjes do të rriten të ardhurat e fermerëve dhe do të for-
cohet menaxhimi i burimeve ujore. Përmirësimi i të ardhurave të fermerëve do të rrisë bazën e burimeve për
MIBU, e cila, nga ana tjetër, kërkonëmenaxhimit racional të burimeve ujore për një segment të madh të
popullsisë, për të siguruar përfshirjen dhe pronësinë. Sic është rënë dakort, suporti për përgatitjen ePMBLdo
të lidhet me përgatitjen e strategjisë sëMIBUnë nivel kombëtar për përmirësime strukturor dhe jo strukturor,
në cilësinë e ofrimit të shërbimeve të ujit në nivel local, të cilat janë me rëndësi të menjëhershme për një numri
të madh të përdoruesve të ujit.
2.1 Komponentet e Projektit
Projekti i propozuar në Kurjan Strum mund të ndahet në komponentët e mëposhtëm të projektit PUBU
1. Komponenti 1 -Rehabilitim i digave dhe sistemit UK,
2. Komponenti 2 - Mbështetja institucionale për UK
3. Komponenti 3 - Mbështetje Institucionale për Menaxhimin e Integruar të Burimeve Ujore
4. Komponenti 4 - Mbështetje në Zbatimit përfshirë Monitorimin dhe Vlerësimin (M & V)
2.1.1 Komponenti 1: Rehabilitimi I Digave dhe i Sistemit U&K Ky komponent është duke u zbatuar nga MBZHRAU. Rehabilitimi i 11 digave të miratuara është në udhë
duke u zbatuar nga një konsorcium i kryesuar nga Kontraktori Strabag; Afati i përfundimit ishte deri më 31
dhjetor 2015. Megjithatë, ka disa vonesa dhe rehabilitimi i disa digave, këeshtu qëdo të vazhdojë deri në vitin
2016.
Progresi drejt finalizimit të Studimit të Fizibilitetit (SF) dhe planet e detajuara për SUK është vonuar. SF duhet
të miratohet para se puna për projektin e detajuar të fillojë. Kjo nënkupton se pergatitja PMMS dhe RAP ka
nevojë për të ndjekur nga afër prioritetet e projektimit të detajuar të skemave.
2.1.2 Komponenti 2: Mbeshtetja Institucionale per U&K
Ky komponent është duke u zbatuar nga MBZHRAU. Qëllimi është që të përmirësoj performancën e
organizmi që ofron shërbime të ujitjes, duke përfshirë reformat institucionale dhe forcimin e kapaciteteve të
Njësive të Qeverisjes Vendore, OPU dhe Bordet e Kullimit (BK) brenda zonës Kurjan Strum. MBZHRAU ka
përgatitur një projekt draft kombëtar për strategji SUK, i cila ishte parashikuar të përfundonte deri më 31
Dhjetor 2015, në mënyrë që të përfshihet nëligjin per U&K. Përveç kësaj, kontrata e trajnimit sipas këtij
komponenti është menduar te zbatohet se shpejti. Në rreth 50 Njësitë të Qeverisjes Vendore, është planifikuar
qëOPUtë trajnohen në disa fusha, duke përfshirë edhe përdorimin efikas te ujit, menaxhimin e kontratave dhe
burimeve të jashtme, dhe të rrisin kujdesin ndaj pesticideve.
2.1.3 Komponenti 3: Mbeshtetje Institucionale per Menaxhimin e Integruar te Burimeve
Ujore
Ky komponent është duke u zbatuar nga MBZHRAU, për shkak të një ndryshimi në ristrukturimin e këtij
projekti, ku fillimisht MM ishin institucioni përgjegjës. Kjo ndodhi për shkak të transferimit të përgjegjësisë së
administrimit të ujit në MBZHRAU nga MM. Si pasojë, Drejtori për Drejtorinë e Politikave të Burimeve
Ujore në MBZHRAU është caktuar që do të ndihmojë në forcimin e kapaciteteve të Ministrisë, për të orientuar
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
të dhënat e konsulentit për komponentin. Konsulenti i përfshirë me këtë komponent (Mott MacDonald)është
angazhuar me grupet e interesit kombëtar për të prodhuar një version të përditësuar të Strategjisë Kombëtare
MIBU. Për më tepër, një Raporti Fillestar për përgatitjen e Planeve të Menaxhimit të Basenit të Lumit Drini-
Buna dhe Seman, si dhe raportet e propozimit për Kadastren Kombëtare të Ujit dhe për projektin e M & E janë
përgatitur dhe shqyrtuar nga MBZHRAU dhe Banka Botërore.
2.1.4 Komponenti 4: Mbeshtetja e Zbatimit
Ky komponentë ka për qëllim të menaxhojë burimet e projektit në përputhje me objektivat dhe procedurat e
projektit dhe ka dy komponente i) Menaxhimi i Projektit. Zbatimi i projektit do të përfshihet në funksionet e
rregullta të ministrive implementuese, dhe ii) Krijimi i një sistemi Monitorimidhe Vlerësimi (M & E). Një
raport fillestar është komentuar nga MBZHRAU, Banka Botërore dheANSZH, dhe kane sugjeruar një reduk-
tim të treguesve. Supozohet se rezultatet e arritura në skemat UK nëKurjan Strum, do të mbështeten në një
performancë të bazuar mbi Menaxhimit te Sistemeve të Informacionit (MSI).
Zona e Projektit
2.2 Vendodhja SUK të Kurjan Strum gjendet në Qarkun e Fierit, dhe zë një pjesë të Zonës së Ultësirës, me një sipërfaqe të
përgjithshmeprej 5.430 ha, dhe është një prej trembëdhjetë vende që duhet të vlerësohet nga Konsulenti.
Skema formon një drejtkëndësh të zhdrejte me shtrirje lindje-perëndim, rezervuarët janë të vendosur në lindje
dhe zona komandes në perëndim.
SUK e Krujan Strum kufizofet nga ana veriore, me fushën e Marinzësme një sipërfaqe prej 430 hektarë.
Rezervuaret e Kurjan dhe Strum jane vendosur në komunat e Kurjan dhe Strum në rrethin e Fierit dhe në
prefekturën e Fierit, rreth 15km në lindje të qytetit të Fierit. Komuna Kurjan përmban katër fshatrat Kurjan,
Mbers, Ngjeshan dhe Vlos; Komuna Strum ka pesë fshatra: Strum, Arapaj, Suk 1, Suk 2 dhe Velmis.
Vendndodhja e rezervuarit dhe skemës UK të Kurjan Strum është i treguar mëposhtë Figura 0-1: Vendndodhja e rezervuarit dhe SUK
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Plani i FS tregon pompat ushqyese dhegravity fed areas Për SUK treguar ne Figure 0-2
Plani I fisibilitetit qe tregon zonat me gravitet dhe pompim te skemes se UK tregohen ne Figure 0-2.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 5
Source: FS from JV Renardet, Beta Studio, Hydroëater Albania
Figure 0-2: Plan I Kurjan Strum – skema I&D
2.3 Informacioni Kyc per Skemat U&K te Kurjan Strum
Informacioni baze rreth skemave U&K te Kurjan Strum eshte vendosur poshte neTable 2-1.
Table 2-1: Te dhena kyce per rehabilitim e skemes U&K ne Kurjan Strum
Artikulli Vlera Shenime
Detajet e vendodhjes
Emri dhe opsioni I skemave U&K Kurjan Strum
Vendodhja ne Shqiperi Kurjan\Fier\Fier Strum\Fier\Fier Komuna/Rrethi/Prefektura
Qyteti me I afert 15kms ne lindje te
Fierit
14.5kms ne lindje te
Fierit
Reservuari
Kapaciteti I rezervuarit ne project 31.5 million m3 Ne NLU
Kapaciteti actual I rezervuarit 31.5 million m3
Zona siperfaqesore e rezervuarit 355ha Ne NLU (Motts 2009)
Zona ujembledhese e rezervuarit 13.6km2 + 49.1km
2 kanali ushqyes Matje e perafert
Kanali ushqyes Kanali I madh nga Cerveni + stacionin pompues Stacioni pompues nuk punon
Diga
Viti I ndertimit 1963 1963 Rreshkitur ne 1974
Lartesia e deges 17m 17m Reservuari formohet nga dy
diga
Gjatesia e deges 540m 700
Dizajni i lartesise se kreshtes te
diges
46.5mEl 45.0mEl
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 6
Artikulli Vlera Shenime
Opsionet dhe kostot e U&K
Opsioni I rekomanduar I U&K Option 1
Zona e U&K per dizajn (ha) 5,430 4,730 gravity , 700 pumped
Gjeologjia nxjerrese themelore
Gur ranor dhe gur balte I dobet. Harta gjeolog-
jike tregon Neogjen, rere Pliocenit dhe kon-
glomerate
Zona aktuale e U&K 3,000 E vleresuar
Kostoja e opsionit te rekomanduar
(USD)
7,199,455
2.4 Kushtet e Pergjithshme te skemes U&K
Rezervuari I përbashkët Kurjan Strum I vendosur në rrethin e Fierit, është ndërtuar në vitet 1970. Kjo është një
skemë e mesme deri e madhe me një zonë komande rreth 5.430 ha dhe është e vendosur në komunat Kuriani,
Kuman, Zharrzës, Roskovec, Strumi dhe Kutalli. Gjeologjia nëntokësore e zonës përbëhet nga rere e imët dhe
gurë balte të periudhëssë Nogjenit dhe gurë të Rogozhinës e përbërë nga rërëdhe konglomerate të periudhës së
Pliocenit.
Burimi kryesor i ujit është rezervuari Kurjan-Strumi i cili ka një kapacitet prej 31 Mm³ kur është me kapacitet
të plotë dhe një lartësise prej 44.5 m mbi nivelin e detit . Ky është një rezervuar jashëe lumit me një ujëmbled-
hës të vogël të drejtpërdrejtë dhe furnizohet nga dy burime: baseni i Lumit Cerveni dhe i lumit Seman. Nga
baseni i pare, pritet të transferohet ujë përmes një ushqyesi, dhe tek i dyti me anë të stacioneve të pompimit,
me dy faza; e para, në afërsi të lumit, pompon ujë në rrjedhën e lumit deri në Gorrican në sistemin e kullimit
dhe e dyta, në afërsi të Matke, pompojnë ujin nga sistemi i kullimit tek rezervuari.
Zona e plotë kufizohet në veri nga kanalin kryesor Roskovec-Hoxharrë, në perëndim nga rruga Fier-Lushnje
dhe ne jug nga kodra. Ajo shtrihet nga Kutalli (qarkut Berat), përgjatë zonës së Sheqit të Fierit, në drejtim të
perëndimit. Zona e komandes shtrihet në një fushë të ulët në afërsi të detit me një lartësi që varion nga 10 në
20 metra mbi nivelin e detit.
Zona ujëmbledhëse e rezervuarit ka një shtrirje prej 1,360 ha që mund të ofrojë një vëllim mesatar prej 8 mm³
vetëm në kushte më të favorshme. Vëllimet shtesë janë të furnizuara nga kanali ushqyes (madhësi për
shkarkimin e përmbytjeve me45 m³ / s), që vjen nga rezervuari i Cervenit. Rezervuari i fundit ka një ujendares
të drejtpërdrejtë prej 50 km2. Sipërfaqja e përgjithshme e ujëmbledhëse e rezervuarit K-S eshte 6270 ha. Duke
marrë në konsideratë një koeficient derdhjeje prej 40% , vëllimi i ujit në dispozicion në rezervuar mund të
vlerësohet përafërsisht në 20 Mm³.
Kanali ushqyes nga rezervuari i Cerveni është 2 km i gjatë, 3 m i gjerë dhe 2 m i thellë dhe ushqen rezervuarin
e Kurjanit, dhe është jetike për qëndrueshmërinë e rezervuarit për furnizimin me ujë të sistemit ekzistues të
ujitjes në gjendjen e tij aktuale. Projekti origjinal përfshinte një pompë në Gorican, që pompon ujë nga lumi
Seman në një kanal që pastaj ushqen stacionin e Matke, i cili pompon ujë në rezervuarin e Kurjanit. Meqënëse
këto nuk funksionojnë, qëndrueshmeria e vazhdimësia e rezervuarit tani janë tëkufizuara, këahtu që projekti
original I zonës së ujitjes nuk mund të furnizohet në mënyrë të përshtatshme me ujë.
Degët kryesore te skemes UK janë si vijon:
• kanalet e ujitjes kryesore të zgjeruar për 35.8 km dhe përbëhet nga Dega 1-7 = 11.8kms, Dega 7-10 = 12 km,
dhe një filiz 10-14 = 12 km.
• Kanalet e mesme janë 3-3 / 1 = 1.2kms, 4-4 / 1 = 1.3kms, 6-6 / 1 = 2.4kms, 7-7 / 1 = 2.4kms, 9-9 / 1 = 2.5
km dhe 12-121 = 2.5kms.
• Ka pastaj 51.9 km e degëve të tjera të cilat janë të një rëndësie më të ulët.
Dimensionet e seksione kryesore dhe dytësore kanalit janë treguar në Tabelën 2 -2 më poshtë.
.
Table 2-2: Permasat e seskioneve te kanaleve per skemen U&K Kurjan Strum
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 7
Përafërsisht 60% e infrastructures te rrymës se ujitjes dhe kullimit është rehabilituar në 1998-2006 dhe kështu
pjesa e mbetur 40% e tubacioneve kryesore dhe dytësore të kanaleve të ujitjes kanë nevojë për rehabilitim.
Pjesët jo të rehabilituara nuk janë mirëmbajtur dhe linja e kanalit është dëmtuar në mënyrë të konsiderueshme,
ose mungojnë pjesë dhe ka zona ku bllokimi është i konsiderueshem për shkak të baltës dhe bimësisë.
Gjendja aktuale e infrastrukturës së rrjedhës në drejtim të rrymës ujit dhe mungesa e pompave furnizuese, jane
vendimtare per sigurimin e qendrueshëmrisë së rendimentit të projektimit rezervuarit dhe perbejne një pengesë
të konsiderueshme në përdorimin aktual dhe të ardhshem të skemës. Është vlerësuar vetem se 1.500 ha toke
ujiten aktualisht, nga rezervuari nga një zonë e projektimit prej 5,430ha (4,730ha e gravitetit ushqyer dhe
700ha i ujitjes pompohet). Stabiliteti i digës sëKurjan Strum përbën një shqetësim dhe pse gjendja aktuale nuk
imponon një kufizim në furnizim në drejtim të rrymës, nese nuk procedohet me punime kjo mund të çojë në
mosfunksionimin e rezervuarit për arsye sigurie dhe të ndikoi në sistemin nëe U&K.
2.4.1 Puna e Propozuar
Studimi i Fizibilitetit i perditesuar nga JV Renardet et al jep detajet kryesore të punës së rehabilitimit që do të
ndërmerren në shqyrtim në skemën U&Kte Kurjan Strum. Pas konsultimit me palët e interesuara nga Kon-
sulenti FS (JV Renardet et al) Opsioni 1 i skemes së rehabilitim u zgjodh dhe konfirmua nga MBZHRAU. Ky
opsion do të rehabilitojë 5,000 ha nga 5,430 ha origjinal të skemës. Një total prej 4,300 ha do të ushqehet
gravitisht dhe 700 ha do të përdorin ujitjen me anë të pompës. Sipas raportit te Studimit te fizibilitetit nga
konsulenti, punimet rehabilituese përbëhen nga pikat kyçe të mëposhtme:
• Rreshtim dhe forcimi i pjesës më të madhe të kanaleve dytësore dhe të një pjese të kanaleve kryesore;
• Rehabilitimi i kanalit ushqyes Cerveni (heqja e sedimenteve dhe rrëshqitjeve të tokës, rreshtim etj)
• Rehabilitimi i rregullatorit marrës dhe kryq / të shpëtuar nga kanali furnizues Cerveni
• Rindërtimi i dy stacioneve të pompimit në (Vidhishte dhe Kurjan)
• Rehabilitimi i kanaleve ushqyes të ujitjes nga stacionet e përmendura më sipër te pompimit.
• Rindërtimi i sifoneve, digave te kontrollit, portave te shperndarjes dhe objekteve të tjera.
Tabela 2.3: Skema e Kurjan Strume per punimet rehabilituese te rrjetit me gravitet
Nr Artikulli Njesia Rrjeti me gravitet
1 Shtrirja e kanaleve kryesor Km Nuk dihet
2 Shtrirja e kanaleve sekondar Km Nuk dihet
3 Regulatoret ne kanalet kryesor - 10
4 Portat radiale te kontrollit qendror - 15
5 Derdhjet sekondare nga kanali kryesor - 15
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 8
Nr Artikulli Njesia Rrjeti me gravitet
6 Portat e celikut ne kanalet kryesore - 30
7 Regulatoret ne kanalet sekondare - 100
8 Derdhjet e rregulluara kanalet sekondare - 20
9 Derdhjet kanalet sekondare - 70
10 Sifone, ura, kalime nen rruge - 110
11 Porta celiku me te vogla - 216
Mjedisi Fizik
Mëposht do të paraqisim detajet fizike të mjedisit në lidhjeklimen, gjeologjinë, topografinë dhe
gjeomorfologjinë e tokës. Eshte e rendesishme qe te qartesojme se jo te gjithe treguesit mjedisor do te
ndikohen nga projekti ( e cila pershkruhet ne kapitullin 3 ) por, jane perfshire ne seksionet pasardhese qe ti
japin lexuesit nje imazh te plote per kushtet mjedisore ekzistuese per zonen e projektit
2.5 Klima
Pellgu i Kurjan Strum në rrethin e Fierit shtrihet në Zonën Fushore të Mesdheut ose më saktësisht ne zonën e
Ultësirës të Adriatikut dhe ka një klimë të përshtatshme për rritjen e grurit, patates, luledielli, duhan, perime,
vreshtave të rrushit dhe pemëve frutore. Kjo klimë është ndikuar nga të ajri që vjen nga Adriatiku dhe hyn në
zonat kodrinore dhe malore (duke u ngjitur deri te luginat e lumenjve). Klimë e tillë karakterizohet nga kushte
të ngjashme të Zonave të Larta Jugore, por me një verë me të ngrohtëdhe një dimër jo shumë të ftohtë. Table
2-4 jep një përmbledhje të të dhënave të përgjithshme për klimën për skemen e U&K Kurjan Strum. Në
përgjithësi, Zona e Kurjan Strum ka reshje mesatare vjetore rreth 800-1200 mm, nga të cilat 70-75% bien gjatë
vjeshtës dhe dimrit, ndërsa në verë bien 5% -12% të reshjeve vjetore. Në përgjithësi, korriku dhe gushti janë
muajt tëthatë, me reshje të pakta që nuk janë të mjaftueshme për rritjen dhe zhvillimin e bimëve. Ujitja e tokës
është e nevojshëme gjatë këtyre muajve për të kompensuar tharjen e tokës.
Table 2-4:Te dhena te pergjithshme mbi klimen ne skemen U&K ne Kurjan Strum
# Emri I skemes U&K
Temperature mesa-
tare◦C
Rreshjet mesatare
(mm) Lage-
shtia
(%)
Oret e
rrezev
e diel-
lore
Periudha
e acarte
Avullimi
(mm/day)
Temperatur
a mesatare e
vleresuar e
tokes◦C ne
10cm depth
Min ne
Dimer
Max ne
Vere Dimer Vere
7 Kurjan Strum 8 to 10 26 to 30 365 77 55-60 2792 Jan-Shk 3.7 – 6.3 6
Burimi: Mott MacDonald Studim Fizibiliteti
2.5.1 Rreshjet
Sipas SF, mesatarja totale vjetore e reshjeve në zonën
e Kurjan Strum është1024 mm të shpërndara gjatë
gjithë vitit. Sasia maksimale mujore e reshjeve është e
barabartë me 154.4 mmgjatë muajit nëntor dhe sasia
minimale është 16.2 mm gjatë muajit korrik. Sasia me
e lartë e rreshjeve ndodhë gjatë muajit (tetor-mars),
ndërsa sasia me e ulët e rreshjeve gjatë muajve të
verës (Qershor - Gusht) . Prandaj përgjatë ketyre
muajve, ujitja e tokës është e nevojshme për të kom-
pensuar thatësireën e tokës
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 9
2.5.2 Temperatura
Sipas SF, temperatura mesatare vjetore në Kurjan
Strum është 15.6 ° C. Muajt e nxehte janë korrik dhe
gusht me një temperaturë mesatare maksimale prej
31,2 ° C dhe 31.4 ° C, respektivisht. Muaji më i ftohtë
është janari me temperaturë mesatare minimale prej
7.5 ° C. Rrallë kanë temperatura nën zero dhe nuk ka
rrezik nga ngrica për bimët e mbjella gjatë sezonit të
dimrit. Zona është veçanërisht e përshtatshme për rrit-
jen drithërave, perimeve, foragjereve, agrumeve, ul-
linjve dhe pemeve frutore.Pergjate gjithe vitit, tem-
peraturat janë të ndikuara shumë nga deti Adriatik.
2.5.3 Era
Në zonën e Ultësirës, era është e ndikuar fuqishëm nga lëvizjet ajrore nga deti në tokë, dhe anasjelltas. Era,
kushtëzuar nga ndryshimet e temperaturave nga Deti (në perëndimi) në tokë (në lindje), ka në pergjithesi nje
drejtim perëndim / lindje / perëndim. Megjithatë, në çdo vend, erërat dominuese janë ato me karakteristika
lokale. Më mbizotëruese janë erërat horizontale, të cilat e kanë drejtimin në drejtimin e luginës. Erërat e për-
hershme me intensitet të ulët, por me bollëk të lartë janë erërat vertikale të cilat janë të shkaktuara nga ndry-
shimet e temperaturës midis zonave të ulëta dhe zonave malore apo zonave kodrinore. Erërat e tilla janë qua-
jtur "era e shpateve".
2.5.4 Kualiteti i Ajrit te Ambjentit
Kushtet e ajrit në zonën e skemës U&K tëKurjan Strum, janë përgjithësisht të mira në rrethana natyrore dhe
nuk është i ndotur pasi është shumë larg nga qytetet apo zonat industriale. Pavarësisht kësaj, zona nën siper-
faqe përbëhet nga hidrokarburet dhe ka disa puse të naftës dhe gazit në afërsi te skemës U&K, në fushën e
naftës Marinëz. Për më tepër, duket se nuk ka asnjë aktivitet të madh zhvillimi në afërsi të skemës U&K që
mund të ndikojnë në cilësinë e ajrit, të tilla si guroret, bimëve industriale, transporti intensiv etj. Standardet e
cilësisë së ajrit janë të përfshira në Aneksin 1.
2.5.5 Ndryshimi i Klimës
Ndryshimet klimatike mund të ndikojnë në disponueshmërinë e ujit, cilësinë e ujit, dhe kanë potencial shkatër-
rues. Duke kombinuar ndikimet e ndryshimeve klimaterike me trysnin e burime ujore si dhe ndryshime tëpër-
dorimit të tokës dhe ndotja e mjedisit mund të çojnë në sfida serioze për bujqësine dhe ujitjen në skemen U&K
në Kurjan Strum. Komunikimi i Pare dhe i Dytë Kombëtar në Shqipëri për Konventën e Kombeve të Bash-
kuara mbi Ndryshimet Klimatike (KKBNK) përdoren skenarët e ndryshimeve klimatike që tregojnë se rritja
mesatare vjetore e temperaturës pritet të jetë respektivisht 1 ° C, 1.8 ° C dhe 3.6 ° C nga vitet 2025 , 2050 dhe
2100 . Ky projektim i rritjes së temperaturës do të shtrihet në të gjitha stinët, por ka të ngjarë të varjoj në ra-
jone të ndryshme të Shqipëri. Ajo qëështë për tu theksuar se ne te ardhme me rritjen e temperaturave do te
rritet dhe nevoja për më shume ujitje në këto zona.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 10
2.6 Gjeologjia
Harta gjeologjike e skemës U&K dhe rezervuarit te Kurjan Strum tregon tokën nëntokësore të përberë nga
aluvionet e periudhës së Nogjenit, Pliocenit (Helmesi Suite) dhe argjila.
2.7 Kushtet Sizmike
The peak ground acceleration (PGA) for a 475 return period seismic event in the region of the Kurjan Strum
dam ëas calculated from seismic research undertaken by Aliaj et al (2004), that also presented a relationship
betëeen PGA and annual probability. Kurjan Strum lies in a zone of medium to high seismic hazard probabil-
ity.
2.8 Topografia dhe Morfologjia
Në zonën Kurjan Strum, topografia është përgjithësisht e sheshtë dhe kodrinore me lartësi që variojnë nga
rreth 35-45 m mbi nivelin e detit, poshtë dy digave dhe në rreth 100-130 m mbi nivelin e detit, në kodrat në
lindje dhe në jug tërezervuarit. Diga shtrihet rreth 14 kmnë lindje të qytetit të Fierit përmes një peisazhi me
dallgëzime pa ndonjë shtrirje dominuese të kodrave dhe luginave, edhe në përgjithësi ato ndjekin të njëjtin
drejtim si baseni kryesor i lumit Seman,e cili kullon zonën nga juglindja në veriperëndim.
2.9 Karakteristikat e Tokës
Karakteristikat e tokës janë mjaft të ndryshme përgjatë skemës e U&K dhe varen nga gjeologjia nëntokësore,
florës dhe llojeve të bimësisë, klimës dhe ekspozimit, prania e ujit etj
Tokat brenda zonës se skemës klasifikohet si në ngjyrë gri në kafe, e ndikuar nga aktiviteti i erozionit të lu-
menjve dhe me përmbajtje mesatare te humus dhe azotit. Për shkak të erozionit të tokës që ka ndodhur shpesh
herë, elemente të konsiderueshme të azotit, fosfor e potasi, si dhe metalet trë ënda jane zhdukur nga baseni;
njënga humbjet më të rëndësishme është ajo e azotit duke qenë një element i rëndësishëm për pjellorinë e
tokës.
Pjesa më e madhe e zonës përbëhet nga livadhet dhe kodrat dhe përbërja e tokës është ndikuar nga aktiviteti (ero-
zioni-kumulative), i lumenjëve që përshkojnë këto zona dhe ujërat tokësore. Niveli i tëcilave shkon nga 1.2 m-1.8
m në verë dhe 0.4m- 0.5m në dimër. Tokat kanë një përmbajtje mesatare humus dhe azotit; livadhet me ngjyrë gri-
kafe të errët kanë përmbajtje të lartë të humusit (4.3%), përmbajtje azoti (0.22%) dhe përmbajtjen e fosforit
(0.12%). Ato janë të pasura me CaCO3 (karbonat kalciumit) dhe të ketë një reaksion neutral me pH e ujit - 6.8.
Kompleksi thithjes është prej 50% dhe infiltrimi terminal është 2.3mm / min - 5.5 mm /min.Duke ju referuar ref-
erencës bazë për klasifikimn e llojeve të tokave (ËRC) katër llojet e mëposhtme të tokës janë gjetur nëkomunat
Kurjan dhe Strum:
• Arenosols: janë toka pak të zhvilluara me një përbërje të ashpër (më të ashpër se rëra) e kundërbalancuar me rërë
pjellore ose përafërsisht nën rërë (SS) dhe rërë (S) referuar terminologjisë kombëtare, në një nivel thellësi prej të
paktën 100 cm nga sipërfaqja e tokës. Arenosols janë tokë kulluese dhe janë shpesh të dekalcifikuara. Ato kanë një
kapacitet më të ulët përthithje dhe përmbajtje karboni organik. Respektivisht, vlerat e tyre ndryshojnë nga 15 - 20
mek / 100 gr tokë dhe 0.15 - 0.6% (përmbajtja minimale është gjetur në thellësi të profilit). Vlerat bazike të pH
sëtokës ( H2O) variojnë në 7.5 - 8.15. Ngopja Alkaline është mbi 50%, ndërsa (CaCO3) ndryshon në nivelet e 5.9
- 38.1% në thellësi. Ky lloj i tokës ështëi varfër në N (0,07-0,116%), P2O5 (0,046-0,072%) dhe K2O (0.11 -
0.13%)
• Luvisol: janë toka minerale me një shtresë B-balta, si një cilësi dalluese. Kapaciteti për shkëmbim kationic është
e barabartë ose më e madhe se 24, EK / 100g baltë, ngopja në bazë është 50% ose më e lartë, në të gjitha shtresat
B. Këto toka formojnë një shtresë kulluejse në sipërfaqe; prandaj, përmbajtja e humusit, azotit dhe karbonateve
është relativisht e ulët. Ato janë pak acide dhe pak bazike në reagim (pH 6.0 -7.5). Shtresa B, ka një natyrë
neutrale dhe me akumulimin e karboinateve. Përmbajtja e elementeve ushqyese N, P, K, është nga të mesëm në të
lartë.
• Fluvisol: janë toka pak te zhvilluara (tëreja), e formuar në zonat e ulëta nga depozitat e aluvioneve në të dy anët e
lumenjve dhe deltat e tyre. Tokat e tilla janë hasur në terrene të ulëta të gënjyer, si pasojë e përmbytjeve të
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 11
vazhdueshme apo si pasojë e qëndrimit të ujit në sipërfaqe për një kohë të gjatë. Fluvisols rezultojnë të jenë tokat
që kulloj nga sipërfaqja në thellësi. Kapaciteti i tyre thithjes ndryshon nga 26,04-50,54 mek / 100 gr, pH 7.7 - 8.2,
• Cambisol: janë toka me moshë të kufizuar dhe me karakteristika tanzitore zhvillimi. Ato janë toka me kapacitete
të ndryshme absorbuese (16-32 mek / 100 gr), me reaksion acid lehtë. (PH 5,5-6,5), neutrale dhe të lehta bazike
(pH 6.5 -8.0) me nivele të larta të karbonit organik, që shkon nga 0.3 - 1.7
Erozioni i tokës është një problem i madh në Shqipëri dhe veçanërisht në basenin e Semanit ku proporcionalisht
çdo vit humbet me shumë tokeënë krahasim me pjesët e tjera të Shqipërisë (shiko Tabelën 2-5).
Table 2.5: Erozioni I tokes ne Bazenet e lumenjve ne Shqiperi
Lumi
Zona e
bazenit
(km2)
(ton/km2)/vit (ton/ha)/vit Saisa toatale per vit
(tons x 1000)
Drini 11,756 1,543 15.43 18,145
Semani 5,649 3,085 30.85 17,429
Lumenj te tjere 18,330 1,628 16.28 29,844
Territory total I Shqiperise 35,735 1,831 18.31 65,418 Source: Adapted from Qiriazi and Sala (1999)2
Sipas studimeve të specialistëve nga komunat, zonat kodrinore kane një normë mesatare erozioni (humbja e
tokës) 5-7 ton / ha. Erozioni vjen nga kodrat aty pranë, ndërsa në zonëte ulëta erozioni është më i ulët.
Erozioni është shkaktuar kryesisht nga teknikat e ujitjes (metodat e ujitjes përmbytje) dhe lerimin e brazdave
që nxisin humbjen e tokës në rrjedha dhe më pasë në lumenj. Kjo është një çështje që MBZHRAU duhet të
marri në konsideratë në programet e trajnimit të planifikuara lidhur me komponentët e projektit ËRIP (PUBU).
2.10 Kontaminimi i Tokës
Komuna Kuman ka depozita të konsiderueshme nëntokësore te hidrokarbureve. Të gjitha puset e naftës të
komunës Kuman janë të përqendruara në zonën Marinez dhe ende shfrytëzohen nga Bankier Petroleum
Shqipëri. Më parë puset operoheshin nga Alb-Petroleum dhe ndotja ishtete konsiderueshme në tokë. Kur
puset e naftës ishin në përdorim nga Alb - Petroleum, toka rreth pusit ka qenë e kontaminuar (sipërfaqja e
perafert e tokës që nje pus mbulon është 830 m2). Puset e vjetra tani janë rehabilituar.
Përveç kësaj, kanalizime që derdhen në lumenj dhe gropat septike janë një burim potencial i ndotje.
Gjithashtu, rrjedhjet e ujit jashtë kanalit vadites mund te marrin me vete plehra dhe ti kullojnë në tokë,
por deri më sot nuk ka probleme të raportuara në këtë drejtim në zonën e Kurjan dhe Strum. Sipas hartave
të tokës që datojnë prej viti1998, në komunen Kuman nuk ka toka me pjellori te kufizuar si@ janë tokat
me permbajtje të lartë kripe, tokat me acid dhe toka me kripë dhe magnez. PH i tokës në këtë zonën
varion nga tokë me acid në neutrale në bazike.
2.11 Hidrologjiasipërfësore dhenëntokësor
Digat dhe rezervuari i Kurjan dhe Strum shtrihen brenda një rrjedhe te vogel te nje basini te madh te Lumit
Seman;një nga gjashtë basenet e lumenjveper qellime te menaximit ujit në Shqipëri. Lumi Seman ka karakter-
isitikat tipike te lumenjëve të Shqipërisë dhe ushqehet kryesisht nga reshjet dhe ka një regjim tipik mesdhetar,
me një variacion sezonal në normën e rrjedhës së karakterizuar nga prurjet e larta në mes të tetorit dhe maj.
2 Qiriazi P- Sala S,1999, “Mass Movement in Albania + Human Activities” Japanese Geomorphological Union, 20/3, p.p. 251-264.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 12
Zona ujëmbledhëse e dy digave është rreth 13.6km2, por bashkë me kanalin ushqyes (aktualisht nuk funksio-
non) ujëmbledhës ka njësipërfaqe shtesë prej 49.1km2 .
Nje pjese e fermereve perdorin ujin nentokesor per qellime ujitese ne SUK Kurjan Strum
2.11.1 Ujërat elumit Seman
Siç u përmend më parë digat dhe rezervuari i Kurjan dhe Strum janë të vendosura brenda një dege të
vogël te Luginës Seman i cili është lumi primar i zonës. Rezervuari gjithashtu ka lidhje me furnizuesin që
përdoret për të siguruar ujë nga stacioni i pompimit Matk-Roskovecit (Cerveni), i cili nga ana e tij
furnizohet ngap pompa 1dhe 2e stacionit të Goricanit. Megjithatë ushqyesi nuk funksionon më, sepse
stacionet e pompimit janë dëmtuar dhe kostoja e energjisë për të drejtuar pompa është ndaluar. Seman
është i përbërë nga disa degë, ku më të rëndësishmet janë ato të lumit Osum dhe lumit Devoll (shih
Figurën 2 3).
Figurq 0-3: Vendodhjae skemës sëKurjan Strum në basenin e lumit Seman
Nuk ka të dhëna për prurjet e përrenjve në afërsi të Kurjan dhe Strum, por në përgjithësi ato janë me natyrëse-
zonale dhe kanë tendencë për të thata në verë.
Semani është 281 km e gjatë dhe ka një sipërfaqe te bazenit 5,949km2. Lartësia mesatare e lumit është 863m.
Pjerrësia e lumit është rreth 3.6 m/km ose 3.6%. Osumi është një nga degët kryesore të Seman me një gjatësi
prej 161 km. Baseni është 2,150km2 me një lartësi mesatare prej 828m. Lumi shkarkon një mesatare prej 32,5
/ m3 / s me një modul shkarkimit prej17.5l / s për km2. Në afërsi të Kuçovës, lumi Osumi bashkohet me
lumin Devoll dhe bëhen rrjedha e lumi Seman. Lumi Devoll është dega më e madhe dhe burimi kryesor i
furnizimit të lumit Seman me një gjatësi prej196 km dhe ka një lartësi mesatare prej 960m. Mesatarja disa
vjecare e shkarkimeve ështërreth 95.7m3 / s, me një modul derdhje prej 17l / s / km2. Lumi Devoll ushqen
lumin Seman me rreth 88% të ujërave të saj. Për shkak të karakteristikave themelore gjeologjike të basenit
(p.sh. gëlqerore, karstike) kur lumenjtë rrjedhin, lumi Seman ka përmbajtje relativisht të lartë mineralizimit
(TDS 440 mg / litër).
Rrjeti hidrologjik i monitorimit të basenit të Semant është mjaft i kufizuar dhe nuk ka të dhëna nga zona e
drejtëpërdejta të skemes U&K ne Kurjan Strum. Të dhënat janë marrë nga tre vlerësime të bra
në terren dhe këto te dhena janë treguar në Tabelën 2-6 më poshtë, së bashku me indikacionet e
kulmeve të përmbytjeve në peridha 20, 50 dhe 100 vjecare.
Table 0-6: Stacionet njehesuese Brenda ujembledhesit te Semanit dhe eventet e permbytjeve maive
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 13
Table 0-9: Volumi mesatar mujor i rrjedhes (Mm³) ne stacionin njehsues ne Kozare
Stacioni Volumi mesatar I rrjedhes (Mm³)
Jan Shk Mar Prll Maj Qer Korr Gu Sht Tet Nen Dhj
Kozare 209 208 238 203 173 73 27 14 28 54 145 172
Në Ligjin e Ujërave 1996, nuk ka asnjë dispozitë për kushtet minimale mjedisore që duhet të ketë rrjedha
e lumenjëtë. Megjithatë, Shqipëria në përpjekjen e saj për pranimin në BE ka përgatitur tashmë një pro-
jekt draft për ligjin për Administrimit e Ujërave, e cila është bazuar në Direktiva Kornizë e Ujit të BE-së
(ËFD) (DKM), mesë shumti neni 4 paragrafët 3-5. Tashmë në këtë projekt ligj ka një dispozitëpër ku-
shtet minimale mjedisore që duhet të ketë rrjedha e lumenjëvë. Përbën një detyrim përcaktimi ikushteve
minimale mjedisore që duhet të ketë rrjedha e lumenjëvërrjedhat minimale mjedisore sipas Planit të
Menaxhimit e Pellgjeve dhe Lumenjëvë (RBMP). Komponenti 3i ËRIP(PUBU) , Pjesa Cis eshte duke
përgatitur RBMP për basenet e lumenjve Drin dhe Seman. RBMP nën ËRIP gjithashtu do të sigurojë
kuadrin për të adresuar ndarjen e hidrocentraleve dhe çështjet e ujitjes dhe të kullimit me përfshirjen e
BËA dhe BËC.
2.11.2 Ujërat Nëntokësor
3 Kolaneci M., 2000, “Flood Risks in Albania”, The Ëorld Bank Group, Rural Development, from http://ëbln0018.ëorldbank.org. 4Pano, N., and Avdyli B., 2009 A method to estimate Buna Discharge, Albania – Hydrology Days 2009.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 14
Ujërat nëntokësorë hasen brenda basenit dhe janë shfrytëzuar nga individë privatë në rrjedhat natyrore dhe për
puse. Ujërat nëntokësore duhet të përdoren përgjithësisht për të ujit të pijshëm, por dhe pse mund te duket ab-
strakte, shumica e njerëzve ne zonen e komunave Kurjan Strum, furnizohenme ujënga kompanitë e furnizimit
me ujë. Skemat U&K sipas studimit janë karakterizuar nga dy lloje (shtresa) të ujërave nëntokësore, ujërave
nëntokësore te cekët dhe nëntokësore të thellë artezian.Nje pjese e fermereve perdorin ujin nentokesor per
qellime ujitese ne SUK Kurjan Strum
Ujërat nëntokësore artezian janë të thella dhe phreatic dhe gjendet kryesisht në rërë dhe ne shkëmbinj. Ujërat
Nëntokësore të tilla zakonisht i gjen në strukturat e tipit synclinal ku natyra sedimentare krijon presione
arteziane. Ujërat karstike të tilla si ato në Kurjan Strum, janë të lidhura fort me shkëmbinj karbonat (gëlqeror
dhe dolomite) dhe shkëmbinj sulfate (gipsi dhe anhidrit). Zakonisht shkëmbinj të tille kanë copetim dhe
thyerje të gjëre dhe janë burimi kryesor i ujit për Shqipërinë. Shkëmbinj poroz janë të lidhur kryesisht me de-
pozitimet të Kuaternarit, dhe në përputhje me produktivitetin e tyre janë të ndashme në akuifere me produk-
tivitet të lartë dhe të ulët. Akuiferet me produktiv të larte poroze janë të lidhur me depozitat zhavorr qe të
plotësojë disa fusha te basenit te Adriatikut, si ato të shtrira në perëndim tëKurjan Strum. Tabela në vijim 2-
10siguron detajet e aquifereve kryesore me zhavorr në Shqipëri dhe natë qe ka më shumë rëndësi për skemën
U&K të Kurjan Strum është Akuiferi i Zhavorrorit i Lushnjes.(me të gjelbër.) Table 0-10: Shtresat kryesore nentokesore me perberje zhavorri ne Shqiperi
Baseni me
shtresa
nentokesore
zhavorri
Trashesia maximale
M
Depertueshmeria
m/day
Transmetimi
m2/day
Fraksioni I koeficentit
te ruajtjes
Shkodër 60 100 - 800 2000 – 15 000 0.18 – 0.24
Lushnje 25 20 - 250 250 - 4000 3 x 10-4
Berat 70 10 - 400 200 - 4500 -
Korça 50 50 - 70 100 - 2100 4 -7 x 10-4
Vurg/Murs 100 10 - 300 300 - 3000 -
2.11.3 Gjendja ndërkombëtare e lundrimit dhe pëerdorimi i ujit në drejtim të rrjedhës
Lundrimi Ndërkombëtar
OP 7.50 per lumenjte e lundrueshem eshte aktivizuar, duke qene se lumenjte ku digat ndodhen
jane lumenj nderkombetar. Nga 13 SUK totale, 3 prej tyre jane pjese e ujembledhesit te Drinit
te quajtura Tregtan 2, Tregtan 3 dhe Vranisht 2. Lumi Drin ka dy dege, Drinin e zi dhe Drinin
e bardhe. Drini i Zi buron ne Maqedoni dhe rrjedh me pas ne Shqiperi. Kurse Drini i Bardhe
buron ne Mal te Zi dhe me pas bashkohet me lumin Buna i cili buron ne Liqenin e Shkodres
(nje liqen nderkombetar i ndare mes Shqiperise dhe Malit te Zi ) dhe derdhet ne detin
Adriatik.
Nje rendesi specifike per kete ESMP jane 9 zona te cilat shtrihen ne Basenin e Semanit dhe
rrjedhin totalisht ne territor shqiptar dhe derdhen ne Adriatik. SUK e Xarres ndodhet ne
zonen e basenit lumor te Vjoses, por merr uje nga rezervuari i Janjarit, i cili nuk eshte pjese
hidrologjike e basenit te Vjoses. Pjesa e siperme ujembledhese e rezervuiarit te Janjarit
ndodhet ne Greqi. Pervec investimeve ne kete zone qe ndodhen nen komponentin 1 te projektit,
nuk ka aktivitete te tjera qe do te perdorin ujrat e lundrueshem kombetar. Keto investime
perfshijne rehabilitimin e nje SUK-je ekzistuese. Ato nuk perfshijne punime dhe aktivitete te
cilat do te rrisin apo ndryshojne natyren origjinale te skemes. Rrjedhimisht, projekti eshte
pjese e perjashtimit te paraqitur ne paragrafin 7 (OP 7.50) , pra nuk do te ndikohet sasia apo
cilesia e rrjedhes se ujit. Aplikimi i ketij perjashtimi u be ne nje memorandum ne Gusht 10 ,
2012.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 15
Përdorimi i Ujërave
Skema U&K Krujan Strum është e vendosur brenda basenit të lumit Seman. Në përgjithesi ka konkurrencë të
konsiderueshme për shfrytëzimin e burimeve ujore të basenit. Seman po bëhet gjithnjë e më e rëndësishme për
hidrocentralet HEC-e të reja të planifikuara në degët e Devollit dhe të Osumit. Përveç hidrocentralet, Semani
është gjithashtu i rëndësishm si një burim uji për ujitje, për blegtori, peshkimit dhe industri. Përveç kësaj,
pellgu përballet me një numër të kërcënimeve ndaj cilësisë së ujit, të tilla si ndotja kryesisht nga shkarkimet e
ujërave të zeza të patrajtuara nga qytetet. Llojet e biodiversitetit dhe endemike të lumit Seman janë gjithashtu
nën kërcënim, pa u përmirësuar menaxhimi dhe koordinimi i ekosistemit.
2.12 Cilësia e Ujit
Transformimi i ekonomisë shqiptare në një treg të hapur gjatë dekadës së fundit ka shkaktuar dëme të kon-
siderueshme në burimet natyrore të vendit, kryesisht në ujërat natyrore, të cilat janëmë të ekspozuarat dhe më
të pambrojturat. Situata është veçanërisht dramatike në ultësira perëndimore Shqiptare (në afërsi të skemes
U&K Kurjan Strum), ku rrjedh lumi Seman deri në Detin Adriatik.
Ky rajon u bë shumë i populluar dhe mbetjet urbane dhe industriale janë depozituar në lumenj. Mjerisht, tani
ka probleme të rënda mjedisore në këto zona, direkt ose indirekt të lidhura me ekosistemet ujore, si menaxhimi
i mbetjeve urbane dhe industriale, ndotja e ujit apo erozionit të tokës. As mbeturinat e lëngshme apo të ngurta
nuk jane te kontrolluara, as mostrat e monitorimit nuk merren rregullisht ndaj ujërave sipërfaqësore dhe nën-
tokësore.
Natyra gjarperore e ulët e lumit Seman me kalimin e viteve ka gërryer tokat bujqësore të rëndësishme dhe ka
bërë të mundur transportimin e lëndës organike nga tokat e gërryera. Erozioni në shtresat e sipërme gjeologjike
mbush sedimente me metale të rënda, të gërryera nga shkëmbinj vullkanik, por nuk kjo nuk paraqet ndonje
rrezik thelbësor për ndotje të tokës apo të shëndetit. Kur shkëmbinjtë e gerryer janë gëlqerore, kalcium është
elementi mbizotërues. Tokat argjilore të gërryera dhe të transportuara nga rrjedhat apo rrymat ujore mbetet një
problem në sedimentim.
2.12.1 Cilëesia e ujërave sipërfaqësor
Në fund të viteve 1990-të, janë ndërmarrë disa hetime mbi cilësinë e ujit të lumit Seman. Në vijim janë dhënë
disa të dhëna të përgjithshme për cilësinë e ujit dhe të metaleve të rënda në sedimente (shih Tabelën 2 11).
Source: Elaborated from EA of ëater quality of Albanian Rivers
Për arsye Të erozionit dhe sedimentimit lumi Seman mbetet problemati. Kufiri i rekomanduar i CEE për
Mbetjet e ngurta sipërfaqësorë (Total Suspended Solids(TSS) është 25 mg / l. Semani ka një TSS me një
maksimum prej 436 mg / l! Oksigjen i tretur (DO) është më pak se 2 mg / l, që nënkupton statusin "shumë të
varfër", sipas klasave NIVA (Agjencia E Ujërave Norvegjeze).
Ujërat e lumit Seman e kalojnë kufirin amonit prej 0.16 mg / l N-NH4,sipas Direktivës së BE për ujërat
cyprinid. Sa i përket cilësisë fiziko-kimike së ujërave të lumit Seman mund të konsiderohen të varfëra deri në
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 16
shumë të varfëra. Parë nga pikëpamja e metaleve të rënda, lumi Seman mund të konsiderohet si dukshëm
ndotur NIVA (klasa IV-V), por vetëm brendësi te ujërave.
Kërkimet e fundit (2006-2010) mbi cilësinë e ujit për ujitje nga lumenjtë dhe rezervuarët në Shqipëri ka
treguar se lumi Seman është brenda vlerave të pranuara të Katalogu Standart i Shtetit (KSSH) (Standard State
Katalogu) (SSC)për parametrat fiziko-kimikë. Mostrat janë marrë dhe janë treguar në Tabelën 2-12 mëposhtë.
Vlerat e metaleve të rënda nuk janë në dispozicion, por pjesa më e madhe e aktivitetit industrial lidhur me
ndotjen e matur në fund të viteve 1990 ka pushuar tani.
Table 0-12: Rezultatet e kualitetit te ujit ne lumen Seman 2007-2010
Raporti I absorbimit te sodiumit SAR me/l 0 to 9 0.20 1.40 0.80 0.90
Mbetjet te thata DR gr/l-1 - 0.20 0.20 0.30 0.10
Matja në këtë lumë treguan vlera të ulëta të KE (0.20-0.54 DS m-1), nitratit (0,6-2,5 MGL-1) dhe amoniakut
(0,3-1,1 mg L-1). Kationet dhe përqendrimet anion, si dhe vlerat e pH (7.2-7.7) ishin brenda kufijve të pranue-
shëm të përcaktuara nga SSC(KSSH) për të parandaluar akumulimin e kripës në tokë. Gjatë periudhës së
marrjes së mostrave, vetëm K kalium + përqendrimit në vitin 2009 (22.5 mg L-1) dhe koncentrim CO32- nga
viti 2008 deri në vitin 2010 (0.3- 0.4 me L-1) ishin mbi kufijtë e përcaktuara nga standardet KSSH(SSC). K +
e lartëmund të shpjegohet me shkarkimin e ujërave të ndotura urbane që vijnë nga qyteti i Lushnjës dhe Fierit,
në rrjedhën e sipërme të lumenjve nga ku merren mostrat për testim, ndërsa përqendrimi relativisht i lartë
CaCO3 mund të shpjegohet me përmbajtje të lartë karbonatike të tokave dhe materialeve baze në basenin Se-
man. Bazuar në këto rezultate, ujërat e lumit Seman mund të klasifikohen si kategoria e II për qëllime të ujit-
jes. Cilësia e ujit në lumin Seman dhe rezervuarit Kurjan Strum është ndikuar nga gjeologjia e cila përgjithe-
sisht është e pajisur me ujë të pasur me karbonat.
Rezultatet e përgjithshme të monitorimit për ujërat nëntokësore dhe sipërfaqësore brenda basenit Seman gjatë
periudhës 2002-2008 tregojnë se në mineralizimin e përgjithshëm, nitratet dhe përmbajtja e nitrateve janë në
nivelin e lejuar dhe pH i ujërave nëntokësore është në nivelet e lejuara për ujë të pijshëm. Por nga ana tjetër,
standardet e kërkuara për përmbajtjen e amonit nuk janë plotësuar (Agjencia Evropiane e Mjedisit, 2010).
Në fushën e Kurjan Strum, erozioni është shumë aktiv dhe sedimente janë depozituar në kanalet, duke i bllo-
kuar shpesh ato gjë që redukton aftësinë e tyre. E njëjta situatë po ndodh në pjesë të tjera tërezervuarit ku bllo-
kimi është i një rëndesie jetike për funksionimin e kanalit.
Monitorimi më i fundit i lumit Seman është regjistruar në raportin mbi Gjendjen e Mjedisit (shih Tabelën 2
113). Lumi është monitoruar në tre stacione: Ura e Kucit, Ura e Mbrostar, Gjanica-Fier. Stacioni i lumit
Gjanica tregon për shkarkimin urban dhe për shkarkimin e naftës dhe rafinimit.
Table 0-13: Monitorimi ne lumen Seman 2013
No Baseni Lumi Stacioni Faza 1
Q(m3/sec)
Faza 2
Q(m3/sec)
1 Semani Semani Ura e Kucit 51.83 132.47
2 Semani Semani Ura e vjeter Mbrostar 45.4 214.16
3 Semani Gjanice Derdhja ne Semani 6.76 6.164
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 17
Përmes një vlerësim historik të të dhënave, rezervuari Kurjan dhe Strum ka cilësinë e duhur të ujit për ujitje.
Rezervuari Kurjan Strum është zgjedhur për një program katër vjeçar të monitorimit mes 2007-2010 dhe rezul-
tatet mund të shihen Tabela 2 14 mëposhtë. Megjithë vlerat e pak të larta të kaliumit, ujërat janë ende të
pranueshme për ujitje të bimëve dhe të klasifikuar si grupi II në bazë të standardeve KSSH (SSC).
Table 0-14: Rezultatet e kualitetit te ujit nga rezervuari Kurjan –Strum 2007-2010
Raporti I absobimit te sodiumit SAR me/l 0 to 9 0.2 0.9 0.8 0.8
Mbetje te thata DR gr/l-1 - 0.2 0.4 0.3 0.4
Hedhja e paligjshme e materialeve të ngurta apo mbeturinave afër ose në kanalet e ujitjes po ndotin ujërat.
Për më tepër, ujërat e zeza të gjeneruara përmes reshjeve rrezikojnë të derdhen në rezervuar ose në
kanalet të ujitjes. Analiza e fundit e kryer dhe e paraqitur në Raportin e GjendjesSëMjedisit tregojnë se ka analiza kimike të
kryera, domethënë Temperatura, pH, alkaliniteti, përçueshmëri elektrike, oksigjeni i tretur, Oxygen biologjik i
kërkuar BOD5, Oxygen kimik i kërkuar, fosfor total, amoniak, nitrateve dhe nitritet.
Temperatura e ujit të lumit Seman variojne nga 26.4 për 27.1 dhe 28.3oC për stacionet Ura e Kucit, Ura e
Mbrostarit. Ndërsa vlerat e fazës se dytë varion midis 17.34 për 18.8oC
PH –shi i sipërfaqes së ujërave të lumin Seman varion nga 7.63-8.38 respektivisht nga Ura e Mbrostarit,
Gjanicës dhe stacionet e Urës së Kucit. Luhatjet e ndryshimet sezonale kanë një vlerë të vogël rreth 0.15-0.75.
Ujërat janë neutrale sipas DKU (ËFD) të BE-së (pH =6,5-8,5). Kjo është ilustruarnë Figurën 24 mëposhtë:
Phase 1 Phase 2
Figure 0-4: Vlerat ph nga stacioni I monitorimit ne lumin Seman
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 18
Alkaliniteti - Nga matjet e kryera në vitin 2013, ne shohim se vlerat variojne nga 203-387 mol / l për Ura e
Mbrostarit, Ura e Kucit dhe stacionet Gjanice. Luhatjet sezonale nga Ura e Mbrostarit n Ura e Kucit kanë një
vlerë prej 5 mol / l ndërsa në Gjanice ata kanë një vlerë më të lartë 99mol / l
Përçueshmëri elektrike - vlera luhatet nga 509- 888-1744 μS / cm respektivisht në Ura e Mbrostarit, Ura e
Kucit dhe Pjanic. Luhatjet sezonale në tre stacione janë të larta duke filluar nga 436-644-865 μS / cm. Këto
janë vlerat më të larta të vëzhguara në monitorimin gjatë vitit 2013.
Përmbajtja e oksigjenit të tretur në lumin Seman ka vlera të ulëta në të gjitha stacionet, por vlera më e ulët
është vërejtur në stacionin e Gjanicës me një mesatare prej 3.22 mg / l. Sipas standardeve DKU të BE-së,
ujërat e lumit Seman kanë një cilësi të dobët. Shih figurën 2 5 më poshtë.
Phase 1 Phase 2 EU Stan-
dard
Figure 0-5: Matjet e Oksigjenit te tretur per stacionet e monitorimit te Lumin Seman
Vlera Përmbajtese eBOD5-v varion nga 0.6- 3.9 mg / l deri në 5.2 mg / l. Luhatjet sezonale janë të ndjeshme,
vërehet qartë në tabelë. Ujërat e lumit Seman klasifikohente moderuar sipas standardeve DKU të BE-së që do
të thotë vlerat, janë afër kufirit të poshtëm (shih Figurën 2 6).
Phase 1 Phase 2 EU Stan-
dard
Figure 0-6: Matjet per kerkesat e oksigjenit biologjik ne stacionet e monitorimit ne lumin Seman
Chemical Oxygen Demand - Vlera Përmbajtese e COD shkon nga 0.56 në 1.0 për 3.96 mg / l, në Ura e Kucit,
Ura e Mbrostarit dhe stacionet e Gjanicës. Luhatjet sezonale variojne ulët duke filluar nga 0.28-0.76 mg / l. Në
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 19
fazën e dytë, ka një rritje të kërkesës për oksigjenin kimik. Stacioni Gjanica përfaqëson vlerën më të lartë të
COD.
Sasias Amonit shkon nga 0 në 0.19 për 2.18 mg / l në Urën e Kucit, Urën e Mbrostarit dhe stacionet e
Gjanicës. Gjatë vitit 2013, luhatjet sezonale kanë qenë të konsiderueshme, veçanërisht të Gjanicës. Në këtë
stacion, shuma mesatare e amoniakut është 1.1mg / l, duke çuar në një ujë të cilësisë së dobët (shih Figurën 2
7).
Phase 1 Phase 2 EU Stan-
dard
Figura0-7:Vlera e Amonit sipas monitorimit ne stacionin elumit Semani River
Vlera e Nitrateveështë e lartëduke filluar nga 3.2 në 4.4 në 20.7 mg / l. luhatjet sezonale janë po ashtu të larta
duke filluar nga 0.29 në 4.26 mg / l. Vlerësimi i cilësisë e ujit në bazë të përmbajtjes së NO3 është I një niveli
të dobët <10mg / l (shih Figurën 2 8).
Phase 1 Phase 2 EU Stan-
dard
Figura 0-8: Matjetet e vlerës sëNitrateve për monitorimin e stacionit të lumit Seman
Vlerat e përmbajtese së nitrateve varion nga 0 deri ne 0.05 deri 0.56 mg / l për tre stacione respective te
monitorimit. Luhatjet sezonale janë vëzhguar. Vlerat kufi të NO2 ne ujërat e lumit Seman,klasifikohen si në
gjendje te moderuar në përputhje me DKU(ËFD) të BE-së, NO2 <0.06 mg / l dhe NO2 <0.12 mg / l te prirura
për tu përkeqësuar(shih Figurën 2 9).
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 20
Phase 1 Phase 2 EU Stan-
dard
Figura 0-9: Vlera e matjeve per nitrite ne monitorimin e stacionit në lumin Seman
Materiale lundrues-kanë vlera të larta duke filluar nga 2.8 për 222,2 mg / l. luhatjet sezonale janë të larta duke
filluar nga 40.9-116.4 mg / l. Ka një rënie në vlerë në fazën e dytë, e cila përkon me një periudhë më të lartë të
reshjeve.
2.12.2 Cilësia E ujërave nëntokësore
Raporti i fundit i Gjendjes Mjedisore për Shqipërinë jep detaje mbi cilësinë aktuale të ujërave nëntokësore për
shtresat ujëmbajtëse të ndryshme në Shqipëri. Të dhënat e monitorimit janë paraqitur për secilin basen.
treguesit e ndotjes si NO2, NO3, NH4 dhe tregues të tjerë si Na, Ca, Mg, Fe, Cl, SO4, FP, pH, Mp, vlerësohen
dhe krahasohen me standardet e vendeve të BE. Përqendrimet e rekomanduara (STASH-R) dhe përqendrimet
maksimale të lejuara (STASH- PML) janë krahasuar me standardet Shqiptare. Përveç kësaj, vlerat e
monitoruara të treguesve janë krahasuar me standardet e BE-së, përqendrimet e rekomanduara (EU-R) dhe
përqendrimet maksimale të lejuara (EU-PML).
Për basenin e lumit Seman, sasia e parashikuar totale e ujit e përdorur nga aquifer (AL500) është 465-500 l /
sec, pjesa më e madhe që është përdorur në Turan. Koeficienti i shfrytëzimit varion K = 0.3 - 0.5.
Rreziku i ndotjes është i moderuar, kushtet natyrore favorizojnë zgjerimin e disa akuiferet thella që janë të
mbrojtura me shtresa argjilore te vendosura në mes tyre. I vetmi burim i ndotjes sipërfaqësore mund ta
formojnë lumin Dunavec në anën juglindore të akuiferit, por më së shumti kjo prek sipërme të e rezervuarit, e
cila si rregull nuk përdoret.
Temperatura e ujit matet në dy fazat e monitorimit dhe shkon nga T = 11.4-14 ○ C, e cila është brenda
standardeve (standardet janë 8-15 deri në 20oC).
PH-shi i ujërave nëntokësorei matur në dy fazat e monitorimit shkon nga pH = 7.1- 8.21. Ky tregues është
brenda standardeve të ujit të pijshëm (pH = 6,5-8,5). Dallimet në mes të vlerave të dy fazave të variojne nga
0.09- 0.11 në 0.12-0.22. Gama mesatare e vleres varion nga pH = 7.41- 7.98 në një periudhë 5 vje%are.
Ngurtësinë e Përgjithshme e ujit (FP) në dy fazat e monitorimit varion nga Gh = 13.58- 16.6 Odh. Kjo do të
thotë se uji është brenda standardeve të ujit të pijshëm. Këto ujëra kanë një fortësi mesatare. Dallimet në
vlerave midis dy fazave shkojnë nga 0- 0.14-0.28-0.62 O (shih Figurën 2 10).
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 21
Figure 0-10: pH dhe Fp për Akuiferin AL500 në basenin e Semanit
Mineralizimi Përgjithshëm (Mp) në dy fazat e monitorimit varion nga GM = 402,74-539,16 mg / l .Kjo vlerë
është Brenda standardeve shqiptare. Uji qëndodhet në Turan është i llojit magnez hidrokarbur-kalcium. Uji i
ndodhur në Sheqeras është kalcium magnez hidrokarbur. Uji ndodhet në Mancuri është hidrokarbur kalciumi.
Mbetja e Thate (MTH) në dy fazat e monitorimit varion nga Dr = 256-390 mg / l.
Përmbajtja e natriumi (Na) në dy fazat e monitorimit varion nga 1.15 - 16.33 mg / l, e cila është brenda
standardeve shqiptare per përmbajtjen maksimale të lejuar .Vlera mesatare 5 vjecare varion prej 1.49 - 21,04
mg / l (shih Figurën 2 11).
Figura 0-11: Përqëndrimi i mineraleve dhe sadiumit në Akuiferin AL500 në Basenin e Semanit
Përmbajtja e kalciumit (Ca) në dy fazat e monitorimit varion nga 37.07- 100.2 mg / l. Përmbajtja më e lartë e
kalciumit është gjetur në Mancuri e cila del nga shkëmbinj gëlqerorë. Kjo vlerë është brenda standardeve.
Dallimet mes vlerave të dy fazave të marra shembull varion nga 1-2-2.02 -3 mg / l. Vlera mesatare 5 vjecare
varion nga 34,73-67,35 mg
Përmbajtja Magnezi (Mg) në dy fazat e monitorimit varion nga 21.28-57.15 mg / l, i cili është nën standardet
shqiptare, në lidhje me përmbajtjen maksimale të lejuar. Dallimet mes të vlerave të dy fazave variojne nga 0-
1.81-1.82-1.84-3.04 mg / l. Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 23.53-57.64 mg / l (shih Figurën 2 12).
Figure 0-12:Perqëndrimi i Kalcium dhe Magnezit Akuiferin AL500 në basenin e Semanit
Përmbajtja e hekurit (Fe) ne dy fazat e monitorimit varion 0,01-0,08 mg / l. Në "Bulgarec", "Turan" dhe
"Mancuri" vlera e Fe është brenda rekomandimeve. Dallimet mes vlerave të dy fazave të monitorimit varion
nga 0.02-0.03-0.04 mg / l deri në 0.07 mg / l (Mancuri). Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 0.028-0.057 mg /
l.
Në fazën e parë, nuk ka përmbajtjste amoniakut (NH4). Në fazën e dytë, përmbajtja e amoniakut është gjetur
në "Bulgarec", "Turan", "Sheqeras", "Terova" dhe "Mancuri" nga vlera e NH4 = 0.01mg / l, i cili është nën
përmbajtjen maksimale të lejuar. Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 0.003-0.104 mg / l (shih Figurën 2 13).
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 22
Figure 0-13: Përqendrimi i Hekurit dhe Amoniakut per Akuiferin AL500 në Basenin e Semani
Përmbajtja e klorit (Cl), në dy fazat e monitorimit varion nga 12.43-39.05 mg / l. Përmbajtja e klorit në
Mancuri shkon nga 1.78-3.55mg / l me një vlerë mesatare 2.66mg / l. Përmbajtja e klorit në Bulgarec dhe
Sheqeras është brenda rekomandimeve. Në Turan dhe Terova, kjo përmbajtje është mbi rekomandimin por nën
përmbajtjen maksimale të lejuar. Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 12.78-36.74 mg / l.
Përmbajtja e sulfat (SO4) në dy fazat e monitorimit varion nga 2.49-12.88 mg / l në Turan, Sheqeras, Bulgarec
dhe Mancuri, e cila është brenda standardeve. Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 3.3-15.64-110.75 mg / l
(shih Figurën 2 14).
Figura0-14: Përqëndrimi i Klorit dhe Sulfatit për akuiferin ne basenin e Semanit
PërmbajtjaNitrat (NO3) në dy fazat e monitorimit është i vogël, duke filluar nga 1.8-20.16 mg / l, e cila është
brenda standardeve. Vlera mesatare 5 vjecare varion nga 3.74-16.69 mg / l.
Në fazën e parë të monitorimit përmbajtja e nitrateve (NO₂) është NO₂ = 0.01mg / l në Sheqeras dhe Terova.
Në fazën e dytë të monitorimit përmbajtja e nitrateve është NO₂ = 0.04mg / l në Bulgarec dhe NO2 = 0.01mg /
l në Turan, Terova, Sheqeras dhe Mancuri. Këto vlera janë për shkak të moszbatimit te deyruar të zonave të
mbrojtura sanitare, e cila është një burim i afërt i ndotjes (shih Figurën 2 15).
Figura0-15: Përqëndrimi i Nitratit dhe Nitritit ne akuiferin AL500 nëbasenin e lumit Seman
Përmbajtja e oksigjenit O2 në dy fazat e monitorimit varion nga 1.86-7.67 mg / l, e cila është nën standardet.
(STASH: O2 = 8 ose O2> 8).
Një analizë e metaleve të rënda është kryer në Turan me një sërë vlerash si më poshtë Nikel Ni = 0.-0,002 mg /
0,001 mg / l, Cobalt Co = 0,046-0,004 mg / l, Kromi Cr =,018-0 mg / l, kadmium Cd = 0-0.001mg / l. Këto
vlera janë brenda standardeve të përqendrimin maksimal të lejuar.
Mjedisi Biologjik
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 23
2.13 Zonat e Mbrojtura
Rezervuari dhe digat e Kurjan dhe Strum nuk ndikojnënë asnjë nga monumentet e listuara kombëtare dhe nuk
janë në afërsi të ndonjë zone të mbrojtur. Konsulenti ka shqyrtuar vendin e skemës së U&K dhe Tabela 2 15
mëposhtë ofron tregues të zonave të mbrojtura që shtrihen brenda qarkut Fier. Laguna e Karavastasë/Divjake
është zona më e afërt e mbrojtur në vend, por kjo është 27km në veri-perëndim të rezervuarit.
Table 0-15: Detajet e zonave te mbrojtura ne Rrethin e Fierit
Rrethi Skemat U&K ne Rreth Emri I zones se
mbrojtur
Kategoria e
menaxhimit
Toka siper-
faqesore
(hektar)
Fier
Murriz Thana
Kurjan Strumi
Zharrez
Divjake
Divjake/Karavasta Park Kombetar 22,230
2.14 Flora
Klima, pozita gjeografike, prania e ujit dhe topografia specifike janë faktorë të rëndësishëm që ndikojnë në
tokën e bollshme të gjelbër, diversitetin, e bimësisëunike brenda zonës Kurjan dhe Strum.
Flora shqiptarë përbëhet nga rreth 3200 specie të regjistruara nga të cilat rreth 15% janë karakteristikë e
mjedisit të Ballkanit, 24% shfaqin karakteristikat tipike mesdhetare dhe pjesa tjetër janë me origjinë Europiane
Qendrore, nën-Balkan, etj
Flora e Shqipërisë përbëhet nga bimë nga periudha Tertiare (bimë relike), nga të cilat rreth 350 lloje janë pemë
dhe shkurre, 85% e të cilave kanë një shpërndarje spontane në kushte natyrore (endemike) dhe 15% e tyre janë
futur. Shqipëria konsiderohet si një nga vendet më të rëndësishme migratore për bimët në Ballkan.
Në Shqipëri, ekzistojnë 32 bimë endemike dhe 148 bimë nën-endemike. Midis tyre mund të përmenden specie
delli (Ëulfenia baldaccii), Forsythia Evropian (Forsythia europaea), etj. Në "Librin e Kuq" të Shqipërisë 305
specie bimore janë të shënuara me statusin te"kërcënuar" ose "të rralla". Pyjet dhe kullotat kanë një vlerë të
lartë dhe janë një habitat i rëndësishëm për florën specifike. Pjesët më të rëndësishme të pyjeve në këtë rast
janë të vendosur në verilindje dhe juglindje të Shqipërisë dhe janë jashtë zonës Kurjan dhe Strum.
Bimësia e vendit ne Kurjan dhe Strum janë tipike të llojeve te bimeve të Evropës Qendrore të lidhura me
elemente të klimës mesdhetare dhe nga ato të elementit Mesdhetar përzier me elemente Evropian në zonat
ndërmjetëse (dmth në Qarkun e Fierit). Zonat e bimësisenatyrore përreth vendit Kurjan dhe Strum ekspozojne
bimësinë "shkurre", e përbërë nga gjelbërim i përjetshëm i bimës Makia. Bime më të medha, pemë dhe shkurre
të identifikuara gjate anketës per skemen Kurjan dhe Strum janë përfshirë:
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 24
• Catclaë akacie - Acacia greggi
• shkoza Evropian - Carpinus betulus
• Brier bush (Rosa, Rubus, Smilax)
Në mesin e specieve barishtore gjenden ishin:
• Fern, Microlepia strigosa ndryshme
• Blackthorn / Blackberry - (Rubus ulmifolius)
• Broom / gjineshtër - Ulex europaeus
• Durva Grass (Bermuda bari) - Cynodon dactylion
• Ëild Straëberry - Fragaria vesca
• Rrepkë - Raphanus sativus
• Kullosa dhe bimëve të familjes Gramineae.
Nga anketa e bërë nga Konsulenti Seia që përfshinte ecje në zonën e projektit, si dhe komunikim me banorë të
zonave locale, kontaktimin e Universitetin e Tiranës dhe OJQ-të locale, raporton se nuk ka specie në zhdukje
në këtë zonë të cilat mund te konsiderohen të jenë në rrezik. Vendi i basenit dhe rezervuari janë në një zonë që
është kultivuar gjerësisht për shumë breza. Prandaj, zona është modifikuar shumë nga ndërhyrjet e shkujdesura
të dorës së njeriut.
2.15 Fauna
Fauna e Shqipërisë konsiston kryesisht në elemente evropiane, të përziera edhe me elemente mesdhetare dhe
nën-endemike të Ballkanit. Shqipëria është një korridor bio-natyror i faunës nga veriu në jug të Evropës dhe në
Afrikë dhe kontinente aziatike. Ka 46 lloje echinoderms, 115 lloje të krustacëve dhe 510 lloje të molusqeve, që
jetojnë në ujëra sipërfaqësore të deteve, lumenjve dhe liqeneve.
Në Shqipëri janë regjistruar 4000 lloje insektesh, 313 specie dhe nën-lloje peshqish, ku 64 lloje jetojne në lu-
menj dhe liqene dhe 249 lloje të tjera jetojnë në det dhe ujërat lagunore. Nga ky rregjistrim numrohen 4 specie
endemike. Amfibët përbëhen nga 15 lloje dhe ka 37 lloje zvarranikësh. Zogjte përfaqësojnë 323 specie nga të
cilat 72 specie jeton në pyje. 43 specie kanë status të veçantë te ruajtjes dhe janë nën mbrojtje. Gjitarët për-
bëhen nga 69 lloje, dhe rreth 42% janë përfaqësues evropianë. 64 gjitarët janë kafshë të brendshme dhe 5 jeto-
jne brenda habitateve detare.
Fauna e zones Kurjan dhe Strum përbëhet kryesisht nga elemente ballkanike dhe evropiane. Zonat përreth
vendit nuk janë shumë të pasur me kafshë të egra kpër shkak se janë afër vendbanimet e njerëzve dhe indus-
tritë e nxjerrjes së naftës që kane ekzistuar në këtë zonë për një periudhë të gjatë kohore.
Rreth vendit Kurjan dhe Strum dhe zonës përreth, ka shumë lloj të ndryshme të raptoresh, zvarranikesh dhe
amfibesh. Rezervuari I ujitjes Kurjan dhe Strum është përdorur për qëllime të ujitjes, por përdoret edhe për
peshkim nga një kompani e licencuar dhe në bazë të informatave të marra, peshku I rritur përbehet mga disa
lloje:Krap i zakonëshëm, PANARITI Carpio, krapi argjendi - hipotalamusi molitrix dhe Bärbel evropiane -
meridionalis Barbus petenyi
Disa kafshe te egra specifike qe janë regjistruar në zonën e përmendur nga hetimet e konsulentëve të përfshi-
jnë:
• lepuri i egër, Oryctolagus cuniculus
• dhelpren - Vulpes vulpes
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 25
• Marten - Martes Martes
• Ëeasel - Mustela lutreola
Nga shpendët, kryesisht:
• Goldfinch - Carduelis Carduelis balcanica
• Papagajte - Passer domesticus
• Magpies - pica Pica
• Thëllëzë gri - perdix perdix
Ka pasur edhe gjarpërinj të ndryshem duke përfshirë:
• gjarpri I barit - Natrix natrix
• Horned Viper - Ammondytes Viper
amfibët tjera të tilla si
• hardhuca e gjelber e ballkanit- Lacerta trilineata
• kermill - Trochon Nina mosambicensis
• bretkoca - Rana Balcanica
• Breshka Hermann - Testudo hermanni
Nuk ka pasur lloje të faunës me status të mbrojtur që konsiderohen të jenë në rrezik në afërsi të skemes U&K
Kurjan Strum.
2.16 Kërcënimet e florës dhe faunësnë zonën e projektiti
Nga anketa e bërë nga Konsulenti që përfshinte vozitjen ne këmbë në zonën e projektit (duke kërkuar për
spore, pleh etj), si dhe duke folur me njerëzit lokal dhe kontaktimin me departamentin e biologjisë në
Universitetin e Tiranës dhe OJQ-të locale, nuk ekzistojnë specie e rrezikuar në këtë zonë që konsiderohen të të
jetë në rrezik.
Digat dhe rezervuari i Kurjan dhe Strum janë të vendosur në një zonë që është përshtatur kryesisht për
prodhimin bujqësor, por gjithashtu është duke ndryshuar shumë për shkak të industrisë së nxjerrjes së naftës
që e rrethon atë. Siç u përmend më parë, nga studimet e ndërmarra, nuk eshte identifikuar flora apo fauna
specifike brenda zonës së projektit që mund të konsiderohen të jenë në rrezik apo të kërcënuar.
Mjedisi Ekonomiko Social Të dhënat mbi treguesit kryesorë ekonomike dhe sociale janëmbledhur nga autoritetet qendrore dhe vendore,
nga intervistat e detajuara me fermerët dhe grupet e diskutimit, nga të cilat ka rezultuar se pothuajse të gjithë të
intervistuarit perceptojnë se projektit do të jenë me dobi të konsiderueshme dhe do ndikoj në përmirësimin e
cilësisë e jetës së banorëve në këto zona. Pervec kesaj, ekipi socio-ekonomike u fokusua në shfrytëzimin e
dokumentacionit ekzistues nga burimet e mëposhtme:
INSTAT Shqipëri,
Nga studimi i fizibilitetit iMott MacDonald ,
The Joint Venture RENARDET – BETA STUDIO – HYDROËATER-ALBANIA feasibility study
Zyrat Vendore dhe,
Vëzhgimi në terren për verifikim dhe mbushje të te dhënave që mungojnë
Në vijim janë dhënë të dhëna të përgjithshme që lidhen me prefekturën dhe të qarkun, të dhëna të tjera që lid-
hen me komunat, të dhënat për bujqësinë dhe përdorimin e tokës, ku skema U&K është e vendosur.
Sipas informacionit të marrënga vizita e anëtarëve e SHPU dhe Bordi i Kullimit, kjo skemë e ujitjes, ujit
tokën bujqësore e:
• komunës Kuman me fshatrat e tij (Marines, Kuman, Vidhisht, Luar),
• Komunes Suk-Strum me fshatrat e tij (Strum, Velabishtit, Suk 1, Suk 2 dhe Arapaj),
• Komunes Roskovec me fshatin Jagodinë,
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 26
• Komunes Zharrëz me fshatrat e tij (Novose, Verbes, Zharrëz, Fraser dhe Sheqishtë) dhe
• Komuna Kurjan me fshatrat (Mbers dhe Vlosht të rrethit Fier).
Ky informacion është i ngjashëm me SF, përveç se raporti Mott ka përfshirë komunën Kutali, i cili është në
Qarkun Berat.Te dhenat socio-ekonomike per SUK jane kryesisht shume te limituara dhe jane perfshire kudo
eshte e mundur. Nese informacioni mungon, atehere eshte dhene informacioni i Komunes/Qarkut apo
Prefektures.
Eshte e rendesishme te qartesohet se, jo te gjithe treguesit ekonomik dhe social do te ndikohen nga projekti.
Por ato jane perfshire ne seksionet e meposhtme per ti dhene lexuesit nje imazh te plote te gjendjes ekzistuese
socio-ekonomike te zones se projektit.
2.17 Demografia
Përqindja e popullsisë rurale në Shqipëri ka qenë vazhdimisht në rënie në vitet e fundit. Ndërsa 52% e popull-
sisë jetonte në zonat rurale në vitin 2006, kjo shifër ka rënë në mënyrë të konsiderueshme, duke arritur në
44.6% në vitin 2013. Megjithëse, Shqipëria tregon një trend pozitiv persa i perket treguesve ekonomikë,
14.3% e popullsisë jeton në varfëri, duke përfaqësuar një nga përqindjet më të larta në rajon. Varfëria e popull-
sise rurale e vendit është e barabartë me 15.3%, dhe është akoma edhe më e lartë në fshatra me madhësi të vo-
gel, si në komunat që lidhen me këtë studim, ku shumica e popullsisë së tyre jeton në varfëri, duke e
mbështetur jetesën e tyre në aktivitetet bujqësore dhe blegtorale.
Të dhënat demografike jane në dispozicion në rreth / prefecture edhe në nivel dege. Tabela 2 16 më poshtë jep
një indikacion për strukturën e popullsisë mes banorëve rurale dhe urbane në rrethet ku skema e U&K Kurjan
Strum është e vendosur. Rreshtat e tabelës te treguar në të gjelbër janë për Kurjan Strum.
Në përgjithësi, ka më shumë njerëz që jetojnë në zonat rurale se sa në qendrat urbane. Kjo mund të interpreto-
het me rëndësinë e zhvillimit të bujqësisë dhe nevojat të ujitjes në rajone të tilla. Megjithatë, ka shumë njerëz
qe lëvizin drejt zonave urbane për të gjetur punë ose të emigrojnë jashtë vendit. Shkalla e migrimit për prefek-
turën e Fierit është -4%.dhe pritet qe zona e Kurjan Strum te tregoje nje vlere te ngjashme.
Table 0-16: Struktura natyrale ne Rrethin e Fierit dhe ne skemen U&K Kurjan Strum
Rrethi/prefektura Gjendja ne fillim Lindje Vdekje /
Deaths
Vdekje / Deaths Martesa /
marriages
Gjendja ne fund
/ Balance at the
end nën 1vj. /
under 1yrs
1-4 vjeç /
1-4 yrs
Fier
Rrethi / District 267116 3172 1158 14 4 1749 269452
Bashkia / Urban 115668 1248 516 4 1 678 117074
Komunat / Rural 151448 1924 642 10 3 1071 152378
Roskovec
(Kurjan-Strum) 5270 80 28 No data No data 44 5327
Struktura e popullsisë ne rrethet dhe qarqet në lidhje me të rinjte dhe njerëzve në moshë të vjetër është mjaft e
ngjashme, me një raport të përgjithshëm te varësisë së prefekturës së Fierit në 46. Shkalla bruto e lindjes për
prefekturën e Fierit (mbulon Kurjan Strum skema U&K) është e barabartë me mesataren kombetare (shih
figurën 2 16 më poshtë) dhe shkalla e fertiliteti ne 1.8 (numrin e fëmijëve për grua) është gjithashtu e barabartë
me mesataren kombëtare.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 27
Figura0-16: Lindëshëria bruto e prefekturës deri më 2014
Skemat e vaditjes janë të shtrira dhe mbulojnë fushat e mëposhtme:
• Komunën Kuman me fshatrat e tij Marinez, Kuman, Vidisht dhe Luar
• Komunen Suk-Strum me fshatrat e tij Velmisht, Suk 1, Suk 2 dhe Arapaj
• Komunen Roskovec me fshatin Jagodine,
• Komunen Zharrëz me fshatrat e tij Novose, Verbes, Zharrëz, Frashër dhe Sheqishtë, dhe
• Komunen Kurjan me villagesMbers dhe Vlosht e Qarkut Fier
Këto fshatra kanë t karakteristika të ngjashme me të ardhura të ulta, aktivitetet kryesore të popullatës janë bu-
jqësia dhe blegtoria. Këto zona kanë kushte optimale për zhvillimin e prodhimit bujqësor (cilesi te favorshme
të tokës dhe të klimës etj) dhe ka potencial të mirë për pershtatjen e teknologjisë moderne bujqësore, ekziston
një treg në territorin e komunës ose në komunën më të afërt ( deri në 10 km), e cila është qendra e aktiviteteve
rurale ekonomike, etj
Table 0-17: Struktura demografike e skemes U&K Kurjan Strum
Komuna Popullsia
(banues)
Nr
iFamilje
ve
Popullsia
Femer
Popullsia
Mashkull
Dendesia
(banor/km2)
No i
invalideve
No i personave
te paafte
(te verber dhe
te gjymtuar)
No I
personave te
tjere te
paafte
Roskovec
(Kurjan-Strum)
5327 1313 2501 2806 No data No data No data No data
Normat e martesës janë të ngjashme në të gjitha prefekturat me prefekturen Fierit duke patur martesën si for-
men më të popullarizuar. Në përgjithësi, normat e martesës janë në rënie nga viti në vit, me prishjen e koncepti
it te familjes tradicionale dhe forma e bashkëjetesës bëhet gjithnjë e më popullore. Këto të dhëna kryesore janë
përmbledhur në Tabelën 2 18 më poshtë me prefekturën përkatëse te nenvizuar në të gjelbër.dhe supozohet qe
ne zonen e Kurjan Strum te kemi nje trend te ngjashem
Table 0-18: Te dhena kyce mbi karakteristikat e popullsise
Emri I skemes se
ujitjes Rrethi/prefektura
Raporti I
te rinjve
Raporti I
te
moshuarve
Varesia
totale
Norma e
fertilitetit
(mes#
femije/grua
Norma e
migrimit
(%)
Norma e
marteses
n/1,000
GROUP 1
Vranisht 2
Kukes 28.3 18.0 46.3 2.3 -9.6 7.6 Tregtan 2
Tregtan 3
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 28
Albania Total National Level 27.4 17.8 45.2 1.8 -0.2 8.2 Youth ratio = population under 15 years of age/the ëorking age population 15-64 years of age
Old ratio = population over 65 years of age/the ëorking age population 15-64 years of age
Total Dependency = youth <15 + >65/ the ëorking age population 15-64 years of age
Fertility rate = average number of children per ëoman
Migration rate = difference in % betëeen incoming and outgoing population in Prefecture
Marriage rate = number of marriages per 1,000 inhabitants
2.17.1 Migrimi
Migrimi në përgjithësi ka qenë një nga problemet kryesore demografike në Qarkun e Fierit duke ndryshuar në
mënyrë të konsiderueshm raportet dhe strukturen e popullsisë. Gjatë viteve 1990-2000, një pjesë e
rëndësishme e fuqisë punëtore ka emigruar jashtë Shqipërisë. Emigrantët nga Fieri kanë emigruar kryesisht në
Itali dhe Gjermani, dhe sasi më të vogla te popullsise drejt Greqisë. Pasi emigrantët kane gjetur punë në këto
vende dhe jane regjistruar zyrtarisht në këto vende perëndimore, ata morën familjet e tyre me ta.
Në fund të vitit 2000, këto lëvizje të mëdha të popullsisë kanë pushuar. Në vitin 2010, kur Shqipëria ka arritur
të drejtën për lëvizje të lirë brenda vendeve të BE-së, fenomeni i migrimit ka ndaluar. Në dy vitet e fundit për
shkak të krizës ekonomike globale, emigrantët tani janë kthyer në shtëpi dhe të investojnë parate në vendin e
tyre (Shih Tabelën 2 19). Kriza ekonomike në Greqi në mënyrë të veçantë ka shkaktuar një migrim të madh të
shqiptarëve nga Greqia në qytetet dhe fshatrat e tyre. Këta njerëz janë një forcë shumë e rëndësishme e punës
ne të ardhmen, por është e rëndësishme që ata të merren ne punë; Për këtë arsye, zhvillimi i zonave rurale
është shumë i rëndësishem.
Table 0-19: migrimi Brenda Rrethit te Fierit
RRethi/Prefektura
Të ardhur / Migration IN Larguar / Migration OUT Shtesa
Absolute /
Absolute
Total
Gjithesej
/ Total
Brenda rrethit /
Ëithin the
district
Jashtë
Rrethit /
Outside the
district
Gjithsej
/ Total
Brenda
Rrethit / Ëithin
the district
Jashtë rrethit
/ Outside the
district
Fier
Rrethi / District 4290 2266 2124 4068 2064 2004 222
Bashkia / Urban 2618 1403 1215 1944 869 1075 674
Komuna / Rural 1772 863 909 2124 1195 929 -352
Roskovec(Kurjan-Strum) 7 7 - 2 2 5
2.17.2 Polullësia, ekonomi dhe familja
Familja është themeluesi i strukturës sociale në rajonet e studimit. Në përgjithësi, ekziston një kryefamiljar, i
cili zakonisht është një mashkull i rritur, i cili siguron pjesën më të madhe të të ardhurave. Një tip i familjes
shpesh konsiderohet burri, gruaja dhe fëmijët, por në disa raste edhe gjyshja dhe gjyshi. Tabela në vijim 2 20
jep detajet e numrit të familjeve, struktura dhe raporti familjar, e cila duket të jetë mjaft normale për të gjithë
Qarkun e Fierit dhe skemën U&K te Kurjan Strum (nenvizuar në të gjelbër).
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 29
Table 0-20: Popullsia dhe familjet Brenda Rretheve
Rrethi FIER Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 269452 131573 137879 69878
-Bashkia / Urban 127518 62908 64610 36362
Komunë / Rural 141934 68665 73269 33516
Kurjan Strum 5327 2501 2806 1313
Rrethi KUKES Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 61851 31609 30242 13371
-Bashkia / Urban 23161 11535 11626 4547
Komunë / Rural 38690 20074 18616 8824
Rrethi LUSHNJE Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 179812 92113 87699 46363
-Bashkia / Urban 68414 34699 33715 18617
Komunë / Rural 111398 57414 53984 27746
Rrethi Berat Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 156254 78849 77405 40244
-Bashkia / Urban 72473 35862 36611 18715
Komunë / Rural 83781 42987 40794 21529
Rrethi Korca Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 143271 71379 71892 62793
-Bashkia / Urban 59825 30503 29322 333
Komunë / Rural 83446 40876 42570 648
Rrethi Vlore Gjithsej / Total Nga e cila:Femra /
from ëhich Female
Nga e cila Meshkuj
/ from ëhich Male
Numri I / Familjeve/
Number of Families
Gjithsej rrethi / District total 182914 90645 92269 50961
-Bashkia / Urban 125102 62348 62754 31847
Komunë / Rural 57812 28297 29515 19114
2.17.3 Faktori Gjinor
Tabela e mëposhtme jep 2-21tregues për numrin e kryefamiljarëve që janë femra në komuna në Kurjan / Strum
dhe gjithashtu ofron detajet e gjendjes civile e kryefamiljareve femra.
Table 0-21: Meshkuj/Kryefamiljare femra/statusi civil ne Komuna per Skemene U&K ne Kurjan Strum
Komunat
Communes
Kryefamiljar, mashkull Family head, male Kryefamiljar, femer /Family head, female
Sic mund te shikohet eshte nje numer I voge I kryefamiljareve femra. Rreth 3% e gjithe familjeve ne komunë
Table 0-22: Statusi civili femrave ne Komuna per skemen U&K ne Kurjan Strum
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 30
Statusi civil
Civil Status Komuna/Communes
Grupimi sipas moshes/ Age group
18-24 vjeç
18-24years
25-34 vjec
25-34 years
35-44 vjec
35-44 years
45-65 vjec
45-65 years
Nr % Nr % Nr % Nr %
Martuar/Bashkejetese
Kurjan/Strum
E Ve 2 5 38 92
Divorcuar 1 3
Beqare
Shumica e krerëve femra të familjes janë rezultat i të qenit te veja (shih Tabelën 2 22). Niveli i arsimimit për
femrat në Kurjan / Strum në përgjithësi është mjaft i mirë me 61% me arsim te mesem ose më të
mirë se shkollën e mesme të arsimuar (shih Tabelën 2 23).
Table 0-23: Niveli I Edukimit per kryefamiljaret femra – skema e U&K ne Kurjan Strum
Edukimi/ Education Kurjan / Strum
Nr No %
Baze 6 15
Elemnetar/fillor 10 24
E mesme?profesional 24 58
Universitar/ post universirtar 1 3
2.17.4 Projeksionet e popullësise
Projeksionet e popullsisë shqiptare në nivel qarku janë publikuar për herë të parë në vitin 2015. Një projeksion
i tillë është shumë i vështirë pasi përveç vlerësimit të fertilitetit, vdekshmërisë dhe parashikimet ndërkom-
bëtare të migracionit, në nivel prefekture përpiqet të llogaris dhe të projektojë lëvizjet e brendshme dhe
përqendrimet hapësinore. Projektime të tilla janë bazuar në një skenar të mesem në nivel kombëtar (dmth fer-
tilitet I mesem, vdekshmërisë se mesme dhe migracionit ndërkombëtar të mesëm). Hipotezat për këto kompo-
nente demografike janë ndërtuar në mënyrë të tillë që të përputhen me ato në nivel kombëtar, duke mbajtur
gjithmonë parasysh dallimet prefekturale. Në skenarine mesëm, lëvizja e brendshme është mbajtur konstante
dhe kjo është e barabartë me normën e vërejtur gjatë periudhës 2007 - 2011. Këto hipoteza janë të kombinuara
me hipotezën e përqendrimit hapësinor, të cilat konsistojnë në përqendrim të vazhdueshëm në qendrat e mëdha
ekonomike, veçanërisht në Tiranë - Durrës, dhe shperqendrimin hapesinor te migrantëve të brendshëm drejt
qendrave të tjera.
Sipas projeksioneve të popullsisë të Shqipërisë, gjatë periudhës 2011 - 2031, Prefektura Fier do të përjetojë
rënie të popullsisë (siç dëshmohet nga shkalla e migrimit prej -4%) prej 20 për qind deri në 2031. Në 2031,
Prefektura Fier do të ketë një raport seksual relativisht të lartë raporti i 111.3 meshkuj për 100 femra, nje trend
i ngjashem presupozohet ne zonen e SUK. Më shumë detaje mbi popullsinë janë të përfshira në Aneksin 2.
.
2.18 Papunësia
Papunësia është një problem i madh në Shqipëri si në shumë pjesë të Evropës. Numri zyrtar i të papunëve
është i larte(~ 35%), por duhet theksuar se një pjesë e rëndësishme e fuqisë punëtore është duke punuar në
ekonominë e zezë për shembull duke punuar në pjesën e punësimit në kohë te pjesshme ose në subjekte të
paregjistruara, pra njerëzit janë duke marrë pagat e tyre, por nuk janë të regjistruar në zyrat e punesimit. Pjesa
e fuqisë punëtore në përgjithësi nuk është e siguruar në zyrat e gjendjes civile dhe shëndetesore, dhe kjo
zvogëlon mundësinë e tyre që të trajtohen në institucionet publike shëndetësore, pa shpenzime shtesë. Një
situatë e tillë redukton dhe rrezikon seriozisht të ardhurat financiare të familjeve të tyre. Shumica e popullsisë
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 31
janë të punësuar në ndërmarrjet private. Në qytete dhe qyteza një pjesë e fuqisë punëtore është e punësuar në
zyrat e shtetit. Një pjesë shumë më e vogël e popullsisë së komunës është i punësuar në zyrat lokale të shtetit
dhe ky numër është i parëndësishëm. Popullsia e zonave rurale, në përgjithësi është e vetëpunësuar në fermat e tyre. Këto familje janë të varura mbi
prodhimin bujqësor dhe të reklamimit te prodhimet te tyre. Në përgjithësi, edhe këto familje fermerësh nuk
janë të siguruara për qëllime shëndetësore dhe sociale. Vetëm në raste të rralla disa nga njerezit e fshatit janë
duke punuar në zyrat e shtetit, si ne forcat e policisë, zyra postare, shërbimet komunale etj Të gjithë të
punësuarit në shërbimet shtetërore janë të mbuluar për shëndetin nga sigurimet shoqërore. Tabela në vijim 2
24 jep indikacione të papunësisë te Qarkut Fier; kjo është e përbërë nga tri burime:
• Papunë që janë rregjistruar dhe për të marrë përfitimin e ndihmës sociale (trajtohen),
• Të papunë për herë të parë në tregun e punës, dhe
• Lloje tjeter të papunësh.
Tendencat e papunësisë janë mjaft tipike; me më shumë gr ate papuna se burradhe pse nuk kemi statistika te
plota per papunesine ne SUK, nje trend i ngjashem eshte i dukshem. Një pjesë e madhe e mbi 35 janë te
papunë dhe shumë më tepër njerëz që kane arsimim të ulet janë pa punë. Të dhënat e papunësisë nuk jane në
dispozicion për komunat brenda skemës së U&K Kurjan Strum, por detaje të mëtejshme mbi papunësinë në
rrethin e Fierit janë të përfshira në Aneksin 3.
Table 0-24: Papunesia Brenda Rrethit Fier
Ra-
joni
Popull-
sia totale
Te gjithe te
papune-
suarit
Fem-
rat
Kryefamilja-
ret
meshkuj
Sipas moshes Sipas nivelit te edukimit
15-
19
20-
24
25-
34
Ove
r 35
Fil-
lor
8 vjet
Shkoll
e e
mesme
Shkolle
profesion-
ale
Univer-
siteti
Fier 269452 9794 6306 2857 41
8
88
9
206
3 6424 4771 2507 2332 184
2.19 Punësimi
Të dhënat për numrin e personave të punësuar në Qarkun e Fierit është mjaft e vështirë për të marrë për shkak
të faktorit të punesimit në ekonomine e zeze sic e përmendem më parë. Detajet e të punësuarve në sektorin
shtetëror janë në dispozicion, si dhe për të punësuarit në administratën e komunës. Kjo është përfshirë në Ta-
belën 2 25 më poshtë.
Table 0-25: Punesimi Brenda rrethit Fier dhe zonave me perparesi te Kurjan Strum
RRethi Numri mesatar I personave te punesuar Gjithsej femra
Total Female
Gjithsej meshkuj
Total Male
Fier 9,585 3,745 5,840
TOTAL 9,585 3,745 5,840
Kurjan StrumI&D scheme
Nr mesatar I njerezve te punesuar ne
administraten e komunes
Average No of people
employed in commune administration
Gjithsej femra
Total Female
Gjithsej meshkuj
Total Male
Roskovec (Kurjan-Strum) 40 12 28
Në fshatrat e Kurjan Strum, shumica e njerëzve punojnë në pronat e tyre, të angazhuar në tokat bujqësore ose
brenda sektorit të blegtorisë. Sipas ligjit shqiptar personat të cilët kane në pronësi tokë bujqësore, ato trajtohen
si të vetëpunësuar. Ka edhe biznesete vogla në komuna, duke përfshirë bare dhe kafenetë, tregjet ushqimoreh,
dyqanet ushqimore etj.Me shume detaje mbi punësimin janë të përfshira në Aneksin 3.
2.19.1 Shërbimet komunale
Nuk është koleksion i pjesshëm i kanalizimeve nëpërmjet rrjetit të kanalizimit në vetëm Kurjan. Fshatrat e
tjerë të familjeve të komunës ende përdorin gropat septike. Aktualisht 80% e familjeve përdorin dru zjarri për
ngrohje dhe pjesa e mbetur prej 20% të gazit të përdorimit dhe energji elektrike. Burimi kryesor i ndriçimit
është duke energjisë elektrike të siguruar nga hidrocentralet.
2.19.2 Aktivitet ekonomike dhe të ardhurat
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 32
Komunat janë te vendosura në zonat rurale kështu që aktivitetet kryesore ekonomike janë bujqësia dhe
blektoria. Rreth 97%e familjeve i sigurojnë të ardhurat ngabujqësia, dhepjesa e mbetur3%, duke punuar në
institucione shtetëroreaporemitancave.Aktivitete të tjeraekonomiketë kryera nga banorët janë
kryesishtbar,restorante, dyqanekafe, dyqaneushqimoredhebizneset etjera të vogla. Tabela 2-26dhe Tabela2-
27më poshtë tregojnë të ardhurat mesatare vjetore për familje dhe nga bujqësia.
Table 0-26: Te ardhurat mesatare per familje dhe per person
Komunat
COMMUNES
Te ardhurat mesatare
lek/familje/muaj
Average income per family
ALL/month
Mesatarja e antareve te
familjes
Average family members
Te ardhurat mesatare
per fryme Lek/muaj
Average income per
capita ALL/month
Te ardhurat mesatare
per fryme Dollar/dite
Average income per capi-
ta US$/day
Kurjan Strum 28000 4.05 6900 1.82
Table 0-27: Average income per family from agricultural production
Komunat
COMMUNES
Te ardhurat mesatare
lek/familje/muaj
Average income per family
ALL/month
Te ardhurat mesatare
nga bujqesia
Average income from
agriculture (%)
Produkte bujqesore te
perdorura per vet
konsum
Agricultural products
used for oën consumption
(%)
Prodhime bujqesore per
shitje
Agricultural products
used for sale (%)
Kurjan Strum 28000 85 94 6
2.20 Etnia, Besimi, Arsimi, Shëndetësia dheValuta
2.20.1 Etnia dhe Besimi
Etnia bazë në rrethin e Fierit është shqiptare, por edhe kombësia baze eshte shqiptare. Gjuha e përdorur si dhe
gjuha zyrtare është shqipja. Ka tri fe; Myslimane, ortodokse dhe katolike të cilat ndjekin një model të
ngjashëm me pjesën tjetër të Shqipërisë.
Në zonat në studim, feja kryesore është Islami - 90%, por në disa zona, nuk janë besimet katolike dhe orto-
dokse pakicave (10%). Grupet e ndryshme fetare edhe me etnisë shqiptare në përgjithësi të merrni më të mirë
së bashku. Kjo pajtueshmërinë e feve ka lënë të kuptohet se ka shumë ndër-martesa mes besimeve të ndry-
shme. Në të gjitha grupet fetare, përfshirë besimeve islame nuk ka raste të fanatizmit.
2.20.2 Edukimi
Sistemi i arsimit në Zonën e Skemës e U&K Kurjan Strum, të rrethit e Fierit ndahet në kategoritë e
mëposhtme:
• Shkolla Basic (kopështi) - publike dhe private,
• Shkolla fillore - publike dhe private,
• shkolla e mesme - publike dhe private
• Gjimnazi - publike dhe private
• Universiteti - publike dhe private dhe
• pas Universitar– private
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 33
Arsimimi në komunitetin e zonës ku shtrihet skema ee U&K në Kurjan Strum është paraqitur në Tabelën 2 28.
Table 0-28: Edukimi Brenda skemes U&K Kurjan Strum
Komunat
Communes
Nr I shkollave te
mesme
No upper
secondary schools
Numri I shkollave 9
vjecare
Noloëer secondary
schools
Nr I shkollave
fillore
No primary
schools
Nr I nxenesve
Nopupils (total)
Nr I studenteve ne
universitet
No of students in
university
Roskovec(Kurjan-Strum) 1 2 1 No data No data
Shqip është gjuha kryesore e përdorur në të gjitha shkollat. Shkollat janë institucione private apo shtetërore
(publike).
Në përgjithësi, në nivel prefekture, studentët ndjekin një program 9-vjeçar të arsimit me 52-53% meshkuj kun-
drejt 47-48% femra. Megjithatë, si normat e fertilitetit kanë qenë në rënie, numri i studentëve në një program
arsimor 9-vjeçar është në rënie dhe tani ka më shumë studentë në nivelin e mesëm sesa në nivelin themelor
dhe primar. Studentët e regjistruar në zonat urbane janë shumë më të larta në numër se ato të regjistruar në
zonat rurale, por ka ndryshim të konsiderueshëm midis prefekturave. Normat e diplomimit janë më të mira në
zonat urbane krahasuar me zonat rurale. Më shumë detaje mbi objektet arsimore në nivel qarku janë të
përfshira në Shtojcën 4.
2.20.3 Shëndeti
Jetëgjatësia e femrave shqiptare në lindje ishte 80.3 vjet në vitin 2013, ndërkohë që jetëgjatësia e meshkujve
në lindje ishte 4.0 vjet më pak, dmth 76.0 vjet. Jetëgjatësia vazhdon të rritet dhe kjo mund të shpjegojë
pjesërisht ndryshimet demografike në strukturën e popullsisë dhe mënyrën e jetesës.
Fokusi i politikës shqiptare në lidhje me shëndetin ka qenë gjithmonë në cilësinë e jetës. Vite të shëndetshme
tejetës, janë një masë e numrit të viteve te nje personi , qe pritet të jetoje në kushte të shëndetshme (të përcak-
tuara nga mungesa e kufizimeve në funksionim / aftësi të kufizuara). Sipas raportit të Institutit të Shëndetit
Publik për "gjendjen e Shëndetit të popullsisë shqiptare", një tregues i tillë në mesin e meshkujve është 62.5
vjet, ndërsa për femrat kjo është 67 vjeç; 4.5 vjet më e larte.
Kujdesi shëndetësor parësor i shërbimit duhet të përqëndrohet në problemet e shëndetit duke siguruar një shër-
bim të mirë dhe të besueshëm.Institucionet kryesore që ofrojnë shërbime të tilla janë të konsoliduara, duke
përfshirë edhe poliklinika, qendra shëndetësore, njësitë shëndetësore publike dhe shërbime të veçanta të
këshillimit për gra dhe fëmijë.
Në zonat rurale, shërbimet shëndetësore janë të vendosura zakonisht në qendrat e komunave.Shërbimi
shëndetësor është gjithashtu shteteror dhe privat.Institucionet shtetërore në përgjithësi trajtojnë ata me sigurim
shëndetësor (p.sh. punonjësit e shtetit dhe familjet), ndërsa anëtarët e tjerë të popullsisë duhet të paguajnë për
trajtim. Sigurimi shëndetësor në objektet private nuk funksionon mirë dhe mund të arrihet vetëm nga ata që
mund ta përballojne atë. Tabela në vijim 2 29 jep detaje për numrin e institucioneve shëndetësore në zonën ku
shtrihet skema e U&K në Kurjan Strum, të rrethit të fierit (me ngjyre të gjelbër).Më shumë detaje mbi objek-
tet shëndetësore në nivel qarku janë të përfshira në Aneksin 5.
Për zonën e U&K KurjanStrumIkanjëqendër shëndetësoredhe katërambulancaqë mbulojnëkomunën.
Table 0-29: Ndertesat shendetesore Brenda rreth Rretheve
RRethi Fier Kukes Lushnje Berat Korça Vlorë/
Saranda
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 34
Skema relevante e U&K Kurjan/Strumi
Zharreza
Vranisht
Tregtan
2 Treg-
tan 3
Murriz
Thana
Divjake
Belesova
Duhanas
Slanica
Leminot
Koshnica Xarra
Numri total I qendrave shendetesore ne
Rreth 291 25 300 291 330
523
Ne zonat urbane 33 11 20 33 23 30
Ne zonat rurale 258 14 280 258 317 493
Ambulancat urbane No data 8 12 14 0 146
Ambulancat rurale No data 0 65 110 85 ?
2.20.4 Valuta
Paraja e përdorur në territoret Shqipëtare është Albanian LEK(ALL). Kursi monetar i tanishëm e vlereson 1
USD me 126 ALL dhe 1 EUR me 137 ALL.
2.21 Krimi dhe Dhuna ne Familje
2.21.1 Veprat Penale
Drejtoria e Përgjithshme e Burgjeve jep të dhëna për numrin e krimeve të regjistruara në nivel prefekture për
vitin 2014. Tabela 2 30 më poshtë ilustron numrin e krimeve të regjistruara për disa vepra penale, ne rrethin e
Fierit (Fier Prefektura) me ngjyre të gjelbër. Nuk kemi detaje per SUK, por supozohet qe kan trend te
ngjashem.Tabela tregon se në vitin 2014 grupi "Krime kundër rendit dhe standartet e sjelljes publike" ishte më
e madhe e ndjekur nga "krime ekonomike". "Krime kundër pasurisë" është grupi i veprave penale me numrin
më të vogël të krimeve të regjistruara në të gjitha prefekturat.grupi i veprave penale të "krimeve kundër
personave" përfshin krimet kundër jetës, shëndetit dhe lirisë.
Table 0-30: Krimet dhe shkeljet penale te raportuara ne nivel prefecture per 2014l
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 35
Dhuna në familje është shkaktuar nga faktorë të ndryshëm, duke përfshirë: ndikimi kulturor që ka rrënjë të
thella në traditat e vjetra patriarkale, situata të shëndosha jetësore, diskriminimit gjinor, papunësia, kontrollin e
gjeneratave në familje etj.
Dhuna në familje është ende lloji më i shpeshtë i abuzimit të të drejtave të njeriut, por ende pak i njohur dhe I
pranuar në mbarë botën. Disa studime vënë në dukje gjendjen e vështirë të matjes të nivelit dhe shtrirjen e
dhunës në familje pasi ky fenomen ndodh brenda familjes dhe kjo është konsideruar si një çështje familjare. Si
pasojë, ndër faktorët që mund të ndikojnë në raportimin e ulët të dhunës në familje vlen të përmendet, për
shkak te frikes, frika nga dënimi, normat kulturore, stereotipet ekzistuese në lidhje me dhunën në familje, etj,
pra faktet dhe shifrat duhet të lexohen me kujdes, sepse ata nuk janete detyruar të japin një pasqyrë të qartë në
lidhje me përhapjen e dhunës.
Tabela 2 31 më poshtë tregon pjesen (në përqindje) të numrit të raportimeve të dhunës në familje në një vit të
caktuar, brenda numrit të përgjithshëm të raporteve të policisë të një prefekture të veçantë gjatë 2010-2014
rrethi Fier (në Prefekturën e Fierit), e cila mbulon zonën e skemës U&K në Kurjan Strum, është me ngjyre të
gjelbër. Kjo nuk do të tregojë një ndarje gjinore, por supozohet se deri tani pjesa më e madhe e këtyre rasteve
të raportuara janë meshkuj qe sulmojne femra. Prefektura Fier ka numrin më të ulët të dhunës në familje nga
të gjitha rajonet e mbuluara nga studimi. Të gjitha prefekturat janë duke treguar një rritje në përqindjen e
raporteve të dhunës në familje nga viti 2010 deri në vitin 2014. Kjo është ndoshta e lidhur me faktin se gjithnjë
e më shumë grate janë gjithnjë e më të sigurta për të dalë përpara për të raportuar dhunën në familje, pasi bar-
rierat gjinore janë thyer.Supozohet qe statistikat per dhunen ne familje per zonen e SUK, ndjekin nje trend te
ngjashem.
Table 0-31: Incidente te dhunes familjare ne nivel prefekture
Emri I skemes se ujitjes Rrethi/prefektura 2010 2011 2012 2013 2014
Albania Total National Level 14.4% 15.8% 18.2% 21.8% 29.8%
1.1.2 2.22.Të burgosurit e rinjë
Tabela 2 32 tregon se në vitin 2014 Fier Prefektura kishte 622 të burgosur me moshë4 <18vjec, ndërsa në vitin
2010 ka pasur 513 të burgosur (5 <18vjec) (shih pjesen e gjelber ). Kjo tregon një rritje prej 21% të numrit të
të burgosurve gjatë 5 viteve. PrefekturaFier ka numrin më të madh të të burgosurve në krahasim me zonat e
tjera të cilat janë të mbuluara në kuadër të projektit.Supozohet qe statistikat per te burgosurit per zonen e
SUK, ndjekin nje trend te ngjashem.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 36
Shqiperia total Nivel Kombetar 102 4,501 121 4,469 97 4,453 107 4,807 101 5,352
2.22 Bujqësia
2.22.1 Madhësia e Fermave
Shumica e fermave në Shqipëri janë fermat familjare me madhësi mesatare në hektarë raporti mund të jetë
1.2ha / fermë. Indikacionet tregojnë se madhësia mesatare e fermës është ne renie.Për shembull, në vitin 2014
madhësia mesatare e fermave është ulur me 0.6% nga 1.17ha / ferma të 1.16ha / fermë. Pavarësisht nga një
madhësi mesatare të pakësuar te fermës, numri i fermave në shkallë kombëtare është rritur me 0.4% nga
350,416 në vitin 2013 në 352,315 në vitin 2014. Në vijim Tabela 2 33 paraqet informacion mbi madhësine e
fermës, numrin e fermave, numrin e familjeve dhe popullsine e varur.Siç mund të shihet madhësia mesatare e
fermës për Kurjan Strum është pak më e lartë (1.5ha / fermë) në krahasim me mesataren kombëtare.Madhësia
mesatare e fermave është raportuar nga komuna ndryshon në mënyrë të konsiderueshme në krahasim me të
dhënat e ofruara nga INSTAT MBZHRAU. Skema U&K në Kurjan Strum është paraqitur me ngjyrë të
gjelbër.
Table 0-33: Madhesia mesatare e fermes dhe numri I familjeve Brenda skemes
Skema
Madhesia mesatare e
fermes sipas
komunave(hektar)
Madhesia mesatare e
fermes e raportuar
nga Ministria e
Bujqesise per
rajon(hektar)
Numri I
fermave
Numri I
familjeve
Popullsia
totale e varur
Vranisht 2 1.2 0.62 180 262 1,050
Tregtan2 1.1 0.62 275 340 1,370
Tregtan3 1.1 0.62 165 220 825
Murriz Thane 1.8 1.64 23,226 Nd Nd
Divjake 1.4 1.6 1,820 1,820 7,028
Kurjan and Strum 1.5 1.64 8,373 10,299 51,715
Zharrez 1.4 1.64 1,678 1,942 8,606
Slanice 1.4 1.37 2,550 2,900 12,750
Belesove 1.2 1.37 1,470 1,850 6,900
Duhanas 1.2 1.37 1,080 1,260 3,960
Leminot 0.7 1.45 1,141 1,624 6,060
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 37
Skema
Madhesia mesatare e
fermes sipas
komunave(hektar)
Madhesia mesatare e
fermes e raportuar
nga Ministria e
Bujqesise per
rajon(hektar)
Numri I
fermave
Numri I
familjeve
Popullsia
totale e varur
Koshnice 1 0.62 1.45 912 912 3,280
Xarra 1.35 1.08 1,485 1,485 5,940
Totali I skemes U&K 1.23 1.27 44,355 24,092 106,239
Totali I Shqiperise
(INSTAT) 1.17 352,315
Source: Adapted from INSTAT and Mott MacDonald Feasibility Study
2.22.2 Pronësia dhe shfrytëzimi i tokës
Pronesia e tokes është e ndarë në tokat shtetërore dhe private. Në zonat bujqësore, toka private është
trashëguar në përgjithësi.Megjithatë, sipas ligjit shqiptar, shumica e pronarëve të periudhës para Luftës së Dytë
Botërore konsiderohen pronarët ligjore vetëm për një pjesë të tokës së trashëguar.Tokat e tjera ose tokat e zëna
bujqësore u shpërndahen fermerëve.
Midis viteve 1990-2000, shumë toka shteterore ose private u pushtuan nga zhvilluesit e paligjshem apo nga
familjet që nuk kanë pasur asnjë ptë drejtëligjore sipas së drejtës trashëgimore. Shumë ligje janë përshtatur
për të rregulluar këtë situatë dhe për të shmangur konfliktet sociale. Ky proces deri më tani nuk po ecën
kënaqshem dhe prandaj pronësia e tokës është një çështje mjaft e komplikuar, sidomos në qytete. Në zonat
rurale, kjo situatë duket më e mirë, se shumica e pronarëve kanë një deklarate të trashëguar për tokën e tyre.
Përdorimi i tokës, është mjaft relative në pronesine e tokes. Përdorimi i tokës e tokave shtetërore ose private
mund të vendoset nga ana e pronarëve të tokës (dmth shtetërore ose private), por vetëm pas miratimit të
përdorimit të synuar nga autoritetet shtetërore. Shumica e tokave bujqësore janë përdorur nga fermerët
privatë.Gjithashtu një pjesë e pyjeve është privatizuar, ose dhënë në përdorim komunitetit të
fshatit.Pavarësisht, faqet specifike, si zonat e mbrojtura, rezervuarëve, lumenjve etj janë të gjitha në pronësi të
shtetit, por mund të ofrohen ose të përdoren me një koncesion për zhvilluesit privatë. Supozohet qe SUK ka
nje trend te ngjashem persa i perket perdorimit te tokes.
Detajet e përdorimit të tokës brenda rretheve janë paraqitur në Tabelën 2 34 ne Fier treguar me ngjyre te
gjelber.
Table 0-34: Perdorimi I tokes Brenda Rrethit
Nr Emërtimi / Name
Njësia e
Matjes /
Unit
Fier Kukes Lushnje Berat Korça Vlorë/
Saranda
1 Sipërfaqe gjithsej /
Total area ha 79,406 66,480.6 71,239 93,888 137,369 270,621
a Nga: - Sipërfaqe bujqësore /
From ëhich: agriculture area ha 52,591.8 11,415.6 51,109 35,324 62,984
2 Sipërfaqe bujqësore e përdorur /
Agriculture area in use ha 46,232.3 51,109 28,746 52,390 17,064
Nga: - Bimët e arave /
From ëhich: - field crops ha 38,912.5 4,909 45,887 19,493 26,533 11,612
- Kulturat drufrutore /
-tree crops ha 7,319.8 1,150.7 5,222 9,253 2,253 5,452
b Livadhe e kullota /
meadoës and pastures ha 618 14,505 440 8,183 23,604 208,000
c Pyje +truall /
ëoods + lands ha 7,100 40,560 4,563 29,620 54,900 -
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 38
Nr Emërtimi / Name
Njësia e
Matjes /
Unit
Fier Kukes Lushnje Berat Korça Vlorë/
Saranda
d Toke jo bujqesore /
non-agricultural land ha 6,359.5 1,024.6 1,276 20,761 30,079 -
3 NR tapive te ndara /
number of land patents distributed
Cope /
unit 3,419.9 13,849 19,670 0 16,000
Shpërndarja e tokës në mes familjeve në Kurjan Strum janë treguar në Tabelën 2 35 më poshtë.
Table 0-35: Perdorimi I tokes Brenda skemes se U&K Kurjan Sturm
Tokat bujqësore në Kurjan dhe Komuna Strum (2458ha) jane privatizuar të gjitha. Nga toka private, ndarja në
drejtim të zonës bujqësore (në terren fushor, kodrat dhe malet) është paraqitur në Tabelën 2 36 më poshtë. Fshati
me zonën më të madhe të tokës është Shisha, ndërsa vijë e drejtë ka sasinë më të lartë të ha / frymë.
Table 0-36: Perdorimi I tokes agrokulturore ne fshatrat e komunes Kuman
Fshati Zona agrikul-
turore(hektar)
Fushat e
ultesires Kodrat Malet Ha/person
Marinez 620 440 180 0 0.27
Kuman 435 219 216 0 0.21
Vidhisht 396 242 154 0 0.19
Luar 844 160 684 0 0.46
TOTAL 2295 1061 1234 0 0,28
2.22.3 Prodhimi Bujqësor
Ky seksion përshkruan produktet në kulturat perime, pemë frutore, blegtori etj, për Qarkun e Ferit. Në
përgjithësi prodhimi i tokës bujqësore do të rritet gjatë viteve të ardhshme, por ka faktorë që do të pengojnë
këtë zhvillim. Niveli I ulet I te ardhurave dhe varfëria e popullsisë rurale redukton përdorimin e plehrave dhe
pesticideve. Kjo nga njëra anë është e mirë për mjedisin se ajo parandalon ndotjen e tepërt të ujit, por nga ana
tjetër, cilësia e prodhimit dhe sasia është zvogëluar.
Mosfunksionimi apo palëvizshmëria e rezervuarëve të ujitjes dhe kanaleve gjithashtu është ndikuar nga
reduktimi I produkteve bujqësore.Për më tepër, problemet e ndryshimeve klimatike dhe mosfunksionimi i
kanaleve kullues ka krijuar problemet e përmbytjeve të tokave bujqësore gjatë ngjarjeve ekstreme reshjeve.
Qeveria shqiptare është duke u përpjekur për të rivendosur të gjithë sistemin e ujitjes dhe kullues, për të ruajtur
asetet bujqësore dhe prodhimin e kulturave dhe për të përmirësuar standardin e jetesës në komunitetet, duke
përdorur veprimtarinë bujqësore si një instrument të fuqishëm të zhvillimit.
Skema Komuna Kuman dominohet nga drithërat në rritje (60%) pasuar me pemë ulliri (21%) perime (14%)
dhe sasi të vogla të vreshtave 1%, pemë frutore 1% dhe produktet serë%, shih tabelën 2 21. ndarje e tokës
bujqësore sipas brenda secilit prej fshatrave në komunën Kumaon së bashku me ndarjen e llojeve të kulturave
është paraqitur në Tabelën 2 37
Table 0-37: Ndarja e perdorimit te tokes dhe llojet e prodhimit ne fshatrat e komunes Kuman
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 39
Tabela tregon se zona më e madhe e tokës bujqësore është kultivuar me kokrra (38.3%) dhe tërshërë
(24.5%).Vreshti, ullinj dhe zona serë kultivohen vetëm në vitet e fundit.
2.22.4 Llojet e kulturave
Në fushat e skemave të ujitjes dhe rezervuarëve, prodhimet me te njohura janë foragjeret, jonxhë ose jonxhë,
me grurë rritur në dimër dhe pranverë, dhe misrit rritur në verë. Tokat e vogla apo kopshte janë mbjellë me
perime.Jane shume plantacione të pemëve frutore në Fier me mollë, qershi, kumbulla, dardha, fiq, ullinj, por-
tokall dhe vreshta.
Në zonat e ulëta (dmth Qarku Fier), totali I siperfaqeve të mbjella janë të dominuara nga foragjeret 42-45%,
me jonxhe më shumë se 90% e kësaj. Perime, misër, ullishte, vreshta dhe pemë frutore kultivohen edhe në
këto fusha. Zona e sipërfaqes serë në këto rrethe është në rritje dhetek këto kryesisht të rriten fruta dhe perime
të destinuara kryesisht për të furnizuar tregun gjithë vitin, rezultojnë në një rritje të të ardhurave për fermerët.
shuma të konsiderueshme për foragjere dhe jonxhë janë rritur për bagëtinë dhe kjo paraqet më shumë se gjys-
mën e zonës se mbjelle te te gjitha skemave (shih Tabelën 2 38). Siç mund të shihet mbjellja e planifikuar për
Kurjan Strum skemat I & D foragjere janë zona më e madhe e mbjelle e ndjekur nga jonxhe dhe pastaj grurë
Table 0-38: Struktura e grumbullimit ne zonat e prodhimit ne te gjithe skemat kunder struktures te skemes U&K
Kurjan Strum
Lloji I prodhimit Mesatarja e
pergjithshme(%)
Zona totale e prodhimit dhe
grumbullimit (hectares)
Kurjan Strum
E planifikuar te-
jap(%)
Kurjan Strum
E planifikuar te
jap(hectares)
Grure 15% 12,567 18.3% 1395
Miser 10% 4,855 5.2% 400
Patate 1% 463 0.7% 50
Bizele/fasule 3% 1,419 1.4% 105
Duhan 0% 20 0.3% 20
Perime 6% 3,893 2.8% 210
Tagji 31% 13,884 36.0% 2745
Jonxhe 22% 11,949 30.6% 2330
Preme Frutore 3% 698 0.3% 26
Molle 1% 72 0.0% 0
Kullotat 2% 139 0.0% 0
Peme Ulliri 3% 2,395 3.7% 279
Vreshta Rrushi 2% 739 0.8% 60
Portokalle (qitro) 0% 14 0.1% 10
TOTAL 99.00% 53,107 100.20% 7630
Source: Adapted from Mott MacDonald Feasibility Study – data collected by Regional Directorate of MARDËA, Drainage Board,
Communes and Consultant
2.22.5 Modele Kulturash dhe prodhimi I kulturave (bimësi)
Ne tabelen 2-39, janë paraqitur detaje të hetimi të 13 skemave se ujitjes (Skema e U&K Kurjan Strum me
ngjyrë të gjelbër). Si skemat e U & K janë në gjendje të keqe, rendimenti i kultivimit të drithërave dhe
perimeve jeshile dhe foragjere gjelbër është rreth 30-50% më pak se ajo që rendimenti maksimal mund të jetë.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 40
Kjo ka bërë që fermerët të rrisin përdorimin e puseve për të plotësuar furnizimin e tyre me ujë për kërkesat
kulture.
.
Table 0-39: Modeli actual I prodhimit dhe intensiteti I prodhimit ne te gjitha skemat
Source: Adapted from Mott MacDonald Feasibility Study
2.22.6 Prodhimi dhe kërkesa për ujë
Kërkesa aktuale për ujë e prodhimeve bujqësore në zonën e skemës U&K te Kurjan Strum të treguar në ta-
belen më poshtë.
.
Table 0-40: Lloji I tanishem I prodhimit dhe kerkesat per uje ne skemen U&K Kurjan Strum
LLoji I prodhimit Kurjan Strum Gjithsej
m3/ha
Kurjan Strum
Japin
(Tonne/Ha)
UJe
m³/ha
Grure /Ëheat 1700 4 400
Miser /Maize 4500 5,5 4200
Patate /Potatoes 3000 16 4000
Fasule/Ëhite beans 3000 1,5 3600
Duhan/Tobacco 3000 1,2 3800
Perime/Vegetable 5200 29 5400
Foragjere/Forage 3700 35 3600
Jonxhe/Alfalfa 5200
Peme/Fruit Trees 1500 19 3800
Molle/Apples 1500
Livadhe/Pastures 500
Ullinj/Olive trees 800 5,4 3700
Hardhi /Vineyards 800 6 3400
Agrume/Citrus 1500
Source: Adapted from Mott MacDonald Feasibility Study
2.22.7 Parazitët dhe sëmundjet e prodhimeve
Disa prej sëmundjet te bimëve bujqësore dhe parazitët e dëmshëm që raportohen të gjenden në zonat e
Kurjan Strum janë:
• njolla e zeze e patates - infestans Phytophthora
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 41
• njolla e zeze ne domate / kastravece / speca - Phytophthora caspici
• ndryshk i drithërave - graminis Pucciania
• myk pluhur i bardhe - Erysiphe graminis
• Myku i gjetheve te rrushit - Plasmopara viticola
• morr bimëve dhe aphids tjera të homopterous Psyllidae familjes (ose Chermside
• Ëoodlouse ose Ëoodlice formojnë nënrend Oniscidea brenda rendit Isopoda
• Chafer apo brumbujt që jetojnë në shumë bimë dhe kultura.
Nje nga sëmundjet e kafshëve me të përhapura në Kurjan dhe Strum është pseudo - pestis avium (Poultry
Murtaja e pulave. Gjithashtu , sëmundje të tjera të njohura në këto zona janë dhe Coccidiosis (Eimeria spp) e
cila është më e përhapur në pula dhe dele dhe brucelozës (melitensis Brucela),nuk ka patur raste te sëmundjet
të rënda tek njeriu të tipit si tuberkulozi, gripi i shpendëve etj në zonat rreth rezervuarit Kurjan dhe Strum.
2.23 Plehu dhe përdorimi i pesticideve
2.23.1 Plehu
Qe prej vitit 1991, ka pasur përdorimi te kufizuar te plehrave, gje që ka sjelle ulje e përbërjes organike, nitrog-
jenit, dhe nivelet e kaliumit në tokë, krahasuar kjo me 25 vjet më parë. Praktikat e kultivimit jo frytdhenese
dhe praktikat e dobëta të konservimit të tokës kanë shkaktuar degradimin e tokës. Para vitit 1990, një mesatare
prej 150-160 kg / ha të lëndës aktive (azoti, fosfat dhe kalium - NPK) dhe 8 ton / ha / vit e plehut organik është
shtuar për të fekonduar tokave bujqësore. Pas vitit 1990, me permiresimin e te dhenave statistikore, ka nje ulje
te konsiderueshme te ketyre te dhenave ne rreth 70-80kg / ha / vit të plehrave kimike NPK është përdorur dhe
1.6 ton / ha / vit e plehut organic.
Plehra kryesore të përdorur janë DAP, "nitrat" dhe ure qe jane kryesisht, prodhim vendas. Analizat kane tre-
guar se aplikimi plehut jo njetrjtesisht, gjithashtu, ne disa zona ku ishte i nevojshem perdorimi i plehu te
potassit ai nuk eshte perdorur, ndersa ne zona te tjera azoti eshte pedorur pa qene nevoja. Gjithashtu ,jane
perdorur lëndë ushqyese pa patur njohuri individuale per secilen fushe.
Statistikat vjetore të MBZHRAU për vitin 2010, jep detaje për sasinë (kg) të plehrave kimike të përdorura per
fermë, në zonat përkatëse, ku skemat I & D janë të vendosura. Norma aktuale e përdorimit te plehut për hektar
tregohen në skemat e U&K janë paraqitur në tabelën 2-41 ( ne skemë U&K në Kurjan Strum është nenvizuar
me të gjelbër).
Table 0-41: Perdorimi actual I plehutper hektar ne skemat U&K
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 42
PRESENT DAY IRRIGATED SURFACE ORIGINAL COMMAND AREA PLANNED COMMAND AREA
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 43
Botërore 4.09 – Per Mbrojtjen dhe Menaxhimin e insekteve, kerkohet një Planin e Menaxhimit të Integruar te
insekteve (IPMP) . Ky IPMP është dhënë në Aneksin 6 të këtij PMMS. IPMP gjithashtu përmban dy lista të
pesticideve aktuale (të përbërë insekticide, fungicides, herbicide etj) "Lejohet të importohen, tregtohen dhe
përdoren në Shqipëri" (Lista 1) dhe "Nuk lejohet të importohet, por vetëm për të tregtuar dhe të përdorur në
Shqipëri "(List 2).
Pas nje rritje te lehte ne vitet 2008-2011, përdorimi i pesticideve ka pesuar renie në vitet e fundit. Statistikat e
MBZHRAU për vitin 2010 jep detaje për sasinë (kg) e pesticideve te perdorura ne rang kombëtar. Megjithatë,
për vitin 2010 ka pasur te dhena mbi sasinë e pesticideve që jane përdorur në ferma, në zonen përkatëse, ku
shtrihet skemat e U&K. Duke u bazuar ne këtë informacion, normat e përdorimit të pesticideve për hektar në
skemen 13 U&K janë paraqitur në Tabelën 2 43 më poshtë, dhe janë dukshëm më të ulëta se ato qe ishin
perdorur 25 vjet më parë (në Kurjan Strum në skemën U&K është treguar me te gjelbër). Aplikimi normat
aktuale të përdorimit të pesticideve në sipërfaqen aktuale ujitur aktuale dhe origjinale dhe të planifikuar në
zonën e komandës (bazuar në skemën U&K të Studimi i Fizibilitetit) është e mundur për të llogaritur sasia e
pesticideve që përdoren aktualisht dhe do të përdoren në të ardhmen.
Table 0-43: Perdrorimi actual dhe I ardhshem I pesticideve ne skemat e U&K
Është e qartë se përdorimi i pesticideve do të rritet me dy të tretat ne krahasim me ditet e sotme, qe vjen si
pasoj e rritjes së zonës komandës. Përdorimi i pergjithshem i pesticideve do te rritet nga 9.7 ton ne ditet e
sotme ne 16.2 ton sipas skemes U&K. Ne nje menyre me plehrimi, këto rritje presumojne nje perdorimi
optimal te perdorimit te pesticideve aktualisht, por qe me siguri nuk është rasti.Me shume mundesi, me
përmirësimin e sistemit te ujitjes do te rritet dhe përdorimi i pesticideve për hektar, si të ardhura të
perceptuara nga rritja e bujqësisë.
2.24 Bagëtia
Në zonat Kurjan-Strum, lloji i bagetise qe dominon eshte lopa qumështore qe përbëne rreth 90% të strukturës
së gjedhit. Sasi e prodhimit te qumeshtit eshte 2500-3000 litra / kokë në vit. Në keto zona, dhe fermar me pula
jane te perhapura me nje mesatare prej 1.6-2 kg / kokë. Në përgjithësi, të gjithë plehu organik i prodhuar nga
këto kafshë perdoret në bujqësisë si një pleh per kulturat. Kafshët rrine ne tufa të vogla dhe nuk ka rrezik qe te
mbaroj nitrati. Ndarja e bagëtisë është paraqitur në Tabelën 2-44më poshtë
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 44
Table 0-44: Numri I Blegtorise ne skemat e U&K ne Kurjan Strum
Komunat
Commune
Nr I
familjeve
No
family
Kafshe
gjithsej
Total
animals
No of Head of Livestock Average per Family
Lope
Coës
Dele
Sheep
Dhi
Goats
Dera
Pigs
Lope
Coës
Dele
Sheep
Dhi
Goats
Dera
Pigs
Roskovec
(Kurjan-
Strum)
1313 8820 1020 7800 - - 0.78 5.0 - -
2.25 Monumentet Kulturore
Ne zone e skemës U&K në Kurjan Strumm nuk ka asnje zone arkeologjie ose kulturale qe mund te preket apo
demtohet nga ky project.
2.26 Rrugët
Kushtet e rrugeve rurale perbejne nje problematik shume te rendesishme per banoret e ketyre zonave. Shume
prej skemave te projektit të U&K jane te lokalizuara afer rrugeve me kushte jo te mira dhe jot e mirembajtura.
Tabelat meposht 2-45 dheTable 0-2-46 paraqesin kohen e urdhetimit nga Tirana, kryeqyteti ne qender te
qarkut, dhe mepase kohen dhe kushte e rruges nga qendra e qarkut per ne fshate në skemën U&K.
Table 0-45: kohezgjatja e udhetimit nga kryeqyteti deri ne qendrat e Qarkut
NGA PER ROAD DETAILS
Kryeqyteti Km rruge Minuta gjithsej Qendrat kryesore te Rre-
thit Tipi I rruges Gjendja
Tirana 112 82 Fier Asflat Perfekte
Tirana 86 63 Lushnje Asflat Perfekte
Table 0-46: kohezgjatja e udhetimit nga qendrat e Qarkut drejt fshatrave te skemes U&K
Nga Per Detajet e rruges
Qendrat krye-
sore te Qarkut KM rruge
Minuta
gjithsej Komuna/Fshati/Skema U&K Lloji i rruges Gjendja
Fier 14 30 Zharrez reservoir Asflat E drejte
Lushnje 43 43 Murriz Thana reservoir Asflat E drejte
Fier 21.7 38 Kurjan Asflat E drejte
Fier 18.5 30 Strum Asflat E drejte
Fier 12.5 15 Zharrez Asflat E drejte
2.27 Infrastruktur tjetër
Ndersa, Komuna Kuman ka një sistem kanalizimi, qe derdhet në nje kolektor kryesor, komunat Kurjan dhe
Strum nuk e kane. Ato i mbledhin ujërave e zeza në gropa septike.
Të gjitha keto zona kane sitem te perzier per furnizimi me uje, midis ujit te siguruar nga puse private nën-
tokësore dhe tubacione. Zonat e tjera me periferike kane menyrat e tyre te furnizimin me ujë.
Ne keto zona ka edhe shumë tubacionet nëntokësore që sherbejne per transportimin e naftes apo produkte të
tjera qe sjellin probleme në ndotjen e ambientit. Gjithashtu, ka mbledhës nafte për secilin nga puset.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 45
Mungon nje rrjet nëntokësor i energjisë elektrike, pasi rrjeti elektrik ne keto zona eshte mbi siperfaqen
tokesore dhe shtrihet apo kalon neper shtylla.
2.28 Industria
Komuna Kuman ka depozita të konsiderueshme hidrokarbureve nëntokësore të vendosura në Marinez. Ka
pasur dy punishte naftës të ndërtuara në fshatin Luar. Nuk mendohet se ne keto zona ka industri te tjera qe
mund te shkaktojne ndotje. Ne fashatin Vidhisht eshte nje zone me një sipërfaqe prej 17ha ne re cilen rriten
Fara ( pjellem) .
Shumica e njerëzve, në komunën Strum, punojnë në industrinë bujqësore ose në sektorin e blegtorisë. Disa
kanë bar-kafene, dyqane ushqimore. Rreth 130 njerëz punojnë në institucione shtetërore. Shumë banore te
ketyre zonave (nuk dihet sa) mbështeten me ndihma sociale.
Në komunën Kurjan, shumica e njerëzve punojnë në industrinë bujqësore ose në sektorin e blegtorisë. Disa
kanë bar-kafene, dyqane ushqimore; numri i bizneseve të vogla është rreth 35. Ekziston edhe një stacion
karburanti, një fabrikë mielli dhe një punishte nafte. Rreth 120 njerëz punojnë në institucione shtetërore.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
3 Ndikimet
Duke vijuar nga kapitulli 2 i cili jep nje pershkrim te zones se projektit dhe aspekteve socio-ekonomike dhe
mjedisore. Ky kapitull ofron një përmbledhje të ndikimeve që lidhen me rehabilitimin e skemës U&K në
Kurjan Strum.Jo te gjithe faktoret socio-ekonomik dhe mjedisor, ndikohen nga SUK, prandaj kapitulli 3
merret vetem me problemet evidente Kapitulli është i ndarë në ndikime të dobishme dhe ndikimet negative
dhe me tej ndahet në ato që janë të përkohshme gjatë fazës së ndërtimit dhe ato që janë më të përhershme gjatë
fazes operacionale. Detaje te tjera te matjes për të rritur ndikimet pozitive dhe për të shmangur, reduktuar dhe
qetësuar ato negative ndikimet janë të përfshira në planin e lehtesimit, i cila është përfshirë në kapitullin e
ardhshëm.
3.1 Ndikimet Pozitive
3.1.1 Ndikimet e përkohëshme përgjatë ndëtimit
Rehabilitimi dhe zhvillimi i skemës UK, në Kurjan Strum, do të ndikonte ne rritjen e përkohëshme te
mundësiveper punësimi te banorevene zonat përreth,gje qe do të ndihmojë në sigurimin e nje jetese te qën-
drueshme gjatë punimeve rehabilituese. Për këtë arsye, projekti do të përmirësohet të ardhurat e përkohshme
familjare bazë, dhe mirëqenien sociale-ekonomike te komunitetit qe jetojne ne komunat ku do te shtrihet
skema U&K.
Banoreve te ketyre zonave do ju jepet mundesia per tu punësuara në punë të përkohshme qe lidhen direkt me
skemen U&K ne Kurjan Strum. Përmirësime të tilla ne jetesen e banoreve padyshim qe pa do të çojë në për-
mirësimeve të fitimeve dhe zhvillimin e dyqane dhe bizneset locale per shkak te qarkullimit te madhrave etj.
Fillimin i punëve ndërtimore do të rrisë ndërgjegjësimin e publikut në lidhje me skemen UK.
3.1.2 Ndikimet me permanente gjatë fazës së ndërtimit
Skemat e reja te te ujitjes dhe kanalizimit do të përmirësonin ndjeshem produktivitetin bujqësor pergjatë
muajve e verës për shkak të rritjes furnizimit me ujë.
Gjendja aktuale e rrugëve rurale është një dekurajim për fermerët, për shkak të kostos së lartë të transportit,
kostot e O & M dhe sasinë e kohës që u duhet fermerëve për të arritur tregjet dhe qendrat tregtare. Duke
përmirësuar skemën e UK Kurjan Strum, ka të ngjarë që një pjesë e rrugëve hyrëse per ne komunë do të
përmirësohet; disa nga rrugët ekzistuese të aksesit per ne skemen UK janë të rrënuara rëndë. Për këtë arsye,me
përmirësimin e rrugëve, pritet që koha qe do ju duhet fermereve per te shkuar nëper tregje apo aksesimi
neper shërbimet te tilla sociale: si spitalet dhe shkollat, do të përmirësohet.
Gjithashtu, skema UK u mundëson fermerët që të kene më shumë fleksibilitet për lamirshmeri kulturash dhe
shtim kulturash. Me prodhimin bujqesor te përmirësuar dhe lamirdhmeri kulturash, Shqipëria do të përfitojë
përmirësimi me te larte te sigurisë të ushqimit, e cila është një çështje e rëndësishme strategjike për vendin në
shekullin e 21.
Me ane te futjes në aktivitet të plotë teskemës UK , pritet që dhe vëllimi i tregtisë të rritet dhe të stimulojë
aktivitete të ndryshme tregtare në zonat përfituese. Kjodo të çojë në çmime më të mirë për prodhimet
bujqësore, si dhe të lehtësojë qasjen në shërbimet të fermave, duke çuar në rritjen e produktivitetit bujqësor
dhe ndikim pozitiv në sigurinë e ushqimit, siç u përmend pak me larte.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
Për këtë arsye, projekti do të ketë ndikim shumë pozitiv duke marrë parasysh mjedisin natyror dhe njerëzor.
Në këtë të fundit, ndikimet e tilla shtrihen ne nivel local, rajonal dhe kombëtar. Përmirësimin e aftësive të ujit-
jes do të shkaktojë ndikime të drejtpërdrejta positive si; rritjen e të ardhurave të komunitetit, duke çuar në
përmirësimin e standardit të jetesës për të gjitha komunitetet që kanë të lidhje me kete projekt. Rritja e qarkul-
limit të ujit do të ndihmojë edhe në reduktimin e pellgjeve apo mocaleve të ujit, të cilat janë habitatet kryesore
për mushkonjat, te cilat janë rritur në vitet e fundit, (crucians Anopheles), dhe janë një rrezik potencial për
shendetin e njeriut.
Skema rehabilituese UK, jo vetem qe do te rrise prodhimi bujqesor por do te rrise mundesine e tregtimit dhe
importimit te prodhimit bujqesor , i cili zakonisht eshte i mbyllur per prodhimet bio, dhe gjithashtu do te
ndihmoj ne zhvillimin e zonave qe preken nga ky projekt. Nxitja e biznesit në këtë zonë do të ndihmojë famil-
jet vendase, të vazhdojne te jetojen ne keto zona gje qe do të ndihmojë të ndryshojë migrimin në qytetet si
Lushnje, Fier dhe Tiranë, etj, duke ndihmuar ne ruajtjen e vlerat ekzistuese tradicionale te ketyre zonave.
Prandaj ky projekt duhet të konsiderohet dhe si një instrument thelbësor për zhvillimit demografik dhe social.
Në anën tjetër, duke rritur aftësitë e qarkullimit te ujë, te rindërtimit e kanaleve të ujitjes, do të ndihmojë te
rindertohen habitatet tipike dhe historike kafshë të egra, të cilat janë reduktuar rëndë në 20 vitet e fundit. Pro-
jekti do të ndihmojë në rivendosjen e habitateve për peshkut indigjene si trofa amtare (Salmo sp.) dhe specieve
te tjeta të peshku me vlerë të lartë ekologjike dhe të ushqimore..
Zona ku do te shtrihet skema UK është në një zonë me rrezikshmeri relativisht të lartë sizmike, ndertimi i
skemes ne kete zone do te bej te mundur zgjerimin e njohurive sizmike mbi kete territory, gje qe do te bej te
mundur përgatitjen e planeve të emergjente.
Persa i perket zgjerimit / ruajtjes së strukturave lokale / peizazheve, ne Kurjan Strum, kjo zone nuk do pesoje
ndonje ndryshim, ajo vetem sa do te reabilitohet, pasi kjo zone gjithemon ka funksionuar si një skeme Uk.
Zhvillimi ka të ngjarë të çojë në përmirësimin dhe rregullime ne O & M dhe me menaxhimin e duhur, peizazhi
i rezervuarit mund të sigurojë disa përfitime në aspektin shkencor dheate te komoditet. Pjese te rezervuari
Kurjan Strum mund të përdoret edhe për turizëm me mbjelljen e bimësisë se duhur për të ndihmuar të zbus
këtë ndikim.
Së fundi, me përmirësimin e ujitjes vjen më shumë rritjen e bimësisë që në fund të fundit, mund të zvogëlojë
erozionit të tokës, e cila është një shqetësim i madh në shtratin
1.2 Ndikimet Negative
1.2.1 Impaktet e përkohshëme gjatë fazës së punimve
Rehabilitimi i Kurjan StrumI & D skemës dhe përmirësimin e rrugëve hyrëse potencialisht mund të ketë
ndikime të përkohshme në shëndetin publik lidhur me ndotja e ajrit dhe zhurma, shëndetin dhe sigurinë dhe
asgjësimin e ngurta, të lëngshme dhe mbeturinave sanitare. Puna në skemën e Kurjan StrumI & D ka të ngjarë
të shkaktojë një shqetësim për njerëzit që jetojnë në afërsi të afërt, sidomos ata që jetojnë në afërsi të kanaleve
të ujitjes, kanaleve kulluese dhe vendeve të tjera që janë planifikuar për rehabilitim.
Gjatë fazës së ndërtimit të Projektit, ndikimet e mundshme negative do të ngjarë të shoqërohet me nxjerrje e
tokës, humbja e erozionit të tokës vegjetacionit mbi shkurtimet e rrugëve dhe mbush dhe në zonat e hoqi hua.
Ndikimet e tjera të përkohshme mund të jenë silting e kanaleve në anë të rrugës dhe sedimentimit të mëvon-
shëm në drejtim të rrymës, zhurma, pluhuri, rrezikun e tokës dhe ujit për shkak të derdhjes së materialeve tok-
sike dhe të rrezikshme të krijuara nga aktivitetet e ndërtimit. Asnjë prej këtyre ndikimeve është megjithatë
pritet të jetë në shkallë të madhe, të rëndësishme dhe të pakthyeshme.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
Shumica ndikimet pritet të lokalizuara në lidhje me vendet ku punimet kryhen (kryesisht rreshtim të kanaleve
dhe vendin e punon në konsum dhe stacionit të pompimit të etj) i cili është në tokë shtetërore. Ato janë të kufi-
zuara edhe në kohë nga gjatësia e kontratave të ndërtimit. Punimet në kuadër të projektit do të ndjekë
rrjeshtimin e rrugëve dhe të drejtat-e-rruga ekzistuese, dhe nuk ka marrë toka është parashikuar.
Duhet të jetë gjithashtu humbje të përkohshme të tokës për kampet e punës dhe devijimet, çdo komuniteteve
që banojnë në këto zona do të kompensohen për humbjen e kulture dhe shqetësim tjetër në përputhje me
Politikën zhvendosjen e detyruar të Bankës dhe kërkesat shqiptare..
1.2.2 Impakte me te përkohshme gjatë fazës së punimeve
Gjatë fazës së punimeve, intensifikimi i mundshëm i bujqësisë mund të rrisë rrezikun e ndotjes së ujërave nën-
tokësore për shkak të rritjessë përdorimit të pesticideve dhe plehrave kimike. Plani i Menaxhimit Pesticide
përmban detaje të tjera (shih Shtojcën 6).
Natyra (Consumptive) e ujitjes në regjimin local hidrologjik në Kurjan Strum, do duhet të jenë të balancuar
midis përdorimit të ndryshëm të ujit , si në rrjedhën e sipërme, ashtu dhe në drejtim të rrymës dhe te lehtësuar
nga BËA dhe BËC. Ekologjia dhe përdori i lumi duhet të zhvillohen si pasojë e regjimit ekzistues (rrjedhje e
reduktuar ne sistemin e ujitjes për shkak të gjendjes së dobët të riparimit). Kjo nuk mund të jetë në gjendje për
tu përshtatur lehtë me ndryshimeve të mëdha dhe të papritura (të tilla si rrjedhën e rritjes së ujitjes). Gjithashtu,
është e rëndësishme që të njihet marrëdhenia reciproke midis rrjedhave të lumenjve dhe tabelës e së ujit. Gjatë
periudhave me prurjet të lartë, ndodhë rimbushje e shtratit të lumit, ndërsa burimet nëntokësore ndihmojnë në
peridha me prurje të ulta.
Natyrë (Consumptive) e ujitjes do të thotë se do të ndodhin disa ndryshime ne regjimin hidrologjik lokal edhe
nëse, do të ndërtohen skema të reja, apo nëse do te rehabilitohen skemat e vjetra. Është gjithashtu e
rëndësishme që të njihet marrëdhenia reciproke midis rrjedhave të lumenjve dhe tabelës e së ujit. Gjatë
periudhave me prurjet të lartë, ndodhë rimbushje e shtratit të lumit, ndërsa burimet nëntokësore ndihmojnë në
peridha me prurje të ulta.
(shih figurën 3 1).
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Source: After FAO
Figura3-1: diagram konceptual i I & D skemës bashkëveprimin për një shtrirje të caktuar të një lumi
Ndryshimet në regjimit të rrjedhës se poshtëme, që mund të vijnë si rezultat nga punimetne hidrocentrale,
mund të ketë një ndikim negativ për përdoruesit e rrjedhes. Kërkesat minimale të perdoruesve ekzistuese dhe
potencial duhet të identifikohen në mënyrë të qartë dhe të vlerësohen në lidhje me flukset aktuale dhe të
ardhshme, dhe siç është përmendur në paragrafin e mësipërm , nevoja për të, lehtësohet nga APU(BËA) dhe
BËC (KPU).
Tregjet publike që lidhen me objektet agro-perpunuese, çështjet e shëndetit dhe sigurisë në punë, dhe materi-
alet inerteka të ngjarë të shkaktojnë ndikim negativ në mjedis. Ndikimet negative afatgjata mund të pandalo-
hen nëse masat zbutëse janë zbatuar mirë.
Kujdesi i duhur dhe konsideratë duhet të merret nga palët e interesuara për të minimizuar humbjen e
trashëgimisë kulturore. Ne Kurjan Strum, Sistemi U&K është tashmë nje skemë ekzistuese dhe në këtë zonë
nuk ka vende të rëndësishme kulturore (p.sh. kishat, varret) që mund të preken nga punimet rehabilituese. Në
kushtet e zbulimeve arkeologjike të rastësishme, këto do të trajtohen në përputhje me rregulloret te shtetit
Shqiptar dhe në përputhje me BB OP 4.11.
Fluksi i reduktuar i rrjedhes se lumit mund të zvogëlojë përmbytjet në drejtim të rrymës, por mund të shkak-
tojë edhe zhdukje të rëndësishme ekologjike dhe ekonomike të ligatinave (toke e lagur) ose të reduktojë dis-
ponilitetin industrial, te komunitetit apo perdorimin shtepijak, dhe të ujë të pijshëm etj
Rritja e fluksit të prurjeve nga ujërat nëntoksore, si pasoje e pamundësis së filtrimit per shkak te humbjeve, si
pasoje e skemës se ujitjes. Sa më i ulët të jete efikasitetiti ujitjes, aq më të larta janëhumbjet. Kjo mund të
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 5
shkaktojë problemetnegative, në lidhje me rritjene nivelit të ujit, rritjen e ruajtjen te ujërave nëntokësore që do
te perdoren për ujitje, në lidhje me përdorim shtëpijak të ujit apo ujit të pijshëm duke pompuar atënga puset,
përmbytjedhe probleme kullimit në fshatra, toka bujqësore dhe përgjatë rrugëve. Rritja e nivelit të ujërave nën-
tokesore mund të çojë në reduktimi e prodhimeve bujqësore –shenjë kjo që aquifer nuk është në gjendje për të
përballuar mbushjes me ujëra nëntokësor që vijnë si pasojë e e reduktimit aftesise ujitese. Si rezultat i kësaj,
toka nuk është e kulluar dhe shfaqen problemet me kripës tokës dhe në afërsi të sipërfaqes ujerat nentokesor
mund të rrisë e sëmundjeve në uji.
Si pasoje e qarkullimit te ujit nëpër tokë mund të shpërndajë ushqyesve (ose pleh- baze ose natyrale), të tilla si
nitratet, duke i depozituar ato ne akuiferetnëntokësore. Nivelet e larta të nitrateve në ujë të pijshëm mund të
jetë i dëmshëm për njerëzit, veçanërisht foshnjat.
Për shkak të kullimit të ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore në skemenUK, ujërat mund të jenë te kripura
dhe të ndotura nga kimikatet bujqësore, pesticidet dhe plehra kimike, cilësia e ujit të lumit nën skemën UK
mund të përkeqësohet, që e bën atë më pak të aftë për perdorim industrial, komunal dhe përdorim familjar. Kjo
mund të këtë pasoja dhe ne shëndetin publik. Për më tepër, uji i ndotur i lumit derdhet në Detin Adriatik dhe
mund të ndikojë negativisht në ekologjinë përgjatë bregut të detit, në afërsi të Lagunës së Karavastasë.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
4 mPërshkrimi I Masave Zbutëse
4쩢4䩞⡯.೯䩞⡯䩞⡯()().೬ Introduction
Masat zbutëse dhe përmirësuesejanë paraqitur në mëposht:
• Masat që shmangin ndikimet plotesisht
• Masat që pjesërisht shmangin ndikimet
• Masat që kompensojnë ndikimet
• Masat që rrisin ndikimet pozitive
Përgjithësisht, shmangia e ndikimeve plotesisht është më e preferueshme së reduktimit i tyre, i cili nga ana e
tjeter është më e preferueshme për dëmshpërblim dhe kompensim.
4.2 Masat qe shmangin ndikimet plotesisht
Rreziqet që i kanoses shëndetit dhe sigurisë, sidomos gjatë fazës së ndërtimit, mund të shmangen plotësisht me
sigurimin e një politike të duhur dhe të qartë për shëndetin dhe sigurinë e punës: Kjo mund të sigurohet duke
përfshirë masat e mëposhtme, në dokumentacion kontraktor tëtenderit dhe duke u mbështetur nëmbikëqyrje të
rreptë te kontraktori, gjatë ndërtimit fazë:
• Kontraktimi i kontraktorëve me përvojë dhe që kane prova që gezojnë shëndet dhe proceduara sigurie ne
pune
• Përfshirja e saktë e sigurisë dhe kërkesatmjedisore në dokumentacionin e kontratës .
• Respektimi i të gjitha ligjet përkatëse, rregulloret dhe udhëzimet që janë në fuqi në Shqipëri.
Respektimi i politikave mjedisore, shendetit dhe sigurise te BB dhe perputhje e plote me ESMP specifike te
Kurjan Strum
• Ngritjen e kapaciteteve te pershtatshme, mes aktorëve kyç, për të theksuar nevojën për sigurinë në punë.
• Zbatimi dhe mirëmbajtja e masave efektive të kontrollit të shpejtësisë (për shembull, vijezimi i rrugëve
dredha-dredha ) dhe Sinjalistik e qartë mund të shmangur plotësisht në aksidente.
• Përfshirja në kontratë e ndalimit të përdorimit te asbest në cdo ndërtim që do kryhet.
Mosbesimi midis palës së interesuar dhe publikut, mund të shmanget me transparencë të plotë të treguar nga të
gjithë pala e interesuar për të gjitha çështjet e përfshira në aktivitetet e punës. Kjo mund të ndihmohet nga:
• Fushatat për ndërgjegjësimin e publikut të fokusuar në informimin e komunitetit lokal ndaj asaj që po ndodh.
• Përfshirja e rregullt e zyrtarëve ndërlidhës të komunitetit (të cilat duhet të jenë të trajnuar në mënyrë
adekuate) lidhur me të gjitha çështjet që kanë ndikim në publik.
• Sigurimi i një qendre informacioni të vendosur brenda zonës lokale, e cila ka ekran të përhershëm të punëve
të propozuara të zhvillimit, e cila të duhet të jetë dinamike kështu që mund të përditësohet rregullisht me
përparimin në projek. Kjo strukturë mund të ketë gjithashtu e dobishme pas perfundimit te projektit, per
përdorimi si një institucion arsimor për fëmijët e shkollës që vizitojnë zhvillimin e projektit.
Gjatë fazës së ndërtimit, erozioni izonave tëekspozuaramund të shmangetduke perdorur një politikë të
tillëpunetë nuk prekzona të tillagjatëkushteve të keqija te moti.
Hedhja e mbeturinave, gjatë punimeve, do te krijoj një peisazh të shëmtuar, si dhe një burim uji të ndotur,
sidomos gjatë fazës së ndërtimit për shkak të kampeve tëkontraktorit etj.Depozitimi i mbeturinave është një
kërkesë e detyrueshme , në përputhje me rregulloren e BB “Per Shëndetin dhe Sigurinë”, si dhe legjislacionin
Shqiptar. Një politikë për mbledhjen e rregullt të së mbeturinave dhe deponimin mund të shmangur plotësisht
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
këtë ndikim negative ne ambient. Për më tepër, me trajnimin e duhur të punëtorëve të ndërtimit, në metodat e
duhura për të depozituar mbeturinave e ngurta, do të ndihmoj për të parandaluar këtë ndikim ngativ.
Çdo dëmtim të pronës private të bërë nga pakujdesia apo rastësisht nga kontraktorët do të duhet të
kompensohen plotësisht nga kontraktorët.
Shqipëria ka një histori të gjatë arkeologjike dhe kjo duhet marrë në konsiderat dhe seriozisht në Kurjan
Strum. Në rast senë vendet e rehabilitimit, gjatë fazës së ndërtimit, gjenden rrënoja arkeologjike, atëherë
Kontraktori do të ndjekë procedurat e përcaktuara në kontratën e ndërtimit,ku i udhezuar nga klienti, ai do të
pezulloj punën në atë zonë. Kontraktori do të duhet të ndërmarrin procedurat e nevojshme në përputhje në
ligjin Shqiptar duke kontaktuar Drejtoria Rajonale e Kulturës, Agjencia e Shërbimit Arkeologjik dhe në rast
gjetje ; Qendra Kombëtare për Inventorisation të Pasurive Kulturore, dhe gjithashtu do te procedoj sipas
procedurave të Bankës Botërore e parashikuara në paragrafin 9 të BB OP 4.11 Burimeve Fizike dhe
Kulturore.
4.3 Masa per te zbutur pjesërisht pasojat
Shumë prej ndikimeve negative mund të shmanget pjesërisht nga nje plan i mirë në dokumentat të tenderit.
Një kërkesë e tenderit duhet të jetë nevoja Per Pasqyrim i Metoda te Kontraktorit për;
• çdo gropa dhe guroret e perdorur, me dhenat e vendndodhjes, të punës, mbylljen etj .;
• hedhja mbetjeve me të dhënat e autorizimit, vendndodhjes, vendosjes, mbyllja etj .;
• procedurat standarde të operimit për larje të automjeteve, karburantit, duke punuar në ujë, dhe të planit të
reagimit emergjent
• Plani i menaxhimit të mbetjeve
Masat për parandalimin e rreziqeve apo probleme për shkak të projektimit, ndërtimit dhe operimit duhet të
merret qe ne fazën e para-ndërtimit, ndërtimit dhe operimit. MBZHRAU dhe palët tjera të tilla si MM, etj du-
het të monitorojë nga afër projektet e propozuara dhe te monitorojne punimet ne fazës së ndërtimit, direkt ose
indirekt përmes një konsulent, duke inspektuar Kontraktuesin për të siguruar cilësinë e duhur të ndërtimit. In-
spektimet e rregullta të operacionit duhet të bëhet në kuadër të masave dhe standardeve legjislative.
Zbutja nga siltation do të bëhet përmes ri-ndërtimit të kurthe sedimenteve nëse është e mundur apo një pellg
sedimentimit në kanalin ushqyes dhe të ruajtur politikën aktuale të mos funksionimin e kanaleve ushqyese në
kohë kur trazim i lumit është i lartë.
4.4 Masa për të kompesuar impaktet
Skema UK i Kurjan Strum zë të njëjtën hapesire tokesore qe ka patur gjithmon; prandaj punimet ne tokë kon-
siderohen të jenë minimale. Studimi i Fizibilitetit actual nuk tregon vendin për kampin e kontraktorit. Humbja
e përkohshme e tokës bujqësore për kampit është shqetësim i rëndësishëm publikut. Ofrimi i kompesimit të
duhur të njerëzve të prekurështë i një rëndësie te vacant dhenë përputhje me ligjin Shqiptar dhe Korniza e
Politikave të Zhvendosjes përgatitur tashmë nën PUNU (ËRIP) do të jetë dokumentacioni veçanërisht e
rëndësishme për këtë.Vec kesaj , vendndodhja e kampit te kontraktoreve do te jete ne toka shteterore , ne rast
qe njerezit ndikohen , atehere do te kemi nje negociate mes personit te prekur dhe kontraktorit. Nga ku fermeri
ka mundesine te mos e jape me qera token
Dëmtimi i dherave dhe erozionit të tokës ne zonat e ekspozuar mund të parandalohet nga spastrimi shtresë e
punueshme dhe ruajtjen për përdorim në të fazen pasardhese te ndërtimit /punimeve. Duhet të bëhet perpjekje
për të parandaluar prodhimin e baltës dhe ndërtimin e kanalevete sapo riabilituara ne pjesen e poshtme të
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
rezervuarit. Konsulenti rekomandon që masat e përmirësuara të menaxhimit të tokës duhet të promovohet nga
MBZHRAU në pellgun e Seman.
Të dhënat ekzistuese, qe përfshijne te dhenat e fundit te Listës e Kuqe të Florës dhe Faunës Shqiptare (2013),
diskutimeve me liderët lokal, OJQ-ve dhe Specialiste nga Universiteti i Tiranës te kombinuar me një rishikim
të përgjithshëm te zones nga ana e specialisteve, rreth skemës seUK në Kurjan Strum, nuk kanë treguar asnjë
specie te rrezikuar të pranishme në zonën e projektit; duke konfirmuar faktin se zona Kurjan Strum është një
zonë e modifikuar rëndë për shkak të ndërhyrjeve të fundit të njeriut.
Rezervuari Kurjan Strum, diga dhe skema U&K janë në një zonë të prirur për aktivitetesismike është e
rëndësishme që një Plani iReagimitEmergjent(PRE), i cili përfshin një plan evakuimi emergjent (PEE) te
krijohet dhe te gjithe personat e perfshire ne kete projekt te jene te trajnuar per tu marrë ngjarje të tilla. Përveç
PRE dhe PEE është gjithashtu e rëndësishme te implementohen infrastruktura për zbatimin e planit është në
vend, duke përfshirë edhe instalimin e pajisjeve të monitorimit, sirenat parandaluese etj
Përmirësimi i infrastrukturës ekzistuese (dmth rrugëve) lidhur me zhvillimin e rehabilitimit do të mundësojë
përfitime maksimale per komunitetet lokale. Sic mund të jetë përmirësimi i objektet rekreative dhe
rehabilitimin e furnizimit me ujë dhe sistemit te kanalizimeve etj
4.5 Masat qe rrisin ndikimet pozitive
Ndërtimi rehabilitues i skemes UK do të krijojë disa mundësi potenciale për punësim e cila konsiderohet një
efekt pozitiv për zonën megjithëse një eshte nje vend i vogël. Punësimi gjatë fazës së ndërtimit do të jetë
vetëm afat shkurtër, por nuk mund të ketë nevojë dhe për disa pozicione të përhershme gjatë fazës operacion-
ale. Për më tepër, prioritet duhet t'i jepet punësimit të sa me shume te jete e mundur te banoreve te kesaj zone
për të dhënë kontribut në ekonominë lokale dhe një "ndjenjë qëllimit" për popullsinë lokale. Përfitimet eko-
nomike nga funksionimi SKU duhet të jetë maksimale në drejtim të kontrollit të përmbytjeve, ujitje,
furnizimin me ujë, eko-turizmit, ujit aktivitete rekreative (peshkim, shëtitje me varkë, hiking) etj
4.6 Plani zbutës mjedisor dhe social
Plani Zbutës Social dhe Mjedisor - PMMS për Kurjan Strum (në formatin peizazh) është përshkruar në Ta-
belën 4 1 më poshtë. PMMS do të formojnë një pjesë të rëndësishme të kontratës midis Mandaëa dhe kontrak-
torit te rehabilitimit te SKU. PMMS ka për qëllim të tregoj përshkrime të qarta të detyrimeve të kontraktorit në
lidhje me masat zbutëse që do të kryhet para-ndërtimit, gjate ndërtimit dhe periudha operative të zhvillimit të
projektit.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Faza para ndertimore
Masat e dizajnit dhe tenderit
Marreveshje per
pergjegjesit e e
Monitorimit dhe
Masave Zbutese
Pa marreveshje mbi pergjegjesite
Skema e U/K nuk mund te kete progres
Ndermarrja e mbledhjeve mes MBZHRAU dhe Paleve te tjera te Interesuara dhe renia dakord per periudhen kohore, stafin, pergjegjesite, dhe burimet e fondeve per monitorimin dhe ma-sat zbutese
MBZHRAU
Bashkia
Njesite Admin-istrative nen bashkite
Marreveshjet perpara ndertimit
Kosto e mbledhjeve te mbulohet nga palet e intere-suara
Ekzekutimi i
punimeve Punime te pakenaqshme qe sjellin
impakte negative
Metoda e ekzekutimit te punimeve e deklaruar nga
kontraktoret dhe e aprovuar nga klienti MBZHRAU Pergjat tenderit
Përfshirja në
tender për
kontraktorin
Kampi I Kon-
traktoreve
Humbja e perkoheshme e tokes dhe
ndikimii papaershtatshem i menaxhimit
fizik dhe social i kampeve dhe forces
punetore
Përdorni token anesore shtetërore kudo që të jetë e mundur
I Kërkon kontraktorit te ndërtimit të emërojë Zyrtar me kohe
te pjesshme per marredheniet me komunitetin dhe të krijojë
një sistem formal te pergjegjesise sociale (dokumentet e ten-
derit)
Kërkojnë restaurimin e vendit kur perfundon procesi I
ndertimit (dokumentat e tenderit
Konsideron përdorimin e ardhshëm të përhershëm të
objekteve te kontraktuesit
MBZHRAU Pergjate procesit te
tenderit
E perfshire ne
tender per
kontraktorin
Aksesi i pasigurt ne rruge dhe rreziqet
e trafikut te ndertimeve
poor quality of access roads
Riparim dhe permiresim i rrugeve ekzistuese.
Në rast se nderton rrugë të reja: Fillon procedurat e
detyrueshme për të negociuar të drejtat e rrugës për
perdorim të përkohsem si pjesë e PZH
Kërkojne zbatimin te planit te menaxhimit te trafikut dhe
te ngarjes se automjeteve ne menyre te sigurt gjatë
periudhes se ndërtimit (dokumentet e tenderit).
Koordinon kontraktorin që është duke planifikuar për të
rehabilituar rrugën e kalimit per te diga
Përgatitjen e një plani emergjence në rast aksidentesh, nje
plan emergjenceshëndetësore dhe të sigurisë për nevojat
e mundshme emergjente të komunitetit.
Përgatitja e një plani gjithëpërfshirës për afrimin e
këmbësorëve në vendet e punës.
MBZHRAU Pergjate procesit te
tenderit
E perfshire ne
tender per
kontraktorin
Material I nder- Ndikimi i gropave dhe gureve; toka, Kerkojne licensat e nevojshme per rehabilitimin e skemave MBZHRAU Pergjate procesit te Perfshire ne
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 5
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
timit shendeti, siguria
Rreziqet ng perdorimi i Asbestit
Prokurimin nga furnizuesit pergjegjes
per mjedisin dhe social
U&K dhe pune qe ldihen nga kontraktore me pervoje
• Kërkojnë Deklaratat e Metodave për gropa dhe guroret, me
detajet e vendndodhjes, punimeve, mbylljen etj (dokumentet e
tenderit).
Perdorimin e Ndalimit te Asbestit
tenderit tender per
kontraktorin
Hedhja e mbet-
jeve Trajtim dhe hedhje te papershtatshme
te mbeturinave
Kerkojne Deklaraten e Metodave per hedhjen e mbetjeve me
detajet e autorizimit, vendodhjes, vendosjes, mbylljes etj
(dokumentat e tenderit)
Analizo kualitetin e tokes ne laborator te specializuar
Perfshi ARM dhe bashkine zhvillimin dhe vleresimin e procesit
Percaktimi i venddepozitimeve te pershtatshme per mbetjet e
ngurta
MBZHRAU
ARM
BASHKIA
Pergjate procesit te
tenderit
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Baltezimi Sedimentimi dhe bllokimi i kanaleve te
SUK
Kerkohet metoda e projektimit dhe ndertimit te kutheve ranore
per te parandaluar sedimentimin dhe baltezimin ne SUK MBZHRAU
Gjate procesit te
tenderimit
Përfshirja në
tender për
kontraktorin
Ndotja dhe
menaxhimi I
mbetjeve
Hedhjen e e papershtatshme te
mbetjeve te ngurta dhe te lengshme;
derdhjet dhe pastrim i papershtatshem
Kerkon plan per menaxhimin e mbetjeve, i pergatitur nga
kontrakroti dhe i aporvuar nga klienti.
rifurnizimin, punimet ne uje, planin e pergjigjeve ndaj
emergjencave etj. (dokumentat e tenderit)
MBZHRAU
Pergjate procesit te
tenderit
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Shendeti njere-
zor dhe siguria Rreziqe potenciale te sigurise dhe
shendetit
Perfshi ne dokumentat e kontrates kerkesat e sigurise dhe te
mjedisit
Jep informacion mbi masat zbutese ne lidhje me sigurine dhe
paralajmerimin;
Ndertesa te kete shprehje qe te krijojne nje mjedisi te sigurt
punimi, dhe mbikeqyrje te mire etj.
Planifikim te kujdeshem te aktiviteteve ne pune
Perfshi nje dispozite mbi Kodin e Sjelljes ne dokumentat e
tenderit
MBZHRAU
DIREKTORAT
I RAJONAL I
HIGJENES
Pergjate procesit te
tenderit
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Trashegimia
kulturore Humbjen e trashegimise arkeologjike
Perfshirja e mundesise se gjetjes objekteve me vlere kulturore ne
dokumentat e tenderit MBZHRAU
Pergjate procesit te
tenderit
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Faktoret Ekonomik-Social
Shendeti Rreziqe potenciale te sigurise dhe
shendetit
Perfshi komunitetet
Fushata publike sensibilizimi,
MBZHRAU
Bashkia Rosk- Para ndertimit
Perfshire ne
tender per
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 6
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Rretho zonat e rrezikshme.
Procedura te sakta te fizajnit dhe te sigurise
Hedhjen e sakte te plackave
Kontrollin e shkarkimeve te ujrave te zeza ne kanale, sidomos ne
zonen e Roskovecit, duke bere lidhjet e shkarkimeve te reja me
rrjetin ekzistues, ose ndertuar gropa septike dhe mirembajtur ato,
derisa te realizohen lidhjet e nevojshme.
ovec kontraktorin
Menaxhimi i
ujrave te zeza,
nga Bashkia
roskovec
Shendeti-
(Zhurmat) Bezdisjen akustike potenciale nga
zhurmat e ndertimeve Parapergatitjen e barrierave ndaj zhurmave qe te thithin zhurmat MBZHRAU
Pas tenderit por para
fillimit te punes se re-
habilitimit per skemen
U&K
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Shendeti-
(ndricimi) Bezdisjen nga Ndricimi ne zona
specifike banuara
Parapergatitjen e barrierave te drites rreth zones se punimit,
kampit te punetoreve, dyqaneve etj MBZHRAU
para fillimit te punes se
rehabilitimit per ske-
men U&K
Perfshire ne
tender per
kontraktorin
Faktoret e mjedisit
Biodiversiteti Humbje potenciale te specieve qe
mund te je e rendesishme permes
mungeses te dhenave baze
Ndermerr nje sondazh me baze biodiversitetin Brenda zones se
prekur dhe kerko per te dhena, gjithsesi punimet jane nje zone ku
ka ekzistuar nje skeme U&K, keshtu qe te dhena te reja te medha
veshtire se gjehen
Pergatit nje plan ruajtjeje per specie qe mund te jene ne rrezik,te
asgjesuara os perfundimisht te shkaterruara
Inform punetoret mbi politikat e gjuetise, kontrollin e gjuetise
pa leje dhe penalizimet
MBZHRAU
para fillimit te punes se
rehabilitimit per ske-
men U&K
e mbuluar
tePUBU
Ndryshimi I
klimes Ekstremet e klimes ndikojne ne zonen
e projektit
Apliko masat qe permban KKNK 2 qe gjenden ne tabelat 4.7 dhe
4.8
Percakto udhezimet per vleresim te VNM
MBZHRAU
M&V
para fillimit te punes
se rehabilitimit per
skemen U&K
Cdo mase duhet
te perfshihet ne
dokumentat e
tenderit
Trashegimia
kulturore
Humbjen potenciale te vendeve para-
historike dhe arkeologjike qe mund te
jete e rendesishme permes mungeses te
te njohurise baze
Ndermerr sondazhe arkeologjike Brenda zones se prekur qe te
per caktosh gjendjen fillestare, gjithsesi punimet po behen mbi
gjurmet e skemave ekzistuese dhe veshtire te gjenden zbulime te
reja
MBZHRAU
para fillimit te punes se
rehabilitimit per ske-
men U&K
e mbuluar te
PUBU
Ndertimi
Faktoret ekonomik dhe social
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 7
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Kampi I kon-
traktoreve
Humbje te perkoheshme te tokes dhe
ndikimet e menaxhimit fizik dhe social
te kampeve dhe forces punetore
Apliko praktikat me te mira per menaxhimin e vendint duke
perfshire dhe aspektet sociale
Zhvendos te gjitha ndertesat e perkoheshme dhe rikonstrukto
token ne gjendjen fillestare ose me mire
Ler cdo ndertes te kontraktorit ne gjendje te mire
Nese eshte perdorur toke private kontraktori duhet te negocioj
me pronarin, i cili ka te drejte te mos e jap kete toke.
Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Ne fund te kontrates
Perfshihet nen
kontratat e punes
Shendeti
njerezve Aksidentet ne pune pergjate ndertimit
Permbvaju ne menyre strikte te gjithave rregullave te sigurise
dhe shendetesore ne perputhje me ligjin Shqiptar dhe
Udhezuesin e Sigurise
Jep informacion te rregullt per vendet e rrezikshme lidhur me
masat zbutese paralajmeruese dhe te sigurise
Ndertesa te kete shprehje qe te krijojne nje mjedisi te sigurt
punimi, dhe mbikeqyrje te mire etj.
Planifikim te kujdeshem te aktiviteteve ne pune
Mbaj kontakte te rregullta me komunitetin,
Paraqit politika strikte per punetoret qe te veshin masat
mbrojtese ne pune, kapelet e hekurta etj.
Rretho te gjitha zonat e punimit dhe mos I lejo femijet te luajne
dhe te lahen ne kanalet e ujitjes
Mbaj kutene e ndihmes se shpejt ne nje vend ku mund te kesh
mundesi ta marresh shpejt
Nderrmerr hedhjen korrekte te mbeturinave ujore dhe mbetjeve
te ngurta
Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Shendeti-
(siguria e
rruges)
Aksidentet rrugore te shkaktuara nga
trafiku i krijuar nga ndertimi Zbato dhe mirembaj masa efektive te kontrollit te shpejtesise Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Shendeti-
(zhur-
mat/dridhjet)
Shqetesimi nga zhurmat dhe dridhjet te
shkaktuara nga ndertimi
Limito oret e punes vete gjate dites.
Mbulim te pershtatshem te te gjithe materialeve mekanike, gjen-
eratoreve, kompresoreve etj
Mbaje publikun te informuar per aktivitetet ne vendin e punes
me shume mundesi do bezdisen
Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes,
Mbulesat e
gjeneratorit
~Euro200/ unit
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 8
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Shendeti-
(pluhrat)
Pluhuri ne atmosphere i shkaktuar nga
prishja, guroret dhe trafiku i krijuar nga
ndertimi
Mbaje nivelin e pluhurit te ulet gjate oreve te ndertimit
Ndalo djegjen e mbetjeve te materialeve te ndertimit Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Shendeti-
(ndricimi) Shqetyesimi potencial i Ndricimit ne
zona specifike banimi
Mundohu te mos perdoresh ndricim te bezdishem ne zonat e
operimit Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Perdorimi I
lendes te pare Shfrytezimi i pakontrolluar burimeve
natyrore
Perdor lenden e pare qe te japing furnizuesit e licensuar nga
ARM/AKM dhe Bashkia
Kontraktori
ARM
Bashkia
Pergjate ndertimit Perfshihet nen
kontratat e punes
Marredheniet
me publikun Prishja e besimit midis sipermarreseve
dhe publikut
Zabtim strikt te masave dhe aktiviteteve te PZH
Transparence te plot midis mes paleve te interesuara dhe publi-
kut per te gjitha aktivitet
Trajnim te pershtatshem te Oficereve per Marredhenien me Pub-
likun
MBZHRAU
Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Perdorimi I
tokave Shqetesime te perdorimit te tokave dhe
aktiviteteve ekonomike
Perdorimi sa me shume te tjete i mundur i tokave shteterore
Kujdes i vecante per personat e prekur
Afrim i alternativave per ujitje po te jete e mundur
MBZHRAU Sa me shpejt te jete e
mundur Ende e paqarte
Punesimi Papunesi ekszistuese ne permasa te
medhaja
Jepu prioritet maksimal personave local per te punuar ne
rehabilitimin e skemave U&K
MBZHRAU ne
bashkepunim
me kontraktorin
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Nderprerje bu-
jqesore Nderprerje te prodhimit bimor dhe
blegtorise nga aktivitetet ndertimore
Paralajmero fermeret per nderprerje te mundshme bujqesore
Pajis me kompensim fermeret e prekur
MBZHRAU ne
bashkepunim
me kontraktorin
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Nderprerje e
afrimit
Nderprerje te aksesit ne zonat eksiz-
tuese te U&K nga aktivitetet nderti-
more
Nderto rruget me me standartet e motit
Nderto rruge shtese per kembesoret dhe per kalimin e blegtorise
Kontraktori
Bashkia
pergjegjese
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Factor mjedisor
Peshqit Barrier ate kalimit te peshkut
Fish entrainment in canal system
Siguro rrjedhen e Lumenjve shumevjevar dhe mbaj te paster
kanalet e ujitjes
Nderto te gjitha struktura ne lumenjte e shumevjecar ne menyre
qe ti perputhen kritereve te peshkimit
Kontraktori
ARM Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Flora Humbje te bimeve indogjene nga
rehabilitimi i punimeve ndertimore
Zhvillo nje fidanishte per bimet indogjene keshtu qe te jete nje
zone e gjere per mbjelljen e tyre dhe per zonat qe perdoren per
peisazh
Kontraktori
ARM Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 9
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Flora Hyrje te specieve invasive Mbaj te gjitha mjetet e ndertimit te pastra dhe duhet te lahen ne
vende te sigurata qe mos te ndikojne shperndarjen e farave
Kontraktori
ARM Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Tokat
Demtimi i structures tokesore per
shkak te depozitimit te materialeve
trafikut te krijuar nga ndertimi
Humbje te tokes siperfaqesore pergjate
punimeve te germimit
Erozioni i shkaktuar nga derdhja e
ujerave te zeza dhe derdhjet
siperfaqesore
Mbro zonat ku nuk punon, anashkalo punen ne zonat e ndjeshme
gjate kohes qe kushtet jane shume te keqija, rinderto zonat e
demtuara
Plugim te tokes, per riperdorim pas ndertimit
Dezinjo ndertesa te Kullimit dhe te hedhjes se mbeturinave qe te
sigurosh stabilitetin e tokes
Kontraktori
ARM Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Menaxhimi I
tokes dhe ujit Ndikimi i baltes se nxehte ne strukture Nderto te gjitha strukturat qe ti rezistojne zjarrit
Kontraktori
Bashkia
Arm Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Toka
Demtimi i tokesp pergjate ndertimit,
rreshqitje te tokes , shpaeteve kodri-
nore etj
Ndikimi i germimit dhe hedhjeve te
mbeturinave tokesore dhe materialeve
te tjera
Mbro zonat qe nuk punohet
Projekto punen qe te minimizosh ndikimin ndaj tokes
Projekto shpate dhe struktura mbajtese qe te minimizosh
rreziqet, siguro kullim te pershtatshem, stabilizimin e siperfaqes
setokes .
Kontraktori
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Burimet ujore
dhe cilesia e ujit
Nderprerje te sktrukturave te kullimit
siperfaqesor, krijimi i zonave te
shemtuara te ujerave te mbetur
Ndotja nga ndertimi, nga mbetjet e
kafsheve dhe njerezeve, duke perfshire
derdhjen e karburanteve dhe vajrave,
derdhje te rrezikshme, ujerat e zeza etj
Nderrmerr nje project te kujdesshem , mirembaj kullimin natyral
kur eshte e mundr dhe siguro nje kanal kullimi per ujerat e zeza
Hedhje te sigurt dhe sanitare te te gjitha mbeturinave te rrezik-
shme
Laj makinat dhe makinerite e ndertimin vetem ne zonat e projek-
tuara per kete ku uji I mbetur nuk do te krijoje ndotje .
Kontroll te pershtatshem te blegtorise, materialeve te rrezikshme
–karburant vaj etj
Te gjitha mbetjet e gazrave natyrore te mblidhen vecmas
KOntraktori
Bashkia
Arm Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Sedimentimi Sedimentimi ne kanalet e SUK
Ndertimi i kurtheve te sedimentimit ne pjesen e siperme te
ujembledhesit, per te ndaluar sedimentimin dhe mbledhjen e
dherave gjate shirave te rende
kontraktori
Gjate punimeve per
rehabilitimin e skemes
I&D
Të përfshira në
kontatën e punës
Erozioni dhe
rreshqitjet e Erozioni ne zonen e commandes per
shkak te operacioneve te pastrimit dhe
Rrit bime ne siperfaqe te ekspozuar te tokes gjate periudhes se
ndertimit sa here te te jepet mundesia
KOntraktori
Bashkia Drejt fundit te ndertimit
Perfshihet nen
kontratat e punes
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 10
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
tokes germimit Perdor material per restaurimin e zones se degraduar
Siguro mbrojtjen ndaj pjerresise me ane te litareve te kapur neper
vende te sigurta
Siguro qe infrastruktura e ujitjes eshte projektuar ne menyre qe
te parandaloj erozionin
Arm Fier
Cilesia e ajrit Pluhura dhe tymera te aktiviteteve
ndertimore dhe rehabilituese
Kontrollo pluherat duke sperkatur uje dhe kontrollo metodat e
ndertimit dhe mbjelljes
Mbulo kamionet ne menyre te pershtatshme
Schedule ëork during more socially amenable times.
SIguro qe te gjithe fucite septike jane mbyllur hermetikisht
Kontrollo shpejtesine e automjeteve ne te gjithe zonen perreth
Ndalo djegjen e mbetjeve te materialeve te ndertimit ne vend
Sigurohu qe komuniteti local eshte I informuar plotesisht per
aktivitetet e ndertimit te rehabilitimit dhe nqs ndryshon rutinen e
punimeve
KOntraktori
Bashkia
Arm Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Mjedisi akustik
Shqetesimi nga zhurmat nga punimet
ne ndertim dhe nga trafiku
Gjithashtu shqetesim eshte edhe per
kafshet
Orari I punes te behet ne menyre te tille qe te minimizoje
bezdisjen
Metoda te pershtatshme te ndertimitdhe mbulimin e
gjeneratoreve dhe mjeteve me mbeshtjellese
Kufizimin e trafikut ne zonat rezidenciale
Kujdes te vecante dhe dezajn te mbjelljeve bimore afatgjata
Te pajis me barriera qe prishin zhurmat psh me grupe pemesh,
argjinature
Kontraktori
ARM Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
MBulesa e
gjeneratorit rreth
200 euro per njesi
Vendet historike
dhe kulturore Shqetesim dhe degradim te vendeve
kulturore te njohura
Rradhitje te kujdesshme te punes ne ndertim/rehabilitim.
Masa speciale qe te mbrojne burimet e njohura kulturore
Kontraktori
Direktorati Ra-
jonal i Kultures
Fier
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet nen
kontratat e punes
Trashegimia
kulturore
Humbje e pazevendesueshme dhe
deme te medha ne punimeve artizanale
dhe kultures historike te zonave perreth
Ekzaminim te hershem nga Drejtoria e Trashegimise Kulturore
Raporti perfshin fotografi dhe filmime te detajeve te objekteve
kulturore nese gjenden
Bej modifikime te punes se propozuar nqs perfundimet nuk jane
te levizshme
Agjensia e
Sherbimeve
Arkeologjike
Kontraktori
Bashkia Fier
Qendra
Kombetare
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Per tu percaktuar
mund te vonoj
punimet
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 11
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
perinventarin e
aseteve
kulturore
Trashegimia
kulturore – var-
ret
Prishje te varrezave ne zonat e banuar
(me shume mundesi jo)
Konisderim te pershtatshem ndaj varrezave qe mund te ndikohen
nga permbytjet. Kjo konsiderohet shume e veshtirespese skemat
U&K jane ekzistente
Te ndermerret ne konsiderim ceshtja me respect te plot ndaj
familjeve dhe te afermeve te prekur
Agjensia e
Sherbimeve
Arkeologjike
Kontraktori
Bashkia Fier
Qendra
Kombetare
perinventarin e
aseteve
kulturore
Perpara nndertimit Per tu percaktuar
Mbetjet e ngurta
Minimizo shqetesimin per hedhjen e
mbetjeve te ngurta
Parandalo ndotjen e ujerave
nentokesore dhe rrezikun e shendetit te
kafsheve
Parandilimin e mbetjeve te ngurta gjate ndertimit
Punetoret e ndertimit te jene mesuar imtesisht ne lidhje me
hedhjen mbeturinave dhe mbrojtjen e mjedisit.
Organizo refuzimin e pershtatshem te regjimit te mbledhjes dhe
hedhjes se mbeturinave
Kontraktor
ARM Fier
Bashkia
Pergjate ndertimit te
skemes se rehabilitimt
te U&K
Perfshihet ne
kontraten e punes
Pagesat per
menaxhimin e
mbetjeve rreth 70
euro ne vit
Koshat e plehrave
reth 140 euro dhe
14 cope
Fuci septike rreth
1500 euro copa
Faza perfundimtare dhe operacionale
Faktoret ekonomik dhe social
Ekonomia Maksimizo perfitimet ekonomike me
ane te funksionimit te skemes U&K
RRit potencialin per ujitje, kontrollin e permbytjeve, furnizimin
me uje dhe komunitetet e perkatshme te perjetojne nje menyre
me te mire jetese
Gjithashtu e rendesishme per tu vleresuar eshte potenciali i
menaxhimi te ujerave nentokesore dhe siperfaqesore i
nevojshem per rregjimin e rrjedhes
Bashkia
MBZHRAU
MM
Ne fillim te operacionit Per tu percaktuar
Infrastruktura Degradimi i infrastructure eksiztuese
ne zone
Permiresimi i infrastruktures ndihmese lidhur me ujitjen qe te
perfitojne ne maksimum komunitetet lokale permiresim pasues
ne standartin e jeteses te banoreve indogjen duke ndertuar rruge
Bashkia
MBZHRAU
MM
Ne fillim te informa-
cionit
Per tu percaktuar
Permiresimin e
sherbimeve te
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 12
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
te reja, turizem te permiresuar dhe nje rrjet te rrugesh per te
kampet e ekoturizmit
Permiresimin e e ndertesave relaksuese dhe sanitare si psh
sistemet e e sherbimit te ujit dhe ujerave te zeza
ËSS qe te lidhen
me politikat e
QSH
Perfitimet dhe
kapitali
Ndarje e parabarte e fitemeve
Femrat nuk perfaqesohen drejtesisht
Trajno femra per pozicione ne skemen U&K
Siguro qe grate perfaqesohen plotesisht ne OPU
Te ndermerren trajnime dhe te permiresohet kapaciteti operativ I
Organizatave EUA
Bashkia
MBZHRAU
ËUA
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Pengesat e
perdoruesve te
ujit ndaj
rezervuarit
Konflikte mids perdoruesve te rezer-
vuarit (Bordit te Ujitjes, Administrator
eve te hidrocentraleve, peshkatareve
etj)
Nenshkruaj nje marreveshje me vargun e operimeve dhe te dre-
jtat midis aktotreve kryesor, ku te drejtat dhe pergjegjesite jane
percaktuar qarte
C qe te sigurosh qe burimet ujore jane menaxhuar ne menyre te
barabarte
MBZHRAU
Bordi Rajonali
KUllimit RBC
Bashkia
MM
Perpara fillimit te oper-
acionit
JO kosto shtese
direkte
Aktivitete
sociale dhe
clodhese
pergjate lumit
Permbytje e papritur per shkak te rresh-
jeve massive te paparashikuar
Prezanto sisteme te paralajmerimit te permbytjeve te rezervuarve
ne drejtim te rrymes
Bashkia
MBZHRAU
MM
Ne fillim te operacionit
Per tu percaktuar
por varet ne
zgjerimin e
vendbanimeve ne
drejtim te
rrjedhes
Demi I produk-
teve bujqesore
Ndotje e tokes bujqesor ose degradim i
tokes duke perdorur ujera te pa-
pershtatshem
Nderprej ujitjen ne rast ndotjeje
Kontrollo burimet e ndotjeve
Siguro cilesi te pershtatshme te ujit per ujin
MBZHRAU
Bashkia
Ne fillim te operacionit
dhe ne sezonin e thate
Per tu percaktuar
nga skuadra
teknike
Shendeti njere-
zor
Ekspozim i fermereve dhe punetoreve
kundrejt pesticideve dhe substancave te
rrezikshme
Jep trajnime ne lidhje me rreziqet magazinimin, trajtimin dhe
hedhjen e pesticideve te mbetura.
Jep trajnime ne qendrueshmerine e menaxhimit te demtuesve
bazuar ne MIP
MBZHRAU
Direktorati Ra-
jonal i Shen-
detit Publik
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
ENVIRONMENTAL FACTORS
Biodiversiteti-
Flora and Fauna
Humbje te riprodhimit te peshqeve dhe
elementeve te tjere te faunes dhe flores
per shkak rrjedhes se avashte
Kontrollin mbi ekstraktin illegal te zhavorrit dhe licensim te
kufizuar per ekstraktin e zhavorrit per lumenjte shumevjecar
Integrimin e strategjive te rrjedhes se ulet dhe operacioneve
planeve te menaxhimit RBMP ne skemat U&K
Bordi i Kullimit
Operacioni i
Ujitjes
Inspektoriati
Shendetesor
Fier
Per tu percaktuar Per tu percaktuar
Cilesia e ujit Reduktim ne cilesine e ujit te ujitjes Percakto dhe zbato kthimin e ujitjes dhe nivelin e cilesise se ujit MBZHRAU Pergjat operacionit Per tu percaktuar
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 13
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
dhe ndotja nga
kimikatet
bujqesore
Probleme te cilesise se ujit per
perdoruesit e rrjedhes se lumit
Eutrofikimi per te perdorimit te madh
te fertilizuesve dhe pesticideve
Rrezik per kafshet e fermave
per te qenen ne perputhje me OP 4.09
Rrit prodhime me nje tolerance te lart kripe
Nderto kanal te vecante te hedhjes se mbetjeve per kanalet e
ujitjes
Themelo pellgje avullimi per te kapur ndotesit
Ngri sensibilizimin te njerezit dhe promovo planin MIP , forco
kapacitetin e monitorimit
Rrit sensibilizimin mbi rreziqet, praktikat e sigurise per
magazinimin, perdorimin dhe trajtimin e mbetjeve pesticide
MOM
Bordi i Kullimit
EPA
IPH
Insoektoriati
Mjedisor Fier
Sedimentimi Sedimentimi i kanaleve te U&K
Ndertimin e digave te vogla ne ujembledheset e larta per te kapur
levizjet e toke dhe reres te shkaktuara nga rreshjet e shumta dhe
levizjet e shpeshta te tokes
Laj periodikisht kanalet U&K me ujin e tepert te rezervuarit per
te shperndare sedimentent me ate rrymes ne drejtimin e duhur
MBZHRAU
Operatoret e
Ujitjes
Inspektoriati i
Mjedisit Fier
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Tokat Erozioni tokes siperfaqesore pas nder-
timit
Rikultivimin e siperfaqes te ekzpozuar te tokes me bime menje-
here pas perfundimit te punes se rehabilitimit
Inkurajo depozitat e tokes nga punimet e germimit per tu
perdorur ne afersi te vendit te pune per peisazh ose per mbjellje
nga komuniteti, njerezit loka, banoret etj
MBZHRAU
OPeratoret e
Ujitjes
Inspektoriati
Rajonal i
Mjedisit Fier
Pergjat periudhes se
pergjgjeshmerise se
defekteve
Ne fillimi te operacio-
nit
Ne kontrate
Per tu percaktuar
Menaxhimi I
tokave dhe I ujit
Perdorim i kote i ujit
Kullim i papershtatshem
Konvertohu ne teknologjine alterative te ujitjes si psh sperkatesi(
me e shtrnejte se ujitja natyrale)
Jepi prioritet mirebajtjes se kullimit ng aOPU
Zbato masat e e menaxhimit te ujit te rrjedhes ne drejtim te kun-
dert
MBZHRAU
OPeratoret e
Ujitjes
ËUAs
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Menaxhimi I
tokave, kripes
dhe I ujit
Rritja/Ulja e ujerave tokesore
Salinizim dytesor
Shqetesim te furnizuesve tradicional te
ujerave tokesore
Konverohu ne teknologjine alternative te ujitjese si psh
sperkatesi(me eshtrenjte se ujitja natyrale)
Konsidero tarifat e ujit ne volum dhe jo vetem ne zonat e ujitjes
Perdorimi i fertilizuesit acidi nqs kripezimi nuk permban sodium
dhe deperton ne siperfqaen e ujit
Zbato mirembajtje te pershtatshme te Kullimit te cilesuar ne
OPU
Apliko protokolle dhe rutina te mira per Menaxhimin e Ujitjes
MBZHRAU
Operatoret e
Ujitjes
ËUAs
Inspektoriati
Rajonal i
Mjedisit
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 14
Table 4-1: Plani zbutes mjedisor dhe social per rehabilitim e skemes U&K
Tema/treguesi Ndikimi I mundshem Masat zbutese Pergjegjesia Plani Kosto
Vlereso nevojat e furnizimin me uje te njerezve te varfer dhe te
disavantazhuar
Menaxhimi I
tokave dhe ujit
Rrenie ne pjellorine e tokes
Ndikimi i baltes se nxehte ne struktura
Kerko dhe zhvillo nje rekomandim specific mbi fertilizuesit dhe
jepi njerezve qasje me fertilizuesit inorganik
Inspekto dhe mirembaj te gjitha strukturat
MBZHRAU
Operatoret e
Ujitjes
ËUAs
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Erozioni Erozion ne zonen e komandes dhe ne
sedimentet nga rrjedha e larte
Mirembaj bimesine ne te gjitha siperfaqet tokesore te ekspozuara
fillimisht dhe ne zonat te ri-bimesuara nga kontraktoret
Promovo perdorimin e barerave tolerant ndaj erozionit(bar
vetiver)
Sigurohu qe kanelet kullues jane mirembajtur
Sigurohu qe bimesia eshte vendosur ne te gjitha strukturat e reja
Here pas here pasto sedimentet me ujin e rezervuarit te ujitjes
Operatoret e
Ujitjes
ËUAs
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Demtuesit, se-
mundjet, dhe
perdorimi I
papershtatshem
I pesticideve
Humbje te prodhimeve dhe ndotja nga
pesticidet
Ndikimi te organizmat qe nuk duhen
prekur(psh zogjte) te cilet jane
grabitqaret natyral te demtuesve
Promovo bujqesine organike
Kryej kerkime mbi demtuesit dhe semundjet
Rrit sensibilizimin mbi pesticidet dhe promovo detajet e MIP
Forco kapacitetin e brendshem per menaxhimin e demtuesve
Permireso vleresimin dhe monitorimin
MBZHRAU
Agjensia Kom-
betare e Ush-
qimit
Qendra e tra-
jnimit QTTB
Instituti i Shen-
detit Publik
Direktoriati
Rajonal i Shen-
detit Publik
Inspektoriati
Mjedisor Fier
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Peshqit
Hyrja e peshqeve ne sistemin e
kanaleve
Ndikimi i ndotjes se ujit mbi peshqit
Siguro rrjedhen e lumenjve dhe mbaj te paster kanalet e ujitjes
Use separate drains for irrigation return ëater
OPeratori i
Ujitjes
ËUAs
Inspektoriati i
Mjedisit Fier
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Mbareshtimi
blegtoral Konflikte midis Blegtorise dhe fermer-
eve qe lerojne token Krijo korridore midis skemave te U&K dhe kullotave
Operatoret e
Ujitjes
ËUAs
Pergjate operacionit Per tu percaktuar
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 15
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
5 PËRSHKRIMIN I PROGRAMIT TË MONITORIMIT
Në përputhje me ligjin Shqiptar, duhet qe te kete nje program monitorimi gjatë ndërtimit dhe punimeve të re-
habilitimit të SKU. Monitorimi, gjithashtu, lejon efektet mjedisore gjate të punimeve të testohen, kundër atyre
te parashikuar. Në këtë mënyrë, ajo ndihmon për të siguruar që çdo problem që mund të dalin gjatë implemen-
timit, nëse janë apo jo parashikuar, mund të identifikohen dhe parashikimet e ardhshme te bëhen më të sakta.
Ndjekja e monitorimit është përdorur për t'iu përgjigjur pyetjeve të tilla si:
• A ishin parashikimet e vlerësimit të efekteve mjedisore të sakta?
• A po kontribuon plani ose programi në Kurjan në arritjen e objektivave të dëshiruara mjedisore dhe objekti-
vat?
• A janë ndikojne si pritej masat zbutëse në Kurjan Strum?
• A ka ndonjë efekt negativ mjedisoredhe social? A janë këto brenda kufijve të pranueshëm, apo veprime
korrigjuese te dëshirueshëm?
Hartimin e një skicë per nje programtë përshtatshëm monitorimit duhet te bazohet ne gjashtë hapat e
mëposhtme:
• Hapi 1: çfarë duhet të monitorohet në Kurjan Strum?
• Hapi 2: Çfarë lloj i informacionit është kërkuar?
• Hapi 3: Cilat janë burimet informuese ekzistuese të monitorimit për Kurjan Strum?
• Hapi 4: A ka ndonjë mangësi në informacionin ekzistues, dhe si mund të plotësohen ato?
• Hapi 5: Çfarë duhet bërë nëse jane gjetur efektet anësore, në Kurjan Strum?
• Hapi 6: Kush është përgjegjës për aktivitetet e ndryshme të monitorimit, kur duhet të kryhen këto, dhe cili
është format i përshtatshëm për prezantimin e rezultateve të monitorimit?
Monitorimi do të jetë i rendesishem në hartimin e informacionit bazë për planet dhe programet e ardhshme.
Monitorimin dhe vlerësimin i progresit kundrejt objektivave dhe synimeve mund të formojnë një pjesë e
rëndësishme te dhena nga procesi. Te dhenat nga procesi i monitorimit ndihmon për të siguruar informacion
më të rëndësishëm që mund të përdoren për të identifikuar çështjet specifike të performancës dhe efekte të
rëndësishme, dhe përfundimisht çon në marrjen e vendimeve më të informuar.
Një i Plan/ Program Monitorimit Mjedisor dhe Social (PMMS) për zonen e Kurjan Strum, i cili eshte nje
seksion i ESMP-se se plote ,duhet të merret parasysh nga palët e interesuara, perfshire dhe komuna përreth.
PMMS është i ndarë në çështjet social-ekonomike dhe mjedisore, por meqe treguesit e monitorimit në thelb
mbeten të njëjtet para-ndërtimit, gjatë ndërtimit dhe periudhave operacionale të zhvillimit të projektit, ato janë
të rreshtuar së bashku dhe janë supozuar të jenë të nevojshme në të tre fazat ( shih Tabelën 0-1).
Konsulenti ka dhënë edhe ne (PMMS) ndikimin, parametërat, treguesit, metodologjin e monitorimit,
frekuencës, dhe tregues të gjerë të përgjegjësive edhe pse më shumë konsultime ndërmjet palëve te interesuara
do të jetë e nevojshme para zbatimit; dhe më në fund me kostot ose tregues,se ku do të aplikohet keto kosto.
Shumica e shpenzimeve nuk janë treguar momentin që ajo duhet të konfirmohet me palët e interesuara në
Kurjan Strum dhe në shkallë kombëtare të cilët janë përgjegjës gjatë-ndërtimit, ndërtimit dhe periudha
operative të zhvillimit; për shembull, disa i monitorimit mund të mbulohen në kuadër të buxhetit kontraktori
ekzistues (e mbuluar nën ËRIP), por ajo do të duhet të konstatohet se si monitorimi do të zgjatet përtej
ndërtimit. monitorimi të tjera mund të mbulohet në kuadrin e programeve aktuale të monitorimit kombëtare
nga ana e QeverisëShqiptare.
Aranzhimet e monitorimit dhe mbikëqyrjes do tëmiratohen nga BB dheMBZHRAU: sigurojë zbulimin në
kohë të kushteve që kërkojnë masa përmirësuese në përputhje me praktikat e mira; japin informacion dhe
progresin dhe rezultatet e zbutjes dhe masave forcimin institucional; dhe, të vlerësojë pajtueshmërinë me
politikat kombëtare dhe Bankës mbrojtëse.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
5.1 Organizimi i Monitotimit
Zbatimi i rehabilitimit te SUK Kurjan Strum do të duhet të monitorohen me përgjegjësi dhe në përputhje me
kërkesat ligjore shqiptare aktualisht në fuqi.
Përgjegjësia aktual për monitorimin e treguesve është e ndarë mes shumë aktorëve të ndryshëm dhe
gjithashtu në nivel kombëtar dhe komunal. Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (AMM) bashke me MM dhe
ARM-ja në Shqipëri do të luajë një rol të rëndësishëm në ngritjen e planit të monitorimit për projektin. REA
duhet të vendosni se çfarë elemente të monitorimit janë përgjegjësi kontraktorit të SUK ne Kurjan Strum dhe
ato që duhet të integrohen në programin kombëtar të monitorimit të statusit te mjedisit. Aneksi 8 i dokumentit
jep me shum detaje ne pergjegjesine e monitorimit , ne sektorin mjedisor.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
Table 5-1: Plan i Monitorimit Mjedisor dhe Socal per skemat U&K te Kurjan dhe Strum
Ndotja e Ajrit Pluherat dhe TYmi NO2 , SO2 , CO, TSP
andPM10.
Mjete qe perfshijne mates te plu-
hurit dhe metra dore Perdite
Kontraktori
Inspektoriati Rajonali
mjedisit
Inspektoriati Rajonal
i Higjenes
E perne koston e
kontraktorit per
rehabilitimin e U&K
E vleresuar rreth
Euro 5,000
Ndotja akustike Nivel i larte i sfondit
>90dB Decibels (dB)
Mjete qe perfshijne metra qe
masin zhurmen Perdite
Kontraktori
Inspektoriati Rajonali
mjedisit
Inspektoriati Rajonal
i Higjenes
Nen kontraten e re-
habilitimt te U&K
Semundjet e
transmetueshme
me ane te ujit Perhapje e semundjeve
Rritja e rasteve te semund-
jeve te transmetueshme me
ane te ujit
Rishikim i raporteve mjekesore Cdo tremujor
MBZHRAU
PHI
DIrektorati Rajonal i
Higjenes
Buxheti QSH
pergjate operacionit
Rreziqet e sigur-
ise Siguri per blegtorine dhe
njerezit
Raste te raportuara te
incidenteve dhe
aksidenteve
Ngjyra, trazimi dhe
ndryshimi ne permbajtjen
kimike te kullimit
Rishiko dhe vlereso rregjistrin e
incidenteve dhe aksidenteve
Vezhgimin direct te ujit te kul-
luar
Vezhgim te
vazhdueshem te
rrjedhjeve, me ane
te instrumentave
Kontraktori
MBZHRAU
Inspektoriati Rajonal
i Higjenes
Mbuluar ne PUBU
deri sa te ndertohet
Per tu percaktuar
Termetet Siguri per blegtorine dhe
njerezit
Rezultatet nga stacioni
sizmik
Mjete qe perfshijne sondazhe
teodolite etj
VEzhgim te
vazhdueshem me
ane te instrumen-
tave
Instituti i Gjeologjise,
Energjise, Ujit dhe
Mjedisit
Per tu percaktuar
Zhvillimi Eko-
nomik Prodhimi bujqesor per
skemen U&K
Tonazh i prodhimit bu-
jqesor
MErre ngaINSTAT i Rajonal,
nga INSTAT Tirana Albania dhe
nga raportet e MBZHRAU
Vjetor MBZHRAU
BAshkia
Mbuluar ne PUBU
deri sa te ndertohet
Buxheti QSH
pergjate operacionit
Zhvillimi Eko-
nomik
Punesimi Brenda
komunave qe jane perreth
Kurjan Strum
Nr. I te punesuarve
Nr. I te papuneve
Konstanto nivelin e tanishem dhe
krijo nje structure punesimi ne
zonen e Projektit
Vjetor MBZHRAU
BAShkia
Mbuluar ne PUBU
deri sa te ndertohet
Buxheti QSH
pergjate operacionit
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Permbytjet Zona e permbytur Permbytjet e rrjedhes ne
zonen e projektit
Vezhgim dhe ceshtje te
raportuara te permbytjeve I vazhdueshem
MBZHRAU
Bashkia
ARM
Buxheti QSH
pergjate operacionit
Humbje e Ujit DIsponueshmeria e Ujit
Mase e pamjaftueshme e
ujit per ujitje ne krahasim
me volumin e pritur
Instalo metra uji I vazhdueshem
MBZHRAU
BASHKIA
ARM
Inspektoriati Rajonal
i Mjedisit
Mbuluar ne PUBU
deri sa te ndertohet
Buxheti QSH
pergjate operacionit
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
6 Marrëveshjet Institucionale–Kapacitete e Ndërtimit
Ky seksion përcakton përgjegjësitë për zbutjen dhe monitorimin e sëbashku me marrëveshjet për rinfor-
macion, sidomos për koordinimin ndërmjet agjencive përgjegjëse për zbutjen. Kjo pjesë e PMMS
gjithashtu tregon se kush është përgjegjës për ndërmarrjen e masave lehtësuese dhe monitorimin, psh, për
zbatimin e veprimeve përmirësuese, monitorimin e zbatimit, trajnimin, financimin dhe raportimin.
PUBU (ËRIP) propozuar i përgjigjet kërkesave nga MBZHRAU dhe DSKD, dhe integron mbështetje
strategjike për MIBU (IËRM) dhe investimeve në rehabilitimin e infrastrukturës skemë se U&K, që do të
implementohet nga MBZHRAU. PUBU(ËRIP) është duke përdorur financimin e Bankës Botërore në
formën e një kredie.
Rolet dhe përgjegjësitë e niveleve të ndryshme të qeverisë dhe aktorëve janë përshkruar në DSKD
(ESFD) . Rregullimet institucionale te propozuara për integrimin e suksesshëm të konsideratave
mjedisore dhe sociale janë si më poshtë:
• MBZHRAU dhe MOE/NEA duhet të sigurojnë që agjencitë e varura bujqësore dhe ARM, si dhe
Inspektoriati Rajonale e Mjedisit te kene stafin e nevojshëm për këtë projekt, pasi te filloj ndërtimi në
skemen U&K te Kurjan Strum dhe për të siguruar që masat zbutëse të propozuara te zbatohen PMMS
brenda Kurjan Strum janë të përfshira në dokumentin e tenderimit, duke përfshirë faturën e sasive, dhe se
një buxhet specifik është ndarë për zbatimin e masave zbutëse.
• Punimet per rehabilitimin e skemes U&K Kurjan Strum do te kryhen nga kontraktorëte porositur përmes
procesit të tenderit. Gjatë periudhës përgjegjësit e ndërtimit do te pergjigjen per defekte, kontraktori do të
mbikëqyret, në emër të MBZHRAU, nga një konsulent mbikqyres inxhinier.
• Kur skema U&K e Kurjan Strum dhe skema e vaditjes te jene rehabilituar ujesjellesi lokal do të marrë
përsipër O & M në emër të MBZHRAU.
6.1 Trajnimi
Një komponent kyç i suksesit të PMMS Kurjan Strum varet nga ngritja e kapaciteteve efektiv të MBZHRAU,
trajnimin e stafit dhe të organizatave të tjera qe jane përfshirë në PMMS e Kurjan Strum, (duke perfshire
organizimin e monitorimit sociale cila është planifikuar në PUBU (ËRIP) Komponentit 2 pika B. Kjo do të
përfshijë edhe kontraktori përgjegjës për rehabilitimin e U&K të Kurjan Strum i & D s, si dhe konsulent inx-
hinier mbikëqyres (SEC). Është propozuar që këto aktivitete mund të asistohen nga ana teknike (AT) nga kon-
sulentët e jashtëm në një bazë të nevojshme.
Është e qartë se të gjithë ata që janë përgjegjës për drejtimin, zbatimin dhe funksionimin e çdo aspekt të
PMMS do të trajnohen në mënyrë adekuate për rolin e tyre. Është propozuar që të dhënat e trajnimit për të
gjithë punonjësitdhe të palët e përfshira te ruhen, për të siguruar prova dhe per qëllime të auditimit / inspek-
timit. Kjo është konsideruar si një tregues shumë i dobishëm për të arritjet e pergjithshme të projektit.
Trajnimi mund të konsiderohet për organizatat e mëposhtme:
6.2 Ministria e Bujqesise e Zhvillimit rural dhe administrimit te ujerave
MBZHRAU do caktoj një inxhinier të mjedisit për të mbikëqyrur përgatitjen, zbatimin dhe e PMMS dhe
planet e saj lidhur (p.sh. ESMiP dhe ESMoP) si dhe progresin PUBU (ËRIP) ndoshta i ndihmuare dhe nga një
konsulent i pavarur të monitorimit të mjedisit (shih më poshtë). MBZHRAU mund të konsiderojnë duke për-
dorur një pjesë të buxhetit në bazë te konponetit 2PUBU(ËRIP) për këtë.
.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
Inxhinieri i caktuar nga MBZHRAU duhet të pajisen me burime të mjaftueshme teknike dhe financiare për të
përfunduar këtë rol të menaxhimit; burimet e jashtme përmes AT mund të kërkohet në raste. Trajnim specifik
për inxhinier të mjedisit mund të përfshijnë:
• Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit mjedisor;
• Bazat e menaxhimit të mjedisit;
• Vlerësimi i Pajtueshmërisë, monitorimin dhe ndjekja;
• auditimet e mjedisit;
• vlerësimin e ndikimit social dhe konsultimin publik; dhe
• Ekspertiza te trajnuar në testimin e cilësisë së ujit dhe analiza).
6.2.1 Konsulenti Mbikeqyres per Inxhinierine
KMI-ja i punësuar për mbikëqyrjen e rehabilitimit Kurjan Strum duhet të ketë staf të mjedisit të trajnuar për të
siguruar përputhshmërinë me kërkesat e kontraktori PMMS. Nga ana tjetër, KMI-ja mund tja kaloj kete
përgjegjësi për të trajnuar në mënyrë adekuate të personelit, nen kontraktoreve me miratimin e MBZHRAU.
Të dhënat e trajnimit, duke përfshirë edhe frekuentimin e kursit të caktuar, do të ruhen nga MBZHRAU. Tra-
jnim specifik duhet të jepen si më poshtë:
• Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit mjedisor;
• Bazat e menaxhimit të mjedisit;
• Vlerësimi i Pajtueshmërisë, monitorimin dhe folloë-up;
• Air, tokës dhe marrjen e mostrave të ujit procedurat;
• Ndikimet e ndërtimit, duke përfshirë punimet e ndërtimit, sedimenteve dhe kontrollin e erozionit, trajtimin e
tokës dhe heqjen e bimësisë;
• Menaxhimi i mbeturinave;
• Karburanti dhe menaxhimin e materialeve të rrezikshme;
• Bazat e ekologjisë ujore;
• Menaxhimi i kampit; dhe
• Auditimi dhe të ndjekja
6.2.2 Kontraktori i Rehabilitimit te Ndertimeve
Kontraktori i Rehabilitimit te Ndertimeve (KRN) për Kurjan Strum do të ketë staf të mjedisit të trajnuar për të
siguruar kontraktuesin dhe të gjithe nënkontraktor, perpuethshmesine me kërkesat PMMS. KRN-ja do të
mbajë të dhënat e trajnimit, duke përfshirë edhe frekuentimin e kursit për inspektimet nga
MBZHRAU.Ttrajnim specifik duhet të jepen si më poshtë:
• Bazat e menaxhimit të mjedisit;
• Vlerësimi i Pajtueshmërisë, monitorimin dhe folloë-up;
• Air, tokës dhe marrjen e mostrave të ujit procedurat;
• Ndikimet e ndërtimit, duke përfshirë punimet e ndërtimit, sedimenteve dhe kontrollin e erozionit, trajtimin e
tokës dhe heqjen e bimësisë;
• Menaxhimi i mbeturinave;
• Karburanti dhe menaxhimin e materialeve të rrezikshme;
• Menaxhimi i kampit;
• Marrëdhëniet e komunitetit dhe procedurat e konsultimit publik; dhe
• Auditimi dhe të ndjekja.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
6.2.3 Kontraktori i Rehabilitimit te Ndertimeve
Konsulent i Pavarur i Monitorimit Mjedisor (KPMM) i kontraktuar për të mbikëqyrur rehabilitimi duhet të
trajnohen në mbikëqyrës dhe pajtueshmërisë vlerësimin e projekteve të infrastrukturës per rehabilitimin e
skemes U&K Kurjan Strum, duke përfshirë përgatitjen e raporteve të pajtueshmërisë dhe procedurat e marrjes
së mostrave të mjedisit, duke përfshirë si vijon:
• Parimet dhe procedurat për vlerësimin e ndikimit mjedisor;
• Bazat e menaxhimit të mjedisit;
• Vlerësimi i Pajtueshmërisë, monitorimin dhe folloë-up;
• Air, tokës dhe marrjen e mostrave të ujit procedurat;
• Ndikimet e ndërtimit, duke përfshirë punimet e ndërtimit, sedimenteve dhe kontrollin e erozionit, trajtimin e
tokës dhe heqjen e bimësisë;
• Menaxhimi i mbeturinave;
• Karburanti dhe menaxhimin e materialeve të rrezikshme;
• Menaxhimi i kampit;
• Marrëdhëniet e komunitetit dhe procedurat e konsultimit publik; dhe
• Auditimi dhe të ndjekjekjen
6.2.4 Asistenca Teknike
Përveç trajnimit të personelit, duhet dhe asistencë teknike duke përdorur konsulentë të jashtëm ka qenë tëpërf-
shirë në buxhetin e trajnimit. Asistenca teknike mund të jetë me kohë të plotë brenda MBZHRAU ose te përf-
shijnë vizita të shkurtra nga konsulentët e jashtëm për të siguruar seminare trajnimi dhe seminare etj
Shpenzimet e trajnimit për Kurjan Strum vlerësohen në Kapitullin 8.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
7 Plan ii Zbatimit-Procedurat e Raportimit
7.1 Plani i Zbatimit
Koha, shpeshtësia dhe kohëzgjatja e masave zbutëse dhe monitorimit për Kurjan Strum duhet të përfshihen në
planin e zbatimit, duke treguar shkrirjen dhe koordinim me procedurat. Referuar Studimit të Fizibilitetit (SF),
përgatitur nga Konsulenti JV RENARDET et al, periudha maksimale e planifikuar për ndërtim duke marrë në
konsideratë mundësitë e ndryshme është jo më shumë se 33 muaj për Kurjan Strum. Në kohën e përgatitjes së
këtij PMMS një FA e aktualizuar dhe dizajni i detajuar nuk ishin në dispozicion.
Pavarësisht kësaj, është e rëndësishme që punimet në Kurjan Strum janë parashikuar me kujdes për të siguruar
që punimet nuk do të ndikojne ne vazhdueshmerine e jetes bujqësore të fermerëve, sidomos gjatë kohërave
kritike, kur ujitja është e nevojshme. Ekziston një dilemë këtu ne lidhje nese puna në kanalet eshte me mire te
ndërmerret gjatë sezonit të thatë, kur ka më pak ujë perrreth, por kjo mund të jetë koha kur fermerët duan që
kanalet e ujitjes të jenë operacionale. Nga kjo dileme rrjedh se moti është një element i rëndësishem, sidomos
me punimine tokes dhe duhet të shmanget gjatë muajve te lagësht.
Të SF ekzistuese në fakt nuk specifikon ndonjë datë për fillimin e punimeve te rehabilitimit ne skemen U&K
ne Kurjan Strum, por ata japin indikacione te muajve te preferuar per punime për shkak të arsyeve të paraqi-
tura në paragrafin e mësipërm. Në mënyrë që të marrë një plan zbatimi, Figura 7 1 tregon te menduarit aktuale
te planit te punes se rehabilitimit ne skemen U&K ne Kurjan Strum dhe tregon se puna për ndërtimin do të
fillojë në vitin 2016. Sigurisht një plan i tillë duhet të konfirmohet nga palët relevante dhe MBZHRAU . Supo-
zohet se këto çështje do të bëhen më konkrete, pasi dizajni i detajuar te jete bërë dhe tenderi nxirret ne shitje.
Figure 7-1: Construction Schedule- Kurjan StrumI&D Scheme Rehabilitation Project (taken from the FS)
7.2 Procedurat e Raportimit
7.2.1 Ndertimi
Se fundmi, Kontraktoret per ndertimin e rehabilitimin e skemes U&K te Kurjan Strum, në përputhje me dis-
pozitat e kontratës, do të jetë përgjegjës për zbatimin e shumicës së masave zbutëse gjatë fazës së ndërtimit.
Në planin e punimeve, kontraktoret duhet të përfshijne të gjitha masat e propozuara lehtësuese, dhe inxhinieret
mbikqyres gjithashtu duhet të sigurojnë që oraret dhe planet e monitorimit janë në përputhje me te. Kjo do ti
japë një ndjenjë të pronësie kontraktorëve. Zell nga ana e kontraktorëve dhe mbikëqyrja e duhur gjatë dy
periudhave së ndërtimit dhe përgjegjësia mbi defektet janë vendimtare për suksesin ne zbutjen e ndikimeve.
Pritet që të gjithë ekspertët e propozuar për punen e zbatimit do të kene certifikimin e përshtatshem dhe ak-
reditimin e pershtatshem ne lidhje me departamentet përkatëse shqiptare të Qeverisë dhe institucioneve.
Raportet e progresit do të përgatiten nga Konsulenti dhe do të përfshijnë të dhëna dhe informacione mbi
shëndetin dhe sigurinë (aksidenteve dhe incidenteve), mbrojtjen e mjedisit (derdhje dhe papa-
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
jtueshmëri),forcen e punës (numrat, notat, probleme), raporte ne lidhje me komunitetin vendas (ankesa,
çështje), dhe trajnime relevante.
Konsulenti mbikëqyrres do të duhet të kontrolloje raportet e kontraktorit Kurjan Strum dhe do ti dergoje ato te
punëdhënësi (me sa duket MBZHRAU), duke përfshirë çdo të dhëne shtesë në lidhje me zbatimin e projekteve
RAP dhe PMMS.
Është e rëndësishme që punedhenesi, SEC dhe stafi i kontraktorit ne Kurjan Strumpër të krijoje dhe të ruaj
lidhjet efektive të komunikimit mes paleve (p.sh. komunat) për të siguruar rrjedhjen e lehtë te dyanshme të
informacionit.Kjo eshte me mire te behet me nje komitet te perbere nga nje perfaqesues i MBZHRAU (anetar i
PIU), nje perfaqesues i qeverise lokale dhe nje anetar nga SUK. Ky komitet duhet te takohen rregulisht qe te
jete efektiv pergjate fazes se ndertimit.
Tabela 7 1 më poshtë përshkruan linjat e propozuara të komunikimit për banorët lokalë, punëtorët e ndërtimit,
të punësuarit dhe individë të tjerë të projektit të lidhura me lidhje me paraqitjen e ankesave apo incidente gjate
të gjithë ndërtimit dhe funksionimitte projekteve të rehabilitimit. Ky shteg i propozuar komunikimi mund të
permiresohet e te mirepershtatet pasi projekti i ndërtimit Kurjan Strum fillon.
Table 7-1: Udha e Propozuar e Komunikimit
Tipi i paleve te
interesuara
Interesi potencial /
Shqetesimet Mjetet e kontaktit
Kontakti
Kyc
Rezidentet local
te Kurjan Strum
qe ndikohen
direkt nga zhvil-
limi i puneve
dhe perdoruesit
e rrjedhes se ujit
Pakete kompensimi e pershtatshme (asistence
financiare)
Shqetesimi nga kampet e punes dhe aktivitetet e
lidhura me te (alkoli, problemet e mjedisit etj.)
Humbja e tokave te prodhimit, peshkimit etj.
Akses ne sherbimet e komunitetit (mjekesi,
edukimi, treg etj.)
Mirembajtja e trashegimise kulturore
Mbrojtjen dhe sigurine e fshatrave locale dhe
komunave
SHperndarjen e informacionit per rreziqet
potenciale (prishjen, mbylljen e rrugeve,
reduktimin e aksesit ndaj lumit etj.)
Ankesat dhe shqetesimet
duhet ti komunikohen
liderave te fshatrave local
dhe me pas ti adresohen
autoriteteve me ane te nje
procesi ankimi
Ankesat dhe shqetesimet
duhet ti drejtohen komitetit
qe perbehet nga palet e
interesuara. (PIU,qeveri
vendore, perfaqesues i
SUK)
SHpendarja e informacionit
dhe ndryshimet e projektit
duhenkomunikuar nga Kon-
traktori te rezidentet lokal
Per tu disku-
tuar
Te punesuerit e
mudnshem
Mundesite epunesimit
Pajisja me akomodim te pershtatshem
Burimet e nevojshme (ushqim, uje etj.) dhe strehe
Paga konkurruese
Punesimi i banoreve vendas
ne projekt me ane te
marreveshjes orale
Problemet duhen percjelle
me ane te sajtit pergjegjes
Kontraktori
Sipermarresit
qeveritar Ndikim kembengules mjedisor dhe socio-ekonomik
Komiteti i monitorimit
perbehet nga anetare te rene
dakord me ane te forumit
Per tu disku-
tuar
Punetoret e
ndertimit dhe
vendet e
kampeve
Kodi i sjelljes se punetoreve
Konfliktet sociale midis rezidenteve local dhe
punetoreve
Sjelljet problematike (kumara, alkolizimi etj.)
Problemet mjedisore ( shperdorimi i burimet
natyore)
TAkime te perjavshme me
punetoret e ndertimit
Takime individuale me
punetoret e crregullt
Kontraktori
Construction
ëorkers and
camp sites
Ëorker code of conduct
Social conflicts betëeen local residents and ëorkers
Behaviour issues (gambling, drunkenness, etc.)
Environmental issues (exploitation of natural re-
sources, etc.)
Ëeekly meetings ëith con-
struction ëorkers
Individual meeting ëith dis-
orderly ëorkers
Contractor
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
7.2.2 Funksionimi
Pasi skema U&K Kurjan Strum te jete funksionale, mirëmbajtja do të jetë një faktor kyç në mbrojtjen e
mjedisit. Gjatë kësaj kohe, një numër i madh i masash dhe programesh mjedisore dhe sociale qe kane lidhje
me mirembajtjendo të zbatohen nga organizata të ndryshme. Raportimi për këto masa do të jete i pa-
koordinuar vetem nëse një organizatë e vetme menaxhimi do te themelohet pë të menaxhuar dhe ti mbaj ne
vezhgim të gjitha aspektet e projektit. Në terma praktikë, kjo do të bëhej shumë lehtë nga ana e Bordit Rajonal
i Ujit dhe Agjencisë Rajonale të Mjedisit
7.2.3 Plani i Raportimit
Raportet do të prodhohen gjate kohes te zbatimit të programeve të monitorimit gjatë fazes se ndërtimit dhe
operacionevete projektit Kurjan Strum dhe do të përfshijnë gjëra të tilla si, mbledhjen e formulareve per inci-
dent / ankesat, duke u konsultuar me banorët lokalë dhe komunat e prekura nga projekti dhe kryerjen e audi-
timit te performances per masat zbutese per programin e vezhguar nga ËRIP .
MBZHRAU duhet të pajis Bankën Botërore me raporte të aktualizuarasipas dokumentacionit te projektit dhe
borxhit IBRD. Frekuenca e raportimit në Bankën Botërore do të ndryshojnë në varësi të natyrës së mosrespek-
timit te planitte rënë dakord per monitorimit. Tabela 7 2 përshkruan llojet e raporteve që do të prodhohen dhe
jep indikacione të përgjegjësive të raportimit.
Table 7-2: Sygjerimi i Raporteve te Jashtem
Pergjegjesia LLoji i raportit Arsyeja e raportimit Frekuenca e dorezimit Dorezoja:
Oficeri i HSE i
Kontraktorit
Raporti i aksi-
denteve/incidenteve
Plotesimin e njoftimeve te
aksidenteve os eventeve te
paplanifikuar
Brenda 24 oreve te
ndodhjes se incidentit
MBZHRA
U
Raporti i Paperputh-
shem
Detaje te ceshjtes, natyres
dhe efekteve te cfaredolloj
akti te kryer mosper-
puethshmerie mjedisor ose
socio-ekonomik
Brenda nje jave te
ndodhjes se eventit
MBZHRA
U
Raporti mujor i Perput-
hueshmerise
Raporto te KOnsulenti
Mbikeqyres per Inxhinerine
Raporto per masat e
perputhueshme dhe
mosperputhshme cdo
muaj
MBZHRA
U
Konsuleti
mbikeqyres
Per Inxhinerine
Lista e plote ditore e
perputhueshmerise
Lista e plote
perputhueshmerise
mjedisore dhe sociale te
ndertimit
Cdo dite Te brend-
shve
Raporti mujor i perput-
hueshmerise
Raporti mujor i
perputhueshmerise duhet te
paraqitet Brenda 10 ditesh
nga marrja e fatures nga
Kontraktori
Mujor MBZHRA
U
Konsulenti i Pavarur
per Monitorimin e
Mjedisit
Perditesimi i PMM,
duke perfshire cdo
ndyrshim ne
menaxhimin ose
monitorimin e
procedurave
Per miratim para zbatimit para zbatimit MBZHRA
U
Ndryshimet kyce ne
aktivitetet e projektit qe
mund te kerkojene
aprovimin e agjensive
mjedisore
Siguro perputhshmerine me
aprovimin e regullatoreve
te mjedisit
Sic kerkohet para zba-
timit
MBZHRA
U
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
Raporti i Monitorimit
Mjedisor
Njoftimin e
mosperputhueshmerine me
udhezimet dhe parametrat e
standarteve mjedisore
Varet ne parametrat e
mjedisit: javore, mujore,
tremujore, ose vjetor
(shiko aneksin 8)
MBZHRA
U NEA
ARM
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 1
8 Kostot e Llogaritura dhe Burimet e te ardhurave
8.1 Kostot e Llogaritura
PMMS e Kurjan Strum ka dhënë një tregues të kostove, si në aspektin e investimeve fillestare dhe shpen-
zimet periodike për zbatimin e të gjitha masavete përcaktuara në Planin te cilat pastaj mund të integrohen në
shpenzimet totale të projektit dhe mund te perdoren si faktor në negociata të financimit.
Kostot e vlerësuara për zbatimin fillestarte PMMS të Kurjan Strum janë prezantuar më poshtë në Tabelën 8
1. Shpenzimet janë përcaktuar në një baze fillestare dhe do të përfshihen aty ku është relevante në tenderin e
Kontraktuesit (ato te nenvizuara në ngjyrë blu). Është propozuar që MBZHRAU do të rishikojë këto kosto
dhe do te jape nje raport vjetor ne lidhje me kostot operacionale për PMMS Kurjan Strum.
Table 8-1: Kostoja paraprake e vleresuar per PMMS e Kurjan Strum
ESMP Components Comments Estimate Costs
USD
ESMP mitigation measures to be built into Contractor's contract specifications
Based on a percentage of total construction costs
62,523
Supervising Engineering Consultant – environment – to be built into the Contractors contract
Based on a number of SEC Consultants working on the scheme for environment and on the contract duration
13,000
Environmental Quality Monitoring during Construction Environmental quality monitoring based on sampling at start and end of construction and every 6 months during construction
4,800
Independent Environmental Monitoring during Operation Based on 2 lots of monitoring each year (winter/summer) over 3 years at the estab-lished WQ monitoring points
7,200
Technical Assistance
1/13 of USD 75,000 (over 3 years of opera-tion)
5,769
Provision of outside consultants
Manual of functions and procedures
Assist in development of environmental database
Special issues – e.g. water quality
EMP protocols and procedures
Assist MARDWA reassigned environmental engineer
Assist in implementation of updated management plans
Contractor liaison
TORs
Implementation of Pesticide Management Plan (See Separate Annex in ESMP)
1/13 of USD 96,500 (over 3 years of opera-tion
7,423
TOTAL USD 100,715
Overall I& D Scheme Construction Cost USD 3,126,137
Percentage of Construction costs of ESMP Mitigation measures 2.0%
No of SEC Consultants working on the Scheme for Environment 1
Construction Time in months 13
No of WQ Monitoring Points within I&D scheme 3
Si kostot lehtësuese qe mund të hasen në disa pika gjatë zbatimit të projektit, ndërtimit apo operacioneve,
tregues të rrjedhës së parasë janë dhënë, por mund të mos kenë nevojë për të ndryshuar pas shqyrtimit të
palëve të interesuara. Është e rëndësishme për të kapur të gjitha shpenzimet - duke përfshirë ato administra-
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 2
tive, te dizajnit dhe konsulences, dhe kostot M&O - te cilat burojnë nga takimet që kërkojnë ndryshime në
standardet ose modifikime të dizajnit te projektit.
Shumë prej masave lidhen me planifikimin dhe përgatitjen e projektitnë PMMS Kurjan Strum, ose janë prak-
tikat më të mira standarde gjatë ndërtimit, si menaxhimi mbikeqyres. Konsulenti ka supozuar që masat
PMMS do të kushtojnë rreth 2% të kostos totale të ndërtimit për skemen e rehabilitimit U&K.
Supozohet më tej se tarifat e SEC që do te lidhen me monitorimin e mjedisit dhe që kostot e kontratës te SEC
do të sigurohen nga kostot e ndërtimit. Do të ketë edhe një kosto të veçantë për monitorimin e cilësisë së
mjedisit.
Përveç kësaj do të jetë një shumë tjetër për monitorimin e pavarur të mjedisit për një periudhë tre vjeçare,
trajnim dhe asistencë teknike.
Kostoja totale e masave lehtesuese dhe zbutese mjedisore dhe sociale duke persfshire dhe monitorimin eshte
menduar te shkoje rreth USD 225,012per me shumë se 3 vjet. Ky total nuk përfshin:
Blerjen ose kompensimin e perkoheshemte cfaredolloj toke. Kostot do të detajohen në RAP për Kur-
jan Strum. Në qoftë se mesohet se skema U&K duke përfshirë stacionin e pompimit nuk mund të
rindërtohet mbi gjurmët ekzistuese të skemave, atëherë kjo do të përfshijë me shume punë të dhe
toka e re do të jetë e nevojshme;
Masat e shëndetit dhe monitorimi i shëndetit - detajet e plota të këtyre aktiviteteve do të shperndahen
nga autoriteti shëndetësor i pershtatshem; një shumë nominale prej 1,000 USD eshte përfshirë ne
raport për shëndetin dhe sigurinë gjatë ndërtimit, si dhe 1,000 USD për fushatat e ndërgjegjësimit
publik gjatë ndërtimit të cilat janë të përfshira në tabelën e mësipërme.
Një numër masash u identifikuan si të rëndësishme për suksesin e projektit, por që nuk janë rrep-
tësisht masa zbutese mjedisore dhe sociale, duke përfshirë (a) investimet kapitale, (b) mbështetjen e
zgjeruar për formimin dhe funksionimin e Ëater User Assosication, (c) aktivitetet bujqësore dhe
agronomike ( kerkim studimor, zgjerimin dhe trajnimin, zbatimin blegtoral te nevojshem, mekan-
izimit dhe te planit te menaxhimit te pesticideve, (d) kontributet në nismat rajonale, dmth, ne pesh-
kim, dhe (e) aktivitete për zhvillimin e komunitetit.
8.2 Burimet e te ardhurave
Fondet për të paguar për aktivitetet që lidhen me skemen e rehabilitimit U&K Kurjan Strum do të vijnë nga
borxhet qe do te merren nga PUBU(ËRIP)dhee Banka Botërore. Siç u përmend më parë, shumica e masave
zbutëse dhe shumica e monitorimit për PMMS do të integrohen në kuadër të kontratave për rehabilitimin e
skemes U&K. Kjo do të thotë se ka fonde të mbuluara gjatë ndërtimit. Gjithashtu mund të jetë e mundur që
të përfshijë disa zbutje/ monitorim në Periudhen e Pergjegjesise ndaj Defekteve (DLP) që është supozuar të
zgjasë për 12 muaj përtej dates se përfundimit te kontrates.
Masat e propozuara për zbutjen dhe monitorimin do tja arrijne qellimit per te qene te sukseshme per fazen
operacionale te skemes U&K dhe burimi i fondeve do te jete nga borxhi WRIP dhe IBRD pergjate ndertimit
dhe nga buxheti i shtetit gjate fazes se operimit.
PUBU (WRIP) (Komponenti 4 pjesa B) parashikon krijimin e një sistemi të monitorimit dhe vlerësimit, por
vetëm në treguesit kyç perperformancen e prodhimit dhe treguesit e ndikimit.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 3
9.0 Permbledhje e Raportit e Degjeses Publike
Degjesa e publikut u fokusua ne planin e menaxhimit mjedisor dhe social te skemes se Kurjan-Strum
Publiku u informua nga konsulenti dhe diskutoi vecanerisht per impaktin mjedisor, planin e menaxhimit te
skemave ujitese, dhe procedurat per Planin e Veprimit per Risistemimet nqs do te kete nevoje.
9.1 Procedura e ndjekur per realizimin e degjeses publike Realizimi i degjeses publike u bazua ne politikat e Bankes Boterore (OP 4.12) dhe legjislacioni shqiptar “Per
Mjedisin”.
Per organizimin e degjeses publike, fillimisht u njoftuan autoritetet e bashkise Roskovec dhe Njesise Admin-
istrative Kuman. Ne date 26.06.2016 ne teritorin e njesise administrative Kuman u vendosen lajmerime per
popullaten mbi qellimin e takimit, daten, vendin dhe oren.
9.2 Axhenda e takimit
A. Hapja publike e takimit
Zv/Kryetari I Bashkise Roskovec, zj. Bardha Begaj
Prezanton
a. Pjesemaresit
b. Gjendjen e sistemit te ujitjes dhe nevojen e reabilitimit
c. Nje panorama te zhvillimt te bujqesise ne zonen e Kumanit
B. Drejtori I Drejtorise se Ujitjes dhe Kullimit ne MBZHRAU, z. Luan Bregu
Prezanton Skemen e ujitjes me gravitet
C. Konsulenti (COWI, CEIA). Z. Spartak Sinojmeri
Prezanton permbledhjen e ESMP-se per skemen e Kurjan-Strum me PP
D. Diskutime
E. Konsulenti (COWI, CEIA). Z. Spartak Sinojmeri
Permbledhje e diskutimeve dhe propozimeve dhe mbyllja e degjeses
Pjesemarrja
Ne takim moren pjese:
a. Zv/Kryetari, zj Bardha Begaj dhe pjese e stafit te bashkise
b. Zv/Kryetari, z Afrim Plaka
c. Drejtori I Drejtorise se UjItjes e Kullimit ne MBZHRZU z. Luan Bregu
d. Specialist te Drejtorise se UjItjes e Kullimit ne MBZHRZU dhe WRIP z. Lida zhuveli dhe pergjeg-
jesi I Mjedisit Z.Tomi Decolli
e. Konsulentet Spartak Sinojmeri dhe Bardhyl Qilimi
f. Kryetari I njesise Administrative Kuman
g. Perfaqesuesja e ARM Fier
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 4
h. Fermere
i. Pjestare nga shoqeria civile
j. Drejtori dhe inxhinjere te Bordit te Kullimit, Korce
Minutat e takimit
Degjesa publike u zhvillua ne ambjente e Bashkise Roskovec, ne date 30.06.2016, ora 11-1230
minuta.
Takimi u hap nga Zv/Kryetari I Bashkise Roskovec, zj. Bardha Begaj, e cila vuri ne dukje rendesine qe ka
per zonen rurale te Roskovecit rehabilitimi i skemave te ujitjes dhe ndikimin ne jeten ekonomike e sociale te
fermereve. Ajo vuri ne dukje gjithashtu, qe punimet rehabilituese nuk duhet te shkaktojne problem mjedisore
e sociale.
Z. Luan Bregu drejtor ne MBZHRAU, informoi pjesemaresit ne takim mbi shtrirjen e skemes qe do te re-
abilitohet dhe perspektiven e zhvillimit te skemave te tjera.
Z. Spartak Sinojmeri permblodhi Planin e Menaxhimit Mjedisor dhe Social per Skemen e Kurjan-Strum
duke u fokusuar kryesisht ne efektet negative e positive ne mjedis, ne procedurat per rivendosjet nqs do te
jene te nevojshme gjate zbatimit te punimeve rehabilituese etj.
Diskutime
Problemet mjedisore qe u ngriten ne degjesen publike per skemen e Kurjan-Strum
Ne takim u ngriten probleme konkrete ne lidhje me impaktin mjedisor qe do kete rehabilitimi i skemes se
ujitjes Kurjan-Strum.
Z. Behar Musta. Njesia administrative Strum
a. Dy kanalet e Strumit, sjellin sedimente dhe ndikojne ne pjesen e poshteme te skemes.
Propozimi. Gjate projektimit te skemes te kihet oarasysh ndertimi i pritave
Kaljopi Sopiku, fermere, Roskovec
a. Ngren shqetesimin se kanali i ujrave te zeza ne kohe permbytjesh ndot Roskovecin.
b. Kolektori qendror nuk thith ujrat dhe gjate sezonit te ujitjes mund te kemi perzierje te ujrave te
zeza me ato te ujitjes
Propozimi. Gjate procesit te hartimit te projektit te detajuar te meren parasysh verejtjet e
popullates
Albert Kola Fermer.
a. Te fusha e sportit Roskovec, kanali kalon permes lagjes dhe perzihet me ujrat e zeza.
Propozimi. Ne kete pjese kanali te zevendesohet me tubacion ose lug te mbuluar. Kjo distance eshte
rreth 1 km.
Mustafe Tomori. Fermer, Vermish
Ngre shqetesimin se sipas projektit ekzistues kanali kalon afer shtepive te banimit te cilat gjenerojne
mbetje urbane.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes 5
Propozimi. Te parashikohet nga projektuesit izolimi i kanalit nga hapesirat e tjera te banuara.
Zj. Bardha Begaj Zv. Kryetare e Bashkise
a. Ngre shqetesimin e punesimit gjate punimeve rehabilituese te popullates se zones, sidomos te
femrave.
Z. Afrim Plaka. Zv. Kryetar i Bashkise
a. Ngre shqetesimin e mbetjeve (inerte, dhera) qe do krijohen gjate punimeve rehabilituese dhe
pamundesise se depozitimit te tyre ne Land fillin e Roskovecit
Propozimi. Te planifikohet gjate hartimit te projektit landfill vetem per inertet e projektit
b. Pjesmarjen e stafit te bashkise ne ekipin e supervizionit te punimeve rehabilituese
Pergatitjen nga firma ndertuese te planit te veprimit mjedisor.
Gjate degjeses publike, pjesmaresit bene shume pyetje lidhur me shtrirjen e skemes se Kurjan – Strum dhe
ndikimin ne mjedis gjat fazes se punimeve fushore.
Z. Spartak Sinojmeri i sqaroi pjesmaresit per cdo ceshtje te ngritur bazuar ne planin e menaxhimit mjedisor e
social te pergatitur. Konkluzionet dhe mbyllja e takimit u bene nga z. Luan Bregu, drejtor ne MBZHRAU
dhe z. Spartak Sinojmeri, CEIA-COWI ekspert.
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes
1
10 - ANEKSET Aneksi 1 :Standardet e cilesise se ajrit ne Shqiperi per disa ndotes.
Bazuar në VKM , Nr.803 , datë 4.12.2003 "Për normat e cilësisë së ajrit "
Criteria pollutant Averaging time Primary standards Secondary standard
Carbon monoxide 24 hour average 2 mg/m3
8 hour average 10 mg/m3
1 hour average 40 mg/m3
Nitrogen dioxide Annual (Arithmetic Mean) 60g/m3 Same as primary
Particulate matter (PM10) Annual (Arithmetic Mean) 60 g/m3 Same as primary
24 hour average 150 g/m3 Same as primary
Particulate matter (PM2.5) Annual (Arithmetic Mean) 15 g/m3 Same as primary
24 hour average 66 g/m3 Same as primary
Lead Annual (Arithmetic Mean) 1 g/m3 Same as primary
24 hour average 1,5 g/m3
Benzene 8 hour average 5 g/m3 Same as primary
Toluene 24 hour average 420 g/m3 Same as primary
Xilene Annual (Arithmetic Mean) 1200 g/m3 none
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes
2
Aneksi 2 :Te dhenat e popullsise
Të dhënat e popullsisë nga prefektura që përfshin Kurjan StrumI & D skema ështe me ngjyre te gjel-
bër në tabelat e mëposhtme.
Popullsia mesatare sipas gjinise dhe Prefektures.
Prefec-
ture
2010 2011 2012
Total Male Female Total Male Female Total Male Female
Albania 2,913,0
19
1,457,6
61
1,455,3
58
2,904,7
76
1,455,0
73
1,449,7
03
2,900,4
87
1,455,9
04
1,444,5
83
Berat 151,375 76,225 75,150 148,161 74,564 73,597 145,943 73,608 72,335
Ministria e Bujqesise, Zhvillimit Rural DheAdministrimit te Ujerave PMMS i skemes UK,Kurjan Strum PUBU Projekti i Ujitjes dhe BurimetUjore(PMMS) per Rehabilitimin e Sistemit /Skemave te Ujitjes
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 28
Aneksi 7: Plan ii integruar per menaximin e paraziteve
Hyrje
PUBU (WRIP) qe zbatohet nën MBZHRAU është klasifikuar nga Banka Botërore si një kategori e mjedisit
B dhe nen OP 4.01 mbi Vlerësimin Mjedisor. Megjithatë, përveç kësaj, rehabilitimi dhe modernizimi i ske-
mave U& K ka të ngjarë të shkaktoje më shumë rritje në bujqësine intensifikuar, kjo mund të çojë në rritjen e
përdorimit të kimikateve bujqësore duke përfshirë pesticidet. Qasja e Projekti drejt aktiviteteve ndergjeg-
jesuese dhe promovimin e menaxhimit të integruar të pesticideve qas trajtimin pesticideve i cili eshte përf-
shirë në dokumentin ESFD qe tashme eshte përgatitur ËRIP nga Konsulenti COWI / CEIA. Në përputhje me
këtë dokumentacion ESFD është e detyrueshme që një plan i integruar i menaxhimit të dëmtuesve (IPMP) të
përfshihet si pjesë e PMMSs specifike për skemat e U & K. Për më tepër, WRIP do të punojë me
MBZHRAU në forcimin e kapaciteteve të saj të brendshëm për menaxhimin e dëmtuesve, si dhe aktivitetet në terren dhe trajnim për fermerët qe do perdorin sistemet e ujitjes.
Edhe pse përdorimi i pesticideve brenda skemave te rehabilituara mund të kontribuoj në rritjen e prodhimit
bujqësor dhe përmirësimin e shëndetit te njeriut, përdorimi i papershtatshem dhe i tepruar i pesticideve
shpesh rezulton në ulje të prodhimit bujqësor ose ndikon ne qëndrueshmërinë e tij, rrit vektorët e sëmund-
jeve, efektet negative mjedisore dhe shëndetësore, dhe efektet negative në aktivitetet e tjera ekonomike (p.sh.
peshkim, turizmit). Kjo, nga ana tjetër, të çon në rritjen e kostove ekonomike, si në nivelin e fermerëve dhe për vendin në tërësi.
Prandaj, masat e duhura janë të nevojshme për të nxitur menaxhimin e duhur të dëmtuesve dhe pesticideve. Kjo është për të siguruar se rritja e qëndrueshme e te ardhurave nga prodhimi dhe fermat bujqësore eshte arritur ; se sëmundjet vektoriale menaxhohen në mënyrë të qëndrueshme, dhe se rreziqet për shëndetin e njeriut dhe mjedisin që lidhen me përdorimin e pesticideve janë mbajtur në një minimum të pranueshëmRequirement of Ëorld Bank Operational Policy 4.09
Qëllimet e OP 4.09 përfshijnë si në vijim:
• Për të maksimizuar përdorimin e metodave të kontrollit biologjik ose mjedisor dhe për të minimizuar
përdorimin e pesticideve kimike.
• Për të siguruar që struktura perfituese e rregullatorit ne vend përfshin instrumente për promovimin dhe
mbështetjen e menaxhimit të sigurt, efektive dhe ekologjikisht të shëndosha te dëmtuesve, dhe nëse jo, të mbështese zhvillimin e kapaciteteve kombëtare.
• Për të minimizuar rreziqet mjedisore dhe shëndetësore të lidhura me përdorimin e pesticideve.
Kerkesat e ligjit Shqiptar per perdorimin e pesticideve
Legjislacioni kryesor lidhur me Produktet për mbrojtjen e bimëve (PPP) në Shqipëri mund të përmblidhet si
më poshtë:
• Ligji nr 9362, datë 24.03.2005, "Për Shërbimin e Mbrojtjes së Bimëve", i ndryshuar në vitin 2008
(Artikulli zyrtar (AZ) nr. 29, datë 3.5.2005).
• Vendimi i Këshillit të Ministrave nr 1188, datë 20.8.2008, "Për miratimin e rregullave për importimin,
tregtinë, transportin, ruajtjen, përdorimin dhe asgjësimin e PMB (AZ Nr. 141, datë 2008/09/11).
• Vendimi i Këshillit të Ministrave nr 1555, datë 12.11.2008, "Për miratimin e rregullave për regjistrimit
e PPP dhe vlerësimit të kritereve" (AZ no.183, datë 22.12.2008).
• Vendimi i Këshillit të Ministrave nr 791, datë 24.9.2010, "Për ndryshime dhe shtesa në Vendimin e
Këshillit të Ministrave nr 1555 datë 12.11.2008," Për miratimin e rregullave për regjistrimin dhe
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 29
Ligji Shqiptar për Mbrojtjen e Kultures bimore nr. 9362 i vitit 2005, i ndryshuar në vitin 2008, përcakton
rregullat për kimikate që mund të importohen, tregtohen dhe përdoren në Shqipëri. Ajo tregon në nenin 4 se
është përgjegjësi e Drejtorisë së Shërbimit të Mbrojtjes së Bimëve të bashkëpunojnë dhe koordinojnë punën
me Drejtorinë e Përgjithshme të standardizimit për të përshtatur standardet ndërkombëtare dhe evropiane në
fushën e Shërbimit të Mbrojtjes së Bimëve. Neni 22 tregon që produktet që do të përdoren në Shqipëri, janë
vetëm ato që i nënshtrohen regjistrimit. Këto janë ato në përputhje me Këshillin e BE-së Direktiva 79/117 /
EEC e ndalojnë vendosjen në treg dhe përdorimin e produkteve për mbrojtjen e bimëve që përmbajnë
substanca të caktuara aktive dhe Direktivën e Këshillit 91/414 / EEC merret me vendosjen e produkteve për
mbrojtjen e bimëve në treg.
Listat e aktualizuara të të dy produkteve të lejuara dhe qe nuk lejohen sipas Mbrojtjes Kultivimit Bimor janë
paraqitur në Aneksin 1 në fund të këtij Aneksi.
Një strategji e re e Mbrojtjes se Produkteve Bimore (PPP) është futur në Shqipëri në vitin 2012 në mënyrë që
të përputhet me kërkesat e BE-së për anëtarësim. Për të përmbushur kete, Shqipëria e kishte te detyrueshme
për të përfunduar një pyetësor të detajuar dërguar nga BE-ja. Nje pjesë e këtij pyetësori merret me shëndetin
e bimëve dhe PPP, duke përfshirë pesticidet (pika 54). Për të trajtuar këtë çështje dhe të respektojnë
legjislacionin e BE një vendim i ri i Këshillit të Ministrave (VKM) u përgatit që e konsideron më vete të
tregtine, asgjësimin dhe transportin e pesticideve dhe kimikateve të tjera dhe një Udhëzues të veçantë të
Këshillit të Ministrave (UKM) do të përgatitet veçmas për kriteret e përdorimit të pesticideve - asnjë akt ligjor ende nuk është hartuar për përdorimin e pesticideve.
Ndërsa strategjia PPP siguron një strukture gjithëpërfshirëse për adresimin e tregtisë, përdorimin, ruajtjen
dhe asgjësimin e pesticideve, strategjia dështon në adresimin e pesticideve në një mënyrë më të plotë përmes
një strategjie për menaxhimin e integruar të pesticideve (IMM). Në këtë aspekt, BE-ja kohët e fundit miratoi
Strukturen Direktive 128/2009 mbi përdorimin e qëndrueshëm të pesticideve. Qeveria e Shqipërisë (QSH) ka
treguar se ka ndërmend të ndjekë këtë direktivë, dhe se një strategji për IPM do të përgatitet nga 2014.
Strategjia për t'u pershtatur nga QSH do të jetë në përputhje me Direktivën e BE-së për të arritur përdorim
më të qëndrueshëm të pesticideve dhe do të përfshijë: • reduktimin e rreziqeve dhe ndikimeve të përdorimit të pesticideve në shëndetin e njeriut dhe mjedisin
• promovimin e përdorimit të IPM dhe të qasjeve alternative si alternativa jo-kimike
• krijimin e Planeve Kombëtare të Veprimit (PKA) i me objektiva, masa dhe orare për të zvogëluar rreziqet dhe përdorimin e produkteve të caktuara
• të sigurojë afrime në trajnime për përdoruesit profesional, fermerët, shpërndarësit, këshilltarët
• ndërgjegjësimi për publikun e gjerë
• Inspektimi i rregullt i pajisjeve të aplikimit në përdorim profesional
• ndalimi i spërkatje ajrore
• mbrojtja e mjedisit ujor dhe ujit të pijshëm (zona mbrojtëse, reduktimi i përdorimit kur rreziku nuk eshte present)
• Ndalimi ose minimizimi i përdorimit të pesticideve në fusha të veçanta
• Trajtimin e sigurt, ruajtjen dhe mbetjet e pesticideve
• Llogaritja e treguesve të rrezikut për të monitoruar progresin
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 30
• promovimin e perdorimit te ulët te pesticideve ne bujqesi dhe IPM
Menaxhimi i pesticideve
Praktikat e menaxhimit te integruar të pesticideve(IPM) nuk janë të njohura në Shqipëri dhe përdorimi i pes-
ticideve është ende mjaft i ulët, siç tregohet në seksionin 2.24 ne këtë raport. Disa ferma të mëdha kanë
filluar të zbatojnë disa elemente IMM. Mekanizmat për importimin, regjistrimin, paketimin, etiketimin, dhe
përdorimin e pesticideve janë zbatuar në mënyrë efektive, por zbatimi i rregulloreve për asgjësimin e tepricës
dhe pesticideve të vjetëruara është i dobët.
Disa nga pesticidet të mundshëm dhe problemet e menaxhimit të tyre, ndikimet dhe masat zbutëse janë
treguar në tabelën e mëposhtme 10.1.
Tabela 10.1: Problemet per Menaxhimin e Demtuesve
Potential Issue Activity Mitigation
Measure
Pest management
Inability to recognize need for
proper pest management may lead
to improper use of pesticides
Aëareness on pesticide use to be
built in farmers and capacity
building in alternative methods of
pest management provided
Increase productivity
Increased reliance on chemicals
for pest management and fertiliza-
tion
Raise aëareness in pesticide use
and implement IPMP ; Training in
agricultural intensification and
consequent changes in practices
Improper pesticide use by
untrained farmers
Use of pesticides by untrained
farmers in agricultural activities.
Ensure farmers are trained and are
aëare of pesticides risk. Train
them on IPMP and list of alloëed
pesticides.
Availability of pesticides to
untrained farmers poses a
risk
Use of pesticides by untrained
farmers in agricultural activities.
Ensure farmers attend training,
conduct monitoring and evalua-
tion, clearly communicate lists of
recommended versus lists of
banned pesticides
Storage of pesticides, ëaste
management of pesticides
and their packaging
Use of pesticides by untrained
farmers in agricultural activities.
Training of farmers for pesticide
storage and ëaste management.
Marketing and export of ag-
ricultural products
Improper Pesticides use may limit
the markets of agricultural prod-
ucts
Raising of farmers aëareness to
market problems tied to pesticide
usage
Nje cikel i pershtatshem duhur për menaxhimin e integruar te pesticideve përfshin komponentët e
mëposhtëm:
• Identifikimi i nevojshem i menaxhimit aktual te pesticideve
• Promovimi i metodave alternative të menaxhimit të pesticideve
• Përzgjedhja e pesticideve të përshtatshme
• transportim te sigurt dhe ruajtjen e pesticideve
• Aplikimi i saktë i pesticideve
• menaxhimi te pershtatshem te pesticideve të mbetura dhe paketimin e tyre
• Edukimi i fermerëve për të gjitha fazat e menaxhimit të dëmtuesve (nga vendosjen nevojën për
menaxhimin e mbetjeve të pesticideve)
ËRIP synon të mbështesë IPM duke përfshirë një seancë per vendosjen ne funksionim te programeve per
trajnim te IPM. Problemet që do të mbulohen në këtë trajnim janë:
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 31
• Strategjitë dhe teknikat e IPM,
• Strategjitë dhe teknikat e menaxhimit të integruar kultures bimore,
• Parimet organike bujqësore,
• Metodat e kontrollit te demtuesve biologjik,
• informacion mbi parimet e përgjithshme dhe kulruren bujqesore ose udhëzimet specifike të sektorit forIPM,
• Masat e mbarështimit alternative te kultures bimore për të parandaluar dhe shtypur organizmat e dëmshëm
nga:
• Rotacion kultures bimore
•Përdorimi i teknikave të përshtatshme të kultivimit (p.sh data, densiteti, nën-mbjellje, konservimi
(zero) lëvrim, dhe mbjellje të drejtpërdrejtë),
• përdorimi, sipas rastit, i kultivareve tolerant/rezistent dhe i farave standarte/certifikuara
• Materiali fidanor,
• Përdorimi i fertilizimit të balancuar,
• Kufizimin dhe praktikat e ujitjes/kullimit,
• parandalimin e përhapjesse organizmave të dëmshëm me masa higjienike (psh nga paisje dhe makineri të
rregullt spastrimi) dhe
• Mbrojtja dhe përmirësimi i organizmave të rëndësishme të dobishem, p.sh.me ane te masave te
pershtatshme për mbrojtjen e bimëve apo shfrytëzimin e infrastrukturës ekologjike brenda dhe jashtë vendit
te prodhimit.
Plani I Integruar I Menaxhimit te Pesticideve
Konsulenti ka përgatitur një plan IPM për shqyrtim. Është supozuar se MBZHRAU do të jetë organi përgjeg-
jës për zbatimin e këtij plani. Kjo ka qenë e planifikuar për tu vene ne zbatim për tre vjet dhe të përmbajë
pesë aktivitete kryesore të cilat janë:
1. Trajnimi IPM
2. Hartimi i rregulloreve për Menaxhimin Pesticideve
3. Te kryeje nje program per ndergjegjesim kombetar
4. Krijimi i Monitorimit dhe i Sistemit te Paralajmerit te Hershem
5. Monitorimi dhe Vlerësimi IPM
Kostot e peraferta te këtij programi tre-vjeçar janë rreth USD 96.500 dhe mbulon të gjitha 13 skemat U&K
nën ËRIP. Duke e ndarë kete në mënyrë të barabartë në mes skemave të U&K shkon rreth USD7423, por në
qoftë se kjo shume do të ishte e ndarë në gjashtë rrethe, atëherë do të ishte rreth USD16,083 per rrethin. Plani
IMM është treguar në figurën 10.2 më poshtë.
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 32
Figure 10.2: Plani MIP per skemat U&K nen PUBU
Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4
1 IPM Training 36,500
1.1 Hire consultant to develop IPM manual 5,000
1.2 Organise technical meeting to share manual 1,500
1.3 Translate Manual into Albanian 2,500
1.4 Publish and distribute manual to WUAs and Farmers 3,500
1.5 Organise skilled training workshops to districts 5,000
1.6 Organise field visits to supplement workshops in IPM practices 5,000
1.7 Organise training of trainers in IPM to disseminate to WUAs 4,000
1.8 Train farmers on application of IPM 5,000
1.9 Train farmers on safe use and handling of pesticides 5,000
2 Develop regulations on pesticide management 16,000
2.1 Organise national workshop on Albanian legislation regarding IPM 2,500
2.2 Hire consultant to develop new regulations on pesticide management 5,000
2.3 Organise national workshop to discuss new regulations 2,500
2.4 Translate new regulations into Albanian 2,500
2.5 Publish and distribute new regulations 3,500
3 Conduct National awareness programme on IPM practices 24,000
3.1 Prepare and conduct TV/ Radio programs on IPM 10,000
3.2 Prepare and distribute brochures and posters on IPM 14,000
4 Establish monitoring and early warning system for pest outbreaks 7,500
4.1 Define and organise system structure and definition of responsibility 2,500
4.2 System estabslishment and testing 5,000
5 IPM Plan Monitoring 12,500
5.1 Conduct regular evaluation and monitoring visits 7,500
5.2 Analyse impact of IPM Plan 5,000
96,500OVERALL TOTAL COST OF IPM PLAN
YEAR 1 YEAR 2 YEAR 3ACTIVITYNo
COST
(USD)
Ministry of Agriculture, Rural Development and Water Administration ESMP Kurjan Strum I&D Scheme
WRIP - Preparation of the Environmental and Social Management Plans (ESMPs) and
Resettlement Actions Plans (RAPs) for the Rehabilitation of Irrigation Schemes/Systems 33
Apendiks i Aneksit 7–Lista e produkteve te pranueshme qe perdoren per mbrojtjen eprodhimit bimor
Lista 1: Ato qe lejohen te importohen, tregtohen dhe perdoren ne Shqiperi
No Commercial
name Active ingredient Classification Applicant No